Ali e lididimikila okuhenouyuki

ELIA okwa li ta ende momukulambo wEfilu laJordan. Okwa enda oule woivike, a finda kolundume ta di kOmhunda yaHoreb. Xuuninwa okwa ka fika muIsrael, nokwa li a mona omalunduluko oo a ningwa meduumbo lavo. Onghalo yoshikukuta osho sha li sha kwata olule oya li tai alukile kouwa. Odula yoshinyanyangela yopefimbo loikukaongo oya li ya hovela okuloka, novanamapya ova li tava limi omapya avo. Otashi dulika omutima womuprofeti oo wa li u udite ombili eshi a mona edu tali monika vali nawa, ashike okwa li unene e na ko nasha novanhu. Ova li va nghundipala neenghono pamhepo. Elongelokalunga laBaal ola li natango la menena mo omidi muvo, na Elia okwa li e na shihapu okulonga.a

Elia okwa li a mona oprojeka ya kula younamapya popepi nodoolopa yaAbel-Mehola. Okwa li a mona eenhani 24, kondjoko keshe ku na mbali, neeshipaana odo 12 oda li tadi pulula epala londjaba, tadi limi eefola da yukilila medu olo la li la tuta nawa. Elia okwa li ta kongo omulumenhu oo a li ta pulula noshipaana yeenhani yaxuuninwa. Omulumenhu oo oElisa, oo a li a hoololwa kuJehova a pingene po Elia. Elia oku na okukala a li a teelela nodjuulufi okushakena nomulumenhu oo molwaashi okwa kala te lipula kutya oye aeke a fyaala po omudiinini kuKalunga. — 1 Eehamba 18:22; 19:14-19.

Mbela Elia okwa li ta ongaonga okuyandja po oinakuwanifwa yaye imwe, omaufembanghenda ile nokuli okupingenwa po fiku limwe? Itatu dulu okutya osho ile hasho, nokape na nokuli osho tashi ulike kutya omalipulo a tya ngaho okwa li e uya mo momadiladilo aye. Kakele kaasho, “okwa li [ashike] omunhu ngaashi fye.” (Jakob 5:17) Ashike nande ongaho, Ombibeli oya ti: “Elia okwa enda po nokwa ekela oshikutu shaye kombada yaElisa.” (1 Eehamba 19:19) Oshikutu shaElia shopambelewa, tashi dulika sha li sha longwa moshipa shodi ile shoshikombo, osha li hashi djalwa shi li oshikutu shokombada notashi ulike kutya okwa pewa oshinakuwanifwa she likalekelwa kuJehova. Eshi e shi kupula komapepe aElisa, okwa li edidiliko tali ti sha filufilu. Elia okwa li a dulika nehalo liwa koshipango shaJehova shokunangeka po Elisa a ninge omuprofeti ponhele yaye. Elia okwa li e lineekela Kalunga kaye nokwa dulika kuye.

Omulumenhu omunyasha, Elisa, okwa li a halelela okukwafela omuprofeti omunamido. Elisa ka li ta pingene po Elia pefimbo opo. Ndele ponhele yaasho, oule weedula 6 lwaapo, okwa kala ha ende pamwe nomuprofeti oo omunamido noku mu yakula nelininipiko, nolwanima okwa ka shiivika eli ‘ou ha tile omeva komake aElia.’ (2 Eehamba 3:11) Kasha li tuu sha hekeleka Elia okukala e na omuyakuli muwa noha kwafele! Ovalumenhu ovo vavali oshi na oupu va li va panga oukaume wopofingo. Okutwaafana omukumo okwe va kwafela ve lididimike nonande ova li va mona okuhenouyuki kunyanyalifi kwe lihanena moshilongo, naunene tuu, oukolokoshi wohamba Ahab, oo wa li tau naipala neenghono.

Mbela naave owa li wa ningilwa okuhenouyuki? Vahapu vomufye otwe ku ningilwa molwaashi ounyuni ou owa kolokosha. Okukala u na kaume oo e hole Kalunga otashi ke ku kwafela u lididimike. Ngeenge to ungaunga nokuhenouyuki, oto dulu yo okulihonga shihapu koshihopaenenwa sheitavelo shaElia.

“FIKAMA, INDA U KA SHAKENEKE AHAB”

Elia naElisa ova li va longa noudiinini opo va kwafele ovanhu va kale ve na oupamhepo muwa. Osha yela kutya ova li hava kwatele komesho mokudeula ovaprofeti vakwao, ovo tashi dulika va li va unganekwa meefikola doludi lonhumba. Ashike Elia okwa ka pewa oshinakuwanifwa shipe kuJehova, eshi kutya: “Fikama, inda u ka shakeneke Ahab, ohamba yaIsrael.” (1 Eehamba 21:18) Ahab okwa li a ninga shike?

