ŨTHUTHURIA INTANETI-INĨ
Ũthuthuria
INTANETI-INĨ
Gĩkũyũ
ũ
  • ĩ
  • ũ
  • BIBILIA
  • MABUKU
  • MĨCEMANIO
  • bt gĩc. 15 kar. 133-140
  • ‘Gwĩkĩra Ciũngano Hinya’

Hatirĩ video.

Tũrekere, nĩ hagĩa thĩna kũhingũra video ĩyo.

  • ‘Gwĩkĩra Ciũngano Hinya’
  • ‘Kũruta Ũira Kĩhinyioʼ Wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai
  • Ciongo Nini
  • Ũhoro Ũhaanaine
  • “Reke Rĩu Tũcoke . . . Tũgaceerere Ariũ a Ithe Witũ” (Atũmwo 15:36)
  • “Magĩkararania Marakarĩte Mũno” (Atũmwo 15:37-41)
  • “Nĩ Aagaathagĩrĩrio” (Atũmwo 16:1-3)
  • “Kũgĩa na Hinya Ũhoro-inĩ wa Wĩtĩkio” (Atũmwo 16:4, 5)
  • “Mwana Wakwa Thĩinĩ wa Mwathani Ũrĩa Nyenda Mũno na Ũrĩa Mwĩhokeku”
    Mũrangĩri Yanagĩrĩra Ũthamaki wa Jehova—2015
  • “Makĩaria na Ũcamba Maheetwo Hinya nĩ Jehova”
    ‘Kũruta Ũira Kĩhinyioʼ Wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai
  • Ariũ a Ithe Witũ Ethĩ​—⁠Mwĩgerekaniei na Mariko na Timotheo
    Mũrangĩri Yanagĩrĩra Ũthamaki wa Jehova (Wĩruti)—2025
  • “Kũiyũrũo nĩ Gĩkeno na Roho Mũtheru”
    ‘Kũruta Ũira Kĩhinyioʼ Wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai
Ona Makĩria
‘Kũruta Ũira Kĩhinyioʼ Wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai
bt gĩc. 15 kar. 133-140

GĨCUNJĨ GĨA 15

‘Gwĩkĩra Ciũngano Hinya’

Arori a mũthiũrũrũko mateithagĩrĩria ciũngano kũgĩa na hinya ũhoro-inĩ wa wĩtĩkio

Gĩcunjĩ gĩkĩ kĩĩhocetie harĩ Atũmwo 15:36–16:5

1-3. (a) Paulo aathuurire ũ mathiage nake, na ũcio aathuurire aatariĩ atĩa? (b) Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwĩruta gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

PAULO maragerera mĩkuru-inĩ ĩrĩ na mahiga kuuma taũni ĩmwe gũthiĩ ĩrĩa ĩngĩ, na nĩ areciria mũno ũhoro wĩgiĩ maũndũ marĩa megũkora mwanake ũcio marĩ nake wĩtagwo Timotheo. Timotheo arĩ na mĩaka ta 20 ũguo, na kwoguo no mwĩthĩ na arĩ na hinya mũingĩ wa mwĩrĩ. O ũrĩa mararaihĩrĩria gĩcigo kĩa Listra na Ikoniamu, noguo Timotheo araraihĩrĩria kwao. Hihi nĩ maũndũ marĩkũ marĩ mbere yao? Paulo nĩ aramenya maũndũ marĩa mangĩĩrĩgĩrĩra tondũ rũrũ nĩ rũgendo rwake rwa kerĩ rwa ũmishonarĩ. Nĩ aramenya atĩ nĩ gũgũkorũo na mogwati na mathĩna maingĩ. Hihi mwanake ũcio nĩ ekũhota gũkirĩrĩria mathĩna marĩa megũcemania namo?

2 No kũhoteke Paulo nĩ arehoka atĩ Timotheo nĩ egũtooria, gũkĩra ũrĩa Timotheo we mwene arecirĩria. Maũndũ marĩa Paulo erĩgĩte kũgerera nĩ matũmĩte akorũo na ma atĩ gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe, nĩ arabatara mũndũ ũrĩa mwagĩrĩru wa gũthiaga nake. Paulo nĩ aramenya atĩ wĩra ũrĩa ũrĩ mbere yao wa gũceerera ciũngano na gũciĩkĩra ngoro ũrabatara arori mehotorete biũ na marĩ na mwĩcirĩrie ũmwe. Nĩ kĩĩ kĩratũma Paulo one maũndũ na njĩra ĩyo? No kũhoteke gĩtũmi kĩmwe nĩ ũrĩa mbere ĩyo Paulo na Baranaba maakararanĩtie nginya makagayũkana.

