Twaranagai na Ũhoro wa Roho Nĩguo Mũkoona Muoyo na Thayũ
‘Mũtigatwaranage na ũhoro wa mwĩrĩ, tiga ũrĩa wa roho.’—ROM. 8:4.
1, 2. (a) Nĩ ũgwati ũrĩkũ ũngiumana na mũndũ gũtwarithia ngari agĩkaga maũndũ mangĩ? (b) Nĩ ũgwati ũrĩkũ wa kĩĩroho ũngiumana na mũndũ kũgucĩrĩrio nĩ maũndũ mangĩ?
MŨTONGORIA ũmwe bũrũri-ĩni wa Amerika (US) oigire ũũ: “Mũtugo mũru wa andũ gũtwarithia ngari magĩkaga maũndũ mangĩ nĩ wongererekete mũno.” Thimũ ya guoko nĩ kĩmwe kĩa indo iria ingĩtũma meciria ma ndereba mehere harĩ ũrĩa agĩrĩirũo nĩ gũkorũo agĩka rĩrĩa aratwarithia ngari. Andũ makĩria ma gĩcunjĩ gĩa ithatũ kĩa arĩa maahoirũo ũhoro hĩndĩ ĩmwe, moigire atĩ manaringwo kana magĩtigia hanini kũringwo nĩ ngari nĩ ũndũ wa ndereba gũtwarithia ngari akĩhũthĩraga thimũ ya guoko. Gũtwarithia ngari mũndũ agĩkaga maũndũ mangĩ no kuoneke ta arĩ gũthara mahinda, ĩndĩ no gũkorũo na moimĩrĩro moru mũno.
2 Ũguo noguo kũrĩ maũndũ-inĩ maitũ ma kĩĩroho. O ta ũrĩa ndereba ũratwarithia ngari agĩkaga maũndũ mangĩ angĩaga kuona ũgwati ũgĩũka-rĩ, noguo arĩ ũhũthũ mũndũ ũragucĩrĩrio nĩ maũndũ mangĩ gũthũkia ũkuruhanu wake na Ngai. Tũngĩambĩrĩria gũtiga maũndũ ma gĩtheokrasi kahora-kahora, wĩtĩkio witũ no ũharagane. (1 Tim. 1:18, 19) Mũtũmwo Paulo nĩ aaririe ũhoro wa ũgwati ũcio rĩrĩa eerire Akristiano thĩinĩ wa Roma ũũ: ‘Kũrũmĩrĩra meciria marĩa moimanaga na mwĩrĩ kũrehaga gĩkuũ: no rĩrĩ, kũrũmĩrĩra meciria marĩa moimanaga na roho kũrehaga muoyo, o na thayũ.’ (Rom. 8:6) Paulo eendaga kuuga atĩa? Tũngĩĩthema atĩa ‘kũrũmĩrĩra meciria marĩa moimanaga na mwĩrĩ, tũrũmagĩrĩre marĩa moimanaga na roho’?
O ‘Matituagĩrũo Atĩ nĩ Ehia’
3, 4. (a) Paulo aahiũranagia na ũndũ ũrĩkũ ũrĩa aandĩkire ũhoro waguo? (b) Twagĩrĩirũo gwĩciria ũhoro wa ũndũ ũrĩa Paulo aahiũranagia naguo nĩkĩ?
3 Paulo akĩandĩkĩra Aroma, nĩ aaririe ũhoro wa ũgucania ũrĩa warĩ thĩinĩ wake—gatagatĩ ka mwĩrĩ na meciria make. (Thoma Aroma 7:21-23.) Paulo ti gwĩtetera eetetagĩra kana kwĩiguĩra tha, ta mũndũ watitikĩte mahĩtia maingĩ mũno nginya akaga mwĩhoko. Ma nĩ atĩ, Paulo aarĩ Mũkristiano mũgimaru kĩĩroho, mũitĩrĩrie maguta, na agathuurwo atuĩke ‘mũtũmwo kũrĩ andũ a ndũrĩrĩ.’ (Rom. 1:1; 11:13) Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩkĩ gĩatũmĩte Paulo andĩke ũhoro wa ũgucania ũrĩa warĩ thĩinĩ wake?
