Hihi nĩ Ũgwathĩkĩra Mĩkaana Ĩrĩa Jehova Aheanĩte?
“Ĩno nĩyo njĩra, gera yo.”—ISA. 30:21.
1, 2. Shaitani ehotorete gwĩka atĩa, na Kiugo kĩa Ngai kĩngĩtũteithia atĩa?
HĨNDĨ ĩrĩa mũndũ arĩ rũgendo-inĩ, no ahĩtithio nĩ kĩbaũ kĩa barabara kĩngĩkorũo kĩorotete na kũrĩa gũtagĩrĩire na ũcio no ũkorũo ũrĩ ũgwati. Ta hũũra mbica mũrata waku akũheete mũkaana atĩ harĩ mũndũ mũũru worotithĩtie kĩbaũ kĩa barabara na kũrĩa gĩtagĩrĩire arĩ na muoroto wa kũhĩtithia arĩa matoĩ njĩra ĩyo wega. Na githĩ to wathĩkĩre mũkaana ũcio?
2 Hatarĩ nganja, Shaitani nĩ thũ njũru mũno na ehotorete gũtũhĩtithia. (Kũg. 12:9) Nĩwe kĩhumo kĩa maũndũ marĩa mothe moru marĩrĩirio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩhĩtũku na marongoreirio gũtũruta njĩra-inĩ ya muoyo wa tene na tene. (Mat. 7:13, 14) Gĩkeno nĩ atĩ, Ngai witũ mwega nĩ atũheaga mĩkaana tũtikarũmagĩrĩre ‘ibaũ cia barabara’ cia maheeni cia Shaitani. Rekei rĩu twarĩrĩrie maũndũ mangĩ matatũ moru Shaitani ahũthagĩra gũtũhĩtithia. Tũngĩciria ũrĩa Kiugo kĩa Ngai gĩtũteithagia gwĩthema tũtikahĩtithio, no tũhote kũhũũra mbica, Jehova arĩ thutha witũ agĩtuonereria njĩra ĩrĩa yagĩrĩire, agatwĩra ũũ: ‘Ĩno nĩyo njĩra, gerai yo.’ (Isa. 30:21) Gwĩcũrania ũhoro wa mĩkaana ĩrĩa Jehova atũheaga gũgũĩkĩra hinya itua riitũ rĩa kũmĩathĩkĩra.
Ndũkanarũmĩrĩre “Arutani a Maheeni”
3, 4. (a) Arutani a maheeni matariĩ ta ithima itarĩ na maĩ atĩa? (b) Kaingĩ arutani a maheeni moimaga kũ, na makoragwo na muoroto ũrĩkũ?
3 Ta hũũra mbica ũtuĩkanĩirie werũ-inĩ. Wacũthĩrĩria handũ haraihu ũkona gĩthima na ũgathiĩ na kũrĩ kĩo, ũrĩ na mwĩhoko wa kuona maĩ ũniine nyota waku. Wakinya gĩthima-inĩ kĩu, ũgakora gĩtirĩ maĩ. No ũigue ũũru mũno! Arutani a maheeni matariĩ ta ithima itarĩ maĩ. Mũndũ o wothe ũngĩthiĩ kũrĩ o gũcaria maĩ ma ũhoro ũrĩa wa ma nĩ arĩiguaga ũũru mũno. Jehova nĩ atũheete mĩkaana ĩgiĩ arutani a maheeni kũgerera mũtũmwo Petero na mũtũmwo Paulo. (Thoma Atũmwo 20:29, 30; 2 Petero 2:1-3.) Arutani acio nĩ arĩkũ? Ciugo icio itongoretio nĩ roho cia atũmwo acio eerĩ itũteithagia kũmenya kĩhumo kĩa arutani a maheeni na njĩra iria mahũthagĩra.