3 Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, nĩ tũkwĩruta njĩra ĩrĩa njega biũ ya kũniina ngarari. Ningĩ nĩ tũkuona kĩrĩa gĩatũmire Paulo athuure Timotheo mathiage nake, na tuone itemi rĩa bata rĩrĩa arori a mũthiũrũrũko makoragwo narĩo ũmũthĩ.

“Reke Rĩu Tũcoke . . . Tũgaceerere Ariũ a Ithe Witũ” (Atũmwo 15:36)

4. Paulo aarĩ na muoroto ũrĩkũ rũgendo-inĩ rwake rwa kerĩ rwa ũmishonarĩ?

4 Gĩcunjĩ gĩa 14 nĩ kĩonanĩtie ũrĩa ariũ a Ithe witũ ana arĩa maatũmĩtwo—Paulo, Baranaba, Judasi, na Sila—meekĩrire kĩũngano hinya thĩinĩ wa Antiokia kũgerera itua rĩa kĩama kĩrĩa gĩatongoragia rĩgiĩ kũrua. Hihi Paulo eekire atĩa thutha ũcio? Aathiire kũrĩ Baranaba arĩ na mĩbango ya rũgendo rũngĩ, akĩmwĩra ũũ: “Reke rĩu tũcoke matũũra-inĩ mothe marĩa twaheanire kiugo kĩa Jehova, tũgaceerere ariũ a Ithe witũ nĩguo tuone ũrĩa marathiĩ na mbere.” (Atũm. 15:36) Paulo ndaaugaga mathiĩ o iceera rĩa kĩũrata tu kũrĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ acio maakoretwo matuĩka Akristiano. Ibuku rĩa atũmwo nĩ rĩonanagia wega muoroto wa rũgendo rwa kerĩ rwa Paulo rwa ũmishonarĩ. Wa mbere, nĩ angĩathiire na mbere kũmenyithania matua marĩa maaheanĩtwo nĩ kĩama kĩrĩa gĩatongoragia. (Atũm. 16:4) Wa kerĩ, Paulo arĩ mũrori ũrĩa wagendaga, nĩ aatuĩte itua rĩa gwĩkĩra ciũngano hinya kĩĩroho nĩguo aciteithie kũgĩa na hinya ũhoro-inĩ wa wĩtĩkio. (Rom. 1:11, 12) Aira a Jehova ũmũthĩ marũmagĩrĩra atĩa kĩonereria kĩrĩa kĩaigirũo nĩ atũmwo?

5. Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia kĩheaga ciũngano ũtongoria na gĩgaciĩkĩra ngoro atĩa?

5 Ũmũthĩ, Kristo ahũthagĩra Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia kĩa Aira a Jehova gũtongoria kĩũngano gĩake. Arũme acio aitĩrĩrie maguta na ehokeku maheaga ciũngano ciothe thĩinĩ wa thĩ ũtongoria na magaciĩkĩra ngoro makĩhũthĩra marũa, mabuku marĩa macabĩtwo na marĩa mekĩrĩtwo intaneti-inĩ, mĩcemanio, na njĩra ingĩ. Ningĩ Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia nĩ kĩĩrutanagĩria kũmenya ũrĩa o kĩũngano kĩrathiĩ na mbere. Nĩguo kĩhote gwĩka ũguo, kĩhũthagĩra arori arĩa magendaga. Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia nĩ kĩamũrĩte athuri a kĩũngano agĩrĩru ngiri nyingĩ thĩinĩ wa thĩ yothe nĩguo matungate marĩ arori a mũthiũrũrũko.

6, 7. Mawĩra mamwe ma arori a mũthiũrũrũko nĩ marĩkũ?

6 Mahinda-inĩ maya, arori a mũthiũrũrũko maigaga meciria mao harĩ kũrũmbũiya andũ othe ciũngano-inĩ iria maceeragĩra na makamekĩra ngoro. Mekaga ũguo atĩa? Na njĩra ya kũrũmĩrĩra kĩonereria kĩrĩa kĩaigirũo nĩ Akristiano a karine ya mbere ta Paulo. Paulo eerire Timotheo ũrĩa warĩ mũrori o take eke ũũ: “Hunjia kiugo; ĩka ũguo ũtekũmaĩrĩria mahinda marĩa magĩrĩru o na marĩa maritũ; rũngaga andũ, ũkamakaania, na ũkamataaraga ũrĩ na wetereri wothe o na ũhoti mwega wa kũrutana. . . . Rutaga wĩra wa mũhunjia.”—2 Tim. 4:2, 5.

