Ovahongwa ova li va mona Messias
“Fye otwa mona Messias.” — JOH. 1:41.
1. Oshike sha li sha ningifa Andreas a popye kutya “fye otwa mona Messias”?
JOHANNES OMUNINGINIFI okwa li ofika pamwe novahongwa vaye vavali tava tale eshi Jesus a li te uya kuvo, opo nee okwa li a ingida a ti: “Tala, Odjona yaKalunga”! Andreas nosho yo ovahongwa vakwao vamwe ova li va hovela diva okushikula Jesus nova li va kala pamwe naye efiku alishe. Lwanima, Andreas okwa li a shakena namumwaina Simon Petrus, ndele te mu lombwele ta ti: “Fye otwa mona Messias.” Konima yaasho, okwa li a twala mumwaina kuJesus. — Joh. 1:35-41.
2. Ouwa ulipi hatu ka mona eshi hatu twikile okukonakona omaxunganeko e na sha naMessias?
2 Mokweendela ko kwefimbo, Andreas, Petrus nosho yo vamwe ova li va ka konakona Omishangwa noukeka nova li va dula okupopya vehe na omalimbililo kutya Jesus Omunasaret oye shili Messias omuudanekwa. Nafye eshi hatu twikile okukonakona omaxunganeko e na sha naMessias, eitavelo letu mEendjovo daKalunga nosho yo mOmuvaekwa waye otali ka kala la kola.
“Tala, ohamba yoye [tai] uya”
3. Omaxunganeko elipi a li a wanifwa eshi Jesus a li e li pokuya muJerusalem e li onga Ohamba?
3 Okwa li kwa xunganekwa kutya Messias ota ka hambelelwa eshi te uya muJerusalem e li onga Ohamba. Sakaria okwa li a xunganeka a ti: “Hafa unene, ove omona okakadona kaSion, nyakukwa pombada, omona okakadona kaJerusalem! Tala, ohamba yoye [tai] uya kuove! Ye omuyuki nomufindani, Ye omulixupipiki, ndee ta londo okambulu, okambulwena kokambulu okakadi.” (Sak. 9:9) Omupsalme umwe okwa ti: “Na nangekwe noupuna, ou te uya medina lOmwene.” (Eps. 118:26) Eshi Jesus a li e li pokuya muJerusalem, eemhunga dovanhu oda li de mu hambelela nehafo linene ashike haye a li e di lombwela di shi ninge. Ndele osho osha li ewanifo lexunganeko. Eshi to lesha ehokololo olo, kala wa fa u wete oshiningwanima osho momadiladilo nokukala wa fa u udite eendaka dovanhu va hafa. — Lesha Mateus 21:4-9.
4. Yelifa nghee Epsalme 118:22, 23 la li la wanifwa.
4 Okwa li kwa xunganekwa kutya nonande vahapu kava li tava ka tambula ko Jesus e li Messias, oku li emanya li na ondilo koshipala shaKalunga. Ngaashi sha li sha xunganekwa, Jesus okwa li a ‘hepekwa nokudinwa’ kovanhu ovo va li inava hala okwiitavela kutya oye Messias. (Jes. 53:3; Mark. 9:12) Ndele nande ongaho, Kalunga okwa li a nwefa mo omupsalme umwe a shange ta ti: “Emanya olo ovatungi ve li ekelashi, olo la ninga omutwe wokolonela. Eshi osha dja mOmwene.” (Eps. 118:22, 23) Pomhito imwe, Jesus okwa li a lombwela ovapataneki vaye vomalongelokalunga shi na sha nexunganeko olo, na Petrus okwa ti yo kutya exunganeko olo ola wanifilwa Kristus. (Mark. 12:10, 11; Oil. 4:8-11) Jesus oye a ninga ‘omutwe wokolonela’ weongalo lopaKriste. Nonande ovahenakalunga ove mu ekelashi, Jesus okwa ‘hoololwa kuKalunga, e li emanya li nondilo.’ — 1 Pet. 2:4-6.
Jesus okwa li a kengelelwa nokwa haulukwa kovahongwa vaye
5, 6. Oshike sha li sha xunganekwa shi na sha nokukengelelwa kwaMessias, naasho osha li sha wanifwa ngahelipi?