4 Paulo eendaga kuonania atĩ akĩhũthĩra hinya wake we mwene ndangĩahotire gwĩka wendi wa Ngai na gĩthimi kĩrĩa eeriragĩria gwĩka. Nĩkĩ? Oigire atĩ, “andũ othe maanahĩtia, magakĩaga gũkinyĩrĩra riri wa Ngai.” (Rom. 3:23) Nĩ ũndũ wa gũkorũo arĩ wa rũciaro rwa Adamu, Paulo ndaarĩ mũkinyanĩru kwoguo nĩ aathĩnagio nĩ merirĩria moru. No tũmenye ũrĩa aaiguaga tondũ ithuothe tũrĩ andũ matarĩ akinyanĩru na nĩ tũrũaga na merirĩria ta macio o mũthenya. Makĩria ma ũguo, nĩ kũrĩ maũndũ maingĩ mangĩtũhĩngĩca matũme tuume ‘njĩra-inĩ ĩrĩa ngunderu ĩrĩa ĩkinyagia andũ muoyo-inĩ.’ (Mat. 7:14) O na kũrĩ ũguo, ti kuuga Paulo ndaarĩ na mwĩhoko, o na ithuĩ ti kuuga tũtirĩ na mwĩhoko.
5. Paulo aarutaga ũteithio kũ?
5 Paulo aandĩkire ũũ: “Nũ ũngĩkĩ’honokia . . . ? Nĩndacokeria Ngai ngatho nĩ ũndũ wa Jesu Kristo Mwathani witũ!” (Rom. 7:24, 25) Agĩcoka akĩarĩria “arĩa me thĩinĩ wa Kristo Jesu”—Akristiano arĩa aitĩrĩrie maguta. (Thoma Aroma 8:1, 2.) Kũgerera roho wake mũtheru, Jehova nĩ amatuaga ariũ ake, nĩguo matuĩke ‘agai hamwe na Kristo.’ (Rom. 8:14-17) Roho wa Ngai, hamwe na wĩtĩkio wao harĩ igongona rĩa ũkũũri rĩa Kristo-rĩ, imahotithagia gũtooria mbaara ĩrĩa Paulo aaririe ũhoro wayo na kwoguo o ‘matituagĩrũo atĩ nĩ ehia.’ Mohoragwo kuuma ‘watho-inĩ ũrĩa werekagĩria harĩ mehia na gĩkuũ.’
6. Nĩkĩ ndungata ciothe cia Ngai nĩ irabatara gwĩciria ũhoro wa ciugo cia Paulo?
6 Paulo aaragĩria Akristiano arĩa aitĩrĩrie maguta, ĩndĩ maũndũ marĩa aaririe megiĩ roho wa Ngai na igongona rĩa ũkũũri rĩa Kristo no magune ndungata ciothe cia Jehova. O na gũtuĩka Paulo aandĩkĩire Akristiano arĩa aitĩrĩrie maguta ũtaaro ũcio atongoretio nĩ roho-rĩ, harĩ bata ndungata ciothe cia Ngai itaũkĩrũo nĩ ũhoro ũrĩa aandĩkire na ciĩrutanĩrie kũgunĩka nĩguo.
Ũrĩa Ngai Aatooririe ‘Mehia Mĩĩrĩ-inĩ ya Andũ’
7, 8. (a) Watho ‘waagithĩtio hinya nĩ mwĩrĩ’ na njĩra ĩrĩkũ? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ Ngai ahingĩtie kũgerera roho wake na igongona rĩa ũkũũri?