7 O ta ũrĩa ciugo icio ironania, mũrori wa mũthiũrũrũko—o hamwe na mũtumia wake angĩkorũo nĩ ahikanĩtie—nĩ anyitanagĩra na ahunjia a kĩũngano ũtungata-inĩ. Arori acio a mũthiũrũrũko makoragwo na kĩyo ũtungata-inĩ na nĩ aarimũ ega a Bibilia—ngumo iria ikoragwo na maumĩrĩro mega harĩ kĩũngano. (Rom. 12:11; 2 Tim. 2:15) Ngumo ĩrĩa nene ĩkoragwo na arĩa matungataga wĩra-inĩ ũcio nĩ wendo wa kwĩima. Meheanaga meyendeire, magathiĩ nginya kũndũ rĩera rĩtarĩ rĩega, na nginya icigo irĩ na mogwati. (Afil. 2:3, 4) Ningĩ arori a mũthiũrũrũko nĩ mekĩraga kĩũngano ngoro, magakĩruta, na magakĩrũnga kũgerera mĩario yumĩte Bibilia-inĩ. Andũ othe kĩũngano-inĩ nĩ magunĩkaga mecũrania igũrũ rĩa mĩthiĩre ya arori acio a mũthiũrũrũko na megerekania na wĩtĩkio wao.—Ahib. 13:7.

“Magĩkararania Marakarĩte Mũno” (Atũmwo 15:37-41)

8. Baranaba aaiyũkirie atĩa mawoni ma Paulo?

8 Baranaba nĩ aanyitire mbaru mawoni ma Paulo ma ‘gũceerera ariũ a Ithe witũ.’ (Atũm. 15:36) Nĩ maarutithanĩtie wĩra wega rĩrĩa maathiaga hamwe, na eerĩ nĩ mooĩ wega icigo cia andũ arĩa meendaga gũthiĩ gũceerera. (Atũm. 13:2–14:28) Kwoguo rĩciria rĩa gũthiĩ hamwe wĩra-inĩ ũcio nĩ rĩngĩonekire rĩrĩ rĩega. No nĩ harĩ gathĩna kooimĩrire. Atũmwo 15:37 yugaga: “Baranaba nĩ aatuĩte atĩ nĩ megũthiĩ na Johana, ũrĩa wetagwo Mariko.” Baranaba ti kũheana aaheanaga mawoni make, no nĩ “aatuĩte” itua rĩa gũthiĩ hamwe na Mariko, ũrĩa warĩ mũihwa wake, rũgendo-inĩ rũu rwa ũmishonarĩ.

9. Paulo aagire gwĩtĩkania na Baranaba nĩkĩ?

9 Paulo ndetĩkanirie nake. Nĩkĩ? Bibilia yugaga ũũ: “Paulo ndoonaga arĩ wega mathiĩ [na Mariko], tondũ nĩ aamatigire rĩrĩa maarĩ Pamfilia akĩaga gũthiĩ nao wĩra-inĩ.” (Atũm. 15:38) Mariko nĩ aathiĩte hamwe na Paulo na Baranaba rũgendo-inĩ rwao rwa mbere rwa ũmishonarĩ, no ndaatwaranire nao nginya mũthia wa rũgendo rũu. (Atũm. 12:25; 13:13) Kĩambĩrĩria-inĩ kĩa rũgendo rwao, marĩ o Pamfilia, Mariko nĩ aamatigire agĩcoka kwao Jerusalemu. O na gũtuĩka Bibilia ndĩtaarĩirie kĩrĩa gĩatũmire amatige, no mũhaka akorũo Paulo oonire Mariko arĩ mũndũ ũtarĩ kĩhaarĩro. No kũhoteke Paulo nĩ eeyũragia kana Mariko no ehokwo.

10. Ngarari gatagatĩ ga Paulo na Baranaba yarĩ na maumĩrĩro marĩkũ?

10 O na kũrĩ ũguo, Baranaba nĩ aatuĩte itua irũmu rĩa gũthiĩ na Mariko. Nake Paulo nĩ aatuĩte itua irũmu rĩa kwaga gũthiĩ nake. Atũmwo 15:39 yugaga ũũ: “Nĩ ũndũ ũcio, magĩkararania marakarĩte mũno, nginya magĩtigana.” Baranaba agĩkĩoya Mariko, magĩthiĩ na meri merekeire gĩcigĩrĩra gĩa kwao gĩa Kuporo. Nake Paulo agĩthiĩ na mbere na mĩbango yake. Bibilia yugaga ũũ: “Paulo agĩthuura Sila na makiumagara thutha wa ariũ a Ithe witũ kũmũneana ũtugi-inĩ mũnene wa Jehova.” (Atũm. 15:40) Maathiire makĩgerera “Siria na Kilikia, [magĩĩkĩraga] ciũngano hinya.”—Atũm. 15:41.