Pefimbo opo, ohamba Ahab oya li ya ninga omushunimonima, oshinima shii osho inashi ningwa nande onale keehamba daIsrael. Oya li ya hombola Isebel noya ningifa elongelokalunga laBaal li tandavele noshilongo ashishe, noya li nokuli hai longele Baal. (1 Eehamba 16:31-33) Elongelokalunga laBaal ola li la kwatela mo omikalondjikilile di na sha noludalo, omilandu doumbwada nomaxwikiloyambo ounona. Shimwe vali, Ahab ka li a dulika koshipango shaJehova shi na sha nokudipaa ohamba ikolokoshi yaSiria, Benhadad. Osha yela kutya Ahab ka li a dulika omolwoinima oyo a li ta ka likola. (1 Eehamba, etukulwa 20) Ashike olwisho, ohole yokuhola omaliko nelongifo leenghono laAhab naIsebel oya ka naipala neenghono.

Ahab okwa li e na ombala yaye muSamaria noya li etungo linenenene. Okwa li yo e na ombala imwe vali muJisreel, osho sha li eekilometa 37 okudja muSamaria. Popepi nombala oyo onhivali opa li pe na oshikokola shomiviinyu. Ahab okwa li a twila olwisho oshikokola, osho sha li shaNabot. Ahab okwe mu ifana nokwa li e mu udanekela oku mu pa oimaliwa ile va kumaane naye epya olo. Ndele Nabot okwa ti: “Omwene na amene nge oku ku pa efyuululo lootate!” (1 Eehamba 21:3) Mbela osha hala kutya Nabot okwa li e na omutwe mukukutu noiha yavala? Vahapu otashi dulika osho va diladile ngaho. Paulelalela, okwa li a dulika kOmhango yaJehova, oyo inai pitika nandenande Ovaisrael va landife po edu olo va fyuulula kovakwanedimo. (Leviticus 25:23-28) Nabot ka li a hala okunyona Omhango yaKalunga. Okwa li omulumenhu e na eitavelo nouladi, molwaashi okwa li e shi shii kutya osha nyika oshiponga okukatukilwa onghatu kuAhab.

Ashike Ahab ka li a diladila shi na sha nOmhango yaJehova. Okwa ya keumbo “nomwenyo mwii nehandu” molwaashi ka li a pewa osho a hala. Ombibeli otai ti: ‘Okwa ka nangala mombete yaye, nokwa pungulula oshipala shaye ndele ina lya.’ (1 Eehamba 21:4) Eshi Isebel a mona omushamane waye a umba omulungu a fa okaana ka nyemata, okwa ninga omhangela diva opo a dule oku mu ningila osho a hala nosho yo okuhanauna po oukwaneumbo oo uyuki.

Oshidjuu okulesha omhangela yaye nopehe na okukumwifwa koukolokoshi waye. Omumbada Isebel okwa li e shi shii kutya Omhango yaKalunga otai ti opo oshinima osho sha kwata moiti shi diminwe ope na okukala eembangi 2 odo tadi yandje oumbangi wa yela. (Deuteronomion 19:15) Onghee hano, okwa shanga onhumwafo medina laAhab, a shangela ovalumenhu ovanamadina vokuJisreel opo va konge ovalumenhu eembangi 2 doipupulu ovo va halelela okulundila Nabot, opo a monike ondjo yoku mu dipaifa. Mupya munene, omhangela yaye oya ka pondola. ‘Ovalumenhu ovakolokoshi’ vavali ova li va lundila naNabot, noshidjemo, okwa li a dipawa nomamanya. Nabot haye aeke a li a dipawa ndele novanamati vaye yo.b (1 Eehamba 21:5-14; Leviticus 24:16; 2 Eehamba 9:26) Ahab okwa li a efa po oukwamutwe waye, mokupitika omukulukadi waye a ninge keshe osho tashi mu wapalele nokwa dipaifa ovanhu vehe na ondjo.

Diladila kutya Elia okwa li e udite ngahelipi eshi Jehova e mu hololela osho ohamba nomumbada va li va ninga. Ohashi teya omukumo neenghono ngeenge ovakolokoshi tava monika va fa tave shi endifa nawa ve dule ovanhu ovo vehe nondjo. (Epsalme 73:3-5, 12, 13) Kunena, luhapu ohatu mono okuhenouyuki kunyanyalifa taku ningwa, nomafimbo amwe ohaku ningwa nokuli kovalumenhu ovanaenghono ovo tave liti ovakalelipo vaKalunga. Ashike ehokololo eli otali dulu oku tu hekeleka. Mehokololo eli, Ombibeli otai tu dimbulukifa kutya kape na osho sha holekwa Jehova. Oku wete keshe shimwe. (Ovaheberi 4:13) Ndele mbela oha ningi po shike shi na sha noukolokoshi oo ha mono tau longwa?