4 Paulo eerire athuri a kĩũngano kĩa Efeso ũũ: “Gatagatĩ-inĩ kanyu nĩharĩũkĩra andũ mekwaria maũndũ ma ũtũrĩka.” Akĩarĩria Akristiano arĩa angĩ, Petero aandĩkire ũũ: ‘Nĩ gũkaagĩa na arutani a mathaara thĩinĩ wanyu.’ Kwoguo arutani a maheeni moimaga kũ? No moime thĩinĩ wa kĩũngano. Arutani ta acio nĩ aregenyũki.a Muoroto wao nĩ ũrĩkũ? Muoroto wao to kuuma ithondeka-inĩ. Paulo aatarĩirie atĩ, muoroto wao nĩ ‘kũgucĩrĩria arutwo mamarũmagĩrĩre.’ Handũ ha gũthiĩ gũcaria arũmĩrĩri ao ene, arutani a maheeni magucagĩrĩria arutwo a Kristo mamarũmĩrĩre. O ta “njũi ndĩani,” arutani a maheeni macaragia ũrĩa mangĩtambura arĩa mangĩheneka thĩinĩ wa kĩũngano, magathũkia wĩtĩkio wao na makamaruta njĩra-inĩ ĩrĩa ya ma.—Mat. 7:15; 2 Tim. 2:18.
5. Arutani a maheeni mahũthagĩra njĩra irĩkũ?
5 Arutani a maheeni mahũthagĩra njĩra irĩkũ? Njĩra ciao ikoragwo irĩ cia wara. Arutani acio a maheeni ‘marehaga na wara’ morutani mahĩtanu. O ta endia a indo cia magendo, marutaga wĩra na njĩra ya wara nĩguo maingĩrie morutani mahĩtanu. O ta ũrĩa mũndũ mwara angĩgeria kũhũthĩra marũa ma maheeni, noguo aregenyũki mageragia kũhũthĩra “ciugo cia ũhinga,” kana ihooto cia maheeni, kuonania ta morutani mao marĩ ma ma. Matambagia “morutani mahĩtanu,” ‘makĩogomagia Maandĩko’ nĩguo manyite mbaru morutani mao. (2 Pet. 2:1, 3, 13; 3:16) Hatarĩ nganja aregenyũki matikoragwo magĩtwendera maũndũ mega. Kũmarũmĩrĩra no gũtũme tũtige njĩra ya muoyo wa tene na tene.
6. Bibilia ĩtũheaga ũtaaro ũrĩkũ igũrũ rĩgiĩ arutani a maheeni?
6 Tũngĩĩgitĩra atĩa kuumana na arutani a maheeni? Bibilia nĩ ĩtwĩraga cara-rũkũ ũrĩa tũngĩhiũrania nao. (Thoma Aroma 16:17; 2 Johana 9-11.) Kiugo kĩa Ngai gĩtwĩraga, ‘tũhũgũke tũtigane nao.’ Bibilia ingĩ ciugaga “tũmeherere,” “tũmeetheme,” na “tũmaikare haraya!” Ti ũndũ mũritũ gũtaũkĩrũo nĩ ũtaaro ũcio ũtongoretio na roho. Ta hũra mbica ndagĩtarĩ akwĩrĩte wĩtheme mũndũ ũrĩ na mũrimũ mũũru wa kũgwatanio. No ũmenye ũrĩa ndagĩtarĩ ũcio arenda kuuga, na ũrũmĩrĩre biũ mũkaana ũcio wake. Arutani a maheeni matariĩ ta mũndũ ũcio ũrĩ na mũrimũ, na mahũthagĩra morutani mao gũtũma andũ angĩ magĩe na mwĩcirĩrie ta wao. (1 Tim. 6:3, 4) Jehova, Ndagĩtarĩ ũrĩa Mũnene, atwĩraga tũmaikarage haraya. Nĩ tũĩ ũcio nĩguo wendi wake, no hihi nĩ tũtuĩte itua rĩa kũrũmĩrĩra mĩkaana yake maũndũ-inĩ mothe?
7, 8. (a) Twagĩrĩirũo nĩ gwĩka atĩa nĩguo twĩtheme arutani a maheeni? (b) Wee ũtuĩte itua rĩa kũregana biũ na arutani a maheeni nĩkĩ?