11. Nĩ ngumo irĩkũ ingĩtũteithia gũtũũria ũrata hamwe na andũ arĩa matũhĩtĩirie?

11 Rũgano rũu no rũtũririkanie atĩ tũrĩ andũ matarĩ akinyanĩru. Paulo na Baranaba maamũrĩtwo marĩ arũgamĩrĩri a kĩama kĩrĩa gĩatongoragia. No kũhoteke thutha-inĩ Paulo nĩ aatuĩkire wa kĩama kĩu. O na kũrĩ ũguo, ihinda-inĩ rĩu Paulo na Baranaba maatongoririo nĩ kwaga gũkinyanĩra kwao. Hihi nĩ maarekire ũndũ ũcio ũthũkie biũ ũrata wao? O na gũtuĩka matiarĩ akinyanĩru, Paulo na Baranaba maarĩ arũme enyihia marĩ na meciria ma Kristo. Thutha wa ihinda nĩ moohanĩire na magĩcokia ũrata wao. (Ef. 4:1-3) Thutha-inĩ, Paulo na Mariko nĩ maarutithanirie wĩra hamwe mawĩra-inĩ mangĩ ma gĩtheokrasi.a—Kol. 4:10.

12. Arori Akristiano ũmũthĩ magĩrĩirũo kwĩgerekania atĩa na Paulo na Baranaba?

12 Baranaba na Paulo matioĩkaine marĩ andũ a marakara ta macio moonanirie hĩndĩ ĩyo. Baranaba aarĩ mũndũ ũrĩ wendo na mũtaana mũno, ũũ atĩ atũmwo maamwĩtaga Baranaba, rĩĩtwa rĩrĩa riugĩte “Mũrũ wa Kũũmanĩrĩria,” handũ ha rĩĩtwa rĩake Jusufu. (Atũm. 4:36) Paulo o nake aarĩ mũndũ mũhooreri na warĩ na wendo muororo. (1 Thes. 2:7, 8) Arori othe Akristiano ũmũthĩ, nginya arori a mũthiũrũrũko, nĩ magĩrĩirũo kwĩrutanĩria kwĩgerekanagia na Paulo na Baranaba harĩ gũkorũo marĩ enyihia, na kũrũmbũyania na athuri arĩa angĩ a kĩũngano o hamwe na rũũru ruothe rwa Ngai na njĩra ya wororo.—1 Pet. 5:2, 3.

“Nĩ Aagaathagĩrĩrio” (Atũmwo 16:1-3)

13, 14. (a) Timotheo aarĩ ũ, na maacemanirie rĩ na Paulo? (b) Nĩ kĩĩ gĩatũmire Paulo agucĩrĩrio nĩ Timotheo? (c) Timotheo eehokeirũo wĩra ũrĩkũ?

13 Paulo arĩ rũgendo-inĩ rwa kerĩ rwa ũmishonarĩ nĩ aathiire gĩcigo-inĩ kĩa Galatia kĩa Roma, kũrĩa gwakoretwo kwambĩrĩrio ciũngano cigana ũna. Bibilia yugaga ũũ: “Paulo agĩgĩkinya Deribe o na Listra. Na kũu nĩ kwarĩ na mũrutwo ũmwe wetagwo Timotheo, mũrũ wa mũtumia Mũyahudi warĩ mwĩtĩkia no ithe aarĩ Mũngiriki.”—Atũm. 16:1.b

14 No kũhoteke Paulo aacemanĩtie na Timotheo na famĩlĩ yao rĩrĩa aaceerete gĩcigo-inĩ kĩu riita rĩa mbere mwaka wa 47 M.M. Na rĩu aathiĩte kuo riita rĩa kerĩ thutha wa mĩaka ta ĩĩrĩ kana ĩtatũ, na nĩ aagucĩrĩirio mũno nĩ Timotheo. Nĩkĩ? Tondũ Timotheo nĩ “aagaathagĩrĩrio nĩ ariũ a Ithe witũ.” Timotheo ndaagaathagĩrĩrio tu nĩ ariũ a Ithe witũ a kĩũngano gĩa kwao, no ngumo yake njega yathiĩte nginya kũndũ kũngĩ kũraihu na kwao. Rũgano rũu rũtaaragĩria atĩ ariũ a Ithe witũ a Listra na a Ikoniamu, ĩrĩa yarĩ kilomita ta 30 kuuma Listra, maarĩ na maũndũ mega ma kuuga megiĩ Timotheo. (Atũm. 16:2) Athuri a kĩũngano magĩtongorio nĩ roho mũtheru nĩ meehokeire Timotheo wĩra mũritũ, wa gũteithĩrĩria Paulo na Sila arĩ mũrori ũrĩa ũgendaga.—Atũm. 16:3.