7 Thĩinĩ wa Aroma mũrango wa 7 Paulo nĩ onanirie ũrĩa mehia makoragwo na hinya igũrũ rĩa andũ matarĩ akinyanĩru. Thĩinĩ wa mũrango wa 8 nĩ aaririe ũhoro wa hinya wa roho mũtheru. Mũtũmwo ũcio nĩ aataarĩirie ũrĩa roho wa Ngai ũngĩteithia Akristiano kũhiũrania na hinya wa mehia, nĩguo mahote gũtũũra kũringana na wendi wa Jehova na metĩkĩrĩke nĩwe. Paulo onanirie atĩ kũgerera roho wa Ngai na igongona rĩa ũkũũri rĩa Mũriũ wake, Ngai nĩ ahingĩtie ũndũ ũrĩa Watho wa Musa ũtangĩahotire kũhingia.
8 Watho ũcio, ũrĩa warĩ na maathani maingĩ, nĩ gũtuĩra watuagĩra ehia. Makĩria ma ũguo, athĩnjĩri Ngai anene a Isiraeli arĩa maatungatagĩra rungu rwa Watho matingĩarutire igongona ikinyanĩru rĩa mehia tondũ matiarĩ akinyanĩru. Na njĩra ĩyo, Watho nĩ ‘waagithĩtio hinya nĩ mwĩrĩ.’ Ĩndĩ “kũrekia Mũrũwe o ũrĩa wake mwene, arĩ na mwĩrĩ ũhaanaine na ĩno iitũ ya wĩhia” na akĩmũruta arĩ igongona, Ngai nĩ ‘aatuire cira na njĩra ĩo atĩ ũhoro wa wĩhia ũtoorio mĩĩrĩ-inĩ ya andũ,’ nĩguo eherie “ũndũ ũrĩa ũtangĩahotekire nĩ watho ũcio.” Nĩ ũndũ ũcio, Akristiano arĩa aitĩrĩrie maguta nĩ matuagwo athingu nĩ ũndũ wĩtĩkio thĩinĩ wa igongona rĩa ũkũũri rĩa Jesu. Mekĩragwo ngoro ‘matigatwaranage na ũhoro wa mwĩrĩ, tiga ũrĩa wa roho.’ (Thoma Aroma 8:3, 4.) Hatarĩ nganja, no mũhaka mathiĩ na mbere gwĩka ũguo marĩ ehokeku nginya mũico wa ũtũũro wao gũkũ thĩ nĩguo makaaheo “thũmbĩ ya muoyo.”—Kũg. 2:10.
9. Kiugo “watho” thĩinĩ wa Aroma 8:2 kĩhũthĩrĩtwo atĩa?
9 Hamwe na ‘Watho’ ũcio, Paulo nĩ aagwetire ‘watho wa roho’ o hamwe na ‘watho wa wĩhia na wa gĩkuũ.’ (Rom. 8:2) Mawatho macio nĩ marĩkũ? Kiugo “watho” kũringana na mũhari ũcio ti kuuga maathani ta marĩa maarĩ thĩinĩ wa Watho wa Musa. Ibuku rĩmwe riugaga atĩ: “Kiugo gĩa Kĩgiriki kĩrĩa gĩtaũrĩtwo watho mũhari-inĩ ũcio nĩ kuuga maũndũ mega na moru marĩa makoragwo thĩinĩ wa andũ makamatongoragia ta watho. Ningĩ kiugo kĩu nĩ kĩhũthagĩrũo kuonania maũndũ marĩa mũndũ athuuraga kũrũmĩrĩra ũtũũro-inĩ.”
