EENGHONO otadi dulu okutya oinima i lili naku lili, ngaashi eenghonopangelo dokupangela vamwe, ile oku va nwefa mo; eenghono dokukatuka onghatu ile okweeta po sha; eenghono dopambelela; ile okunwefa mo pamaliudo ile paenghedi. Ovanhu kave na ondjokonona iwa ngeenge tashi ya pokukala neenghonopangelo. Omunandjokonona Lord Acton, mokupopya eenghonopangelo odo di li momake ovanapolitika okwa ti: “Eenghonopangelo eenghwakunyonauka, neenghonopangelo inadi ngabekwa eenghwakunyonauka filufilu.” Ondjokonona yopaife oi na oihopaenenwa tai ulike oshili yeendjovo daLord Acton. Pefimbo lefelemido eti-20, ‘omunhu okwa pangelela mukwao omupya’ inashi monika nande onale. (Omuudifi 8:9) Ookanyamukulwa va nyonauka ova longifa eenghonopangelo davo nai unene nova komba po eemwenyo omamiliyona. Eenghonopangelo itadi wilikwa kohole, kounongo osho yo kouyuki oshiponga.

² Kalunga alushe oha longifa eenghono daye omolwouwa, hangaashi ovanhu vahapu. “Osheshi omesho Omwene taa tale edu alishe, opo a kwafe neenghono ovo have liameke kuye nomutima aushe.” (2 Omafimbo 16:9) Jehova oha longifa eenghono daye panghedi ya yeleka. Elidiiniko ohali kelele ehandu laKalunga okuhandukila ovalunde opo e va pe omhito yokulialuluka. Ohole ohai mu linyengifa opo a pitifile etango laye ovanhu vomaludi aeshe ovayuki novalunde. Hauxuuninwa ouyuki otau ke mu linyengifa opo a longife eenghono daye inadi ngabekwa a hanaune po oo ha etifa efyo, Satana Ondiaboli.—Mateus 5:44, 45; Ovaheberi 2:14; 2 Petrus 3:9.

³ Eenghono dinene daTate yomeulu odo etomheno okulineekela momaudaneko aye osho yo meameno laye. Okaana kaniingholi ohaka kala ashike ke udite eameno mokati kovaendanandjila ngeenge ke kwete meke laxe, molwaashi oke shii kutya xe ita ka efa nande oshiponga shi ka hange. Sha faafana, Tate yetu yomeulu, oo e na ‘eenghono dihapu dokuxupifa,’ ote ke tu amena keyahameko keshe tali kalelele ngeenge ohatu ende pamwe naye. (Jesaja 63:1, yelekanifa NW; Mika 6:8.) Ndele e li Tate oo muwa, Jehova alushe oha wanifa po omaudaneko aye. Eenghono daye inadi ngabekwa otadi shilipaleke kutya ‘ondjovo yaye otai wanifa eshi e i tumina.’—Jesaja 55:11; Titus 1:2.

⁴ Omolwashike sha fimana unene ngaho opo tu kale twa tokola toko tu ha dimbwe eameno laTate yetu yomeulu? Molwaashi oshipu okupwipwikililwa po konghalo nokudimbwa apa pe na eameno letu lashili. Eshi otashi monika moshihopaenenwa shohamba Asa, omulumenhu oo kwa li ha kala e lineekela muJehova. Pefimbo lepangelo laAsa, ovakwaita vetanga lOvaetiopia ve fike pomiliyona okwa li va ponokela Juda. Eshi a mona kutya etanga lovakwaita ovo ve mu homona ola kola paukwaita, Asa okwa ilikana ta ti: “Omwene, kape na nande umwe ta dulu okukwafa ngaashi Ove pokati komunaenghono naau e he neenghono. Omwene Kalunga ketu, tu kwafa, shaashi hatu liameke kuove, ndele medina loye twe uya okulwa nongudu oyo. Omwene, Oove Kalunga ketu. Ino efa omunhu e ku dule.” (2 Omafimbo 14:11) Jehova okwa uda eilikano laAsa nokwe mu pa efindano linene.

