Ũtũũro Wĩna Gĩkeno Ũtungata-inĩ wa Jehova

Mwaka ũrĩa warũmĩrĩire, famĩlĩ ya Betheli nĩ yamenyithirio atĩ wabici ya rũhonge ya South Africa nĩ yabataraga erutĩri, a kũruta wĩra na macini njerũ ya gũcaba mabuku. Nĩ ndeyandĩkithirie, na ngĩkena mũno nĩ ũndũ wa kũheo mweke ũcio. Ariũ a Ithe witũ angĩ atatũ a Betheli ya Canada o nao nĩ maaheirũo mweke ũcio, nĩo Dennis Leech, Bill McLellan, na Ken Nordin. Twerirũo atĩ tũngĩaikarire bũrũri wa South Africa ihinda iraihu mũno.

Ndahũũrĩire mami thimũ ngĩmwĩra: “Mami, ndĩna ũhoro ndĩrenda gũkwĩra. Nĩ ndĩrathiĩ South Africa.” Mami ndaarĩ mwaria mũno, no aarĩ na wĩtĩkio mũrũmu na ũrata wa hakuhĩ na Jehova. Ndaanjĩrire ũndũ, no nĩ ndaamenyaga atĩ nĩ aanyitaga ũndũ ũcio mbaru. Marĩ na baba matiareganire na itua rĩakwa, o na gũtuĩka nĩ maaiguire ihooru tondũ nĩ ingĩakorirũo kũraihu mũno nao.

GŨTHIĨ SOUTH AFRICA

Ithuothe tũrĩ ana twambire gũthiĩ Betheli-inĩ ya Brooklyn na tũkĩmenyerio kwa ihinda rĩa mĩeri ĩtatũ kũruta wĩra na macini ya gũcaba mabuku. Tũgĩcoka tũkĩhaica meri ya mĩrigo yathiaga taũni-inĩ ya Cape Town, South Africa. Ndaarĩ na mĩaka 20. Twathiire na mũgithi kuuma Cape Town nginya Johannesburg, na twambĩrĩirie thabarĩ ĩyo hwaĩ-inĩ. Kũndũ kwa mbere kũrĩa twarũgamire nĩ taũni-inĩ nini gĩcigo-inĩ gĩa Karoo, kũndũ gũtauraga mũno. Kwarĩ na rũkũngũ, ndogo, na ũrugarĩ mũingĩ. Twacũthĩrĩirie ndirica-inĩ tũrĩ ithuothe ana, tũkĩrigwo kaĩ twarĩ kũndũ kwa mũthemba ũrĩkũ. Kaĩ tweingĩrĩtie kũ? Thutha-inĩ rĩrĩa twaceerire gĩcigo-inĩ kĩu rĩngĩ, nĩ tuoonire atĩ kwarĩ kũndũ gũthaka na kũhooreru.

Mĩaka ya mbere ĩigana ũna, ndaaheirũo wĩra wa kũruta wĩra na macini ya magegania yarĩ nditũ kũhũthĩra yetagwo Linotype. Yarĩ ya kũhaarĩria ndemwa iria ciahũthagĩrũo gũcaba ngathĩti cia Mũrangĩri na Amkeni! Wabici-inĩ ĩyo ya rũhonge nĩ gwacabagĩrũo ngathĩti nyingĩ cia thiomi cia Afrika to cia South Africa no nĩ nginya cia mabũrũri mangĩ ma Afrika. Nĩ twakenire kuona atĩ macini ĩrĩa yatũmĩte tuume kũraihu nĩ yahũthĩkaga na njĩra njega biũ.

Thutha-inĩ nĩ ndaarutire wĩra rũhonge-inĩ rũrĩa rũrũmbũyagia maũndũ megiĩ gũcaba, gũtwara mabuku, na wĩra wa ũtaũri. Ũtũũro wakwa warĩ na muoroto, na ndaarĩ na maũndũ maingĩ ma gwĩka.