10. Tũkoragwo rungu rwa watho wa mehia na wa gĩkuũ na njĩra ĩrĩkũ?
10 Mũtũmwo Paulo aandĩkire ũũ: “Kwĩhia kwa mũndũ ũmwe-rĩ, nĩkuo gwatũmire mehia matonye gũkũ thĩ, nakĩo gĩkuũ gĩgĩtonya nĩ ũndũ wa mehia; tondũ ũcio gĩkuũ gĩgĩkĩhunja kũrĩ andũ othe, nĩ gũkorũo nĩmaakĩĩhirie othe.” (Rom. 5:12) Tondũ tũrĩ njiarũa cia Adamu, ithuothe tũkoragwo rungu rwa watho wa wĩhia na wa gĩkuũ. Mĩĩrĩ iitũ ya mehia hĩndĩ ciothe ĩtũmaga twĩrirĩrie gwĩka maũndũ marĩa matakenagia Ngai, na moimĩrĩro nĩ gĩkuũ. Thĩinĩ wa marũa marĩa aandĩkĩire Agalatia, Paulo eetire ciĩko na mĩerekera ta ĩyo “maũndũ ma kĩĩmwĩrĩ.” Agĩcoka akiuga atĩ “arĩa mekaga maũndũ ta macio, matikagaĩrũo ũthamaki wa Ngai.” (Gal. 5:19-21) Andũ arĩa mekaga maũndũ ta macio matwaranaga na ũhoro wa mwĩrĩ. (Rom. 8:4) ‘Maũndũ marĩa makoragwo thĩinĩ wao,’ na ‘marĩa mathuuraga kũrũmĩrĩra ũtũũro-inĩ’ nĩ ma kĩĩmwĩrĩ biũ. No hihi arĩa matwaranaga na ũhoro wa mwĩrĩ no arĩa mekaga ũtharia, makahoya mĩhianano, makaragũria, kana mageka mehia mangĩ maritũ tu? Aca, tondũ o na maũndũ marĩa andũ amwe monaga ta arĩ mawathe ma ũmũndũ, ta kũiguanĩra ũiru, marakara, ngarari, na gũcumĩkĩra nĩ mamwe ma maũndũ ma kĩĩmwĩrĩ. Nũ ũngĩkiuga atĩ nĩ ahotete biũ gũtiga gũtwarana na ũhoro wa mwĩrĩ?
11, 12. Nĩ maũndũ marĩkũ Jehova ekĩte gũtũteithia tũtoorie watho wa mehia na wa gĩkuũ, na twagĩrĩirũo nĩ gwĩka atĩa nĩguo twĩtĩkĩrĩke nĩ Ngai?
11 Nĩ gĩkeno kĩnene kuona atĩ Jehova nĩ atũhotithĩtie gũtooria watho wa mehia na wa gĩkuũ! Jesu oigire ũũ: “Ngai, tondũ wa ũrĩa endete kĩrĩndĩ gĩa gũkũ thĩ, nĩaarutire Mũrũ wake wa mũmwe, nĩ getha mũndũ o wothe ũmwĩhokete ndakore, no agĩe muoyo wa tene na tene.” Tũngĩtĩkĩra wendo wa Ngai na tuonanie wĩtĩkio harĩ igongona rĩa ũkũũri rĩa Jesu Kristo, no tuohorũo harĩ ituĩro rĩrĩa riumanaga na mehia marĩa tũgaĩte. (Joh. 3:16-18) Nĩkĩo no tuuge o ta ũrĩa Paulo oigire: “Nĩndacokeria Ngai ngatho nĩ ũndũ wa Jesu Kristo Mwathani witũ!”
12 Tũtariĩ ta mũndũ ũrarigitwo mũrimũ mũru mũno. Angĩkorũo nĩ tũkwenda kũhona biũ no mũhaka twĩke ũrĩa ndagĩtarĩ aratwĩra twĩke. O na gũtuĩka wĩtĩkio harĩ igongona rĩa ũkũũri no ũtuohore kuuma harĩ watho wa mehia na wa gĩkuũ-rĩ, tũrĩ o ehia na tũtirĩ akinyanĩru. Harĩ maũndũ mangĩ marabatarania nĩguo tũkorũo na ũkuruhanu mwega na Ngai na twĩtĩkĩrĩke na tũrathimagwo nĩwe. Ũhoro-inĩ wĩgiĩ kũhingia “ũthingu ũrĩa mwathane watho-inĩ,” Paulo aacokire akĩonania bata wa gũthiaga tũtongoretio nĩ roho.
Tũngĩhota Atĩa Gũthiaga Tũtongoretio nĩ Roho?