⁵ Ndelenee, konima yomido dihapu doilonga youdiinini, elineekelo laAsa meenghono daJehova dokuxupifa ola nghundipala. Opo a kelele embadameko lopakwaita tali ningwa kouhamba waIsrael wokoumbangalanhu, okwa ka konga ekwafo kuSiria, nokutya Aram. (2 Omafimbo 16:1-3) Ndele nande ombubo yaye kohamba yaSiria, Benhadad ya kufifa po embadameko olo kwa li tali ningilwa Juda kuIsrael, okuninga ehangano naSiria kwaAsa okwa ulika oku he na elineekelo kwaye muJehova. Omuprofeti Hanani okwe mu pula e mu yukilila ta ti: “Ndi shi shii Ovaetiopia nOvalibia va li ve nomatanga manene unene nomatemba oita novalondi veenghambe? Ndele Ye okwe va yandja meke loye, shaashi we liameka kOmwene.” (2 Omafimbo 16:7, 8) Ndele nande ongaho, Asa okwa ekelashi epukululo eli. (2 Omafimbo 16:9-12) Ngeenge hatu taalelwa komaudjuu, inatu konga omakandulepo omikundu opanhu. Ponhele yaasho, natu ulike elineekelo muKalunga, molwaashi kape na omalimbililo kutya okulineekela movanhu otaku twala menyeme.—Epsalme 146:3-5.

⁶ Jehova oha dulu okupa ovapiya vaye eenghono osho yo oku va amena. Ombibeli otai tu ladipike tu ‘puleni Jehova neenghono daye.’ (Epsalme 105:4, OB-1954) Omolwashike? Omolwaashi ngeenge hatu longo oinima keenghono daKalunga, eenghono detu otadi ka longifwa okweetela vamwe ouwa ndele haku va ehameka. Kape na vali pamwe opo hatu dulu okumona oshihopaenenwa sha denga mbada shi dule shaJesus Kristus, oo kwa li a longa oikumwifilonga ihapu ‘keenghono dOmwene.’ (Lukas 5:17) Jesus okwa li ta dulu okuliyandja mokuninga omukengeli, mokukala a tumbala ile nokuli mokuninga ohamba inaenghono inaku shiya vali. (Lukas 4:5-7) Ponhele yaasho, okwa longifa eenghono odo a pewa kuKalunga okudeula nokuhonga, okukwafela nokuvelula. (Markus 7:37; Jo­han­nes 7:46) Kashi fi tuu oshihopaenenwa shiwa kufye!

⁷ Natango vali, ngeenge hatu ningi oinima ‘keenghono hatu di pewa kuKalunga,’ eshi otashi ke tu kwafela tu kale nelininipiko. (1 Petrus 4:11) Ovanhu ovo ve likongela eenghono kuvo vene ohava ningi ovalinenepeki. Ope na oshihopaenenwa shohamba yaAssiria Esar-Haddon, oyo ye litanga tai ti: “Ame omunaenghono, ame omunaenghono adishe, ame ependafule, ame ekuva la ka nale, ame endangalati.” Mekondjifafano naasho, Jehova ‘oingone mounyuni oyo a hoolola, a fife ohoni eshi shi neenghono.’ Kungaha, ngeenge Omukriste washili te litange oku na okulitangela muJehova, molwaashi oku shii kutya osho a ninga ine shi ninga keenghono daye mwene. ‘Okulininipika koshi yeke li neenghono laKalunga’ otaku tu etele okunenepekwa shili.—1 Ovakorinto 1:26-31; 1 Petrus 5:6.

⁸ Ongahelipi hatu dulu okumona eenghono muKalunga? Shotetetete, otu na oku di pula meilikano. Jesus okwa shilipaleka ovahongwa vaye kutya Xe ota yandje omhepo iyapuki kwaavo tave i pula. (Lukas 11:10-13) Tala nghee eshi kwa li sha etela ovahongwa vaKristus eenghono eshi va hoolola okudulika kuKalunga ponhele yokudulika kovawiliki vomalongelokalunga ovo kwa li ve va lombwela va ha yandje vali oundombwedi kombinga yaJesus. Eshi va pula ekwafo laJehova meilikano, eilikano lavo la yuka ola nyamukulwa, nomhepo iyapuki oye va pameka va dule okutwikila okuudifa onghundana iwa nouladi.—Oilonga 4:19, 20, 29-31, 33.