7 Twagĩrĩirũo nĩ gwĩka atĩa nĩguo twĩtheme arutani a maheeni? Tũtingĩmaamũkĩra mĩciĩ-inĩ iitũ kana tũmageithie. Ningĩ tũtingĩtĩkĩra gũthoma mabuku mao, kwĩrorera tabarĩra cia TV iria irĩ na ũhoro wao, gũthoma ũhoro wao, kana kwaranĩria nao Intaneti-inĩ. Tũtuĩte itua irũmu ũguo nĩkĩ? Nĩ ũndũ wa wendo. Nĩ twendete ‘Ngai ũrĩa wa ma,’ na kwoguo tũtikoragwo na bata na morutani mahĩtanu marĩa makararagia Ũhoro wake wa ma. (Thab. 31:5; Joh. 17:17) Ningĩ nĩ twendete ithondeka rĩa Jehova, rĩrĩa rĩtũteĩthĩtie kũmenya ma cia goro—ta kũmenya rĩĩtwa rĩa Jehova na ũrĩa riugĩte, muoroto wa Ngai harĩ thĩ, ũũma wĩgiĩ andũ arĩa makuĩte, na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa kũriũkio. Hihi no ũririkane ũrĩa waiguire rĩrĩa werutire ma icio hamwe na iria ingĩ cia goro? Hakĩrĩ bata ũrĩkũ gwĩtĩkĩra ũthũkio nĩ mũndũ o wothe ũngĩenda kũnyararithia ithondeka rĩrĩa rĩagũteithirie kwĩruta ma icio?—Joh. 6:66-69.
8 O na arutani a maheeni mangiuga atĩa, tũtingĩtĩkĩra kũmarũmĩrĩra! Hatirĩ bata wa gũthiĩ harĩ ithima itarĩ maĩ, tũkaheenio na tũiguithio ũũru. Ithenya rĩa ũguo, rekei tũtue itua rĩa gũtũũra tũrĩ ehokeku harĩ Jehova na harĩ ithondeka rĩrĩa rĩkoretwo rĩgĩtũnyotora na maĩ matheru ma gũcanjamũra ma Kiugo kĩa Ngai kĩrĩa gĩtongoretio na roho.—Isa. 55:1-3; Mat. 24:45-47.
Ndũkanarũmĩrĩre “Ngʼano cia Tũhũ”
9, 10. Nĩ mũkaana ũrĩkũ Paulo aaheire Timotheo wĩgiĩ “ngʼano cia tũhũ,” na nĩ ũndũ ũrĩkũ aarĩ naguo meciria-inĩ? (Ningĩ rora kohoro ka magũrũ-inĩ.)
9 Rĩmwe nĩ ũndũ mũhũthũ kũmenya kana kĩbaũ kĩa barabara nĩ kĩgarũre, na atĩ kĩorotete mwena ũrĩa ũtagĩrĩire. No rĩmwe na rĩmwe ti ũndũ mũhũthũ kũmenya. No taguo maũndũ marĩa moru Shaitani ahũthagĩra matariĩ; mamwe nĩ meyumĩrĩtie gũkĩra marĩa mangĩ. Mũtũmwo Paulo nĩ atũteithĩtie kũmenya ĩmwe ya njĩra iria ciĩhithĩte ihũthagĩrũo nĩ Shaitani—“ngʼano cia tũhũ [cia maheeni].” (Thoma 1 Timotheo 1:3, 4.) Nĩguo tũtikanahĩngĩcwo tuume njĩra-inĩ ya muoyo, nĩ tũkũbatara kũmenya, ngʼano cia maheeni nĩ irĩkũ, na ũrĩa tũngĩĩthema gũcithikĩrĩria.