13. Gũthiaga tũtongoretio nĩ roho nĩ kuuga atĩa?
13 Rĩrĩa tũrĩ rũgendo-inĩ tũthiaga na mbere tũrorete kũrĩa tũrathiĩ. Kwoguo gũtwarana na roho nĩ kuuga tũthiage na mbere tũkĩagĩragia ũkuruhanu witũ na Jehova—no ti kuuga atĩ tũrĩkoragwo tũrĩ akinyanĩru. (1 Tim. 4:15) No mũhaka o mũthenya twĩrutanagĩrie o ũrĩa wothe tũngĩhota gũtwarana kana gũtũũra, kũringana na ũtongoria wa roho. ‘Gũthiaga tũtongoretio nĩ roho’ kũrĩtũmaga twĩtĩkĩrĩke nĩ Ngai.—Gal. 5:16.
14. Mwerekera wa ‘arĩa matwaranaga na mwĩrĩ’ nĩ ũrĩkũ?
14 Marũa-inĩ make kũrĩ Aroma, Paulo aacokire akĩaria ũhoro wa andũ mĩthemba ĩĩrĩ marĩ na mwĩcirĩrie ũtiganĩte mũno. (Thoma Aroma 8:5.) Kiugo mwĩrĩ thĩinĩ wa mũhari ũcio ti kuuga mwĩrĩ wa nyama na thakame. Rĩmwe na rĩmwe kiugo “mwĩrĩ” thĩinĩ wa Bibilia nĩ kĩhũthagĩrũo kwaria ũhoro wa mwerekera wa mehia na kwaga gũkinyanĩra kwa mĩĩrĩ iitũ. Mwerekera ũcio nĩguo ũtũmaga gũkorũo na mbara gatagatĩ ka mwĩrĩ na meciria ta ũrĩa Paulo aagwetire. Ngũrani na Paulo, arĩa ‘matwaranaga na mwĩrĩ’ matirũaga o na hanini na merirĩria mao. Ithenya rĩa gwĩciria ũrĩa Ngai endaga meke na gwĩtĩkĩra ũteithio ũrĩa aheanaga, ‘meciragia maũndũ ma mwĩrĩ.’ Kaingĩ meciragia o ũhoro wa ikeno na ũrĩa mangĩhingia merirĩria mao ma kĩĩmwĩrĩ. Ĩndĩ, arĩa ‘matwaranaga na roho’ meciragia ‘maũndũ ma roho,’ marĩa Jehova atũheaga nĩguo tũkorũo na ũkuruhanu mwega nake.
15, 16. (a) Gwĩkĩrĩra ũndũ mũna kũngĩhutia atĩa mwĩcirĩrie wa mũndũ? (b) Mwĩcirĩrie wa andũ aingĩ ũtariĩ atĩa mahinda-inĩ maya?
15 Thoma Aroma 8:6. Nĩguo mũndũ eke ũndũ o wothe wĩ mwega kana wĩ mũũru—no mũhaka akorũo awĩcirĩtie. Kaingĩ andũ arĩa maigaga meciria mao maũndũ-inĩ ma mwĩrĩ, thutha wa ihinda inyinyi makũragia mwĩcirĩrie kana mwerekera o wa maũndũ ma kĩĩmwĩrĩ tu. Mathugunda mao, merirĩria mao, na ngoro ciao kaingĩ ikoragwo o maũndũ-inĩ macio.