KŨHIKANIA NA KŨHEO WĨRA MWERŨ

Mwaka-inĩ wa 1968, nĩ ndaahikirie painia ũmwe wĩtagwo Laura Bowen, ũrĩa waikaraga hakuhĩ na Betheli. O nake nĩ aateithagĩrĩria wĩra wa gũcaba Rũhonge-inĩ rwa Ũtaũri. Mahinda-inĩ macio, andũ mangĩahikanirie matingĩathiire na mbere gũikara Betheli, kwoguo twaheirũo wĩra wa gũtungata tũrĩ mapainia a mwanya. Nĩ ndaarigagwo ũrĩa gũgũthiĩ. Kwa ihinda rĩa mĩaka 10 tũrĩ Betheli twamenyerete kũheagwo irio na gwa gũikara. Hihi nĩ tũngĩahotire kũhingia mabataro maitũ na tũbeca tũnini tũrĩa tũngĩaheirũo tũrĩ mapainia a mwanya? O ũmwe witũ nĩ angĩamũkĩrire mbeca iria hĩndĩ ĩyo ciaringaine na dola 35 cia Amerika (US) o mweri angĩahingirie mathaa, andũ a gũcokera, na mabuku marĩa meendekanaga. Mbeca icio nĩcio tũngĩahũthĩrire kũrĩha nyũmba, kũgũra irio, na kũhũthĩra thabarĩ-inĩ o hamwe na ũrigitani na maũndũ mangĩ.

Twatũmirũo taũni-inĩ ya Durban, ĩrĩa ĩrĩ hakuhĩ na iria rĩa Indian Ocean. Kwarĩ na Ahĩndĩ aingĩ, aingĩ ao maarĩ njiarũa cia andũ arĩa maathiĩte South Africa kũruta wĩra kĩganda-inĩ gĩa cukari kĩndũ mwaka wa 1875. Hĩndĩ ĩyo maarutaga wĩra ũngĩ, o na gũtuĩka no maarũmagĩrĩra ũndũire wa kwao na makarĩa irio cia kwao. Nĩ maaragia Gĩthũngũ, kwoguo tũtiabataraga kwĩruta Kĩĩhĩndĩ nĩguo tũmahunjĩrie.

Mapainia a mwanya merĩgagĩrĩrũo kũhunjia mathaa 150 o mweri, kwoguo twĩna Laura tũkĩbanga kũhunjia mathaa matandatũ mũthenya wa mbere. Kwarĩ na ũrugarĩ mũingĩ mũno. Tũtiarĩ na andũ a gũcokera kana arutwo a Bibilia, kwoguo twabataraga kũhunjia nyũmba kwa nyũmba mathaa matandatũ. Thutha wa kwambĩrĩria kũhunjia, ndoonire ta twahũthĩrĩte mathaa maingĩ no ndarora thaa yakwa ngĩona twahunjĩtie o ndagĩka 40. Nĩ ndarigagwo kana nĩ tũngĩahotire gũtungata tũrĩ mapainia a mwanya.

Thutha wa ihinda nĩ twahotire kwĩbanga wega. O mũthenya nĩ twakuuaga mũgate na tũgakuua thubu kana kahũa karĩ kĩbũyũ-inĩ. Mahinda ma kũhurũka makinya, twaingĩraga ngaari-inĩ itũ tũgathiĩ handũ harĩ na kĩĩruru rungu rwa mĩtĩ, na rĩmwe twana twa andũ acio a kuuma India nĩ tuokaga kwĩrorera ũrĩa tũreka. Thutha wa thikũ cigana ũna, nĩ twambĩrĩirie kuona atĩ twahunjia mathaa merĩ kana matatũ ma mbere, mathaa macio mangĩ maatengʼeraga na ihenya mũno.

Andũ a kũu maarĩ atana mũno na nĩ twakenagĩra kũmaruta ma cia Bibilia. Andũ acio a kuuma India nĩ maheete andũ gĩtĩo, nĩ andũ ega na metigĩrĩte Ngai. Aingĩ ao arĩa maarĩ a ndini ya Kĩĩhĩndĩ nĩ meetĩkagĩra ũhoro ũrĩa twamahunjagĩria. Nĩ maakenaga kwĩruta ũhoro wĩgiĩ Jehova, Jesu, Bibilia, thĩ njerũ ĩrĩa ĩgaakorũo na thayũ, na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa kũriũka. Thutha wa mwaka ũmwe, twarĩ na arutwo a Bibilia 20. O mũthenya nĩ twakenaga kũnyitwo ũgeni tũrĩanĩre na famĩlĩ ngũrani iria twerutaga nacio Bibilia. Nĩ twakenagĩra mũno.