10 Mũkaana wĩgiĩ ngʼano cia maheeni nĩ ũmwe wa maũndũ marĩa Paulo aagwetire marũa-inĩ make ma mbere kũrĩ Timotheo, ũrĩa warĩ mũrori Mũkristiano wehokeirũo wĩra wa kũgitĩra ũtheru wa kĩũngano na gũteithia andũ arĩa angĩ gũikaraga marĩ ehokeku. (1 Tim. 1:18, 19) Kiugo gĩa Kĩgiriki kĩrĩa Paulo aahũthĩrire nĩ ta kuuga ũhoro wa gwĩtungĩra, ngʼano cia marimũ kana maheeni. Kũringana na The International Standard Bible Encyclopaedia, kiugo kĩu nĩ kuuga “rũgano rwa (kĩĩndini) rũtarĩ rwa ma o na hanini.” No kũhoteke Paulo aaragia ũhoro wa maheeni ma kĩĩndini marĩa moimanaga na ndeto cia mũhuhu kana ngʼano cia gwĩtungĩra.b Ngʼano ta icio no gũtũma “itũmaga andũ magĩe na njiriri [nganja]”—makagĩa na ciũria cia ũrimũ iria itũmaga meke ũthuthuria wa tũhũ. Ngʼano cia tũhũ nĩ ĩmwe ya njĩra cia Shaitani, mũheenania ũrĩa mũnene, ũrĩa ũhũthagĩra maheeni ma kĩĩndini na ngʼano itarĩ cia ũngai kũhĩngĩca arĩa maikaraga matehũgĩte. Na njĩra nguhĩ Paulo eendaga kuuga ũũ: Ndũkanathikĩrĩrie ngʼano cia tũhũ!
11. Shaitani ahũthĩrĩte na wara atĩa ndini ya maheeni kũhĩtithia andũ, na nĩ mũkaana ũrĩkũ tũngĩathĩkĩra nĩguo twĩtheme kũhĩtithio?
11 Nĩ ngʼano irĩkũ cia maheeni ingĩhĩtithia arĩa maikaraga matehũgĩte? Ciugo “ngʼano cia tũhũ” no ikorũo arĩ maheeni o mothe ma kĩĩndini kana ngʼano iria ingĩtũma ‘tũhũgũkĩre ũhoro ũrĩa wa ma.’ (2 Tim. 4:3, 4) Shaitani, ũrĩa wĩtuaga “mũraika wa ũtheri,” ahũthĩrĩte maheeni ma kĩĩndini na njĩra ya waara kũhĩtithia andũ. (2 Kor. 11:14) Ndini iria ciĩĩtaga cia Gĩkristiano irutanaga morutani maiyũirũo nĩ ngʼano na maheeni—Ũtatũ, mwaki wa tene na tene, na muoyo ũtakuaga. Ningĩ ndini icio ciĩĩtaga cia Gĩkristiano nĩ igaathagĩrĩria thigũkũ, ta Krismasi na Ista, iria ikoragwo na mĩtugo yonekaga ta ĩtarĩ mĩũru, ĩndĩ kĩhumo kĩayo nĩ ndini ĩtarĩ ya ma. Tũngĩathĩkĩra mũkaana wa Ngai wa gwĩthema ndini ĩtarĩ ya ma na kwaga ‘kũhutia kĩndũ gĩĩ thahu,’ tũtingĩhĩtithio nĩ ngʼano cia tũhũ.—2 Kor. 6:14-17.
12, 13. (a) Nĩ maheeni marĩkũ Shaitani akoretwo akĩgathĩrĩria, no ma ĩgiĩ maũndũ macio nĩ ĩrĩkũ? (b) Tũngĩĩthema atĩa kũhĩtithio nĩ ngʼano cia maheeni cia Shaitani?
12 Shaitani nĩ arahũthĩra maheeni mangĩ mangĩtũhĩtithia tũngĩaga kwĩmenyerera. Ta wĩcirie mamwe mamo. No wĩke o ũrĩa wothe ũngĩenda—nĩwe wagĩrĩirũo nĩ gwĩthuurĩra wega na ũũru. Rĩciria rĩu nĩ rĩgathagĩrĩrio nĩ nyũmba cia mohoro na maũndũ-inĩ ma gwĩkenia. Mawoni ta macio mahĩtanu kwerekera ithimi cia Ngai matũhatĩkaga nĩguo tũthũkie mĩtugo iitũ mĩega. Ma nĩ atĩ nĩ tũrabatara mũno ũtongoria mwega maũndũ-inĩ megiĩ mĩtugo na no Ngai wiki ũngĩtũhe ũtongoria ũcio. (Jer. 10:23) Ngai ndarĩ hĩndĩ akaarehe ũgarũrũku thĩinĩ wa thĩ. Tũngĩkorũo na mwerekera ta ũcio wa gũtũũra nĩ ũndũ wa ũmũthĩ tu-rĩ, no ‘tũgũũtare kana twage maciaro.’ (2 Pet. 1:8) Ma nĩ atĩ mũthenya wa Jehova nĩ ũkuhĩrĩirie mũno, na no mũhaka tũikare tũkĩũtanyaga. (Mat. 24:44) Ngai ndakũrũmbũyagia. Gwĩtĩkia maheeni macio ma Shaitani no gũtũme tũkue ngoro, nĩ ũndũ wa gwĩciria atĩ tũtingĩendwo nĩ Ngai. Ma nĩ atĩ Jehova nĩ atwendete na onaga o ũmwe wa athathaiya ake arĩ wa bata.—Mat. 10:29-31.
