Ũrĩa Ũngĩtũũria Gĩkeno Matukũ-inĩ ma Ũkũrũ

1-2. Hihi Jehova onaga atĩa athathaiya ake arĩa akũrũ? (Thaburi 92:​12-14; ningĩ rora mbica.)

ANDŨ thĩinĩ wa thĩ makoragwo na mawoni matiganĩte megiĩ gũkũra. Kwa ngerekano-rĩ, hihi no ũririkane rĩrĩa wonire rĩa mbere atĩ wĩ na rũbuĩ njuĩrĩ-inĩ yaku? No gũkorũo warũmunyire o na ihenya nĩguo rũtikonwo nĩ andũ arĩa angĩ. No thutha-inĩ ũkĩona atĩ kũmunya mbuĩ gũtingĩgirĩrĩria ingĩ gũkũra. O ta ngerekano ĩyo, andũ aingĩ nĩ mekaga ũrĩa wothe mangĩhota nĩguo matigakũre.

² No hihi Ithe witũ wa igũrũ onaga atĩa athathaiya ake arĩa akũrũ? (Thim. 16:31) Amaringithanagia na mĩtĩ mĩruru. (Thoma Thaburi 92:​12-14.) Nĩkĩ? Tondũ kaingĩ mĩtĩ ĩrĩa mĩkũrũ mũno nĩyo ĩkoragwo ĩrĩ mĩthaka mũno nĩ ũndũ wa gũkorũo na mahuti kana mahũa maingĩ. Kwa ngerekano, nĩ harĩ mũthemba ũmwe wa mĩtĩ ũkũraga bũrũri-inĩ wa Japan na nĩ ũtũũraga mĩaka mĩingĩ. Ĩmwe yayo nĩ ĩtũũrĩte makĩria ma mĩaka ngiri ĩmwe na nĩyo ĩkoragwo ĩrĩ mĩthaka mũno. O ta mĩtĩ ĩyo, athathaiya a Jehova arĩa maikangĩtie mĩaka makoragwo marĩ athaka mũno maitho-inĩ ma Jehova. Handũ ha kuona o mbuĩ ciao, nĩ onaga nginya ũrĩa matariĩ ngoro-inĩ. Nĩ akenagio mũno nĩ ngumo ciao njega, ta ũkirĩrĩria wao na wĩhokeku ũrĩa monanĩtie mĩaka mĩingĩ ĩrĩa mamũtungatĩire.

3. Heana ngerekano ĩronania ũrĩa Jehova anahũthĩra andũ akũrũ kũhingia wendi wake.

³ Gũkũra gũtitũmaga mũndũ atige gũkorũo arĩ wa bata maitho-inĩ ma Jehova.a O na kaingĩ Jehova nĩ ahũthagĩra andũ akũrũ kũhingia wendi wake. Kwa ngerekano, rĩrĩa Sara aarĩ mũkũrũ, Jehova aaugire atĩ nĩ angĩatuĩkire nyina wa rũrĩrĩ rũnene na cũwe wa Mesia. (Kĩam. 17:​15-19) Nake Musa nĩ aaikangĩtie mĩaka rĩrĩa Jehova aamũheire wĩra wa gũkũũra Aisiraeli kuuma Misiri. (Tham. 7:​6, 7) O na mũtũmwo Johana aarĩ mũkũrũ rĩrĩa Jehova aamũhũthĩrire kwandĩka mabuku matano ma Bibilia.

4. Kũringana na Thimo 15:​15, nĩ kĩĩ kĩngĩteithia arĩa akũrũ kũhiũrania na moritũ marĩa maracemania namo? (Ningĩ rora mbica.)