No kahinda kanini thutha ũcio nĩ twamũkĩrire wĩra ũngĩ wa gũceerera ciũngano iria ciarĩ hakuhĩ na rũteere rwa iria rĩa Indian Ocean. O wiki nĩ twanyitagwo ũgeni nĩ famĩlĩ ĩmwe ya kĩũngano kĩrĩa twaceeragĩra na nĩ twakenaga kũhunjia na andũ a kĩũngano kĩu na kũmekĩra ngoro. Twahaanaga ta tũrĩ a famĩlĩ ĩmwe, na nĩ twakenagĩra gũkorũo hamwe na famĩlĩ ciao, o na gũthaaka na nyamũ ciao cia mũciĩ. Nĩ twakeneire wĩra ũcio mĩaka ĩrĩ. Tũgĩcoka tũkĩhũũrĩrũo thimũ kuuma wabici-inĩ ya rũhonge. Mũrũ wa Ithe witũ ũcio agĩtwĩra, “Tũreciria mũcoke ũtungata-inĩ wa Betheli.” Na niĩ ngĩmwĩra, “Nĩ tũrakenera mũno ũtungata ũrĩa twĩhokeirũo ihinda-inĩ rĩrĩ.” O na kũrĩ ũguo, nĩ twehaarĩirie gũthiĩ kũrĩa guothe tũngĩatũmirũo.

GŨCOKA BETHELI

Ndacoka Betheli, ndaaheirũo wĩra Rũhonge-inĩ rwa Ũtungata na ngĩgĩa na mweke wa kũrutithania wĩra na ariũ a Ithe witũ aingĩ agimaru kĩĩroho. Matukũ-inĩ macio, thutha wa mũrori wa mũthiũrũrũko gũceerera kĩũngano nĩ aandĩkagĩra wabici ya rũhonge riboti, nayo wabici ya rũhonge ĩkandĩkĩra kĩũngano kĩu marũa kũringana na riboti ĩyo. Marũa macio maakoragwo marĩ ma gwĩkĩra ngoro aarĩ na ariũ a Ithe witũ na kũmahe ũtongoria ũrĩa mangĩakorirũo makĩbatara. Ariũ a Ithe witũ arĩa maakoragwo rũhonge-inĩ rũu maarutaga wĩra mũingĩ wa gũtaũra riboti cia arori a mũthiũrũrũko kuuma rũthiomi-inĩ rwa Xhosa, Zulu, na thiomi ingĩ nginya rũthiomi-inĩ rwa Gĩthũngũ. Nayo wabici yandĩka marũa na Gĩthũngũ, magataũra na thiomi cia Afrika. Nĩ njokagia ngatho nĩ ũndũ wa ataũri acio maarĩ na kĩyo arĩa maandeithirie gũtaũkĩrũo wega nĩ moritũ marĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ a Afrika maacemanagia namo.

Hĩndĩ ĩyo bũrũri-inĩ wa South Africa, thirikari yakoragwo ĩgayanĩtie kũrĩa andũ airũ magĩrĩirũo gũikara na kũrĩa andũ erũ magĩrĩirũo gũikara, na ikundi icio cierĩ itiatukanaga. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ airũ maaragia thiomi ciao, makahunjia na thiomi ciao, na magathiĩ mĩcemanio ya thiomi ciao.

Ndioyaine na ariũ a Ithe witũ aingĩ airũ, tondũ kĩũngano gitũ kĩahunjagia gĩcigo-inĩ kĩa andũ arĩa maaragia rũthiomi rwa Gĩthũngũ. No rĩu ndaarĩ na mweke wa kwĩruta ũhoro wĩgiĩ andũ airũ, ũndũire wao na mĩtugo yao. Nĩ ndamenyire moritũ marĩa ariũ a Ithe witũ acio maacemanagia namo nĩ ũndũ wa ũndũire na mawĩtĩkio ma ndini cia kwao. Maarĩ na ũmĩrĩru mũnene mũno. Nĩ maaregaga kũrũmĩrĩra ũndũire ũrĩa ũtaringaine na maandĩko, na matiarũmagĩrĩra mĩtugo ĩhutanĩtie na maũndũ ma ndaimono, o na gũtuĩka nĩ mookagĩrĩrũo mũno nĩ andũ a famĩlĩ na itũũra. Nakuo icagi-inĩ andũ maarĩ athĩni mũno. Andũ aingĩ maarĩ na gĩthomo kĩnini na angĩ matiarĩ athomu no nĩ maatĩĩte Bibilia mũno.

