Mũrũ wa Ithe Witũ—Hihi nĩ Wĩigĩire Muoroto wa Gũtuĩka Ndungata ya Kĩũngano?

1. Mũtũmwo Paulo aaiguaga atĩa kwerekera ndungata cia kĩũngano?

NDUNGATA cia kĩũngano nĩ irutaga wĩra wa bata mũno kĩũngano-inĩ. O na mũtũmwo Paulo nĩ oonaga ariũ a Ithe witũ acio marĩ a bata. Kwa ngerekano, akĩandĩkĩra Akristiano a Filipi marũa, nĩ aatũmire ngeithi kũrĩ ndungata cia kĩũngano hamwe na athuri a kĩũngano.—Afil. 1:1.

2. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Luis aiguaga atĩa nĩ ũndũ wa gũkorũo arĩ ndungata ya kĩũngano?

² Ariũ a Ithe witũ aingĩ ethĩ na akũrũ nĩ makenagĩra gũteithĩrĩria kĩũngano marĩ ndungata cia kĩũngano. Kwa ngerekano, Devan aatuĩkire ndungata ya kĩũngano arĩ na mĩaka 18. Nake mũrũ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Luis aamũrirũo arĩ na mĩaka makĩria ma 50. Aaugire ũũ igũrũ rĩgiĩ ũrĩa aiguaga nĩ ũndũ wa mweke ũcio wa ũtungata: “Nĩ ngenagĩra mũno gũtungatĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ, makĩria ndecũrania ũrĩa manyendete.” Ũguo noguo ndungata nyingĩ cia kĩũngano ciguaga.

3. Nĩ ciũria irĩkũ tũkwarĩrĩria?

³ Angĩkorũo ũrĩ mũrũ wa Ithe witũ mũbatithie na ndũtuĩkĩte ndungata ya kĩũngano-rĩ, hihi no wĩigĩre muoroto ũcio? Nĩ kĩĩ kĩngĩgũtindĩka gũkinyĩra muoroto ũcio? Na nĩ ithimi irĩkũ cia Kĩĩmaandĩko ũrabatara kũhingia? Nĩ tũkwarĩrĩria ciũria icio gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ. No rekei twambe tuone mawĩra marĩa ndungata cia kĩũngano ciĩhokagĩrũo.

MAWĨRA MA NDUNGATA CIA KĨŨNGANO NĨ MARĨKŨ?

4. Wĩra wa ndungata ya kĩũngano nĩ ũrĩkũ? (Ningĩ rora mbica.)

⁴ Ndungata ya kĩũngano nĩ mũrũ wa Ithe witũ mũbatithie wamũrĩtwo kũgerera roho mũtheru nĩguo ateithagie athuri a kĩũngano mawĩra maingĩ ma bata kĩũngano-inĩ. Ndungata imwe cia kĩũngano nĩcio itigagĩrĩra atĩ ahunjia marĩ na icigo njiganu cia kũhunjia na mabuku ma kũhũthĩra ũtungata-inĩ. Nacio ingĩ iteithagĩrĩria harĩ gũtheria na kũmenyerera Nyũmba ya Ũthamaki. Ningĩ ndungata cia kĩũngano nĩ iheagwo wĩra wa kũnyitana ũgeni mĩcemanio-inĩ na wa kũrũmbũiya mĩtambo ya mũgambo na video hĩndĩ ya mĩcemanio ya kĩũngano. Ndungata cia kĩũngano irutaga mawĩra ta macio ma bata. Na ũndũ wa bata makĩria nĩ atĩ, ndungata cia kĩũngano nĩ andũ mendete Jehova na matũũraga kũringana na ithimi ciake cia ũthingu. O na nĩ mendete aarĩ na ariũ a Ithe witũ mũno. (Mat. 22:​37-39) Hihi mũrũ wa Ithe witũ mũbatithie angĩka atĩa nĩguo agĩrĩre gũtuĩka ndungata ya kĩũngano?