5 Okwa li kwa xunganekwa kutya Messias ota ka kengelelwa kuumwe oo a li ta monika a fa kaume kaye. David okwa li a xunganeka a ti: “Neume lange nokuli, eli nde lineekela nomutima aushe, nola li hali li eendya dange, olo la yelulila nge oshififinwa, li fangule nge.” (Eps. 41:10) Nale omunhu ngeenge ha li eendya pamwe namukwao okwa li ha talwa ko e li kaume kaye. (Gen. 31:54) Onghee hano, Judas Iskariot okwa li a ninga oshinima shii neenghono eshi a li a kengelela Jesus. Jesus okwa li a lombwela ovayapostoli vaye eendjovo daDavid dopaxunganeko di na sha nomukengeleli waye, a ti: “Itandi mu tongo onye amushe, ondi va shii ava nde va hoolola. Ndele eshangelo eli opo li wanifwe: Ou ta li pamwe naame eendya, oye ta yelulile nge oshififinwa shaye.” — Joh. 13:18.
6 Okwa li kwa xunganekwa kutya omukengeleli waMessias ota ka pewa oisilveri 30, ondado oyo ya li i fike pwaayo yomupika. Mateus okwa ti kutya omukengeleli waJesus okwa li a pewa ashike oisilveri 30, naasho osho naanaa sha li sha xunganekwa muSakaria 11:12, 13. Ndele mbela omolwashike Mateus a ti kutya eendjovo odo oda li da xunganekwa ‘komuprofeti Jeremia’? Pefimbo laMateus, embo laJeremia otashi dulika olo la li hali kala lotete mongudu yomambo Ombibeli omo mwa li mwa kwatelwa yo embo laSakaria. (Yelekanifa naLukas 24:44.) Judas ina ka longifa vali oimaliwa oyo a likola moukengeleledi waye, molwaashi okwa li e i ekela motembeli ndele te ke limangeleka. — Mat. 26:14-16; 27:3-10.
7. Ongahelipi Sakaria 13:7 a li a wanifwa?
7 Okwa li kwa xunganekwa kutya nokuli novahongwa vaMessias otave ke mu fiya po. Sakaria okwa xunganeka a ti: “Denga omufita, eedi opo di lihane.” (Sak. 13:7) Mo 14 aNisan 33 O.P., Jesus okwa li a lombwela ovahongwa vaye a ti: “Oufiku ou wonena onye amushe otamu lidimbike nge, osheshi okwa shangwa: Ame ohandi denge omufita, needi doufita otadi lihane.” Osho osho naanaa ovahongwa vaJesus va li va ninga, molwaashi Mateus okwa ti: “Aveshe ve mu fiya po, ndele va ya onhapo.” — Mat. 26:31, 56.
Jesus okwa li a shekwa nokudengwa
8. Ongahelipi Jesaja 53:8 a li a wanifwa?
8 Okwa li kwa xunganekwa kutya Messias ota ka twalwa komhangu nokutokolelwa efyo. (Lesha Jesaja 53:8.) Ongula inene yo 14 aNisan, oilyo yOmhangu yoPombada yOvajuda oya li ya ongala ndele tai mangifa po Jesus noku mu yandja komupangeli waRoma Pontius Pilatus. Pilatus okwa li a pulapula Jesus nokwa li a mona kutya ke na ondjo yasha nandenande. Ndele eshi Pilatus a li a hala okumangulula Jesus, eemhunga dovanhu oda li da ingida tadi ti: “Mu valela”! Ovanhu ovo ova li va indila Pilatus e va mangululile omukolokoshi umwe wedina Barabas ponhele yokumangulula Jesus. Pilatus okwa li a mangulula Barabas molwaashi okwa li a hala okuwapalela eemhunga dovanhu, ndele ta dengifa Jesus nokwe mu yandja a ka dipawe. — Mark. 15:1-15.
9. Oshike sha li sha ningwa po pefimbo laJesus ngaashi sha xunganekwa mEpsalme 35:11?
9 Okwa li kwa xunganekwa kutya Messias ota ka lundilwa keembangi doipupulu. Omupsalme David okwa ti: “Otapa fikama eendombwedi doipupulu, tava pula nge, eshi ndi he shii.” (Eps. 35:11) Ngaashi naanaa sha li sha xunganekwa, “ovapristeri ovakulunhu noshiongalele ashishe shovakulunhu ova li tava kongele Jesus oihokolola yoipupulu, va shiive oku mu dipaa.” (Mat. 26:59) Ombibeli oya ti kutya “vahapu ove mu lundila, ndele omahepaululo avo inaa twa kumwe.” (Mark. 14:56) Ndele molwaashi ovatondi vaJesus ova li ashike va hala a dipawa, kava li va yandja elitulemo koumbangi oo wa li tau yandjwa va shilipaleke ngeenge owoshili tuu.