Nĩ ndagĩire na mweke wa gũteithĩrĩria harĩ maciira mamwe maahutanĩtie na wĩyathi witũ wa ũthathaiya na kwaga kũnyita mbaru maũndũ ma bũrũri na ma gĩũteti. Warĩ ũndũ wa gwĩkĩra ngoro mũno kuona wĩhokeku na ũcamba wa ciana cia Aira a Jehova, iria ciaingatagwo cukuru nĩ ũndũ wa kũrega kũnyitanĩra mahoya-inĩ na nyĩmbo-inĩ cia ndini.

Bũrũri-inĩ ũngĩ mũnini wa Afrika wetagwo Swaziland, ariũ a Ithe witũ nĩ maacemanagia na ũritũ ũngĩ. Rĩrĩa Mũthamaki Sobhuza wa Kerĩ aakuire, andũ othe bũrũri-inĩ ũcio nĩ meerirũo no mũhaka marũmĩrĩre mĩtugo ĩmwe ĩkagwo rĩrĩa mũndũ akua. Arũme maagĩrĩirũo kwenja mĩtwe yao biũ, nao atumia marenge njuĩrĩ ciao inyihanyihe. Aarĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ nĩ maanyaririrũo nĩ ũndũ wa kũrega kũnyitanĩra mũtugo-inĩ ũcio, ũrĩa wahutanĩtie na gũthathaiya maaguka. Nĩ twakenirio mũno nĩ wĩhokeku wao harĩ Jehova. Nĩ twerutire maũndũ maingĩ megiĩ wĩhokeku na wetereri kuumana na aarĩ na ariũ a Ithe witũ airũ, na ũndũ ũcio ũgĩkĩra wĩtĩkio witũ hinya.

GŨCOKERERA WĨRA WA GŨCABA

Mwaka wa 1981, nĩ nderirũo ndeithĩrĩrie mĩbango ya kwambĩrĩria gũcaba mabuku tũkĩhũthĩra mĩtambo ĩratongorio nĩ kompiuta. Nĩ ũndũ ũcio ngĩcoka wĩra-inĩ wa gũcaba. Rĩu rĩarĩ ihinda rĩa gũcanjamũra. Kwarĩ na mogarũrũku manene harĩ wĩra wa gũcaba. Mũndũ ũmwe weendagia macini icio njerũ, nĩ aaheire wabici macini ĩmwe kwa ihinda nĩguo magerie mone kana nĩ ĩraruta wĩra na ndaamarĩhirie. Kwoguo macini kenda iria ciarĩ kuo cia Linotype ikĩeherio gũkĩrehwo macini ingĩ ithano njerũ ciahũthagĩra kompiuta. Ningĩ nĩ kwarehirũo macini ĩngĩ njerũ ya gũcaba mabuku. Nĩ twahotaga kũruta wĩra wa gũcaba na ihenya gũkĩra mbere ĩyo.

Ũhũthĩri wa kompiuta nĩ watũteithirie kũgĩa na njĩra njerũ ya kũbanga ũhoro mabuku-inĩ maitũ tũkĩhũthĩra programu ĩtagwo MEPS. Tekinolonjĩ nĩ yathiĩte na mbere mũno kuuma hĩndĩ ĩrĩa tuokire tũrĩ na ariũ a Ithe witũ atatũ kuuma Canada kũruta wĩra bũrũri-inĩ wa South Africa! (Isa. 60:17) Gũkinyĩria hĩndĩ ĩyo ithuothe nĩ twahikĩtie aarĩ a Ithe witũ maarĩ mapainia, na nĩ meendete Jehova mũno. Tũrĩ na Bill twatungataga o Betheli. Ken na Dennis nĩ maagĩire ciana thutha wa kũhikania na maatungataga ciũngano-inĩ ciarĩ hakuhĩ na Betheli.

Wĩra thĩinĩ wa Betheli wathiaga wongererekete. Mabuku nĩ maataũragwo na magacabwo na thiomi nyingĩ makĩria magacoka magatwarũo wabici-inĩ ingĩ cia honge. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ kwabataranagia gwakwo wabici ĩngĩ ya rũhonge. Nĩ yaakirũo gĩcigo-inĩ kĩmwe gĩthaka kĩa Johannesburg na ĩkĩamũrũo mwaka wa 1987. Nĩ ndakenire mũno kũnyitanĩra maũndũ-inĩ macio mothe na gũtungata Kamĩtĩ-inĩ ya Wabici ya Rũhonge ya South Africa kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ.