⁹ Oshitivali, ohatu dulu okumona eenghono dopamhepo mOmbibeli. (Ovaheberi 4:12) Eenghono deendjovo daKalunga okwa li di wetike pefimbo lohamba Josia. Nande ohamba ei yaJuda ya hangika ya kufa mo nale oihongwafano yoshipaani moshilongo, okulitwa kwayo Omhango yaJehova motembeli okwe i ningifa i nghonopaleke oprograma ei yeyelifo.a Eshi Josia a leshela oshiwana Omhango, oshiwana ashishe osha ninga ehangano naJehova, noshikonga oshitivali sha kwata moiti okukondjifa oikalunga osha tamekwa. Oshidjemo shiwa sheyelifo laJosia osheshi kutya “pomafiku aeshe aye, vo inava kanduka mOmwene.”—2 Omafimbo 34:33.

¹⁰ Oshititatu, ohatu mono eenghono okudja muJehova okupitila meendafano lopaKriste. Paulus okwa twa Ovakriste omukumo opo va kale alushe pokwoongala opo va dule ‘okutwaafana omukumo mohole nomoilonga iwa.’ (Ovaheberi 10:24, 25) Eshi Petrus a mangululwa modolongo pashikumwifilonga, okwa li a hala okukala pamwe novamwaxe, hano okwa ya a yukilila keumbo laina yaJohannes Markus, omo kwa li “mwa ongala vahapu tava ilikana.” (Oilonga 12:12) Doshili, aveshe okwa li tava dulu okukala momaumbo avo nokwiilikana paumwene. Ndele ova hoolola okwoongala pamwe opo va ilikane nokutwaafana omukumo pefimbo olo lidjuu. Konyala pexulilo lolweendo lile nola li liyadi oiponga laPaulus lokuya kuRoma, okwa shakena novamwaxe vamwe muPuteoli nokonima okwa shakena navamwe ovo ve uya oku mu shakeneka. Okwe linyenga ngahelipi? “Paulus eshi e va mona [sha hala okutya, ovo a shakeneka xuuninwa], okwa pandula Kalunga nokwa ladipalekwa.” (Oilonga 28:13-15) Okwa li a pamekwa kokukala pamwe vali novamwaxe Ovakriste. Nafye yo ohatu mono eenghono okudja mokweendafana nOvakriste vakwetu. Shimha ashike twa manguluka nohatu dulu okweendafana, inatu kendabala nande okweenda tu li ofye atuke mondjila ya finana oyo tai twala komwenyo.—Omayeletumbulo 18:1; Mateus 7:14.

¹¹ Okupitila mokwiilikana alushe, okukonakona alushe Eendjovo daKalunga, nosho yo okweendafana alushe novaitaveli vakwetu, ohatu ‘lipameke mOmwene nomeenghono domepangelonghono laye.’ (Ovaefeso 6:10) Kape na omalimbililo kutya atushe otwa pumbwa ‘eenghono mOmwene.’ Vamwe otava hepekwa komauyahame taa nghundipaleke, vamwe otava hepekwa koukulupe ile va nyika oluhodi omolwokukanifa ookaume kavo vomonghalamwenyo yavo aishe. (Epsalme 41:4) Vamwe otave lididimikile epataneko okudja kookaume komohombo ovo ve he fi ovaitaveli vakwao. Ovadali, unene tuu ovo tava tekula ounona ve li ovo aveke, otashi dulika va mone kutya okukala noilonga yefiku alishe nokutekula ounona oshi li oshinakuwanifwa shilolola. Ovanyasha Ovakriste ova pumbwa va kale va pama opo va dule okukondjifa efininiko olo hali di koomakula nosho yo okutya ahawe koingangamifi nosho yo konyata yoipala. Inapa kala nande umwe ta kambakamba okupula Jehova “eenghono di dule odo dopaushitwe” opo a dule okukondjifa omashongo a tya ngaha.—2 Ovakorinto 4:7, NW.

