Hihi Ũrĩ Wamenya?
Athĩnjĩri-Ngai maateaga kũ thakame ya magongona marĩa maarutagĩrũo hekarũ-inĩ karine-inĩ ya mbere?
O MWAKA, athĩnjĩri-Ngai thĩinĩ wa Isiraeli nĩ maarutaga magongona ma nyamũ nyingĩ mũno kĩgongona-inĩ kĩa hekarũ. Mwandĩki ũmwe wa historĩ wetagwo Josephus, aaugire atĩ mũthenya wa Pasaka, gwathĩnjagwo tũtũrũme makĩria ma 250,000 twa magongona, na kwoguo nĩ gwaitagwo thakame nyingĩ mũno. (Alaw. 1:10, 11; Ndar. 28:16, 19) Thakame ĩyo yothe yatwaragwo kũ?
Athuthuria a matigari ma indo cia tene nĩ moonire tũrima tũnyitanĩte na mũtaro hekarũ-inĩ ĩrĩa yaakĩtwo nĩ Herode, iria ciahũthagĩrũo hekarũ ĩyo ĩtananangwo mwaka-inĩ wa 70 M.M. Tũrima tũu na mũtaro ũcio nĩcio ciahũthagĩrũo kweheria thakame hekarũ-inĩ.
Reke tũthuthurie maũndũ merĩ maatũmaga kĩgongona gĩikare kĩrĩ gĩtheru:
Tũrima twarĩ gĩtina-inĩ gĩa kĩgongona: Ibuku rĩmwe rĩa mawatho na ũndũire wa Kĩyahudi rĩtagwo Mishnah rĩrĩa rĩaandĩkirũo karine-inĩ ya gatatũ M.M., nĩ rĩtaaragĩria njĩra ĩrĩa yahũthĩkaga gũtheria kĩgongona. Ibuku rĩu riugaga atĩ nĩ haarĩ na tũrima twĩrĩ kona-inĩ ĩmwe ya kĩgongona. Hau nĩho thakame ya nyamũ cia magongona yathereragĩra o hamwe na maĩ marĩa maathambagia kĩgongona, igacoka igatherera mũtaro-inĩ igaitĩrĩrũo mũkuru-inĩ wa Kidironi.
O na athuthuria a matigari ma indo cia tene nĩ metĩkanagia na ũhoro ũcio wa atĩ nĩ kwarĩ na tũrima hakuhĩ na kĩgongona. Ibuku rĩa The Cambridge History of Judaism nĩ rĩonanagia atĩ athuthuria a matigari ma indo cia tene nĩ mathikũrĩtie na makona tũrima tũnyitanĩte na mũtaro hakuhĩ na hekarũ, iria hihi ciahũthĩkaga gũthereria thakame o hamwe na maĩ marĩa maaumaga hekarũ-inĩ.
Kwarĩ na maĩ maingĩ: Athĩnjĩri-Ngai nĩ maabataraga maĩ maingĩ nĩ ũndũ wa gũthambia kĩgongona na kũiga mũtaro ũcio ũrĩ mũtheru. Kwoguo nĩ maakoragwo na maĩ matheru kuuma itũũra-inĩ rĩa Jerusalemu. Maĩ macio mookaga magereire mĩtaro-inĩ o hamwe na njĩra ingĩ itiganĩte, na makaigwo tũthima-inĩ na tũtemu-inĩ. Mũthuthuria ũmwe wa matigari ma indo cia tene wĩtagwo Joseph Patrich aaugire ũũ: “Njĩra ĩyo ya kũrehe maĩ ma gũtheria na kweheria thakame hekarũ-inĩ yarĩ ya mwanya mũno.”