HIHI ŨRĨ WAMENYA?

Nĩ kĩĩ gĩatũmire Nineve ya tene ĩĩtwo “itũũra rĩrĩa rĩitithagia thakame”?

Nineve yarĩ gĩikaro kĩnene kĩa Ũthamaki wa Ashuri. Rĩarĩ itũũra inene rĩna nyũmba cia athamaki na hekarũ irĩ riri, bara njariĩ, na thingo nene. Nahumu, mũnabii Mũhibirania aarĩtire “itũũra rĩrĩa rĩitithagia thakame.”—Nahumu 3:1.

Ciugo icio nĩ ciaagĩrĩire tondũ mĩcongo ĩrĩa yoonekire nyũmba-inĩ ya mũthaki Senakeribu kũu Nineve nĩ yonanagia ũrĩa meendete ũhinya. Ũmwe wonanagia muohwo akĩgucio rũrĩmĩ e muohe moko nao andũ angĩ mamũhinyĩrĩirie thĩ. Ciugo iria irĩ mĩcongo-inĩ ĩyo nĩ cionanagia ũrĩa ohwo maagucagio na mĩkanda ĩrĩ na mbini itũrĩirwo iromo kana maniũrũ-inĩ mao. Anene a andũ arĩa maanyitagwo mĩgwate maacuragio ciongo cia athamaki ao arĩa moragĩtwo ihaana ta mĩgathĩ ngingo.

Mũthomi wa historĩ ya Ashuri wĩtagwo Archibald Henry Sayce aatarĩirie maũndũ me magigi marĩa meekagwo thutha wa itũũra gũtahwo ũũ: “Hĩba cia ciongo cia andũ ciatigagwo kũrĩa guothe maahĩtũkagĩra; anake na airĩtu maacinagwo marĩ muoyo; arume magacuurio mĩtĩ-inĩ, makarutwo ngothi marĩ muoyo, magakũũrũo maitho, kana makarengwo moko, magũrũ, matũ o na maniũrũ.”

Muoroto wa gwĩkĩra rũirigo igũrũ rĩa nyũmba cia Ayahudi warĩ ũrĩkũ?

Ngai aathĩte Ayahudi ũũ: “Hĩndĩ ĩrĩa ũngĩaka nyũmba njerũ, nĩũkamĩĩkĩra rũirigo mĩena-inĩ guothe igũrũ rĩayo, nĩ getha mũndũ o na ũrĩkũ angĩgũa, oimĩte kuo hihi, ndũgatũme andũ a nyũmba yaku macokererũo nĩ thakame nĩ ũndũ wa ũhoro ũcio.” (Gũcokerithia Maathani 22:8) Rũirigo rũu nĩ rwaagĩrĩire, tondũ Ayahudi nĩ maahũthagĩra mũno mwena wa na igũrũ wa nyũmba ciao.

Nyũmba nyingĩ cia Aisiraeli ciarĩ njaraganu igũrũ. Hau haarĩ handũ hega ha andũ kũhurũka magĩota riũa, kũhũrũo nĩ karũhuho, kana kũrutĩra tũmawĩra twa mũciĩ. Haarĩ handũ hega ha gũkoma hingo ya ũrugarĩ. (1 Samueli 9:26) Mũrĩmi nĩ aangĩomithĩirie maciaro ma mũgũnda hau mbere ya gũthĩo, kana omithĩrie ngũyũ na thabibũ ho.—Joshua 2:6.

Ningĩ mwena wa igũrũ wa nyũmba nĩ wahũthagĩrũo ũthathaiya-inĩ—wa ma o na wa maheeni. (Nehemia 8:16-18; Jeremia 19:13) Mũtũmwo Petero aambatire nyũmba igũrũ kũhoya thaa cia mĩaraho. (Atũmwo 10:9-16) Angĩkorũo nĩ haagitĩtwo na mathangũ ma mĩthabibũ kana ma mĩkĩndũ, hau nyũmba igũrũ haarĩ handũ hega mũno ha kũhurũka.

Ibuku rĩtagwo The Land and the Book riugaga atĩ nyũmba cia Aisiraeli ciarĩ na ngathĩ “mwena wa nja wa nyũmba, no ndĩoimĩte nja ya mũciĩ.” Kwoguo mwene mũciĩ nĩ angĩoimire kũu igũrũ atekũbatara kũgera nyũmba thĩinĩ. Ũndũ ũcio no ũhũthĩrũo gũtaarĩria mũkaana wa Jesu wĩgiĩ gwĩthara hatarĩ kũrĩa marĩĩgu hĩndĩ ĩrĩa itũũra rĩarĩ ũgwati-inĩ: “Nake ũrĩa wĩ nyũmba igũrũ nĩatige gũikũrũka akarute indo ii nyũmba yake thĩinĩ.”—Mathayo 24:17.