Onghundana iwa oyo ya pumbwa okuudifilwa ovanhu aveshe
‘[Onghundana iwa, NW] oyo eenghono daKalunga dokuxupifa.’ — ROM. 1:16.
1, 2. Omolwashike ho udifa ‘onghundana iwa yOuhamba,’ noinima ilipi ho divilike kombinga yayo?
OTASHI dulika pomhito imwe wa li wa popya to ti: ‘Ohandi hafele okukufa ombinga moilonga yokuudifa onghundana iwa efiku keshe.’ U li Ondombwedi yaJehova ye mu liyapulila, ou shii kutya osha fimana shi fike peni okuudifa ‘onghundana iwa youhamba.’ Otashi dulika to dulu okuhepaulula momutwe exunganeko laJesus olo tali ti kutya otu na okuudifa onghundana iwa. — Mat. 24:14, NW.
2 Ngeenge to udifa ‘onghundana iwa youhamba,’ (NW) oto twikile okulonga oshilonga osho Jesus a hovela. (Lesha Lukas 4:43.) Nopehe na omalimbililo, oshinima shimwe osho tashi dulika u divilike oshosho kutya mafiku Kalunga ota ka ya olunyala moinima yopanhu. Ota ka xulifa po omalongelokalunga oipupulu nosho yo oukolokoshi kombada yedu ‘poudjuu munene.’ (Mat. 24:21) Otashi dulika yo u divilike kutya Ouhamba waKalunga otau ka ninga vali edu Oparadisa omo ovanhu tava ka kala ve udite ombili nova hafa. Onghee hano, ‘onghundana iwa youhamba’ oi li oshitukulwa ‘shonghundana iwa oyo ya li ya udifilwa Abraham oyo kutya: Omuove oiwana aishe tai nangekwa noupuna.’ — Gal. 3:8, NW.
3. Omolwashike taku dulu okutiwa kutya omuyapostoli Paulus okwa li a divilika outumbulilo onghundana iwa membo lOvaroma?
3 Ndele mbela ohatu yandje ngoo elitulemo la wana koshitukulwa sha fimanenena shonghundana iwa osho ovanhu va pumbwa okuuda? Omuyapostoli Paulus okwa li a tumbula ashike “ouhamba” oshikando shimwe monhumwafo oyo a li a shangela Ovaroma, ndele okwa li a longifa outumbulilo ‘onghundana iwa’ lwoikando 12. (Lesha Ovaroma 14:17.) Ndele mbela Paulus okwa li a divilika unene oshitukulwa shilipi shonghundana iwa membo olo? Omolwashike oshitukulwa osho shonghundana iwa sha fimanenena? Omolwashike tu na oku shi kaleka momadiladilo ngeenge hatu udifile ovanhu vomoshitukulwa shetu “onghundana iwa yaKalunga”? — Mark. 1:14, NW; Rom. 15:16, NW; 1 Tes. 2:2, NW.
Osho ovanhu vomuRoma va li va pumbwa okuuda ko
4. Paulus okwa li a udifila ovanhu kombinga yashike eshi a li modolongo muRoma oshikando shotete?
4 Ohatu ke lihonga sha ngeenge otwa konakona oikundafanwa oyo Paulus a li a kundafana novanhu eshi a li modolongo muRoma oshikando shotete. Ombibeli oya ti kutya eshi Ovajuda vahapu va li ve uya okutalela po Paulus, okwe va (1) ‘hepaululila ouhamba waKalunga, ndee te va hongo va koneke (2) Jesus.’ Oshidjemo? Ombibeli ya ti kutya “vamwe ova tomhwa keendjovo daye, ndelenee vamwe ova anya okwiitavela.” Konima yaasho, Paulus ‘okwa li a kunda aveshe ovo ve uya kuye. Ndele okwe va udifila (1) ouhamba waKalunga nokwa honga ovanhu nouladi munene nokuhepaulula (2) Omwene Jesus Kristus.’ (Oil. 28:17, 23-31) Osha yela kutya Paulus okwa li a yandja elitulemo kOuhamba waKalunga. Ndele mbela oshike vali a li a divilika? Okwa li a divilika kutya oshinima osho sha fimanenena shi na sha netumwalaka lOuhamba osho onghandangala oyo Jesus ta dana mokuwanifwa kwelalakano laKalunga.
5. Paulus okwa popya shi na sha nomhumbwe ya fimana ilipi membo lOvaroma?
5 Ovanhu aveshe ova pumbwa okuhongwa shi na sha naJesus nokukala ve na eitavelo muye. Paulus okwa popya shi na sha nomhumbwe oyo membo lOvaroma. Ndele fimbo ina popya kombinga yaasho, okwa li a popya a ti: ‘Kalunga, ou handi mu longele momhepo yange mokuudifa onghundana iwa i na sha nOmona waye.’ Okwa weda ko vali a ti: ‘Ihandi fi ohoni onghundana iwa, osheshi oyo eenghono daKalunga dokuxupifa keshe tuu ou ta itavele.’ Opo nee okwa ka popya shi na sha nefimbo olo ‘Kalunga eshi ta tokola muJesus Kristus oiholekwa yovanhu pakanghameno longhundana iwa oyo a udifa.’ Okwa li a hokolola a ti: ‘Onda wanifa eudifo longhundana iwa yaKristus okudja kuJerusalem nomoushiinda fiyo kuIlliriko.’a (Rom. 1:9, 16; 2:16; 15:19, yelekanifa no-NW) Mbela omolwashike Paulus a li a divilika unene shi na sha naJesus Kristus monhumwafo oyo a li a shangela Ovaroma?
6, 7. Oshike hatu dulu okutya shi na sha nokutotwa po kweongalo lomuRoma nosho yo shi na sha noilyo yalo?
6 Katu shii kutya eongalo lomuRoma ola li la totwa po ngahelipi. Mbela Ovajuda ile ovanhu vomoiwana imwe ovo va li ve uya kOpentekoste yomo 33 O.P. ovo va li va shuna kuRoma ve li Ovakriste? (Oil. 2:10) Ile pamwe Ovakriste ovo va li hava shingifa nosho yo ovatalelipo ovo va li va tandavelifa oshili muRoma? Kashi nee mbudi kutya oshike sha li sha ningwa po, pefimbo olo Paulus a shanga embo lOvaroma mo 56 O.P. lwaapo, eongalo olo ola hangwa la totwa po nale. (Rom. 1:8) Ndele mbela meongalo lomuRoma omwa li ovanhu va dja momaputuko elipi?
7 Vamwe vomwaavo va li meongalo olo ova li Ovajuda. Pashihopaenenwa, Paulus okwa li a kunda Andronikus naJunias a ti kutya ‘ovakwao vepata laye,’ tashi dulika molwaashi va li Ovajuda vakwao. Omuhondji weetenda wedina Akuila nomukulukadi waye Priskilla ovo va li muRoma navo ova li Ovajuda. (Rom. 4:1; 9:3, 4; 16:3, 7; Oil. 18:2) Ashike ovamwatate novamwameme vahapu ovo Paulus a li a kunda ova li vomoiwana imwe. Vamwe oshi na oupu va li “ovaneumbo lomukesari,” tashi dulika va li ovapika vOmukesari nosho yo ovakwaita vaye ovo va li ve na eendodo dopedu. — Fil. 4:22; Rom. 1:6; 11:13.
8. Ovakriste ovo va li muRoma ova li ve na oupyakadi ulipi?
8 Ovakriste aveshe vomuRoma ova li ve na oupyakadi wa faafana naao keshe umwe womufye e na. Paulus okwa ti: “Aveshe ova nyona, nove he noshinge shaKalunga.” (Rom. 3:23) Osho otashi ulike kutya aveshe ovo Paulus a li a shangela ova li va pumbwa okudimina kutya ovalunde nokukala va itavela moupitilo oo Kalunga ta longifa opo a wanife po omhumbwe oyo.
Ovanhu ova pumbwa okudimina kutya ovalunde
9. Paulus okwa li a divilika shike osho tashi dulu okweetifwa kokuudifwa kwonghundana iwa?
9 Paulus okwa popya lwopehovelo lonhumwafo oyo a li a shangela Ovaroma shi na sha noidjemo itunhula oyo ya li tai ka etifwa konghundana iwa oyo a kala ta udifa, a ti: ‘Ihandi fi ohoni onghundana iwa, osheshi oyo eenghono daKalunga dokuxupifa keshe tuu ou ta itavele, tete Omujuda nOmugreka yo.’ Onghee hano, ovanhu ova li tava dulu okuxupifwa. Ndele nande ongaho, Paulus okwa li a ulika kutya ovanhu ova pumbwa okukala ve na eitavelo eshi a tofa oshili ididilikwedi oyo tai hangwa muHabakuk 2:4, a ti: “Omuyuki ta ka kala e nomwenyo meitavelo.” (Rom. 1:16, 17, yelekanifa no-NW; Gal. 3:11; Heb. 10:38) Ndele mbela ongahelipi onghundana iwa oyo tai dulu okweetifa exupifo ya pambafana noushili oo kutya “aveshe ova nyona”?
10, 11. Omolwashike oshinima osho sha popiwa mOvaroma 3:23 shihe fi shipe kovanhu vamwe, ndele oshipe kuvamwe?
10 Opo omunhu a dule okukala e na eitavelo olo tali dulu oku ke mu xupififa, oku na okudimina kutya omulunde. Ediladilo olo kali fi oshinima shipe kwaavo va itavela muKalunga okudja kounona wavo nove na eshiivo lonhumba li na sha nOmbibeli. (Lesha Omuudifi 7:20.) Ndele kashi na nee mbudi kutya ovanhu ova dimina oushili oo ile hasho, ove na okukala ve shii kutya Paulus okwa li a hala okutya shike, eshi a ti: “Aveshe ova nyona.” (Rom. 3:23) Ndele nande ongaho, eshi hatu wanifa po oukalele wetu, otashi dulika tu shakeneke ovanhu vahapu ovo vehe udite ko ediladilo olo kutya ovanhu aveshe ova nyona.
11 Moilongo imwe, ovanhu vahapu paputuko lavo ihava diladila kutya ova dalwa ovalunde, sha hala okutya, ova fyuulula oulunde. Doshili, ovanhu va tya ngaho otashi dulika va dimina kutya ohava ningi omapuko, ove na omaukwatya mai notashi dulika va ninga oinima yonhumba ii. Otashi dulika yo va didilika kutya ovanhu vakwao navo ove li monghalo ya faafana. Ndele omolweputuko lavo, otashi dulika vaha ude ko lela kutya omolwashike ovanhu aveshe ve li monghalo ya tya ngaho. Momaputuko amwe, ngeenge owa ula omunhu kutya omulunde, vamwe otashi dulika va diladile kutya omunhu oo omukaulinyanga ile a nyona eemhango donhumba. Onghee hano, omunhu oo a putukila momudingonoko wa tya ngaho otashi dulika aha dimine noupu kutya omulunde meityo olo Paulus a popya.
12. Omolwashike ovanhu vahapu inava itavela kutya ovanhu aveshe ovalunde?
12 Ovanhu vahapu inava itavela kutya ovalunde, nokuli naavo vomoilongo yOukwakriste. Omolwashike mbela? Omolwaashi efimbo limwe ohava tale ko ehokololo lOmbibeli li na sha naAdam naEva li li ashike eengano ile omahepu nokuli nonande ohava i keengeleka. Vamwe ova putukila moitukulwa omo ovanhu inava itavela muKalunga. Ovanhu va tya ngaho ova limbililwa shi na sha nongeenge Kalunga oko ngoo e li shili nomolwaasho ihava kala ve udite ko eshi taku tiwa kutya oku na Omukombadambada oo a tulila po ovanhu omifikamhango dopaenghedi nonokutya ovanhu ngeenge itava dulika kudo otava longo oulunde. Kungaho, ova fa ashike ovanhu vomefelemudo lotete ovo Paulus a ti kutya ‘kave neteelelo’ nohava ti kutya ‘kamu na Kalunga mounyuni.’ — Ef. 2:12.
13, 14. (a) Yandja etomheno kutya omolwashike ovanhu ovo inava itavela kutya ovanhu ovalunde nosho yo muKalunga vehe na elipopilo. (b) Okuhakala neitavelo okwa ningifa vahapu va ninge shike?
13 Monhumwafo oyo Paulus a shangela Ovaroma, okwa li a tumbula mo omatomheno avali kutya omolwashike ovanhu vehe na elipopilo lokwaanya kutya kaku na Omushiti, kutya nee ovovo va li ko nale ile ovovo ve li ko kunena. Etomheno lotete oleli kutya eshito otali yandje oumbangi kutya oku na Omushiti. (Lesha Ovaroma 1:19, 20.) Osho oshi li metwokumwe naasho Paulus a li a didilika eshi a shangela Ovaheberi fimbo a li muRoma, a ti: “Keshe tuu eumbo oli nomutungi walo, ndelenee omutungi waaishe oKalunga.” (Heb. 3:4) Okutomhafana kwaye monghedi ya tya ngaho otaku ulike kutya oku na Omushiti oo a shita eshito alishe.
14 Onghee hano, Paulus okwa li e na etomheno la kola eshi a popya monhumwafo oyo a li a shangela Ovaroma kutya keshe oo ha longele oihongwafano ihe na omwenyo ‘ke na elipopilo’ lasha, mwa kwatela Ovaisrael vonale. Osho osho yo shi li ngaho shi na sha naavo ve na onghedindjikilile yokuya momilele da nyata odo inadi kwatela mo ashike omulumenhu nomukainhu ngaashi shi li paushitwe. (Rom. 1:22-27) Paulus okwa li ta popi shi na sha nokutomhafana kwa tya ngaho eshi a fika pexulifodiladilo olo kutya “Ovajuda nOvagreka, [ove] li koshi youlunde.” — Rom. 3:9.
‘Omuhepaululi’
15. Oolyelye hava wilikwa keliudo nonande kave na omhango, nohali ve linyengifa vaha pitike shike?
15 Embo lOvaroma ola tumbula etomheno limwe vali kutya omolwashike ovanhu ve na okudimina kutya ovalunde nova pumbwa okukwafelwa va dje mo monghalo oyo. Paulus okwa li a popya shi na sha neemhango odo Kalunga a li a pa Ovaisrael vopefimbo lonale, a ti: “Ava va nyona ve nomhango, otava ka tokolwa pamhango.” (Rom. 2:12) Okwa li a twikila nokutomhafana kwaye ta popi shi na sha novanhu vomoiwana ile vomihoko dimwe odo da li dihe shii omhango yaKalunga kutya luhapu ohava “longo pashitwe eshi tashi pulwa komhango.” Ndele mbela omolwashike ovanhu va tya ngaho luhapu hava dilike oinima ngaashi okunangalafana nomupambele, omadipao nosho yo oulunga? Paulus okwa li a yandja etomheno kutya omolwashike eshi a ti kutya ove na eliudo. — Lesha Ovaroma 2:14, 15.
16. Omolwashike okukala tu na eliudo itashi ti kutya ohatu ka henuka okunyona?
16 Otashi dulika wa didilika kutya okukala neliudo tali longo la fa omuhepaululi ile okaana komeni itashi ti kutya oto ke liufa kewiliko lako. Oushili oo otu u liwetele moshinima shi na sha nOvaisrael vopefimbo lonale. Nonande Ovaisrael ova li ve na eliudo olo va shitilwa kuKalunga nosho yo eemhango dokondadalunde odo da dilika oulunga nosho yo oluhaelo, luhapu kava li hava dulika keliudo lavo nosho yo kOmhango yaJehova. (Rom. 2:21-23) Kungaho, ova li va nyona moinima yopavali nova li shili ovalunde, va dopa okukala metwokumwe nomifikamhango daKalunga nosho yo okulonga ehalo laye. Onghee hano, ova li va nyona po filufilu ekwatafano lavo nOmushiti wavo. — Lev. 19:11; 20:10; Rom. 3:20.
17. Eendjovo tadi tu omukumo dilipi hatu hange membo lOvaroma?
17 Osho twa konakona membo lOvaroma otashi dulu oku tu kwafela tu faneke momadiladilo onghalo inyikifa oluhodi omo ovanhu ve li, nafye twa kwatelwa mo, pataleko lOmunaenghono adishe. Ndele Paulus hapo ashike a li a xulifila eenghundafana daye opo. Omuyapostoli Paulus okwa li a tofa eendjovo daDavid odo di li mEpsalme 32:1, 2, eshi a ti: “Ovanelao [ovava] omanyono avo a dimwa po nomatimba avo a tuvikwa. Omulumenhu omunelao oye ou, Omwene ite mu valulile etimba.” (Rom. 4:7, 8) Kalunga okwe shi ninga tashi shiiva opo a dule oku tu dimina po omatimba etu nopehe na okuteya omifikamhango daye douyuki.
Onghundana iwa i na sha naJesus oi li oshitukulwa sha fimana shetumwalaka letu
18, 19. (a) Paulus okwa li a divilika unene shike shi na sha nonghundana iwa membo lOvaroma? (b) Otu na okudimina shike opo tu dule oku ka mona omanangeko noupuna Ouhamba?
18 Otashi dulika u linyengifwe u tye: “Oyo onghundana iwa shili!” Heeno onghundana iwa shili, notai tu dimbulukifa oshinima shimwe shi na sha nayo osho Paulus a li a divilika membo lOvaroma. Ngaashi sha tumbulwa nale metetekelo, Paulus okwa ti: ‘Ihandi fi ohoni onghundana iwa, osheshi oyo eenghono daKalunga dokuxupifa.’ — Rom. 1:15, 16, NW.
19 Onghundana oyo iwa otai popi unene shi na sha nonghandangala oyo Jesus ta dana mokuwanifwa kwelalakano laKalunga. Paulus okwa li a popya kutya okwa teelela nodjuulufi ‘efiku olo Kalunga eshi ta ka tokola muJesus Kristus oiholekwa yovanhu [pakanghameno longhundana iwa oyo a udifa, NW].’ (Rom. 2:16) Eshi Paulus a popya eendjovo odo, ka li ngeno a yemba ‘ouhamba waKristus nowaKalunga’ ile osho Kalunga ta ka wanifa po okupitila muo. (Ef. 5:5) Ndele okwa li a ulika yo kutya opo tu ka kale nomwenyo notu ka hafele omanangeko noupuna koshi yOuhamba waKalunga, otu na okudimina (1) kutya fye ovalunde pataleko laJehova nosho yo (2) kutya omolwashike twa pumbwa okukala tu na eitavelo tali longo muJesus Kristus opo tu dulu okudiminwa po omatimba etu. Ngeenge omunhu okwa mono eshiivo nokwa dimine oinima oyo i na sha nelalakano laKalunga nokumona nghee okuninga ngaho taku mu kwafele a kale e na eteelelo, ote ke linyengifwa a tye: “Ei onghundana iwa shili!”
20, 21. Omolwashike tu na okukaleka momadiladilo onghundana iwa oyo ya divilikwa membo lOvaroma ngeenge tu li moukalele, notashi dulika tu ka mone oidjemo ilipi?
20 Eshi hatu wanifa po oukalele wetu wopaKriste, otu na okukaleka filufilu momadiladilo onghandangala oyo Jesus ta dana mokuwanifwa kwelalakano laKalunga. Paulus okwa li a popya shi na sha naJesus eshi a tofa eendjovo daJesaja, a ti: “Keshe ou te mu itavele, ita ka fifwa ohoni.” (Rom. 10:11; Jes. 28:16) Ovanhu ovo ve na eshiivo li na sha naasho Ombibeli tai popi kombinga youlunde otashi dulika ve shii sha ngoo kombinga yaJesus. Ndele vamwe otashi dulika vehe shii sha kombinga yaJesus ile inave mu itavela omolwomudingonoko omo va putukila. Ngeenge ovanhu ovo ova tambula ko ekonakonombibeli ndele tava kala va itavela muKalunga nokulineekela Omishangwa, otwa pumbwa oku va yelifila onghandangala oyo Jesus ta dana. Oshitukulwa tashi landula otashi ka kundafana shi na sha nanghee Ovaroma etukulwa 5 va yelifa oshinima osho shi na sha nonghundana iwa. Otashi dulika u ka mone kutya okukonakona oshitukulwa osho otaku ke ku kwafela moukalele woye.
21 Itatu ka pewa tuu ondjabi ngeenge otwa kwafele ovanamitima diwa va ude ko onghundana iwa oyo ya tumbulwa lwoikando membo lOvaroma, oyo i li “eenghono daKalunga [dokuxupifa] keshe tuu ou ta itavele”! (Rom. 1:16) Kakele koku ka pewa ondjabi, ohatu ka mona nghee vamwe tava tu kumwe neendjovo daPaulus odo di li mOvaroma 10:15, odo tadi ti: “Eemhadi oda fewa ngahelipi daava hava udifa eenghundana diwa.” — Jes. 52:7.
[Eshangelo lopedu]
a Outumbulilo wa faafana naao otau hangwa yo momambo amwe vali Ombibeli. — Mark. 1:1, NW; Oil. 5:42, NW; 1 Kor. 9:12, NW; Fil. 1:27, NW.
Oto dimbuluka?
• Embo lOvaroma otali divilike oshinima shilipi shi na sha nonghundana iwa?
• Otwa pumbwa okukwafela vamwe va ude ko oushili ulipi?
• Ongahelipi ‘onghundana iwa yaKristus’ tai dulu oku tu etele omanangeko noupuna nosho yo vamwe?
[Eendjovo dididilikwedi pepandja 8]
Onghundana iwa oyo ya divilikwa mOvaroma oya kwatela mo onghandangala ya fimanenena oyo Jesus ta dana mokuwanifwa kwelalakano laKalunga
[Efano pepandja 9]
Atusheni otwa dalwa ovalunde