15, 16. Timotheo aagĩire atĩa na ngumo njega?

15 Timotheo aagĩire atĩa na ngumo njega ũguo arĩ mũndũ mwĩthĩ? Hihi nĩ ũũgĩ wake, ũrĩa oonekaga ahaana, kana ũhoti wake wa mũciarĩre? Kaingĩ andũ magucagĩrĩrio nĩ maũndũ ta macio. O na kũrĩ hĩndĩ mũnabii Samueli aarorete maũndũ na njĩra ĩyo. No Jehova aamũririkanirie ũũ: “Maũndũ marĩa mũndũ aroraga timo maũndũ marĩa Ngai aroraga, tondũ mũndũ aroraga kĩrĩa kĩroneka na maitho, no Jehova aroraga ngoro thĩinĩ.” (1 Sam. 16:7) Makĩria ma ũrĩa Timotheo oonekaga na nja, aarĩ na ngumo njega cia na thĩiniĩ iria ciatũmire akorũo na rĩĩtwa rĩega gatagatĩ-inĩ ka Akristiano arĩa angĩ.

16 Mĩaka mĩingĩ thutha ũcio, mũtũmwo Paulo nĩ aagwetire ngumo imwe cia kĩĩroho iria Timotheo aarĩ nacio. Paulo nĩ aataarĩirie ũrĩa Timotheo aarĩ na mwerekera mwega, wendo wa kwĩima, na kĩyo harĩ kũhingia maũndũ marĩa eehokeirũo kĩũngano-inĩ. (Afil. 2:20-22) Ningĩ Timotheo nĩ ooĩkaine atĩ aarĩ na ‘wĩtĩkio ũtarĩ na ũhinga.’—2 Tim. 1:5.

17. Andũ ethĩ mangĩĩgerekania atĩa na Timotheo?

17 O na ũmũthĩ, andũ aingĩ ethĩ nĩ megerekanagia na Timotheo na njĩra ya gũkũria ngumo iria ikenagia Ngai. Ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga magĩe na rĩĩtwa rĩega na Jehova o hamwe na andũ arĩa angĩ marĩ o ethĩ. (Thim. 22:1; 1 Tim. 4:15) Makoragwo na wĩtĩkio ũtarĩ na ũhinga na magethema gwĩka maũndũ moru o na rĩrĩa mataronwo nĩ andũ angĩ. (Thab. 26:4) Nĩ ũndũ ũcio, o ta Timotheo, andũ aingĩ ethĩ no mahingie itemi rĩa bata thĩinĩ wa kĩũngano. Hĩndĩ ĩrĩa magĩrĩra gũtuĩka ahunjia matarĩ abatithie na rĩrĩa meyamũrĩra Jehova na mabatithio, nĩ matũmaga andũ arĩa othe mendete Jehova maigue mekĩrĩtwo ngoro mũno!

“Kũgĩa na Hinya Ũhoro-inĩ wa Wĩtĩkio” (Atũmwo 16:4, 5)

18. (a) Paulo na Timotheo maahingirie maũndũ marĩkũ marĩ arori arĩa magendaga? (b) Ciũngano ciagunĩkire atĩa?

18 Paulo na Timotheo nĩ maarutithanirie wĩra kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ. Tondũ maarĩ arori arĩa magendaga, nĩ maahingagia maũndũ matiganĩte handũ-inĩ ha kĩama kĩrĩa gĩatongoragia. Bibilia yugaga ũũ: “Na matũũra-inĩ marĩa maageragĩra, maathiaga makĩmenyithanagia matua ma kũrũmĩrĩrũo marĩa maatuĩtwo nĩ atũmwo na athuri arĩa maarĩ Jerusalemu.” (Atũm. 16:4) Hatarĩ nganja, ciũngano nĩ ciarũmagĩrĩra ũtongoria ũrĩa ciaheagwo nĩ atũmwo na athuri arĩa maarĩ Jerusalemu. Nĩ ũndũ wa wathĩki ũcio, “ciũngano igĩthiĩ na mbere kũgĩa na hinya ũhoro-inĩ wa wĩtĩkio na kuongerereka mũthenya o mũthenya.”—Atũm. 16:5.

19, 20. Akristiano magĩrĩirũo gwathĩkĩra “arĩa matongoragia” gatagatĩ-inĩ kao nĩkĩ?