ŨTUNGATA ŨNGĨ MWERŨ

Mwaka wa 2001, nĩ ndaaheirũo wĩra ũngĩ mwerũ iteerĩgĩrĩire rĩrĩa ndeerirũo thiĩ ngatungate Kamĩtĩ-inĩ ya Wabici ya Rũhonge ya Amerika (US) ĩrĩa yakoretwo yambĩrĩrio. O na gũtuĩka nĩ twaiguire ũũru nĩ ũndũ wa gũtiga wĩra ũrĩa twarutaga Betheli na arata aitũ a South Africa, nĩ tweriragĩria gũthiĩ kwambĩrĩria ũtũũro ũngĩ mwerũ hamwe na famĩlĩ ya Betheli ya Amerika (US).

O na kũrĩ ũguo, nĩ twarigagwo nũũ ũrĩrũmbũyagia nyina wa Laura tondũ aarĩ mũkũrũ. Tũtingĩahotire kũmũtungata twĩ New York, no aarĩ a nyina atatũ a Laura nĩ meerutĩire kũmũrũmbũiya maũndũ-inĩ mothe. Maaugire ũũ: “Ithuĩ tũtingĩhota kũingĩra ũtungata-inĩ wa mahinda mothe, no tũngĩtungata mami nĩ mũkũhota gũthiĩ na mbere na ũtungata wanyu.” Nĩ tũmacokagĩria ngatho mũno.

Nakuo gwitũ, mũrũ wa maitũ ũrĩa mũkũrũ na mũtumia wake arĩa maaikaraga Toronto, Canada, nĩ maarũmbũyagia mami ũrĩa hĩndĩ ĩyo warĩ wa ndigwa. Maakoretwo magĩikara na mami kwa ihinda rĩa makĩria ma mĩaka 20. Nĩ twakenire mũno nĩ ũndũ wa ũguo maamũrũmbũyagia na wendo nginya rĩrĩa aakuire kahinda kanini thutha witũ gũthiĩ New York. Tuonaga arĩ kĩrathimo kĩnene gũkorũo na andũ a famĩlĩ mehaarĩirie kũgarũrĩra ũtũũro wao nĩguo marũmbũiye aciari akũrũ, ũndũ ũrĩa rĩmwe ũngĩkorũo ũrĩ mũritũ mũno.

Kwa ihinda rĩa mĩaka ĩigana ũna, wĩra wakwa Betheli-inĩ ya Amerika (US) warĩ rũhonge-inĩ rwa mabuku. Na matukũ-inĩ maya, wĩra ũcio nĩ ũhũthĩtio na ũkahũthĩra njĩra cia kĩĩrĩu. Rĩu ndutaga wĩra Rũhonge-inĩ rwa Ũgũri wa Indo. Kwa ihinda rĩa mĩaka 20 mĩhĩtũku, nĩ ngenete gũkorũo ngĩruta wĩra thĩinĩ wa wabici ĩno nene ya rũhonge ĩrĩa ĩrĩ na aruti wĩra a Betheli ta 5,000 na andũ angĩ ta 2,000 mokaga gũteithĩrĩria wĩra.

Mĩaka 60 mĩhĩtũku ndingĩeciririe atĩ nĩ ingĩakorirũo ndĩ haha ndĩ. Mĩaka-inĩ ĩyo yothe, Laura akoretwo akĩndeithĩrĩria na ngoro yake yothe. Ngoretwo na ũtũũro mwega mũno. Nĩ tũkenaga mũno nĩ ũndũ wa mawĩra maingĩ marĩa twanehokerũo, na nĩ ũndũ wa andũ arĩa othe twanarutithania wĩra nao. Amwe ao twagĩire mweke wa kũrutithania wĩra tũtũmĩtwo gũceerera wabici cia honge itiganĩte thĩinĩ wa thĩ. Rĩu tondũ ndĩna makĩria ma mĩaka 80, nĩ nyihanyihĩirio wĩra tondũ kũrĩ na ariũ a Ithe witũ aingĩ ethĩ mangĩhokerũo wĩra ũcio.

Mwandĩki wa thaburi aandĩkire ũũ: “Gũkena nĩ rũrĩrĩ rũrĩa Jehova arĩ we Ngai waruo.” (Thab. 33:12) Ciugo icio nĩ cia ma biũ! Nĩ njokagia ngatho nĩ ũndũ wa gũkorũo na mweke wa gũtungatĩra Jehova hamwe na andũ ake marĩ gĩkeno.