5. Mũrũ wa Ithe witũ angĩka atĩa nĩguo akinyĩre mweke wa gũtuĩka ndungata ya kĩũngano?

⁵ Bibilia nĩ ĩtaarĩirie ithimi iria mũrũ wa Ithe witũ abatiĩ kũhingia nĩguo agĩrĩre gũtuĩka ndungata ya kĩũngano. (1 Tim. 3:​8-10, 12, 13) No ũkinyĩre mweke ũcio na njĩra ya gũthuthuria ithimi icio cia Kĩĩmaandĩko, ũcoke wĩrutanĩrie gũcihingia. No nĩ ũbatiĩ kwamba kwĩyũria kĩrĩa kĩragũtindĩka kwenda gũtuĩka ndungata ya kĩũngano.

NĨ KĨĨ KĨBATIĨ GŨGŨTINDĨKA GŨKINYĨRA MWEKE ŨCIO?

6. Nĩ kĩĩ kĩbatiĩ gũgũtindĩka kwenda gũtungatĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ? (Mathayo 20:28; ningĩ rora mbica.)

⁶ Jesu Kristo arĩ we kĩonereria gitũ kĩrĩa kĩnene, eekaga maũndũ agĩtindĩkwo nĩ wendo wake harĩ Ithe na harĩ andũ. Wendo ũcio nĩguo watũmaga akorũo na kĩyo gĩa kũruta nginya mawĩra marĩa moonagwo marĩ ma kĩrathi gĩa thĩ. (Thoma Mathayo 20:28; Joh. 13:​5, 14, 15) Angĩkorũo o nawe ũratindĩkwo nĩ wendo, Jehova nĩ egũkũrathima na agũteithie gũkinyĩra muoroto waku wa gũtuĩka ndungata ya kĩũngano.—1 Kor. 16:14; 1 Pet. 5:5.

7. Mũrũ wa Ithe witũ agĩrĩirũo gwĩthema merirĩria ma mwĩyendo nĩkĩ?

⁷ Andũ aingĩ thĩinĩ wa thĩ nĩ magucagĩrĩrio nĩ andũ arĩa metũũgagĩria. No tiguo gũkoragwo ithondeka-inĩ rĩa Jehova. Mũrũ wa Ithe witũ ũratindĩkwo nĩ wendo o ta Jesu, ndangĩĩrirĩria gũkorũo na ũnene igũrũ rĩa andũ arĩa angĩ kana igweta. Mũndũ ũrerirĩria maũndũ ta macio angĩamũrũo kĩũngano-inĩ, no age gwĩtĩkĩra kũruta mawĩra mamwe ma kĩrathi gĩa thĩ marĩa mabataranagia harĩ kũrũmbũiya ngʼondu cia Jehova. No eyone arĩ wa bata mũno ũndũ atangĩenda gwĩka maũndũ ta macio. (Joh. 10:12) Jehova ndangĩrathima mũndũ ũreka maũndũ agĩtindĩkwo nĩ mwĩtĩo na merirĩria ma mwĩyendo.—1 Kor. 10:​24, 33; 13:​4, 5.

8. Jesu aaheire atũmwo ake ũtaaro ũrĩkũ?

⁸ Rĩmwe o na arata a hakuhĩ a Jesu nĩ maageragia gũkinyĩra mĩeke ya mwanya marĩ na itũmi itagĩrĩire. Ta wĩcirie ũrĩa mũtũmwo Jakubu na mũtũmwo Johana meekire. Meerire Jesu amahe tũturũa twa mwanya Ũthamaki-inĩ wake. Jesu ndamagaathĩrĩirie nĩ ũndũ ũcio. Handũ ha ũguo, eerire atũmwo othe 12 ũũ: “Ũrĩa ũkwenda gũtuĩka mũnene gatagatĩ-inĩ kanyu no mũhaka atuĩke ndungata yanyu, nake ũrĩa ũkwenda gũtuĩka wa mbere gatagatĩ-inĩ kanyu no mũhaka atuĩke ngombo ya arĩa angĩ othe.” (Mar. 10:​35-37, 43, 44) Ariũ a Ithe witũ arĩa makinyagĩra mĩeke ya ũtungata kĩũngano-inĩ magĩtindĩkwo nĩ wendi wao wa gũtungatĩra arĩa angĩ, makoragwo marĩ ũteithio mũnene harĩ kĩũngano.—1 Thes. 2:8.