10. Yelifa nghee Jesaja 53:7 a li a wanifwa.
10 Okwa li kwa xunganekwa kutya Messias ita ka nyamukula ovapataneki vaye. Jesaja okwa li a xunganeka a ti: “Okwa hepekwa shaashi e liyandja Ye mwene, Ye ina makula okanya kaye; ongaashi odjona tai twalwa i ka dipawe, nongaashi odi tai mwenenene omukululi wayo, naye yo ina makula okanya kaye.” (Jes. 53:7) Ombibeli oya popya shi na sha naJesus ya ti: “Ovapristeri ovakulunhu novakulunhu eshi ve mu hokololifa, Oye ina nyamukula sha.” Pilatus okwa li e mu pula a ti: “Ino uda ko, eshi tave ku popi unene?” Ndele nande ongaho, Jesus “ine mu nyamukula nande epulo limwe, opo tuu opo omupangeli okwa kumwa shili.” (Mat. 27:12-14) Jesus ka li a alulila owii ovapataneki vaye. — Rom. 12:17-21; 1 Pet. 2:23.
11. Ongahelipi Jesaja 50:6 nosho yo Mika 4:14 va li va wanifwa?
11 Omuprofeti Jesaja okwa li a xunganeka kutya Messias ota ka dengwa. Okwa ti: “Ombuda yange onde i yandja kuava va denga nge, olupanda lange okuava va denga nge enghava, inandi holeka oshipala shange, inandi shi holekela okushekwa nokufiilwa omate.” (Jes. 50:6) Mika okwa xunganeka a ti: “Otava denge Omutokoli waIsrael kolupanda noshikumbwati.” (Mika 4:14) Omushangi wEvangeli limwe wedina Markus okwa li a koleka oushili u na sha nokuwanifwa kwomaxunganeko oo, a ti: “Vamwe ova hovela oku mu fiila omate, nokutuvika oshipala shaye, ndee tave mu denge neengonyo, ndee tava ti kuye: Xunganeka! Novayakuli vetokolo ove mu denga nomanghava.” Markus okwa ti yo kutya ovakwaita “ove mu denga nolumbungu komutwe, ndele ve mu fiila omate ndee tave mu kundu nokutwa eengolo,” tave shi ningi monghedi yokusheka. (Mark. 14:65; 15:19) Ndele oshili oyo ei kutya Jesus ka li a nyona sha opo ngeno a ungaungwe naye monghedi ya tya ngaho.
Jesus okwa li a kanyatela oudiinini waye fiyo omefyo
12. Ongahelipi Epsalme 22:17 nosho yo Jesaja 53:12 a li a wanifilwa Jesus?
12 Okwa li kwa xunganekwa kutya Messias ota ka valelwa komuti. Omupsalme David okwa ti: “Etanga lovanawii ola fitikinina nge mo; ova tyuula omake neemhadi dange.” (Eps. 22:17) Omushangi wEvangeli laMarkus okwa li a hokolola shi na sha noshiningwanima shimwe osho sha shiivika nawa kovaleshi vOmbibeli, a ti: ‘Otundi ei ve mu valela oya li onhinhatu [pomuwoi wongula lwaapo].’ (Mark. 15:25) Jesaja okwa li yo a xunganeka kutya Messias ota ka valulilwa mokati kovakolokoshi, a ti: “Okwa yandja omwenyo waye mefyo nokwa [valulilwa, OB-1986] movakolokoshi.” (Jes. 53:12) Onghee hano, Jesus okwa li a valulilwa mokati kovakolokoshi meityo olo kutya ‘ovakolokoshi vavali ova li va valelwa pamwe naye, umwe okolulyo laye nomukwao okolumosho laye.’ — Mat. 27:38.