19 O na ũmũthĩ, Aira a Jehova nĩ magunĩkaga nĩ ũndũ wa gwathĩkĩra ũtongoria ũrĩa mamũkagĩra kuuma kũrĩ “arĩa matongoragia” gatagatĩ-inĩ kao. (Ahib. 13:17) Tondũ maũndũ ma thĩ ĩno maikaraga magĩcenjagia, nĩ ũndũ wa bata mũno harĩ Mũkristiano o wothe gwathĩkĩra ũtongoria wa “ngombo ĩrĩa njĩhokeku na njũgĩ.” (Mat. 24:45; 1 Kor. 7:29-31) Ũndũ ũcio no ũtũgitĩre kuumana na mogwati ma kĩĩroho na ũtũteithie gũikaraga tũtarĩ na kameni kuumana na thĩ ĩno.—Jak. 1:27.

20 Ma nĩ atĩ, o ta Paulo, Baranaba, Mariko, na arori arĩa angĩ a karine ya mbere, arori Akristiano ũmũthĩ, nginya athuri a Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia, ti akinyanĩru. (Rom. 5:12; Jak. 3:2) No tondũ Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia nĩ kĩrũmagĩrĩra biũ Kiugo kĩa Ngai na kĩonereria kĩrĩa kĩaigirũo nĩ atũmwo, nĩ kĩonanagia atĩ no kĩĩhokwo. (2 Tim. 1:13, 14) Ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga ciũngano ciĩkĩrũo hinya ũhoro-inĩ wa wĩtĩkio.

TIMOTHEO NĨ EERUTANĨIRIE “GŨTHEREMIA ŨHORO ŨRĨA MWEGA”

Timotheo aarĩ ũteithio mũnene mũno harĩ mũtũmwo Paulo. Thutha wa arũme acio erĩ kũrutithania wĩra kwa ihinda ta rĩa mĩaka 11, Paulo aaugire ũũ igũrũ rĩgiĩ Timotheo: “Ndirĩ na mũndũ ũngĩ ũrĩ na mwerekera ta wake, ũrĩa ũkũrũmbũiya maũndũ manyu arĩ na wĩhokeku. . . . Nĩ mũĩ ũrĩa eeyonanirie atĩ nĩ agĩrĩire, na o ta mwana na ithe, nĩ aatungatire hamwe na niĩ gũtheremia ũhoro ũrĩa mwega.” (Afil. 2:20, 22) Timotheo nĩ eerutanĩirie mũno gũteithĩrĩria wĩra wa kũhunjia, na ũndũ ũcio ũgĩtũma Paulo amwende mũno na ningĩ agĩtũigĩra kĩonereria kĩega.

Timotheo.

Ithe wa Timotheo aarĩ Mũngiriki na nyina aarĩ Mũyahudi, na kuonekaga atĩ aarereirũo Listra. Timotheo aarutĩtwo Maandĩko kuuma arĩ o gakenge nĩ nyina Eunike, na cũwe Loisi. (Atũm. 16:1, 3; 2 Tim. 1:5; 3:14, 15) No kũhoteke Timotheo, Eunike, na Loisi maatuĩkire Akristiano rĩrĩa Paulo aaceerire itũũra-inĩ rĩao riita rĩa mbere.

Rĩrĩa Paulo aacokire itũũra-inĩ rĩao mĩaka ĩigana ũna thutha ũcio, no kũhoteke Timotheo aarĩ na mĩaka ta 20 ũguo, na “nĩ aagaathagĩrĩrio nĩ ariũ a Ithe witũ thĩinĩ wa Listra na Ikoniamu.” (Atũm. 16:2) Nĩ kwarĩ na “morathi” maarathĩtwo kũgerera roho wa Ngai megiĩ mwanake ũcio, na Paulo hamwe na athuri a kĩũngano nĩ maatuire itua rĩraringana na morathi macio, makĩamũra Timotheo nĩ ũndũ wa ũtungata wa mwanya. (1 Tim. 1:18; 4:14; 2 Tim. 1:6) Aamũrirũo athiage hamwe na Paulo ngʼendo-inĩ ciake cia ũmishonarĩ. Timotheo nĩ aabatarire gũtiga andũ ao a famĩlĩ, na no mũhaka angĩaruire nĩguo Ayahudi arĩa angĩaceereire matikagĩe na gĩtũmi gĩa gũteta.—Atũm. 16:3.

Timotheo nĩ aathiire ngʼendo nyingĩ. Nĩ aahunjirie Filipi marĩ na Paulo na Sila, akĩhunjia Beroia marĩ na Sila, na akĩhunjia Thesalonike arĩ wiki. Rĩrĩa Timotheo maacemanirie rĩngĩ na Paulo thĩinĩ wa Korintho, Timotheo nĩ aamũheire ũhoro mwega wĩgiĩ wendo na wĩhokeku ũrĩa woonanagio nĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ a Thesalonike o na gũtuĩka nĩ maacemanagia na moritũ. (Atũm. 16:6–17:14; 1 Thes. 3:2-6) Rĩrĩa Paulo aanyitire ũhoro ũtarĩ mwega wĩgiĩ andũ a Korintho arĩ Efeso, nĩ aabangire gũtũma Timotheo acoke Korintho. (1 Kor. 4:17) Thutha ũcio, Paulo agĩtũma Timotheo na Erasito kuuma Efeso mathiĩ Makedonia. No Timotheo nĩ aacokete Korintho kũrĩ Paulo, rĩrĩa Paulo aandĩkagĩra andũ a kĩũngano kĩa Roma marũa. (Atũm. 19:22; Rom. 16:21) Icio no ngʼendo imwe iria Timotheo aathiire nĩ ũndũ wa ũhoro ũrĩa mwega.