⁴ Nĩ kũrĩ moritũ maingĩ mokanagia na ũkũrũ. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe aaugire ũũ na njĩra ya itherũ, “Ũkũrũ ndwendaga kĩguoya.” No mũndũ angĩkorũo na gĩkenob no ahote kũhiũrania na moritũ marĩa maumanaga na ũkũrũ. (Thoma Thimo 15:15.) Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, nĩ tũkwarĩrĩria maũndũ marĩa andũ akũrũ mangĩka nĩguo matũũrie gĩkeno. Ningĩ nĩ tũkuona ũrĩa arĩa angĩ mangĩteithĩrĩria aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa akũrũ ciũngano-inĩ ciao. Reke twambe tuone nĩkĩ ti ũndũ mũhũthũ gũtũũria gĩkeno o ũrĩa tũrakũra.

ŨRĨA ŨKŨRŨ ŨNGĨHUTIA GĨKENO GĨAKU

5. Nĩ maũndũ ta marĩkũ mangĩtũma arĩa akũrũ maigue makuĩte ngoro?

⁵ Nĩ maũndũ ta marĩkũ mangĩtũma ũkue ngoro? No ũigue ũũru nĩ ũndũ wa kũremwo gwĩka maũndũ marĩa wahotaga tene. No wambĩrĩrie kwĩrirĩria matukũ marĩa warĩ mwĩthĩ na warĩ na ũgima mwega wa mwĩrĩ. (Koh. 7:10) Kwa ngerekano, mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Ruby aaugire: “Nĩ nditũhagĩrũo gwĩkĩra nguo tondũ nĩ ngoragwo na ruo rũingĩ rwa mwĩrĩ na marũngo makwa matirĩ hinya. Nditũhagĩrũo nginya nĩ kuoya kũgũrũ njĩkĩre thogithi. Moko makwa nĩ matuuraga mũno nĩ ũndũ wa mũrimũ wa arthritis, na ũndũ ũcio nĩ ũtũmaga nditũhĩrũo gwĩka nginya tũmaũndũ tũhũthũ.” Nake Harold, ũrĩa watungataga Betheli aaugire: “Rĩmwe njiguaga nguĩte ngoro nĩ ũndũ wa kũremwo gwĩka maũndũ marĩa ndakenagĩra tene. Ndĩ mwĩthĩ ndaarĩ na hinya mũno. Nĩ ndendete mũno gũthaaka mũbira. Athaaki arĩa angĩ nĩ mangĩaugire, ‘Ikĩria Harold mũbira nĩguo tũhootane.’ No rĩu ndigwĩciria o na no hote gũikia mũbira.”

6. (a) Nĩ maũndũ marĩkũ mangĩ mangĩtũma arĩa akũrũ maigue makuĩte ngoro? (b) Nĩ kĩĩ kĩngĩteithia arĩa akũrũ kũmenya kana nĩ magĩrĩirũo gũtiga gũtwarithia ngaari? (Rora ngathĩti-inĩ ĩno gĩcunjĩ kĩrĩ na kĩongo, “Hihi nĩ Ũbatiĩ Gũtiga Gũtwarithagia Ngaari?”)

⁶ No ũigue ũkuĩte ngoro nĩ ũndũ wa kũremwo kwĩĩkĩra maũndũ. No ũigue ũguo makĩria ũngĩbatara mũndũ wa gũkũrũmbũyagia kana ũbatare gũthamĩra kwa mwana waku mũikarage nake. Ningĩ no ũritũhĩrũo mũno rĩrĩa ũgima waku wa mwĩrĩ kana ũhoti waku wa kuona wathũka ũndũ ũtangĩhota gwĩtwara handũ ũrĩ wiki kana gũtwarithia ngaari. No ririkanaga atĩ ndũngĩtiga gũtuĩka wa bata harĩ Jehova na harĩ andũ arĩa angĩ atĩ tondũ ndũrahota kwĩrũmbũiya, kwĩikaria, kana gũtwara ngaari. Ningĩ no tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ ataũkagĩrũo nĩ ũrĩa tũraigua ngoro-inĩ. Ũndũ ũrĩa aroraga mũno nĩ ũrĩa tũtariĩ ngoro-inĩ, na nĩ akenaga mũno ona tũrĩ na wendo na ngatho harĩ we na harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ.—1 Sam. 16:7.

