Bibilia Yugaga Atĩa Igũrũ Rĩgiĩ Kũruta Gĩcunjĩ gĩa Ikũmi?

Macokio ma Bibilia

Aisiraeli a tene nĩ maathĩtwo marutage gĩcunjĩ gĩa ikũmi kĩa maciaro mao o mwaka, kĩrĩ gĩcunjĩ kĩa mũhothi wao wa kũnyita mbaru ũthathaiya wa ma. Ngai aameerire ũũ: “No mũhaka ũrutage gĩcunjĩ gĩa ikũmi kĩa maciaro mothe ma mbegũ cia mũgũnda waku mwaka o mwaka.”—Gũcokerithia Maathani 14:22.

Watho wĩgiĩ kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi warĩ thĩinĩ wa Watho wa Musa ũrĩa Ngai aaheete Aisiraeli a tene. Akristiano matikoragwo rungu rwa Watho wa Musa na kwoguo matibataraga kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi. (Akolosai 2:13, 14) Handũ ha ũguo, o Mũkristiano arutaga mũhothi wa kĩĩmbeca “o ta ũrĩa atuĩte ngoro-inĩ yake, no ti atekwenda kana ta arĩ kũringĩrĩrio, nĩ gũkorũo Ngai endete mũndũ ũheanaga akenete.”—2 Akorintho 9:7.

Ũrĩa Bibilia yugĩte thĩinĩ wa “Kĩrĩkanĩro Kĩrĩa Gĩkũrũ” wĩgiĩ kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi

Ũhoro wĩgiĩ kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi nĩ ũgwetetwo maita maigana ũna maandĩko-inĩ ma Bibilia marĩa kaingĩ metagwo Kĩrĩkanĩro Kĩrĩa Gĩkũrũ. Maita marĩa maingĩ harĩ macio nĩ thutha wa Aisiraeli kũheo Watho (Watho wa Musa) kũgerera Musa. No maita maigana ũna nĩ ma mbere ya ihinda rĩu.

Mbere ya Watho wa Musa

Mũndũ wa mbere ũrĩa ũgwetetwo akĩruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi aarĩ Aburamu (Iburahimu). (Kĩambĩrĩria 14:18-20; Ahibirania 7:4) Kuonekaga ta Aburamu aarutire gĩcunjĩ gĩa ikũmi riita rĩmwe kĩrĩ kĩheo harĩ mũthamaki wa Salemu ũrĩa warĩ mũthĩnjĩri-Ngai. Gũtirĩ ũira thĩinĩ wa Bibilia wonanagia atĩ Iburahimu kana ciana ciake nĩ maarutire gĩcunjĩ gĩa ikũmi rĩngĩ.

Mũndũ wa kerĩ ũrĩa ũgwetetwo thĩinĩ wa Bibilia atĩ nĩ aarutire gĩcunjĩ gĩa ikũmi nĩ Jakubu mũcũkũrũ wa Iburahimu. Eeranĩire atĩ Ngai angĩamũrathimire, nĩ angĩamũheire “gĩcunjĩ gĩa ikũmi kĩa indo ciothe” iria angĩamũkĩrire. (Kĩambĩrĩria 28:20-22) Kũringana na athomi amwe a maũndũ ma Bibilia, no kũhoteke Jakubu aarutire gĩcunjĩ kĩu gĩa ikũmi na njĩra ya kũruta magongona ma nyamũ. O na gũtuĩka Jakubu nĩ aahingirie mwĩhĩtwa ũcio, ndeerire famĩlĩ yake ĩrutage gĩcunjĩ ta kĩu gĩa ikũmi.

Rungu rwa Watho wa Musa

Aisiraeli a tene maathĩtwo marutage gĩcunjĩ gĩa ikũmi ĩrĩ njĩra ya kũnyita mbaru maũndũ mao ma kĩĩndini.

Gĩcunjĩ gĩa ikũmi kĩahũthagĩrũo nĩ andũ arĩa maarutaga wĩra wa kĩĩroho mahinda mothe—Alawii, o hamwe na athĩnjĩri-Ngai—tondũ matiarĩ na mũgũnda wa kũrĩma. (Ndari 18:20, 21) Alawii arĩa mataarĩ athĩnjĩri-Ngai maamũkagĩra icunjĩ cia ikũmi kuuma kũrĩ andũ, nao makahotha “gĩcunjĩ gĩa ikũmi [kĩrĩa kĩega biũ] gĩa gĩcunjĩ kĩu gĩa ikũmi.”—Ndari 18:26-29.
Kuonekaga atĩ nĩ kwarutagwo gĩcunjĩ gĩa ikũmi riita rĩa kerĩ harĩ o mwaka, kĩrĩa kĩagunaga Alawii o hamwe na andũ arĩa mataarĩ Alawii. (Gũcokerithia Maathani 14:22, 23) Famĩlĩ cia Aisiraeli ciahũthagĩra mũbango ũcio hĩndĩ ya ciathĩ cia mwanya, na mĩaka-inĩ ĩmwe makagayana na arĩa athĩni mũno nĩguo mone mabataro mao.—Gũcokerithia Maathani 14:28, 29; 26:12.