13. Omonghedi ilipi Epsalme 22:8, 9 la li la wanifilwa Jesus?
13 David okwa li a xunganeka kutya Messias ota ka shekwa. (Lesha Epsalme 22:8, 9.) Ovanhu ova li tava sheke Jesus eshi a li ta mono oixuna komuti womahepeko, nomolwaasho Mateus a hokolola a ti: “Ovo va pita po ove mu sheka nokupukaapuka komitwe davo, ndele tava ti: Ove tuu ou to ngumauna po otembeli ndee to i tungulula omafiku atatu, likwafa mwene, ngenge oove Omona waKalunga, ove u dje ko [komuti womahepeko, NW].” Kakele kaasho, ovapristeri ovakulunhu, ovanongo vomishangwa novakulunhu navo ova li ve mu sheka tava ti: “Okwa li ha kwafa ovanhu, ye ita dulu okulikwafa. Ngenge ye ohamba yOvaisrael, hano na dje ko paife [komuti womahepeko, NW], opo nee ohatu mu itavele. Oye kwe lineekela Kalunga; Kalunga ne mu xupife hano paife, ngenge okwe mu hokwa; osheshi Oye mwene okwa tile: Aame Omona waKalunga.” (Mat. 27:39-43) Jesus okwa li e lididimika nonande okwa li ta mono oixuna, nokungaho okwe tu tulila po oshihopaenenwa shiwa.
14, 15. Yelifa nghee omaxunganeko okondadalunde e na sha noikutu yaMessias nosho yo noshikunwa shilula a li a wanifwa.
14 Okwa li kwa xunganekwa kutya ovanhu otava ka umbila oikutu yaMessias oshihoololifo. Omupsalme umwe okwa xunganeka a ti: “Omidjalo dange otave di litukulile, notava umbile elwakani lange oshihoololifo.” (Eps. 22:19) Osho osho naanaa sha ka ningilwa Jesus, molwaashi “eshi [ovakwaita Ovaroma] ve mu valela [komuti womahepeko, NW], ova tukulilafana oikutu yaye ndee tave i ekele oshihoololifo.” — Mat. 27:35; lesha Johannes 19:23, 24.
15 Okwa li kwa xunganekwa kutya Messias ota ka pewa oshikunwa shilula nonyango a nwe. Omupsalme umwe okwa xunganeka a ti: “Ova pa nge nokuli, ndi lye onyango, naashi nda fya enota, ova pa nge, ndi nwe [oshikunwa] shilula.” (Eps. 69:22) Mateus okwa ti: “Vo ove mu pa omaviinyu a lumbakanifwa onyango; ndele eshi [Jesus] e a makela, ina hala oku a nwa.” Lwanima, “umwe waava okwa lotoka ndele okwa kufa okayavo ndele okwe ka yada omaetika, okwe ka tula koshihati, ndee te mu nwefa.” — Mat. 27:34, 48.
16. Yelifa nghee eendjovo dopaxunganeko odo di li mEpsalme 22:2 da li da wanifwa.
16 Okwa li kwa xunganekwa kutya Messias ota ka kala a fa e liteekwa kuKalunga. (Lesha Epsalme 22:2.) Ngaashi sha li sha xunganekwa, “potundi onhi-9 [lwoponhatu yokomatango] Jesus okwa ingida mokule ndee ta ti: Eeli, Eeli, lama sabaktani? [Otashi ti: Kalunga kange, Kalunga kange, oshike wa ekela nge shi?]” (Mark. 15:34, yelekanifa no-OB-1986.) Ndele nande ongaho, Jesus ka li nande a kanifa elineekelo laye muXe womeulu. Kalunga okwa li a efela Kristus momake ovatondi vaye opo oudiinini waye u yelekwe filufilu. Onghee hano, eshi Jesus a li a kuwa pombada okwa li a wanifilwa exunganeko olo li li mEpsalme 22:2.
17. Ongahelipi Sakaria 12:10 nosho yo Epsalme 34:21 la li la wanifwa?
17 Okwa li kwa xunganekwa kutya Messias ota ka tuwa ndele omakipa aye itaa ka teywa. Sakaria okwa xunganeka kutya ovakalimo vomuJerusalem “otava ka tala ou a tuwa kuvo.” (Sak. 12:10) Epsalme 34:21 ola ti: “[Kalunga] ote mu diininine omakipa aye aeshe, pa ha teke nande limwe.” Omuyapostoli Johannes okwa li a koleka oushili weendjovo odo, a ti: “Umwe wovakwaita okwe mu twa neonga molupati laye, ndele mwa dja diva ohonde nomeva. Ndele omumoni washo [Johannes] ote shi hepaulula nehepaululo laye oloshili, . . . Osheshi eshi osha ningwa omishangwa di wanifwe: Ina nyanyaulwa nande ekipa laye limwe. Nomushangwa umwe tau ti vali: Vo otava ka tala kuou ve mu twa.” — Joh. 19:33-37.