7. Nĩ kĩĩ kĩngĩteithia arĩa maiguaga ũũru nĩ kuona ta matagaakorũo muoyo mũico ũgĩkinya?

⁷ Ĩ angĩkorũo nĩ ũiguaga ũũru nĩ kuona ta ũtagaakorũo wĩ muoyo mũico ũgĩkinya? Hihi nĩ kĩĩ kĩngĩgũteithia? Ririkanaga atĩ Jehova arĩ na gĩtũmi kĩrĩa gĩtũmĩte eterere akirĩrĩirie atananiina thĩ ĩno njũru. (Isa. 30:18) Etereire ũguo nĩkĩ? Wetereri wake nĩ ũrahe andũ aingĩ mweke wa kũmũmenya nĩguo mamũtungatĩre. (2 Pet. 3:9) Kwoguo rĩrĩa waigua ũkuĩte ngoro, ririkanaga atĩ ihinda rĩrĩ mũico ũtakinyĩte, andũ aingĩ nĩ mekũgunĩka kuumana na wetereri wa Jehova. Kwahoteka amwe ao nĩ andũ a famĩlĩ yanyu.

8. Mathĩna ma ũkũrũ mangĩtũma mũndũ eke atĩa?

⁸ Rĩrĩa tũragerera ũndũ mũritũ gũtekũmakania kana tũrĩ ethĩ kana akũrũ, no twĩkore tũkiuga kana tũgĩka maũndũ tũrĩcoka kwĩrira. (Koh. 7:7; Jak. 3:2) Kwa ngerekano, rĩrĩa Ayubu aageragĩra moritũ, nĩ aaririe “mĩario ĩtarĩ mĩrũngĩrĩru.” (Ayub. 6:​1-3) Makĩria ma ũguo, mũndũ mũkũrũ no akorũo na mũrimũ kana ndawa arahũthĩra iratũma auge kana eke maũndũ atangĩka tiga nĩ mũrimũ ũcio arĩ naguo. O na kũrĩ ũguo, tũtingĩenda kwĩgwatia ũkũrũ kana thĩna wa mwĩrĩ ũrĩ gĩtũmi gĩa kwagĩra arĩa angĩ gĩtĩo kana kũmahũthĩra ũũru. Na tũngĩmenya atĩ nĩ twĩrĩte mũndũ ũndũ ũtarĩ wa gĩtĩo, twagĩrĩirũo kũmũhoya mũhera o rĩo.—Mat. 5:​23, 24.

ŨRĨA ŨNGĨKA ŨTŨŨRIE GĨKENO

9. Wagĩrĩirũo gwĩtĩkagĩra ũteithio wa arĩa angĩ nĩkĩ? (Ningĩ rora mbica.)

⁹ Ĩtĩkagĩra ũteithio wa arĩa angĩ. (Gal. 6:2) Kĩambĩrĩria-inĩ no ũritũhĩrũo nĩ ũndũ ũcio. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Gretl aaugire: “Rĩmwe nĩ nditũhagĩrũo gwĩtĩkĩra ũteithio wa arĩa angĩ tondũ nyonaga ta ndĩratuĩka mũrigo harĩ o. Nĩ ndoire ihinda igĩgacenjia mwĩcirĩrie wakwa na gwĩtĩkĩra atĩ nĩ ndĩrabatara ũteithio.” Rĩrĩa wetĩkĩra ũteithio wa arĩa angĩ, nĩ ũmaheaga mweke wa gũkorũo na gĩkeno kĩrĩa kiumanaga na kũheana. (Atũm. 20:35) Na hatarĩ nganja nĩ ũrĩkenaga kuona ũrĩa arĩa angĩ makwendete na ũrĩa makũrũmbũyagia.

10. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa bata kũririkanaga kuonania ngatho? (Ningĩ rora mbica.)