13 No mũhaka twĩmenyerere, amu mĩĩcirĩrie na mĩerekera ya thĩ ya Shaitani no yoneke ta ĩrĩ mĩega. Ĩndĩ ririkana, Shaitani nĩ mũheenania mũnene. No mũhaka twathĩkĩre ũtaaro na iririkania cia Kiugo kĩa Ngai angĩkorũo nĩ tũgwĩthema kũhĩtithio nĩ “ngʼano iria cietuĩrĩirio na wara” cia Shaitani kana “ngʼano itungĩtwo na wara,” kũringana na The New American Bible.—2 Pet. 1:16.
“Ndũkanarũmĩrĩre Shaitani”
14. Nĩ mũkaana ũrĩkũ Paulo aaheire atumia amwe a ndigwa mataarĩ akũrũ, na ithuothe tũrabatara gwathĩkĩra ciugo icio ciake nĩkĩ?
14 Ta hũra mbica kĩbaũ kĩa barabara kĩandĩkĩtwo “Thiĩra Haha Ũrũmĩrĩre Shaitani.” Nũũ ũngĩtĩkĩra kũrũmĩrĩra kĩbaũ ta kĩu? O na kũrĩ ũguo, Paulo nĩ atũheete mũkaana wĩgiĩ maũndũ maigana ũna marĩa mangĩtũma Akristiano meyamũrĩire Ngai ‘moime njĩra merekere kũrĩ Shaitani.’ (Thoma 1 Timotheo 5:11-15.) Paulo eerekagĩria ciugo icio kũrĩ “atumia [amwe] a ndigwa arĩa matarĩ akũrũ,” no ũtaaro ũcio no ũtũteithie ithuothe. Atumia acio Akristiano a karine ya mbere no gũkorũo matieciragia atĩ maarũmagĩrĩra Shaitani, ĩndĩ ciĩko ciao cioonanagia atĩ ũguo nĩguo meekaga. Tũngĩĩthema atĩa tũtikanarũmĩrĩre Shaitani, tũtekũmenya? Rekei twarĩrĩrie mũkaana wa Paulo wĩgiĩ mũhuhu kana mũcene mũũru.