“OMUTONDADI WANGE OVE, WA HANGA NGE NOKULI MBOLI?”

Jehova okwa li a tuma Elia kuAhab. Kalunga okwa lombwela Elia ta ti: “Tala, oku li moshikokola shomiviinyu shaNabot.” (1 Eehamba 21:18) Eshi Isebel a lombwela Ahab kutya oshikokola osha ninga po shaye, Ahab okwa fikama meendelelo ndele ta i a ka hafele oshiniwe shaye osho shipe. Ka li a diladila kutya Jehova oku wete osho ta ningi. Diladila ashike kunghee a li te lipopile eshi ta endaenda moshikokola osho, te litungile ouumbo kutya onhele oyo ote ke i ninga oshikunino shiwa shi fike peni. Ndele ombadilila, Elia okwe uya puye. Oshipala shaAhab osha hovela okulunduluka, a handuka nokwa fula onya eshi a li ta popi eendjovo edi: “Omutondadi wange ove, wa hanga nge nokuli mboli?” — 1 Eehamba 21:20.

Eendjovo daAhab otadi holola oinima ivali ihe li pandunge. Shotete, eshi Ahab a ula Elia ta ti: “Wa hanga nge nokuli mboli” okwa ulika kutya okwa pofipala pamhepo. Jehova okwa li e mu “hanga” nale. Okwa mona eshi Ahab ta longifa nai oshali yemanguluko lokuninga omatokolo nokuhafela oiimati yomhangela ii yaIsebel. Kalunga okwa li e wete momutima waAhab, nokwa mona kutya ohole yaye yokuhola omaliko oye mu ningifa aha kale e na onghenda, ouyuki ile olukeno. Oshitivali, eshi Ahab a ula Elia ta ti, “Omutondadi wange ove!” okwa ulika outondwe waye wokutonda omunhu oo a li kaume kaJehova Kalunga nokwa li ta dulu oku mu kwafela a aluke mo mondjila yaye ya puka.

Moinima ihe li pandunge oyo Ahab a li a ninga ohatu dulu okulihonga mo oilihongomwa ya fimanenena. Otu na alushe okudimbuluka kutya Jehova Kalunga oku wete oinima aishe. E li Kalunga omunahole, oha kala e shi wete ngeenge tu li pokuyapuka mo mondjila ya yuka nokwa halelela oku tu kwafela tu lundulule eenghedi detu. Opo e tu kwafele, luhapu oha longifa ookaume kaye, ovanhu ovadiinini ngaashi Elia, ovo va lombwele ovanhu vakwao eendjovo daye. Itashi ka kala tuu sha puka okutala ko ookaume kaKalunga ve li ovatondi vetu! — Epsalme 141:5.

Kala nee ngeno wa fa u wete Elia ta nyamukula Ahab ta ti: “Heeno, onde ku hanga nokuli.” Elia okwa li e shii kutya Ahab omunhu a tya ngahelipi, ombudi, omudipai nokwa tukulila Jehova Kalunga oshibofa. Kasha li tuu sha pula Elia ouladi oku ka popya nomulumenhu oo omukolokoshi! Elia okwa li a lombwela Ahab etokolo laKalunga. Jehova okwa li e wete ashishe osho tashi ningwa, oukolokoshi owa li wa tandavela okudja meumbo laAhab nowa nwefa mo ovanhu. Onghee hano, Elia okwa lombwela Ahab kutya Kalunga okwa tokola ‘okukomba po,’ ile tu tye, okuhanauna po oukwaneumbo aushe. Isebel naye okwa li a etifa okuhenouyuki. — 1 Eehamba 21:20-26.

Elia ka li a itavela kutya ovanhu otava dulu ashike okulonga oukolokoshi nokuhenouyuki nopehe na okukatukilwa onghatu. Kunena oshipu okudiladila ngaho. Ehokololo eli lOmbibeli otali tu dimbulukifa kutya Jehova Kalunga iha mono ashike osho tashi ningwa, ndele oha yukifa yo oinima pefimbo laye la wapala. Eendjovo daye otadi tu shilipaleke kutya efiku otali ke uya eshi ta ka xulifa po okuhenouyuki akushe fiyo alushe. (Epsalme 37:10, 11) Otashi dulika u lipule kutya: ‘Mbela etokolo laKalunga ola kwatela mo ashike ehandukilo? Mbela ola kwatela mo ngoo efilonghenda?’