ŨRĨA ŨNGĨKŨRIA WENDI WA GŨKINYĨRA MWEKE ŨCIO

9. Ũngĩkũria atĩa wendi wa gũtuĩka ndungata ya kĩũngano?

⁹ Hatarĩ nganja nĩ wendete Jehova na nĩ wendaga gũtungatĩra arĩa angĩ. Ĩndĩ no ũigue ũtarĩ na wendi wa kũruta mawĩra maingĩ marĩa marutagwo nĩ ndungata cia kĩũngano. Hihi ũngĩkũria wendi ũcio atĩa? No wĩcũranie gĩkeno kĩrĩa kiumanaga na gũtungatĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Jesu aaugire ũũ: “Kũheana nĩ kũrĩ gĩkeno kĩnene gũkĩra kwamũkĩra.” (Atũm. 20:35) We mwene nĩ aatũũrire kũringana na ciugo icio. Nĩ aagĩaga na gĩkeno kĩnene nĩ ũndũ wa gũtungatĩra arĩa angĩ, na o nawe no ũgĩe nakĩo.

10. Jesu oonanirie atĩa atĩ nĩ aakenagĩra gũtungatĩra arĩa angĩ? (Mariko 6:​31-34)

¹⁰ Ta wĩcirie ũrĩa Jesu oonanirie atĩ nĩ aakenagĩra gũtungatĩra andũ arĩa angĩ. (Thoma Mariko 6:​31-34.) Kũrĩ hĩndĩ Jesu na arutwo ake maarĩ anogu, na nĩ gũthiĩ maathiaga handũ hatarĩ andũ nĩguo mahurũke. No kĩrĩndĩ nĩ gĩathiire na gĩgĩkinya ho mbere yao, gĩkĩenda kũrutwo nĩ Jesu. Jesu nĩ angĩagire kũmaruta tondũ we na arutwo ake matiagĩĩte na “ihinda rĩa kũhurũka o na rĩa kũrĩa irio.” Kana hihi amarute maũndũ o manini acoke ameere mathiĩ. No tondũ nĩ eendete andũ, “akĩambĩrĩria kũmaruta maũndũ maingĩ.” Na aathiire o na mbere kũmaruta nginya ‘mathaa magĩkorũo mathiĩte mũno.’ (Mar. 6:35) Jesu ndaamarutire atĩ tondũ no nginya angĩekire ũguo, no nĩ ‘kũringwo aaringirũo nĩ tha.’ Nĩ eendaga kũmaruta tondũ nĩ aamendete. Jesu nĩ aagĩaga na gĩkeno kĩnene nĩ ũndũ wa gũtungatĩra arĩa angĩ.

11. Makĩria ma kũruta andũ-rĩ, nĩ ũteithio ũrĩkũ ũngĩ Jesu aamaheaga? (Ningĩ rora mbica.)

¹¹ Jesu ndaateithagia andũ na njĩra ya o kũmaruta tu, nĩ aamahingagĩria nginya mabataro mao ma kĩĩmwĩrĩ. Kwa ngerekano nĩ aaringire kĩama gũkĩgĩa na irio nyingĩ, na akĩnengera arutwo ake magaĩre kĩrĩndĩ. (Mar. 6:41) Na njĩra ĩyo akĩruta arutwo ake ũrĩa mangĩtungatĩra arĩa angĩ. Ningĩ nĩ aamarutire atĩ wĩra ta ũcio, ũrĩa ũngĩringithanio na mawĩra marĩa ndungata cia kĩũngano irutaga, nĩ wa bata. Ta wĩcirie gĩkeno kĩrĩa atũmwo acio maagĩire nakĩo nĩ ũndũ wa kũrutithania wĩra na Jesu wa kũhe andũ irio nginya “othe makĩrĩa makĩhũna”! (Mar. 6:42) Ma nĩ atĩ, ihinda rĩu to rĩo tu Jesu aaigire mabataro ma andũ arĩa angĩ mbere ya make. Aatungatĩire andũ arĩa angĩ ũtũũro-inĩ wake wothe wa gũkũ thĩ. (Mat. 4:23; 8:16) Jesu nĩ aakenaga na akaigua aiganĩire nĩ ũndũ wa kũruta andũ arĩa angĩ na kũrũmbũiya mabataro mao. Hatarĩ nganja o nawe no ũgĩe na gĩkeno kĩnene ũngĩkorũo wĩhaarĩirie kwĩima nĩgetha ũhote gũkinyĩra mweke wa gũtuĩka ndungata ya kĩũngano.