No kũhoteke Timotheo nĩ eeyonaga ta atarĩ mwagĩrĩru wa kũruta wĩra ũrĩa aaheetwo, tondũ Paulo aamwĩrire ũũ: “Ndũkanareke mũndũ o na ũrĩkũ aire wĩthĩ waku.” (1 Tim. 4:12) No Paulo nĩ eehokete Timotheo mũno nginya akĩmũtũma kĩũngano-inĩ kĩarĩ na mathĩna na akĩmwĩra ũũ:“Wathe andũ amwe matikarutane ũrutani ngũrani.” (1 Tim. 1:3) Ningĩ Paulo nĩ aaheire Timotheo wĩra wa kwamũra arori na ndungata cia kĩũngano.—1 Tim. 5:22.

Paulo nĩ eendete Timotheo mũno tondũ aarĩ na ngumo njega. Maandĩko monanagia atĩ aarĩ mũrata wa hakuhĩ na mwĩhokeku wa Paulo, na Paulo aamwendete ta mũrũwe. Nĩkĩo Paulo aandĩkire atĩ nĩ aaririkanaga maithori ma Timotheo, nĩ eeriragĩria kũmuona, na atĩ nĩ aamũhoyagĩra. O ta mũciari ũrĩ wendo, Paulo ningĩ nĩ aaheire Timotheo ũtaaro “nĩ ũndũ wa ũrĩa [aarwaraga] kaingĩ”—hihi nĩ ũndũ wa gũthĩnio nĩ nda.—1 Tim. 5:23; 2 Tim. 1:3, 4.

Rĩrĩa Paulo oohetwo Roma riita rĩa mbere, Timotheo ndaamũtiganĩirie. O nake Timotheo nĩ oohetwo kwa ihinda rĩna. (Filem. 1; Ahib. 13:23) Nĩ meendanĩte mũno ũũ atĩ rĩrĩa Paulo aamenyire atĩ aarĩ hakuhĩ gũkua, aandĩkĩire Timotheo ũũ: “Ĩka ũrĩa wothe ũngĩhota ũũke kũrĩ niĩ o na ihenya.” (2 Tim. 4:6-9) Maandĩko matiugaga kana Timotheo nĩ aahotire gũkinya Paulo atanakua.

MARIKO AARĨ NA MĨEKE MĨINGĨ YA ŨTUNGATA

Injiri ya Mariko ĩtaaragĩria atĩ arĩa maanyitire Jesu ningĩ nĩ maageririe kũnyita “mwanake ũmwe” ũrĩa worire “arĩ njaga.” (Mar. 14:51, 52) Tondũ Mariko, o we wĩtagwo Johana, no we tu wandĩkĩte rũgano rũu, no kũhoteke nĩwe mwanake ũcio worire arĩ njaga. Angĩkorũo nĩguo, nĩ kuuga atĩ Mariko nĩ aagĩĩte na mweke wa kũmenyana na Jesu.

Mariko athikĩrĩirie mũthuri mũkũrũ na akandĩka maũndũ manene marĩa aigua.

Mĩaka 11 thutha ũcio, rĩrĩa Herode Agiripa aanyariraga Akristiano, arutwo “aingĩ” a kĩũngano kĩa Jerusalemu nĩ moonganĩte mũciĩ kwa Mariamu, nyina wa Mariko, makĩhoya. Mũtũmwo Petero aathiire kuo rĩrĩa oohorirũo njera na njĩra ya kĩama. (Atũm. 12:12) Kwoguo no kũhoteke Mariko aarereirũo mũciĩ wacokire gwĩkagĩrũo mĩcemanio ya Gĩkristiano. No mũhaka akorũo nĩ ooĩ arutwo a Jesu wega, na maarĩ kĩonereria kĩega harĩ we.