“Ota pe ava va loloka eenghono”

¹² Natango, Jehova oha yandje eenghono kovapiya vaye eshi tava wanifa oukalele wavo. Mexunganeko laJesaja ohatu lesha: “Oye ota pe ava va loloka [eenghono, NW], ndee ta hapupalifa eenghono daau e he na eenghono. . . . Ovo hava teelele Omwene, otava pewa eenghono dipe, otava yelula omavava pombada ngaashi eenhwa. Otava tondoka, ndee itava loloka, tava ende, ndele itava wile po.” (Jesaja 40:29-31) Omuyapostoli Paulus okwa mona eenghono opo a dule okuwanifa po oukalele waye. Oshidjemo, oukalele waye owa li u na omupondo. Okwa shangela Ovakriste muTessalonika, ta ti: “Evangeli letu ola fika kunye haneendjovo adike, ndelenee omeenghono yo nomOmhepo Iyapuki.” (1 Ovatessaloniki 1:5) Eudifo laye nehongo laye okwa li li na eenghono okuninga omalunduluko manene mokukalamwenyo kwaavo va pwilikina kuye.

¹³ Ngeenge hatu taalelwa komhepo yokuhenakonasha kwovanhu moshitukulwa shetu, omo tashi dulika twa kala nokuudifa oule womido ndele otwa mona mo ashike elinyengo linini, otashi dulika tu teke omukumo. Jeremia naye yo okwa li a teka omukumo kepataneko, kesheko nosho yo kokuhenakonasha oko a shakeneka. Okwe lipopila ta ti: “Ame itandi . . . tumbula vali [Kalunga] noitandi popi vali medina laye.” Ndele kakwa li ta dulu okumwena. Etumwalaka laye ola kala la fa “omundilo tau xwike wa kwatelelwa momakipa [aye].” (Jeremia 20:9, yelekanifa OB-1954.) Oshike kwa li she mu pa eenghono dipe moudjuu u fike opo? Jeremia okwa ti: “Omwene Oye oku li pamwe naame ngaashi omuladi omunaenghono.” (Jeremia 20:11) Okushiiva kwaJeremia kutya etumwalaka laye ola fimana unene osho yo oshilonga shaye osho a pewa kuKalunga oshe mu ningifa opo e linyenge ketwomukumo laJehova.

¹⁴ Haenghono adishe odo tu na hadi di kuKalunga. Pashihopaenenwa, elaka oli na eenghono dokuyahameka osho yo dokuvelula. Salomo okwa londwela ta ti: “Elaka li nepangelo lefyo nolomwenyo.” (Omayeletumbulo 18:21) Oshidjemo sheenghundafana dixupi daSatana naEva otashi ulike kutya edundakano li fike peni tali dulu okweetwa keendjovo. (Genesis 3:1-5; Jakob 3:5) Nafye yo ohatu dulu okulonga oushada wa kula nelaka. Okuumba omushe u na sha neondo lokakadona okanyasha otashi dulika shi kanife ehalo lako lokulya ndele taka kwatwa komukifi woanorexia. Okuhokolola ehokololo tali dinifa umwe nope he na okudiladila, otashi dulika ku nyone po oukaume wa dja nale. Heeno, elaka ola pumbwa okupangelwa.