¹⁰ Onanagia ngatho. (Kol. 3:15; 1 Thes. 5:18) Rĩrĩa andũ arĩa angĩ matwĩkĩra maũndũ mega, nĩ tũiguaga twĩ na ngatho, ĩndĩ no tũriganĩrũo kũmonia atĩ tũrĩ na ngatho. No tũngĩmacokeria ngatho tũcanjamũkĩte, no maigue wega na mone nĩ tũrakenio nĩ maũndũ marĩa matwĩkĩire. Leah, ũrĩa ũtungataga arĩa akũrũ Betheli aaugire: “Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe nũmbũyagia nĩ anyandĩkagĩra tũmarũa twa kũnjokeria ngatho. O na gũtuĩka ndakoragwo andĩkĩte ũhoro mũingĩ, nĩ tũũhutagia mũno. Nĩ nyendete mũno gũthoma tũmarũa tũu, na nĩ ngenaga kũmenya atĩ nĩ akenagĩra ũteithio wakwa.”

11. Ũngĩteithia arĩa angĩ atĩa? (Ningĩ rora mbica.)

¹¹ Wĩrutanagĩrie gũteithia arĩa angĩ. Ũngĩĩciragia andũ arĩa angĩ na ũkerutanĩria kũmateithia, ũndũ ũcio no ũgũteithie kwaga gwĩciria mũno ũhoro wa mathĩna maku. Thimo ĩmwe ĩringithanagia andũ akũrũ na mabuku marĩ na ũhoro wĩ na ũũgĩ mũingĩ. No mabuku macio mangĩaga gũthomwo, ũũgĩ ũcio ndũngĩguna andũ. Kwoguo caragia mĩeke ya kwaria na andũ ethĩ, nĩguo magunĩke kuumana na ũũgĩ waku na maũndũ marĩa wĩyoneire. Moragie ciũria na ũkamathikĩrĩria nĩguo ũmamenye wega. Mataarĩrie ũrĩa Jehova agũteithĩtie ũtũũro-inĩ waku, na ũrĩa gũtũũra kũringana na ithimi ciake kũngĩmarehera gĩkeno. Hatarĩ nganja rĩrĩa womĩrĩria na wekĩra ngoro arĩa ethĩ, nĩ ũrĩgĩaga na gĩkeno.—Thab. 71:18.

12. Kũringana na Isaia 46:​4, nĩ ũndũ ũrĩkũ Jehova erĩire arĩa akũrũ? (Ningĩ rora mbica.)

¹² Hoyaga Jehova akũhe hinya. O na gũtuĩka rĩmwe no ũigue ũthirĩtwo nĩ hinya, ririkanaga atĩ Jehova akoragwo na hinya mũingĩ. Bibilia yugaga atĩ “ndarĩ hĩndĩ anogaga kana akorũo nĩ hinya.” (Isa. 40:28) Kwoguo nĩ aheaga athathaiya ake arĩa akũrũ hinya ũrĩa marabatara. (Isa. 40:​29-31) Eranĩire atĩ nĩ arĩmateithagia. (Thoma Isaia 46:4.) Na hingo ciothe Jehova nĩ ahingagia ciĩranĩro ciake. (Josh. 23:14; Isa. 55:​10, 11) Rĩrĩa wamũhoya na weyonera wendo na ũteithio wake, nĩ ũrĩgĩaga na gĩkeno.

13. Kũringana na 2 Akorintho 4:​16-18, twagĩrĩirũo kũririkana ũndũ ũrĩkũ? (Ningĩ rora mbica.)

¹³ Ririkanaga atĩ ndũgũtũũra wĩ mũkũrũ. Tũngĩmenya atĩ ũndũ mũritũ ũrĩa tũragerera no wa ihinda inini, nĩ tũhotaga gũkirĩrĩria. Bibilia nĩ ĩtũheaga ũũma atĩ ũkũrũ na mathĩna ma mwĩrĩ no cia kahinda kanini. (Ayub. 33:25; Isa. 33:24) Kũmenya atĩ ihinda rĩũkĩte nĩ ũgaakorũo na ũtũũro mwega gũkĩra ũrĩa wanakorũo naguo, nĩ kũrĩtũmaga ũgĩe na gĩkeno. (Thoma 2 Akorintho 4:​16-18.) No hihi andũ arĩa angĩ mangĩteithĩrĩria atĩa?