Gĩcunjĩ gĩa ikũmi gĩataragwo atĩa? O mwaka, Aisiraeli maarutaga gĩcunjĩ gĩa ikũmi kuuma harĩ maciaro ma mĩgũnda yao. (Maũndũ ma Alawii 27:30) Mangĩathuurire kũrĩha gĩcunjĩ kĩu gĩa ikũmi kĩrĩ mbeca handũ ha maciaro, maagĩrĩirũo kuongerera gĩcunjĩ kĩa 20 harĩ 100 gĩa thogora wakĩo. (Maũndũ ma Alawii 27:31) Ningĩ nĩ maathĩtwo marutage “gĩcunjĩ kĩmwe harĩ ikũmi kĩa rũũru rwa ngʼombe kana rũũru rwa mbũri kana ngʼondu,” ũndũ ũrĩa hihi uugĩte gĩcunjĩ gĩa ikũmi kĩa rũũru rũrĩa ruongererekete rwa ngʼombe kana rwa mbũri kana ngʼondu.—Maũndũ ma Alawii 27:32.

Nĩguo mamenye gĩcunjĩ gĩa ikũmi kĩa mahiũ mao, Aisiraeli maathuuraga nyamũ o yothe ĩrĩa yoimaga kiugũ ĩrĩ ya ikũmi. Watho woigĩte atĩ matiaagĩrĩirũo gũkũũrania kana kũrora ũrĩa nyamũ iria ciathuurũo ihaana, o na matiaagĩrĩirũo kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi kĩa mahiũ mao kĩrĩ mbeca. (Maũndũ ma Alawii 27:32, 33) O na kũrĩ ũguo, gĩcunjĩ gĩa ikũmi gĩa kerĩ kĩrĩa kĩahũthagĩrũo hĩndĩ ya ciathĩ cia o mwaka nĩ kĩngĩarutirũo kĩrĩ mbeca. Mũbango ũcio nĩ wahũthagĩria Aisiraeli arĩa maabataraga gũthiĩ rũgendo rũraihu magĩthiĩ ciathĩ-inĩ icio.—Gũcokerithia Maathani 14:25, 26.

Aisiraeli maarutaga gĩcunjĩ gĩa ikũmi rĩ? Aisiraeli maarutaga gĩcunjĩ gĩa ikũmi o mwaka. (Gũcokerithia Maathani 14:22) No mwaka o wothe wa mũgwanja matiarutaga. Mwaka ũcio warĩ thabatũ, kana mwaka wa kũhurũka, rĩrĩa Aisiraeli mataahandaga kĩndũ mĩgũnda-inĩ. (Maũndũ ma Alawii 25:4, 5) Tondũ wa ũndũ ũcio wa mwanya, gĩcunjĩ gĩa ikũmi gĩtiarutagwo hĩndĩ ya magetha. O hĩndĩ mwaka wa gatatũ na wa gatandatũ harĩ mĩaka mũgwanja, Aisiraeli maagayanaga na athĩni na Alawii gĩcunjĩ gĩa ikũmi gĩa kerĩ.—Gũcokerithia Maathani 14:28, 29.

Hihi mũndũ eekagwo atĩa angĩagire kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi? Watho wa Musa ndwoigĩte ũrĩa mũndũ aagĩrĩire gwĩkwo rĩrĩa aga kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi. Maarutaga tondũ ũcio nĩguo warĩ ũndũ ũrĩa mwagĩrĩru gwĩka. Aisiraeli maagĩrĩirũo kuuga marĩ mbere ya Ngai atĩ nĩ marutĩte gĩcunjĩ gĩa ikũmi na mahoe Ngai amarathime nĩ ũndũ wa gwĩka ũguo. (Gũcokerithia Maathani 26:12-15) Ngai oonaga kwaga kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi ta arĩ kũmũiya.—Malaki 3:8, 9.

Hihi kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi kwarĩ mũrigo mũritũ? Aca. Ngai eerĩire rũrĩrĩ rũu atĩ mangĩarutire gĩcunjĩ gĩa ikũmi, nĩ angĩamaitũrũrĩire kĩrathimo gĩake na gũtirĩ kĩndũ mangĩagire. (Malaki 3:10) No rĩrĩa maga kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi nĩ maanyamarĩkaga. Mooragwo nĩ irathimo cia Ngai, na athĩnjĩri-Ngai na Alawii nĩ mangĩagire kũmateithia tondũ nĩ mangĩabatarire kũruta wĩra nĩguo mone mabataro mao.—Nehemia 13:10; Malaki 3:7.

Ũrĩa Bibilia yugĩte thĩinĩ wa “Kĩrĩkanĩro Kĩrĩa Kĩerũ” wĩgiĩ kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi

Ihinda-inĩ rĩrĩa Jesu aarĩ gũkũ thĩ, athathaiya a Ngai no maagĩrĩirũo kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi. No ũhoro ũcio nĩ wathirire thutha wa Jesu gũkua.

Matukũ-inĩ ma Jesu

Thĩinĩ wa maandĩko marĩa kaingĩ metagwo Kĩrĩkanĩro Kĩrĩa Kĩerũ, Bibilia nĩ yonanagia atĩ Aisiraeli nĩ maathiire na mbere kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi o na rĩrĩa Jesu aarĩ gũkũ thĩ. Jesu ooigire atĩ nĩ maagĩrĩirũo kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi, no akĩmenereria atongoria a ndini arĩa meerutanagĩria biũ kũruta icunjĩ cia ikũmi no ‘matiatindanagĩra na maũndũ marĩa ma bata ma Watho, nĩmo kĩhooto na tha na wĩhokeku.’—Mathayo 23:23.

Thutha wa Jesu gũkua

Ũhoro wa kũruta gĩcunjĩ gĩa ikũmi ndwabataranagia rĩngĩ thutha wa Jesu gũkua. Igongona rĩa Jesu nĩ rĩaniinire, kana rĩkĩhuura, Watho wa Musa, nginya ‘watho wĩgiĩ kũngania icunjĩ cia ikũmi.’—Ahibirania 7:5, 18; Aefeso 2:13-15; Akolosai 2:13, 14.