15. Muoroto wa Shaitani nĩ ũrĩkũ, na Paulo aatarĩirie atĩa njĩra iria Shaitani ahũthagĩra?
15 Muoroto wa Shaitani nĩ kwagithia wĩtĩkio witũ kĩene —nĩguo tũtige kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega. (Kũg. 12:17) Nĩguo ahingie muoroto ũcio, ageragia gũtũma tũthingate maũndũ ma gũte mahinda kana marĩa mangĩrehe nyamũkano gatagatĩ-inĩ gaitũ. Ta rora wone ũrĩa Paulo aataarĩirie njĩra iria Shaitani ahũthagĩra. ‘Memenyagĩria ũgũũta, makĩũrũraga.’ Mahinda maya kũrĩ na ũthii wa na mbere wa tekinolonjĩ, nĩ ũhũthũ kwananga mahinda maitũ na ma andũ arĩa angĩ, tũgĩtũmanĩra ndũmĩrĩri itarĩ na kũrĩa irĩ kana o na rĩngĩ cia maheeni. “Andũ a mũhuhu.” Mũhuhu kana mũcene no ũrehe njambanio, ũndũ ũrĩa kaingĩ ũrehaga gũtetania. (Thim. 26:20) Makĩmenyaga kana matekũmenya andũ arĩa macambanagia megerekanagia na Shaitani Mũcukani.c “Magetonyagĩrĩria maũndũ-inĩ ma andũ angĩ.” Tũtirĩ na kĩhooto gĩa kwĩra andũ arĩa angĩ ũrĩa magĩrĩirũo nĩ gwĩka maũndũ mao. Mũtugo ũcio mũũru na wa ũgũũta no ũtũme tũtige kũruta wĩra ũrĩa tũheetwo nĩ Ngai wa kũhunjia ũhoro wa Ũthamaki. Rĩrĩa twatiga kũruta wĩra ũrĩa tũheetwo nĩ Jehova, tũkoragwo tũkĩrũmĩrĩra Shaitani. Tũtiagĩrĩirũo nĩ gũtaganĩria.—Mat. 12:30.
16. Nĩ gwathĩkĩra ũtaaro ũrĩkũ kũngĩtũteithia gwĩthema ‘tũtikoime njĩra twerekere kũrĩ Shaitani’?
16 Gwathĩkĩra ũtaaro wa Bibilia no gũtũteithie gwĩthema ‘tũtikoime njĩra twerekere kũrĩ Shaitani.’ Ta wĩcirie motaaro mamwe ma ũũgĩ ma Paulo. “Mũtũũre hingo ciothe mũrutaga wĩra wa Mwathani.” (1 Kor. 15:58) Gũkorũo na kĩyo wĩra-inĩ wa Ũthamaki no gũtũgitĩre harĩ ũgwati ũrĩa ũrehagwo nĩ ũgũũta na gũthingata maũndũ ma gũte mahinda. (Mat. 6:33) Mwaragie ciugo iria “ciagĩrĩire cia kũguna andũ.” (Ef. 4:29) Tua itua rĩa kũrega gũthikĩrĩria mũcene mũũru kana kũũtheremia.d Wĩrute gũtĩa na kwĩhoka aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Na njĩra ĩyo tũrĩkoragwo na mwerekera wa kwaria ciugo cia gwaka handũ ha kũmomora. ‘Mũhangʼagĩre o maũndũ marĩa mamũkoniĩ.’ (1 Thes. 4:11) Rũmbũyagia andũ arĩa angĩ, no rĩrĩa ũgwĩka ũguo ndũkaingagĩrĩre maũndũ mao ma thĩinĩ na ndũkamagagĩre gĩtĩo. Ningĩ ririkana atĩ, tũtiagĩrĩirũo gũtindĩkĩrĩria andũ marũmĩrĩre mawoni maitũ maũndũ-inĩ marĩa magĩrĩirũo nĩ kwĩyamũrĩra o ene.—Gal. 6:5.
17. (a) Nĩkĩ gĩtũmaga Jehova atũhe mĩkaana ya maũndũ marĩa tũtagĩrĩirũo nĩ kũrũmĩrĩra? (b) Itua rĩaku nĩ rĩrĩkũ igũrũ rĩgiĩ njĩra ĩrĩa Jehova endaga tũrũmĩrĩre?
17 Na githĩ ti gĩkeno kĩnene kuona atĩ Jehova atwĩraga cara-rũkũ maũndũ marĩa tũtagĩrĩirũo nĩ kũrũmĩrĩra! No ndũkariganĩrũo atĩ, Jehova atũheete mĩkaana ĩrĩa yarĩrĩirio gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ na kĩrĩa kĩhĩtũku nĩ ũndũ nĩ atwendete mũno. Wendi wake nĩ gũtũgitĩra harĩ kĩeha na ruo rũrĩa ruumanaga na kũrũmĩrĩra ‘ibaũ cia maheeni cia barabara’ cia Shaitani. Njĩra ĩrĩa Jehova endaga tũrũmĩrĩre no ĩkorũo ĩrĩ ngunderu, ĩndĩ ĩtwerekeirie kũndũ kwega biũ—muoyo-inĩ wa tene na tene. (Mat. 7:14) Rekei tũtikanenyenyeke harĩ itua riitũ rĩa gwathĩkĩra ũtaaro ũyũ wa Jehova: ‘Ĩno nĩyo njĩra, gerai yo.’—Isa 30:21.