¹⁵ Ndelenee, elaka otali dulu okutunga nosho yo okuteyaula. Eyeletumbulo lOmbibeli otali ti: “Omunhu ta tu neendjovo ngaashi eongamukonda, ndelenee elaka lovanaendunge tali velula.” (Omayeletumbulo 12:18) Ovakriste ovanaendunge ohava longifa eenghono delaka okuhekeleka ovo ve na eliditiko lomutima naavo va nyika oluhodi. Eendjovo donghenda otadi dulu okutwa omukumo ovanyasha ovo tava kondjifa efininiko la nyika oshiponga loomakula. Elaka la diladilwa nawa otali dulu okushilipaleka ovamwatate novamwameme ovanamido kutya natango ova pumbiwa nove holike. Eendjovo donghenda otadi dulu okukaleka efiku lishambula kwaavo tava ehama. Komesho yaaishe, ohatu dulu okulongifa elaka letu okutukula etumwalaka lOuhamba li na eenghono naavo tava pwilikine. Okuudifa Eendjovo daKalunga ohatu ku dulu ngeenge omitima detu de litula mo. Ombibeli otai ti: “Ino anya okumonifila omukwanaluhepo ouwa ngenge ho dulu oku shi ninga.”—Omayeletumbulo 3:27.

Okulongifa eenghono monghedi ya yuka

¹⁶ Nande e li omunaenghono adishe, Jehova oha pangele eongalo pahole. (1 Johannes 4:8) Oku mu hopaenena, ovapashukili Ovakriste otava file oshisho oufita waKalunga pahole, mokulongifa nawa eenghonopangelo davo, ndele hamoku di longifa nai. Odoshili kutya ovapashukili efimbo limwe ove na ‘okuhanyena, okuvela ombedi nokukumaida,’ ndele eshi otashi ningwa “monheni [nomounghulungu wokuhonga, NW].” (2 Timoteus 4:2) Hano ovakulunhuongalo ove na okudilonga alushe keendjovo odo omuyapostoli Petrus a shangela ovo ve na eenghonopangelo meongalo ta ti: “Lifeni oufita waKalunga mwe u pewa, hakefininiko, ndelenee omehalo liwa; hamolweliko la kaka, ndelenee okehalo liwa lokomwenyo pahalo laKalunga, inamu pangela ngaashi omalenga ava mwe va pewa, ndelenee ningeni ovahopaelelwa voufita.”—1 Petrus 5:2, 3; 1 Ovatessaloniki 2:7, 8.

¹⁷ Ovadali nosho yo ovashamane ova pewa eenghonopangelo kuJehova, neenghono da tya ngaha odi na okulongifwa mokukwafela, mokutekula nomokukala ve na ohole. (Ovaefeso 5:22, 28-30; 6:4) Oshihopaenenwa shaJesus otashi ulike kutya eenghonopangelo otadi dulu okulongifwa monghedi yopahole. Outekuduliko ngeenge ou li pandjele nohau yandjwa alushe, ounona itava ka teka omukumo. (Ovakolossi 3:21) Eehombo otadi ka kala da pama ngeenge ovashamane Ovakriste tava wanifa po oshinakuwanifwa shavo pahole ve li omitwe, nongeenge ovakainhu va fimaneka neenghono ovalumenhu vavo ve li omitwe, ponhele yokulongifa nai eendodo davo ve di pewa kuKalunga mokupangela ile mokuninga ngaashi va hala.—Ovaefeso 5:28, 33; 1 Petrus 3:7.

¹⁸ Ovo ve na eenghonopangelo momaukwaneumbo nosho yo momaongalo ove na okukala va lungama unene tuu mokupangela ehandu lavo, molwaashi ehandu ohali eta oumbada ponhele yokweeta ohole. Omuprofeti Nahum okwa ti: “Omwene Ye omutalanheni e neenghono dihapu.” (Nahum 1:3; Ovakolossi 3:19) Okupangela ehandu letu oko edidiliko leenghono, ndele okutopa kehandu oko ounghundi. (Omayeletumbulo 16:32) Moukwaneumbo nosho yo meongalo, elalakano olo okufindila mo ohole—ohole yokuhola Jehova, ohole yokuholafana nosho yo ohole yokuhola omafinamhango oo e li mondjila. Ohole oyo oshimangifo sha kola shokumangela kumwe noi li yo elinyengotomheno la kola mokulonga osho shi li mondjila.—1 Ovakorinto 13:8, 13; Ovakolossi 3:14.