12. Nĩkĩ gũtirĩ mũndũ wagĩrĩirũo kuona ta atarĩ na ũhoti o na ũrĩkũ wa gũteithia kĩũngano?

¹² Angĩkorũo wonaga ta ũtarĩ na ũhoti wa mwanya, ndũgakue ngoro. Hatarĩ nganja wĩ na ngumo ũngĩhũthĩra gũteithia kĩũngano. No ũgunĩke ũngĩĩcũrania na njĩra ya mahoya ũrĩa Paulo aaugire thĩinĩ wa 1 Akorintho 12:​12-30. Ciugo icio cia Paulo nĩ ironania atĩ o ta ndungata iria ingĩ cia Jehova, ũrĩ na itemi rĩa bata ũngĩhingia thĩinĩ wa kĩũngano. Angĩkorũo kwa ihinda rĩrĩ ndũhingĩtie ithimi cia kwagĩrĩra gũtuĩka ndungata ya kĩũngano, ndũgakue ngoro. Handũ ha ũguo, wĩrutanĩrie ũrĩa wothe ũngĩhota gũtungatĩra Jehova na gũteithia aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Korũo na ma atĩ athuri a kĩũngano nĩ marĩkwĩhokagĩra mawĩra kũringana na ũhoti waku.—Rom. 12:​4-8.

13. Nĩkĩ ti ũndũ mũritũ kũhingia ithimi iria ibataranagia nĩguo mũndũ atuĩke ndungata ya kĩũngano?

¹³ Ningĩ ta wĩcirie ũndũ ũyũ: Maũndũ maingĩ marĩa mũndũ agĩrĩirũo kũhingia nĩguo agĩrĩre gũtuĩka ndungata ya kĩũngano, nĩ maũndũ Akristiano othe magĩrĩirũo gũkorũo mahingĩtie. Akristiano othe nĩ mabatiĩ gũkuhĩrĩria Jehova, kũgĩa na gĩkeno kĩrĩa kiumanaga na kũheana, na gũtũũra kũringana na ithimi cia Jehova. Kwoguo no kũhoteke nĩ ũkũrĩtie ngumo nyingĩ harĩ iria ibataranagia nĩguo mũndũ atuĩke ndungata ya kĩũngano. No hihi nĩ ithimi irĩkũ mũrũ wa Ithe witũ agĩrĩirũo kũhingia nĩguo akinyĩre mweke ũcio?

ŨRĨA ŨNGĨKINYĨRA MWEKE ŨCIO

14. ‘Kuoya maũndũ na ũritũ’ nĩ kuuga atĩa? (1 Timotheo 3:​8-10, 12)

¹⁴ Reke rĩu twarĩrĩrie ithimi imwe cia kwagĩrĩra iria igwetetwo thĩinĩ wa 1 Timotheo 3:​8-10, 12. (Thoma.) Ndungata ya kĩũngano no mũhaka ĩkorũo ĩrĩ mũndũ “[woyaga] maũndũ na ũritũ.” Ciugo icio ningĩ no itaũrũo “mũndũ ũngĩheeka gĩtĩo” kana “mũtĩĩku.” Ũguo ti kuuga atĩ mũtingĩtheka na andũ kana mũringane itherũ nao. (Koh. 3:​1, 4) No nĩ kuuga atĩ nĩ woyaga na ũritũ mawĩra marĩa wĩhokeirũo. Angĩkorũo nĩ ũĩkaine atĩ ũrĩ mũndũ wa kwĩhokeka na ũhingagia irĩko, nĩ ũrĩkoragwo ũtĩĩtwo nĩ andũ kĩũngano-inĩ.

15. ‘Kwaga kwaria mĩario ya ũhinga’ na ‘kwaga gũkorokera uumithio ũtarĩ wa kĩhooto’ nĩ kuuga atĩa?

¹⁵ Ningĩ ndungata ya kĩũngano “[ndĩaragia] mĩario ya ũhinga.” Ũguo nĩ kuuga wagĩrĩirũo gũkorũo ũrĩ mũndũ mwĩhokeku, waragia ma kuuma ngoro, ũhingagia ũrĩa eranĩire, na ũtakungagia andũ wara. (Thim. 3:32) Nakuo “[kwaga gũkorokera] uumithio ũtarĩ wa kĩhooto” nĩ kuuga atĩ ũkoragwo ũrĩ mwĩhokeku maũndũ-inĩ ma biacara na megiĩ mbeca. Ningĩ ndũngĩhũthĩra ũũru ũrata ũrĩa ũkoragwo naguo hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩgetha wone mbeca.

16. (a) ‘Kwaga kũnyua ndibei nyingĩ’ nĩ kuuga atĩa? (b) Gũkorũo na “thamiri theru” nĩ kuuga atĩa?

¹⁶ Ciugo “[ũtanyuaga] ndibei nyingĩ” ironania ndũbatiĩ kũnyuaga gũkĩria gĩthimi, na andũ magakorũo moĩ atĩ ndũnyuaga njohi nyingĩ. Nakuo gũkorũo na “thamiri theru” nĩ kuuga atĩ nĩ ũratũũra kũringana na ithimi cia Jehova. O na gũtuĩka ndũrĩ mũkinyanĩru, nĩ ũkenagĩra thayũ wa ngoro ũrĩa uumanaga na gũkorũo na ũrata mwega hamwe na Ngai.

17. Mũrũ wa Ithe witũ ‘ũragerio kana nĩ agĩrĩire’ angĩonania atĩa atĩ nĩ wa kwĩhokeka? (1 Timotheo 3:10; ningĩ rora mbica.)

¹⁷ Ciugo “nĩ mambe magerio kana nĩ magĩrĩire” ironania nĩ ũbatiĩ gũkorũo wonanĩtie atĩ no wĩhokerũo maũndũ. Kwoguo rĩrĩa athuri a kĩũngano makwĩhokera wĩra mũna, rũmagĩrĩra ũtaaro wao na ũtongoria ũrĩa ũheanĩtwo nĩ ithondeka ritũ. Tigĩrĩra nĩ wataũkĩrũo nĩ ũrĩa wĩra ũcio ũbatiĩ kũrutwo, na rĩrĩa wagĩrĩirũo kũũrĩkia. Ũngĩruta wĩra waku wega ũrĩ na kĩyo, arĩa angĩ thĩinĩ wa kĩũngano nĩ marĩkenaga na makona atĩ nĩ ũrakũra kĩĩroho. Athuri a kĩũngano, tigagĩrĩrai atĩ nĩ mũramenyeria ariũ a Ithe witũ arĩa abatithie. (Thoma 1 Timotheo 3:10.) Hihi kĩũngano-inĩ kĩanyu kwĩ na ariũ a Ithe witũ marakinyirie mĩaka ya ũtinĩnja ica ikuhĩ kana o na anini gũkĩra ũguo? Hihi nĩ makoragwo na wĩruti wao kĩũmbe mategũtĩĩrĩria? Hihi nĩ marutaga macokio mĩcemanio-inĩ na magathiĩ kũhunjia? No mũmaheage mawĩra marĩa mararingana na mĩaka yao na ũhoti wao. Na njĩra ĩyo, ariũ a Ithe witũ acio ethĩ megũkorũo ‘makĩgerio kana nĩ magĩrĩire.’ Na magĩthiĩ kũniina mĩaka ya ũtinĩnja, no makorũo makĩagĩrĩra gũtuĩka ndungata cia kĩũngano.

18. ‘Kwaga gũcukĩrũo ũndũ’ nĩ kuuga atĩa?

¹⁸ Ciugo ‘gũtirĩ ũndũ ũngĩĩcukĩrũo’ ironania atĩ gũtirĩ mũndũ ũngĩgũthitangĩra atĩ nĩ wĩkĩte rĩhia iritũ. Ma nĩ atĩ Akristiano no maigĩrĩrũo igenyo. O na Jesu nĩ aathitangĩirũo maũndũ ma maheeni, na akiuga atĩ o na arũmĩrĩri ake nĩ mangĩgaacemania na maũndũ ta macio. (Joh. 15:20) Ĩndĩ ũngĩkoragwo na mĩthiĩre mĩtheru o ta Jesu, nĩ ũgwĩthondekera rĩĩtwa rĩega thĩinĩ wa kĩũngano.—Mat. 11:19.

19. Ciugo “mũthuri wa mũtumia ũmwe” ikoragwo ikiuga atĩa?

¹⁹ Ciugo “mũthuri wa mũtumia ũmwe” ironania atĩ angĩkorũo nĩ ũhikanĩtie, no mũhaka ũkorũo ũrũmĩtie ithimi iria Jehova aaheanire kĩambĩrĩria-inĩ ciĩgiĩ kĩhiko—atĩ mũthuri abatiĩ kũhikia mũtumia ũmwe. (Mat. 19:​3-9) Mũthuri Mũkristiano nĩ agĩrĩirũo gwĩthema biũ kwĩingĩria ngomanio-inĩ itagĩrĩire. (Ahib. 13:4) Ningĩ nĩ agĩrĩirũo gũkorũo arĩ mwĩhokeku harĩ mũtumia wake, na njĩra ya kwaga gũthaakanĩra kĩĩwendo na mũtumia ũngĩ.—Ayub. 31:1.

20. Mũthuri angĩrũgamĩrĩra atĩa nyũmba yake “na njĩra njega”?

²⁰ Ciugo “ũrũgamagĩrĩra ciana ciake na njĩra njega o hamwe na nyũmba yake mwene” ironania atĩ angĩkorũo wĩ na famĩlĩ, no mũhaka woyage na ũritũ ũigĩrĩrĩki ũrĩa ũrĩ naguo. Tigagĩrĩra nĩ ũratongoria ũthathaiya wa famĩlĩ ũtegũtĩĩrĩria. Hunjagia na mũndũ wothe thĩinĩ wa famĩlĩ kaingĩ o ũrĩa kwahoteka. Teithia ciana ciaku kũgĩa na ũrata wa hakuhĩ hamwe na Jehova. (Ef. 6:4) Mũthuri ũrũmbũyagia famĩlĩ yake onanagia atĩ no ahote kũrũmbũiya kĩũngano.—Ringithania 1 Timotheo 3:5.

21. Ũngĩka atĩa angĩkorũo ndũrĩ ũratuĩka ndungata ya kĩũngano?

²¹ Mũrũ wa Ithe witũ, angĩkorũo ndũrĩ ũratuĩka ndungata ya kĩũngano, tũrakũũria wĩcũranie na njĩra ya mahoya ũhoro ũrĩa warĩrĩrio gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ. Thuthuria ithimi icio cia kwagĩrĩra gũtuĩka ndungata ya kĩũngano, na wĩrutanĩrie gũcihingia. Wĩcũranie igũrũ rĩgiĩ ũrĩa wendete Jehova na aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Kũria wendi wa kũmatungatĩra o na makĩria. (1 Pet. 4:​8, 10) Cama gĩkeno kĩrĩa kiumanaga na gũtungatĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Jehova arokũrathima ũkĩĩrutanĩria gũkinyĩra mweke wa gũtuĩka ndungata ya kĩũngano.—Afil. 2:13.