18. Osha li sha enda ngahelipi opo Jesus a pakwe pamwe noipuna?
18 Okwa li kwa xunganekwa kutya Messias ota ka pakwa pamwe noipuna. (Lesha Jesaja 53:5, 8, 9.) Efimbo lokomatango mo 14 aNisan, “omulumenhu oshipuna Omuarimatia, edina laye Josef” okwa li a pula Pilatus e mu pe oshimhu shaJesus nokwa li a pewa epitikilo. Mateus okwa ti: “Josef okwa kufa ko oshimhu, okwe shi mangela moshiyata sholina shiwa sha wapala, ndele okwe shi nangeka mombila yaye ipe, kwa li e i lihokelifila memanya. Ndele okwa alangatifila poshivelo shombila emanya linene, ndele okwa dja po.” — Mat. 27:57-60.
Tangeni Ohamba yopaMessias
19. Ongahelipi exunganeko olo li li mEpsalme 16:10 la li la wanifwa?
19 Okwa li kwa xunganekwa kutya Messias ota ka nyumunwa. David okwa li a xunganeka a ti: “Omwenyo wange [Jehova] ito u efele moshovafi.” (Eps. 16:10) Diladila ashike nghee ovakainhu vamwe va li va kumwa eshi va hanga omweengeli oo a li a lundulukila molutu lopambelela e li mombila omo mwa li mwa pakwa Jesus! Omweengeli oo okwa li e va lombwela a ti: “Inamu tila. Otamu kongo Jesus Omunasaret, omuvalelwa [komuti womahepeko, NW]. Ye okwa nyumuka, ke mo omu. Taleni onhele ei apa ve mu nangekele.” (Mark. 16:6) Petrus okwa li a lombwela eemhunga dovanhu ovo va li muJerusalem mefiku lOpentekoste yomo 33 O.P., a ti: “Mokutala komesho [David] okwa popya enyumuko laKristus, eshi ta ti: Omwenyo waye inau fiwa mo moshovafi, nombelela yaye inai mona eolelo.” (Oil. 2:29-31) Kalunga ka li a efa olutu lOmona waye omuholike li olele mombila. Kakele kaasho, okwa li e mu nyumuna pashikumwifilonga nokwe mu tula omwenyo wopamhepo. — 1 Pet. 3:18.
20. Ongahelipi exunganeko li na sha nOuhamba wopaMessias la li la wanifwa?
20 Ngaashi sha li sha xunganekwa, Kalunga okwa li a popya kutya Jesus Omona waye. (Lesha Epsalme 2:7; Mateus 3:17.) Eshi Jesus a li e li pokuya muJerusalem, eemhunga dovanhu oda li tadi mu hambelele nehafo nosho yo Ouhamba waye. Kunena, fye ohatu lombwele vamwe nehafo kombinga yaJesus nosho yo yOuhamba waye. (Mark. 11:7-10) Mafiku, Kristus ote uya a hanaune po ovatondi vaye, te uya ‘okukondjela oshili nelininipiko nouyuki.’ (Eps. 2:8, 9; 45:2-7) Opo nee, Ouhamba waye otau ka eta ombili nehepuluko kombada yedu alishe. (Eps. 72:1, 3, 12, 16; Jes. 9:5, 6) Katu na tuu oufembanghenda munene wokushiivifila vamwe eeshili da tya ngaho tu li Eendombwedi daJehova, oo Omona waye omuholike ta pangele nale meulu e li Ohamba yopaMessias!
Oto nyamukula ngahelipi?
• Ongahelipi Jesus a li a kengelelwa nokwa haulukwa kovahongwa vaye?
• Tumbula oinima imwe oyo ya li ya xunganekwa i na sha nokuvalelwa kwaJesus Kristus.
• Oshike she ku tomha u itavele kutya Jesus oye Messias omuudanekwa?
[Efano pepandja 13]
Okuya kwaJesus muJerusalem e li onga Ohamba okwa li ewanifo lomaxunganeko elipi?
[Omafano pepandja 15]
Jesus okwa fya omolwomatimba etu, ndele paife ota pangele e li Ohamba yopaMessias