¹⁹ Okushiiva Jehova oko okudimina eenghonopangelo daye. Okupitila muJesaja, Jehova okwa ti: “Ove ku [shi] shii ile ino shi uda? Omwene Oye Kalunga kaalushe Omushiti wominghulo dedu? Ye iha loloka, ndele iha kenyanana.” (Jesaja 40:28) Eenghono daJehova ihadi pu po. Ngeenge ohatu liameke kuye ndele itatu liameke kufye vene, ye ite tu efa. Ote tu shilipaleke ta ti: “Ino tila, osheshi Ame ondi li pamwe naave. Ino tala wa limbililwa, osheshi Aame Kalunga koye. Ame ohandi ku pameke ndee handi ku kwafa yo, Ame ohandi ku yambidida yo neke lolulyo louyuki wange.” (Jesaja 41:10) Otu na okulinyenga ngahelipi kefiloshisho laye lopahole? Ngaashi Jesus, natu longifeni alushe keshe eenghono odo Jehova te tu pe mokukwafela nomokutunga. Natu pangele elaka letu opo li kale tali velula ponhele yokuyahameka. Natu kale alushe twa pashuka pamhepo, twa pama meitavelo nokupamenena meenghono dOmushiti wetu Munenenene, Jehova Kalunga.—1 Ovakorinto 16:13.

1. Eenghono oshike, nongahelipi ovanhu va ungaunga nado?

2. Yelifa nghee omaukwatya makwao aJehova haa nwefa mo onghedi oyo ha longifa eenghono daye.

3. Omolwashike ounaenghono aushe waKalunga u li etomheno okulineekela muye?

4, 5. (a) Oshike sha li oshidjemo eshi ohamba Asa kwa li ya tula elineekelo muJehova filufilu? (b) Oshike tashi dulu okuningwa ngeenge hatu lineekele ekandulepo lomikundu detu lopanhu?

6. Omolwashike tu na ‘okupula Jehova neenghono daye’?

7. Ohatu kulike oukwatya ulipi wa fimana ngeenge hatu ningi oinima keenghono daKalunga, ponhele yeenghono detu vene?

8. Oshike tu na okuninga tete opo tu mone eenghono daJehova?

9. Tumbula odjo onhivali yeenghono dopamhepo, na tofa mo oshihopaenenwa shopamishangwa osho tashi ulike omupondo wayo.

10. Onghedi onhinhatu okumona eenghono okudja kuJehova ilipi po, nomolwashike ya fimana?

11. Tumbula eenghalo dimwe omo “eenghono di dule odo dopaushitwe” da pumbiwa unene.

12. Jehova ohe tu pameke ngahelipi moukalele wopaKriste?

13. Oshike sha pameka Jeremia opo e lididimike nande a hangika komapataneko?

14. (a) Elaka oshilongifo shi na eenghono di fike peni? (b) Yandja oihopaenenwa oyo tai ulike oushada oo tau dulu okuningwa kelaka.

15. Ongahelipi hatu dulu okulongifa elaka letu mokutunga nokuvelula?

16, 17. Ongahelipi ovakulunhuongalo, ovadali, ovashamane novakulukadi tava dulu okuhopaenena Jehova eshi tava longifa eenghonopangelo davo odo e va pa?

18. (a) Ongahelipi tu na okuhopaenena Jehova mokupangela ehandu letu? (b) Oshike ovo ve na eenghonopangelo ve na okufindila mwaavo ve li mepashukilo lavo?

19. Jehova ota yandje ehekeleko lashike, notu na okulinyenga ngahelipi?

Jesus okwa longifa eenghono daJehova okukwafela vamwe

Okuudifa Eendjovo daKalunga ohatu ku dulu ngeenge omitima detu de litula mo

Oto dulu okuyelifa?

• Jehova oha longifa ngahelipi eenghono daye?

• Omeenghedi dilipi omo hatu dulu okumona eenghono okudja kuJehova?

• Eenghono delaka odi na okulongifwa ngahelipi?

• Ongahelipi eenghono odo da yandjwa kuKalunga tadi dulu okukala enangeko noupuna?