[Mohoro ma magũrũ-inĩ]
a “Ũregenyũki” nĩ kwĩyeheria ũthathaiya-inĩ ũrĩa wa ma, kũgũa, kũrema gũtiganĩria ũhoro wa ma.
b Kwa ngerekano-rĩ, ibuku rĩa Tobit (Tobias), rĩrĩa rĩaandĩkirũo hakuhĩ karine ya gatatũ Mbere ya Mahinda Maitũ (M.M.M.) na kwoguo rĩarĩ kuo hĩndĩ ya Paulo-rĩ, rĩiyũire ngʼano cia ũgo na ũragũri iria itaarĩirio ta arĩ ũhoro wa ma.—Rora Insight on the Scriptures, Mbuku ya 1, karatathi ka 122.
c Kiugo gĩa Kĩgiriki kĩrĩa gĩtaũrĩtwo “mũcukani” nĩ di·aʹbo·los, kĩrĩa kiugĩte “mũcambania.” Kiugo kĩu kĩhũthagĩrũo kĩrĩ rĩĩtwa rĩngĩ rĩa Shaitani, mũcambania ũrĩa mũnene.—Joh. 8:44; Kũg. 12:9, 10.
d Rora gathandũkũ karĩ na kĩongo “Kũhurunja Maguoya Rũhuho-inĩ.”
Macokio Maku nĩ Marĩkũ?
Wee mwene ũngĩhũthĩra atĩa mĩkaana ĩrĩa ĩrĩ thĩinĩ wa maandĩko maya?
[Mbica karatathi ka 16]
Andũ amwe mangĩkorũo makĩnyita ũgeni aregenyũki mĩciĩ-inĩ yao na njĩra ĩrĩkũ?
[Mbica karatathi ka 19]
Kũhurunja Maguoya Rũhuho-inĩ
Rũgano rũmwe rwa tene rwa Kĩyahudi nĩ ruonanagia wega moimĩrĩro ma mũcene mũũru. Rũganagwo na njĩra itiganĩte, no gatũũrũ ka rũgano rũu nĩ gaka.
Mũthuri ũmwe nĩ aathire agĩcambagia mũndũ ũmwe warĩ mũũgĩ itũũra-inĩ rĩao. Thutha-inĩ, mũthuri ũcio wa mũcene nĩ onire mahĩtia make na agĩthiĩ kũrĩ mũndũ ũcio warĩ mũũgĩ kũhoya mũhera, eharĩirie gwĩka o ũrĩa wothe ũngĩabataranirie nĩguo ũhoro ũcio ũthire. Mũndũ ũcio mũũgĩ eerire mũthuri ũcio wa mũcene athiĩ oye kamuuto ka maguoya, agatumũre, acoke ahurunje maguoya macio rũhuho-inĩ. O na gũtuĩka nĩ aagegirio nĩ kwĩrũo eke ũguo-rĩ, noguo eekire na thutha wa ũguo agĩcoka kũrĩ mũndũ ũcio mũũgĩ.
Akĩmũũria, “rĩu nĩ wanjohera?”
Mũndũ ũcio mũũgĩ akĩmũcokeria ũũ: “No wambire, ũthiĩ ũnganie maguoya macio mothe.”
“Ingĩhota atĩa kũmongania? Nĩ mahurunjirũo nĩ rũhuho.”
“O ũguo arĩ ũritũ kũngania maguoya macio-rĩ, noguo arĩ ũritũ gũthondeka kũrĩa ciugo ciaku ithũkĩtie.”
gũthondeka kũrĩa ithũkĩtie. Mbere ya gũtheremia mũcene, nĩ ũndũ wa ũũgĩ kũririkana atĩ, twerekeire kũhurunja maguoya rũhuho-inĩ.Hatarĩ nganja tũreruta ũũ: Ciugo ciarĩkia kwario itingĩcokio kanua, na gũtingĩhoteka