Mariko nĩ aatungatire hamwe na arori aigana ũna a ciũngano cia Gĩkristiano cia karine ya mbere. Mweke wake wa mbere wa ũtungata ũrĩa tũĩ, nĩ rĩrĩa aarutithanirie wĩra na Baranaba mũihwa wake na mũtũmwo Paulo ũtungata-inĩ wao Antiokia ya Siria. (Atũm. 12:25) Rĩrĩa Baranaba na Paulo maambĩrĩirie rũgendo rwao rwa mbere rwa ũmishonarĩ, Mariko nĩ aathiire hamwe nao, makĩambĩrĩra Kuporo magĩcoka magĩthiĩ Asia Nini. Kuuma hau, Mariko agĩcoka Jerusalemu nĩ ũndũ wa itũmi itoĩkaine. (Atũm. 13:4, 13) Thutha wa Baranaba na Paulo gũkararania ũhoro-inĩ wĩgiĩ Mariko ta ũrĩa Atũmwo mũrango wa 15 yonanagia, Mariko na Baranaba magĩthiĩ na mbere na ũtungata wao wa ũmishonarĩ Kuporo.—Atũm. 15:36-39.

No mũhaka akorũo nĩ maaiguithanĩtie gũkinyĩria mwaka wa 60 kana 61 M.M., rĩrĩa Mariko aarutithanirie wĩra rĩngĩ na Paulo, riita rĩrĩ marĩ Roma. Paulo arĩ muohwo itũũra-inĩ rĩu, nĩ aandĩkĩire kĩũngano gĩa Kolosai akĩmeera ũũ: “Nĩ mwageithio nĩ Aristariko ũrĩa tuohetwo hamwe nake, o na Mariko ũrĩa mũihwa wa Baranaba (ũrĩa mwerirũo atĩ angĩgooka kũrĩ inyuĩ mũkaamũnyita ũgeni).” (Kol. 4:10) Kwoguo Paulo nĩ eeciragia gũtũma Mariko oime Roma athiĩ Kolosai handũ-inĩ hake.

Ihinda rĩna mwaka-inĩ wa 62 nginya 64 M.M., Mariko nĩ aarutithanirie wĩra na mũtũmwo Petero marĩ Babuloni. O ta ũrĩa Gĩcunjĩ gĩa 10 kĩa ibuku rĩrĩ kĩonanĩtie, nĩ maakũririe ũrata wa hakuhĩ, tondũ Petero aamwĩtire “Mariko mũrũ wakwa.”—1 Pet. 5:13.

Thutha-inĩ, kĩndũ mwaka wa 65 M.M. rĩrĩa mũtũmwo Paulo oohetwo rĩa kerĩ Roma, nĩ aandĩkĩire Timotheo arĩ Efeso akĩmwĩra ũũ: “Oya Mariko mũũke nake, tondũ nĩ andeithagia ũtungata-inĩ.” (2 Tim. 4:11) Hatarĩ nganja, Mariko nĩ eetĩkĩrire wĩra ũcio eyendeire na akiuma Efeso agĩcoka Roma. Ndũkĩrĩ ũndũ wa kũgegania kuona atĩ nĩ oonagwo arĩ wa bata mũno nĩ Baranaba, Paulo, na Petero!

Mweke ũrĩa mũnene makĩria Mariko aagĩire naguo nĩ wa kwandĩka ibuku rĩa Injiri atongoretio nĩ roho wa Jehova. Kwĩrĩkanaga atĩ ũhoro mũingĩ ũrĩa Mariko aandĩkire aaũrutire kũrĩ mũtũmwo Petero. Na nĩ kuonekaga ta arĩ guo, tondũ ibuku rĩa Mariko rĩkoragwo na ũhoro ũngĩkorũo uumanĩte tu na mũndũ weyoneire maũndũ macio magĩkĩka, hihi ta Petero. O na kũrĩ ũguo, kuonekaga atĩ Mariko aandĩkire Injiri yake arĩ Roma, no ti arĩ Babuloni rĩrĩa maarĩ na Petero. Kuonekaga atĩ Mariko aandĩkagĩra Andũ a Ndũrĩrĩ Injiri yake, tondũ aahũthĩrire ciugo nyingĩ cia Kĩlatini na agĩtaũra ciugo cia Kĩhibirania iria andũ arĩa mataarĩ Ayahudi matangĩataũkĩirũo nĩcio.

a Rora gathandũkũ ka, “Mariko Aarĩ na Mĩeke Mĩingĩ ya Ũtungata.”

b Rora gathandũkũ ka, “Timotheo nĩ Eerutanĩirie ‘Gũtheremia Ũhoro Ũrĩa Mwega.’”

    Mabuku ma Gĩkũyũ (1991-2025)
    Uma
    Ingĩra
    • Gĩkũyũ
    • Tũma
    • Thondeka
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mawatho ma Ũhũthĩri
    • Ũigi wa Hitho
    • Mpangilio wa Faragha
    • JW.ORG
    • Ingĩra
    Tũma