16 Nĩ maũndũ marĩkũ andũ aingĩ mekĩrĩire mũno ũmũthĩ? Mũtũmwo Johana aandĩkire ũũ: “Maũndũ mothe marĩa me gũkũ thĩ, mwĩrirĩrio wa mwĩrĩ, na mwĩrirĩrio wa maitho, na nguthi cia muoyo ũyũ tũrĩ-rĩ, maũndũ macio matiumanĩte na Ithe witũ, nĩ ma thĩ.” (1 Joh. 2:16) Merirĩria macio nĩ maũndũ ta ngomanio itagĩrĩire, gwĩcarĩria igweta, na indo cia kĩĩmwĩrĩ. Mabuku, magathĩti, thenema, tabarĩra cia TV, o hamwe na Intaneti-rĩ, nĩ ikoragwo na maũndũ maingĩ ta macio, tondũ maũndũ macio nĩmo andũ aingĩ mekĩrĩire. No “kũrũmĩrĩra meciria marĩa moimanaga na mwĩrĩ kũrehaga gĩkuũ”—gĩa kĩĩroho mahinda-inĩ maya na gĩa kĩĩmwĩrĩ kahinda gokĩte. Nĩkĩ? Tondũ “meciria marĩa moimanaga na mwĩrĩ matũũraga marĩ ũthũ na Ngai, nĩ ũndũ matiathĩkagĩra watho wa Ngai, o na kũhota matingĩhota: nao andũ arĩa matũire marũmagĩrĩra ũhoro wa mwĩrĩ matingĩhota gũkenia Ngai.”—Rom. 8:7, 8.
17, 18. Tũngĩthingata atĩa maũndũ marĩa moimanaga na roho, na moimĩrĩro ma gwĩka ũguo nĩ marĩkũ?
17 Ngũrani na ũguo-rĩ, ‘kũrũmĩrĩra meciria marĩa moimanaga na roho kũrehaga muoyo na thayũ’—thayũ wa meciria, na thayũ hamwe na Ngai mahinda-inĩ maya na muoyo wa tene na tene mahinda-inĩ marĩa mokĩte. Tũngĩthingata atĩa ‘meciria marĩa moimanaga na roho’? Na njĩra ya kũiga meciria maitũ hĩndĩ ciothe maũndũ-inĩ ma kĩĩroho na gũkũria mwerekera na muonere wa maũndũ wa kĩĩroho. Tũngĩkaga ũguo tũrĩkoragwo na mwĩcirĩrie ‘ũraathĩkĩra watho wa Ngai,’ na ‘ũkarũmĩrĩra’ meciria make. Rĩrĩa twacemania na magerio, tũtirĩrigagwo nĩ ũrĩa twagĩrĩirũo nĩ gwĩka. Tũrĩkoragwo na ngoro ya gwĩka ũndũ ũrĩa wagĩrĩire—ũrĩa ũratwarana na roho.
18 Kwoguo, harĩ bata kũigaga meciria maitũ maũndũ-inĩ ma roho. Tũngĩka ũguo na njĩra ya ‘kwĩhotora meciria-inĩ maitũ’ nĩguo tũkoragwo na maũndũ maingĩ ma gwĩka ma kĩĩroho, ta kũhoya kaingĩ, gũthoma na kwĩruta Bibilia, gũthiĩ mĩcemanio-inĩ ya Gĩkristiano na kũhunjia. (1 Pet. 1:13) Handũ ha kũreka tũhĩngĩcwo nĩ maũndũ ma kĩĩmwĩrĩ-rĩ, rekei tũigage meciria maitũ maũndũ-inĩ ma roho. Na njĩra ĩyo tũrĩthiaga tũtongoretio nĩ roho. Gwĩka ũguo kũrĩtũrehagĩra irathimo nyingĩ, amu kũrũmĩrĩra meciria marĩa moimanaga na roho kũrehaga muoyo na thayũ.—Gal. 6:7, 8.
• Nĩ ũndũ ũrĩkũ ‘Watho ũtangĩahotire’ gwĩka, no Ngai aaũtooririe atĩa?
• ‘Watho wa wĩhia na wa gĩkuũ’ nĩ kĩĩ, na tũngĩohorũo atĩa kuuma harĩ guo?
• Tũngĩka atĩa nĩguo tũkũrie ‘mwĩcirĩrie ũrĩa uumanaga na roho’?
[Ciũria cia Wĩruti]
[Mbica karatathi-inĩ ka 16]
Hihi wee ũrũmagĩrĩra maũndũ marĩa moimanaga na mwĩrĩ-ĩ, kana marĩa moimanaga na roho?