“OVE WA MONA TUU NHUMBI AHAB E LININIPIKA?”

Elia otashi dulika a li a kuminwa onghedi omo Ahab a li e linyenga ketokolo laKalunga. Ombibeli oya ti: “Ahab eshi a uda eendjovo odo, okwa pombaula oshikutu shaye nokwa djala oshikutu sheefya kolutu laye longaho nokwe lidilika. Nokwa nangala yo e noshikutu sheefya ndee ta ende a mwena filu.” (1 Eehamba 21:27) Mbela Ahab okwa li ngoo e lialuluka keendjila daye?

Ohatu dulu okutya okwa li a ninga po omalunduluko mawa melihumbato laye. Ahab okwa li e lininipika, nosha yela kutya osha li shidjuu okuninga ngaho komunhu oo a li omulinenepeki noku na ounhwa. Ndele mbela okwa li ngoo e livela ombedi shili? Diladila kohamba imwe ya ka landula ko oyo ya li ya duka mokulonga owii i dule Ahab, ohamba Manasse. Eshi Jehova a li a handukila Manasse, okwe lininipika nokwa konga ekwafo kuJehova. Ashike okwa li a ninga shihapu shihe fi ashike osho. Opo nee okwe lialuluka konghedi yaye yokukalamwenyo mokuhanauna po oihongwafano oyo a li a ninga, a ninga eenghendabala a longele Jehova nokwa li nokuli a ladipika oshiwana shavo shi ninge sha faafana. (2 Omafimbo 33:1-17) Mbela Ahab okwa li ngoo a katuka eenghatu da tya ngaho? Shinyikifa oluhodi, hasho a li a ninga.

Mbela Jehova okwa li ngoo e shi didilika mo kutya Ahab okwa ulika moipafi kutya okwa nyika oluhodi? Jehova okwa lombwela Elia ta ti: “Ove wa mona tuu nhumbi Ahab e lininipika koshipala shange? Ye eshi e lininipika koshipala shange, itandi tumu omupya pomafiku aye. Pomafiku omona waye Ame ohandi ka etela eumbo laye omupya.” (1 Eehamba 21:29) Mbela Jehova okwa li ngoo a dimina po Ahab? Ahowe, omunhu ou e livela ombedi shili oye ashike ta dulu okufilwa onghenda kuKalunga. (Hesekiel 33:14-16) Ndele molwaashi Ahab okwa li ngoo a dimina epuko laye, Jehova okwa li e mu fila onghenda shi fike pelivelombedi laye. Ahab ka li ta ka mona oshimoniwa shinyanyalifa shokuhanaunwa po kwoukwaneumbo waye aushe.

Ashike etokolo laJehova li na sha nomulumenhu oo inali lunduluka. Lwanima Jehova okwa li a kundafana novaengeli vaye kombinga yomukalo wa denga mbada wokuhongaula Ahab a ye moita omo a li ta ka fila. Diva konima yaasho, etokolo olo Jehova a li a tokolela Ahab ola ka wanifwa. Ahab okwa li a yahamekelwa moita nokwa li ta shisha ohonde fiyo a fila metemba laye. Ehokololo ola twikila ko nouyelele unyikifa oluhodi tali ti: Eshi etemba lohamba la koshwa, eembwa donhumba oda li da lafa po ohonde yohamba. Kungaho, eendjovo daJehova odo Elia a li a lombwela Ahab oda li da wanifwa, odo kutya: “Monhele tuu oyo eembwa da lafa ohonde yaNabot, eembwa tadi ka lafa yo ohonde yoye mwene.” — 1 Eehamba 21:19; 22:19-22, 34-38.

Exulilo laAhab ola li la dimbulukifa Elia, Elisa novadiinini vakwao vomoshiwana shaKalunga kutya Jehova ina dimbwa ouladi neitavelo laNabot. Kalunga kouyuki ita kala ina handukila ovo hava longo oukolokoshi, kutya nee ote shi ningi diva ile okonima yefimbo; netokolo laye itali kala inali kwatela mo onghenda ngeenge ope na etomheno loku shi ninga. (Numeri 14:18) Osho kasha li tuu oshilihongomwa sha fimana kuElia oo a kala te lididimike oule womido omilongo koshi yepangelo lohamba ikolokoshi! Mbela naave owa ningilwa okuhenouyuki? Mbela owa teelela nodjuulufi Kalunga a yukife oinima? Otashi ka kala shiwa okuhopaenena eitavelo laElia. Elia okwa kala ta udifa etumwalaka laKalunga nomulongi pamwe naye omudiinini Elisa, te lididimikile okuhenouyuki.