ARĨA ANGĨ MANGĨTEITHĨRĨRIA ATĨA?

14. Twagĩrĩirũo gũceeragĩra arĩa akũrũ na kũmahũũrĩra thimũ nĩkĩ?

¹⁴ Ceeragĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa akũrũ kaingĩ na ũkamahũũragĩra thimũ. (Ahib. 13:16) Arĩa akũrũ no maigue marĩ na ihooru tondũ mahinda maingĩ makoragwo marĩ oiki. Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe ũtahotaga kuuma mũciĩ wĩtagwo Camille aaugire: “Ndindaga nyũmba kuuma rũcinĩ nginya hwaĩ-inĩ na kwoguo nĩ mboekaga mũno. Rĩmwe nyonaga haana ta mũrũthi mũkũrũ ũhingĩirũo handũ. Njiguaga nguĩte ngoro na ndĩ na mĩtangĩko.” Rĩrĩa twaceerera arĩa akũrũ, nĩ magĩaga na ma atĩ nĩ a bata harĩ ithuĩ na atĩ nĩ tũmendete. Kwahoteka kũrĩ hĩndĩ twaneciria gũceerera mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ mũkũrũ wa kĩũngano gitũ kana kũmũhũũrĩra thimũ, no tũkĩaga kũhingia ũndũ ũcio. No gũthiĩ ũguo tondũ nĩ tũkoragwo na mĩhangʼo mĩingĩ. Hihi nĩ kĩĩ kĩngĩtũteithia kũigaga mbere “maũndũ marĩa ma bata makĩria,” ta gũceeragĩra arĩa akũrũ? (Afil. 1:10) No wandĩke handũ marĩĩtwa ma aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa akũrũ a kĩũngano kĩanyu, ũcoke wandĩke tarĩki iria ũngĩenda kũmatũmĩra ndũmĩrĩri nguhĩ kana kũmahũũrĩra thimũ. Ningĩ ũngĩbanga kũmaceerera, andĩka tarĩki ya mũthenya ũrĩa ũngĩenda gũthiĩ nĩguo ndũkariganĩrũo.

15. Nĩ maũndũ ta marĩkũ andũ ethĩ na arĩa akũrũ mangĩka hamwe?

¹⁵ Angĩkorũo ũrĩ mũndũ mwĩthĩ, no ũrigwo nĩ maũndũ marĩkũ mũngĩarĩrĩria kana mwĩke hamwe na arĩa akũrũ. Ndũgatangĩke mũno nĩ ũndũ ũcio, ũrabatara o gũtuĩka mũrata mwega. (Thim. 17:17) Caragia mahinda ma kwaria na arĩa akũrũ mbere kana thutha wa mĩcemanio. No ũmorie rĩandĩko rĩrĩa mendete kana ũmeere magũtaarĩrie kaũndũ ka mathekania meekire marĩ anini. Ningĩ no ũmanyite ũgeni mwĩrorere hamwe programu ya JW Broadcasting^®. O na no ũmateithĩrĩrie gwĩka maũndũ marĩa matangĩhota kwĩĩkĩra. Kwa ngerekano, no ũmateithĩrĩrie gũtigĩrĩra atĩ thimũ kana tableti ciao nĩ iraruta wĩra wega, na irĩ na mabuku ma ica ikuhĩ. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Carol aaugire: “No wĩrage arĩa akũrũ mwĩke nao maũndũ marĩa wendete gwĩka. O na gũtuĩka ndĩ mũkũrũ, nĩ nyendete gũkenera ũtũũro. Nĩ nyendete gũthiĩ matuka-inĩ kũgũra indo, kũrĩanĩra na arata, na gũthiĩ kwĩrorera ũũmbi.” Nake mwarĩ wa Ithe witũ ũngĩ wĩtagwo Maira aaugire: “Nĩ ndĩ mũrata wĩ na mĩaka 90 na tũtiganĩte na mĩaka 57. No kaingĩ o na ndiririkanaga ũndũ ũcio, tondũ twaragia tũkengʼaũrĩra na nginya tũkerorera thenema hamwe. Na rĩrĩa twacemania na moritũ, nĩ tũteithanagia.”

16. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa bata gũtwara arĩa akũrũ kuona ndagĩtarĩ?

¹⁶ Matware rĩrĩa marathiĩ thibitarĩ. Handũ ha kũmakinyia tu thibitarĩ, nĩ wega gũkorũo hamwe nao magĩthiĩ kuona ndagĩtarĩ nĩguo ũtigĩrĩre nĩ marũmbũiyo wega na maheo ũteithio ũrĩa marabatara. (Isa. 1:17) O na no ũteithĩrĩrie mũndũ ũcio mũkũrũ na njĩra ya kwandĩka tũmaũndũ tũrĩa ndagĩtarĩ aramwĩra. Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe mũkũrũ wĩtagwo Ruth aaugire: “Kaingĩ ingĩthiĩ thibitarĩ ndĩ wiki, ndagĩtarĩ nĩ agaga kuoya na ũritũ maũndũ marĩa ndĩramwĩra. Rĩmwe mandagĩtarĩ no manjĩre, ‘Meciria maku nĩmo marakwĩra wĩ mũrwaru, no ndũrĩ handũ.’ No rĩrĩa twathiĩ na mũndũ ũngĩ, ndagĩtarĩ nĩ arũmbũyanagia na niĩ na njĩra njega. Nĩ njokagĩria aarĩ na ariũ a Ithe witũ ngatho mũno nĩ ũndũ wa kũhũthĩra mahinda mao nĩguo mandware kuona ndagĩtarĩ.”

17. Ũngĩnyitanĩra na arĩa akũrũ ũtungata-inĩ na njĩra ta irĩkũ?

¹⁷ Hunjagia hamwe nao. Andũ amwe akũrũ no makorũo matarĩ na hinya wa gũthiĩ kũhunjia nyũmba kwa nyũmba. No ũteithĩrĩrie mũndũ ta ũcio na njĩra ya kũhunjia hamwe nake na gakaari ka mabuku. O na no ũmũkuuĩre gĩtĩ aikarĩre. Ũndũ ũngĩ ũngĩka nĩ kũmũnyita ũgeni mũkĩĩruta na mũrutwo waku, o na hihi mũthiĩ mũgathomere gwake. Athuri a kĩũngano no mabange mĩcemanio ya gũthiĩ ũtungata ĩkĩrũo mũciĩ kwa arĩa akũrũ nĩguo mahote kũnyitanĩra na njĩra hũthũ. Hatarĩ nganja Jehova nĩ akenagio nĩ ũndũ o wothe twĩkaga wa kuonania atĩ nĩ tũtĩĩte acio akũrũ na nĩ tũmendete.—Thim. 3:27; Rom. 12:10.

18. Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũkaarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire?

¹⁸ Gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ gĩatũririkania atĩ Jehova o hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ mendete arĩa akũrũ na makamona marĩ a bata. Ũkũrũ nĩ ũrĩ moritũ maingĩ, no kũgerera ũteithio wa Jehova, no ũtũũrie gĩkeno. (Thab. 37:25) Na githĩ ti ũndũ wa gwĩkĩra ngoro kũmenya atĩ ihinda rĩũkĩte nĩ ũgaakorũo na ũtũũro mwega gũkĩra ũrĩa wanakorũo naguo? Ĩ nao arĩa matungataga mũndũ wao wa famĩlĩ mũkũrũ, kana mwana kana mũrata wao ũrwarĩte? Nĩ kĩĩ kĩngĩmateithia gũtũũria gĩkeno? Nĩ tũkaarĩrĩria ũndũ ũcio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire.