Landula onghedi oyo kwa li ya tulilwa po eehamba

“Yo i nokulishangela omushangululwamhango womomhango ei . . . Ndee oo u nokukala puyo, ndee yo i noku i lesha omafiku aeshe omokukala kwayo.” —Deuteronomion 17:18, 19.

OTASHI dulika u he lidiladilile okukala u li ohamba yomulumenhu ile ohamba yomukainhu. Mbela Omukriste omudiinini nosho yo omukonakonimbibeli elipi te ke lidiladilila okukala ngeno e na eenghonopangelo dopauhamba, odo da li di niwe keehamba diwa David, Josia, Hiskia ile Josafat? Ndelenee oto dulu nou na okukala we va fa monghedi imwe ye likalekelwa. Onghedi oilipi oyo? Nomolwashike u na okukala wa hala oku va fa monghedi oyo?

2, 3. Oshike osho Jehova a shiiva komesho yefimbo shi na sha nohamba yopanhu, nohamba ya tya ngaho okwa li i na okuninga shike?

² Mefimbo laMoses, manga Kalunga ina dimina okunangekela po Ovaisrael ohamba yopanhu, Kalunga okwa shiiva kutya monakwiiwa oshiwana shaYe otashi ka kala nehalo lokukala nohamba. Onghee hano, okwa nwefa mo Moses a kwatele mo omalombwelo e na sha neehamba mehangano lOmhango. Omalombwelo oo okwa li a yukilila eehamba.

³ Kalunga okwa ti: “Ove ngenge to uya moshilongo, osho Omwene Kalunga koye [te] ke shi ku pa, . . . ndee to ti: Ame nda hala okulihoololela ohamba ngaashi oiwana aishe ei tai tu dingilile, opo nee ove u nokulihoololela ohamba ei Omwene Kalunga koye [te] i hoolola. . . . Ndee yo ngenge tai kala omutumba kolukalwapangelo layo, yo i nokulishangela omushangululwamhango womomhango ei . . . Ndee oo u nokukala puyo, ndee yo i noku i lesha omafiku aeshe omokukala kwayo, opo i shiive okutila Omwene Kalunga kayo omolweendjovo adishe domomhango ei nokudiinina eenghedimhango edi noku di wanifa.”—Deuteronomion 17:14-19.

4. Omalombwelo aKalunga e na sha neehamba okwa li a kwatela mo shike?

⁴ Doshili, ohamba oyo Jehova a li ta ka hoololela ovalongeli vaye okwa li i na okulishangela okopi yopaumwene yomishangwa odo to dulu okuhanga mOmbibeli yoye. Opo nee, ohamba oyo okwa li i na okulesha okopi oyo efiku keshe, oikando noikando. Osho kasha li ashike onghedi yokulideulila okudimbulukwa. Osha li ekonakono nosha li shi na elalakano la nuninwa okweeta ouwa. Ohamba oyo tai ka hokiwa kuJehova okwa li ya pumbwa okulalakanena ekonakono la tya ngaho opo i kulike noi kaleke po oikala ya yuka yomutima. Okwa li yo ya pumbwa okukonakona omishangwa da nwefwa mo opo i kale ohamba hai pondola noinaendunge.—2 Eehamba 22:8-13; Omayeletumbulo 1:1-4.

Lihonga ngaashi ohamba

5. Ohamba David okwa li i na oitukulwa ilipi yOmbibeli oyo kwa li i na okushanga eekopi nosho yo oku i lesha, nokwa li i udite ngahelipi kwaasho?

⁵ Mbela oto diladila kutya okwa li sha kwatela mo shike shi na sha naDavid eshi a ningi ohamba yaIsrael? Doshili, okwa li e na okuninga eekopi domambo atano otete Ombibeli (Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomion). Diladila ashike nghee okulongifa omesho nosho yo omake aye opo a shange okopi yOmhango kwa li sha kuma omadiladilo nosho yo omutima waDavid. Otashi dulika Moses okwa li yo a shanga nale embo laJob nosho yo Epsalme eti-90 neti-91. Mbela David okwa li yo e na okushanga eekopi dao? Otashi dulika. Natango, otashi dulika kwa li e na embo laJosua, lOvatokolipangeli nosho yo laRut. Hano oto dulu okumona kutya ohamba David okwa li i na oitukulwa yOmbibeli ihapu yokulesha nokukoneka. Nou na etomheno okwiitavela kutya oye shi ninga, ngeenge to tale komatyekosha ayo kombinga yOmhango yaKalunga, oo paife taa hangika mEpsalme 19:8-12.

6. Ohatu dulu ngahelipi okukala noushili kutya Jesus okwa li e na elitulemo mOmishangwa ngaashi xekulululwa David?

⁶ David Munene—Jesus, Omona waDavid—okwa landula onghedi ya faafana. Osha li onghedindjikilile yaJesus okuya koshinagoga yopuvo oshivike keshe. Oko kwa li ha udu eshi Omishangwa tadi leshwa nokufatululwa. Kakele kaasho, peemhito dimwe Jesus naye okwa lesha mokule Eendjovo daKalunga moipafi nokufatulula nghee eendjovo tadi longo. (Lukas 4:16-21) Oto dulu okumona noupu kutya ye okwa li e shii Omishangwa nawanawa. Lesha ashike omahokololo Omavangeli nokudidilika kutya olungapi Jesus a ti kutya “okwa shangwa” ile nghee a tofa moitukulwa yonhumba yOmishangwa meenghedi dimwe di lili. Pashihopaenenwa, mEudifo lokOmhunda ngaashi sha shangwa kuMateus, Jesus okwa tofa mOmishangwa dOshiheberi oikando 21.—Mateus 4:4-10; 7:29; 11:10; 21:13; 26:24, 31; Johannes 6:31, 45; 8:17.

7. Jesus okwa li a yooloka ko ngahelipi kovawiliki vomalongelokalunga?

⁷ Jesus okwa landula omayele oo e li mEpsalme 1:1-3 taa ti: “Omulumenhu omunelao [oyoo] iha ende pamhangela [yovahenakalunga], . . . ndelenee ha hokwa omhango yOmwene noku i [lesha nondaka yopedu, NW] omutenya noufiku. . . . Naashishe eshi ta ningi, osha fewa.” Eshi kasha li tuu mepingafano novawiliki vomalongelokalunga vopefimbo laye, ovo va li va kala “omutumba kolukalwa laMoses” ndelenee kava li ve na ko nasha ‘nomhango yOmwene’!—Mateus 23:2-4.

8. Omolwashike sha li oshimha eshi ovawiliki vomalongelokalunga Ovajuda va lesha nokukonakona Ombibeli?

⁸ Ndelenee vamwe otashi dulika va limbililwe koshitukulwa shimwe osho tashi dulika shi fatululwe sha fa kutya Jesus okwa li ta teya ovanhu omukumo wokukonakona Ombibeli. MuJohannes 5:39, 40, ohatu lesha osho Jesus a lombwela vamwe vopefimbo laye ta ti: “Nye tamu konakona momishangwa, osheshi omu shii nye omu na omwenyo waalushe mudo, ndele odo otadi hepaulula nge; ndelenee onye inamu hala okuuya kuame, mu kale nomwenyo.” Mokutya ngaho, Jesus ka li a hala okuteya ovapwilikini vaye Ovajuda omukumo wokukala tava konakona Omishangwa. Ponhele yaasho, okwa li ta nyaneke pomutenya oku he na oikala ya yuka noku he na oudiinini kwavo. Ova mona kutya Omishangwa otadi dulu oku va wilika va mone omwenyo waalushe, ndelenee Omishangwa odo tuu odo kwa li tava konakona, okwa li di na oku va twala kuMessias, Jesus. Ndele nande ongaho, ova anya oku mu tambula ko. Okukonakona kwavo okwa li kwoshimha molwaashi kava li ve na oikala ya yuka nokava li va pu okuhonga.—Deuteronomion 18:15; Lukas 11:52; Johannes 7:47, 48.

9. Oshihopaenenwa shiwa shilipi ovayapostoli nosho yo ovaprofeti vonale va tula po?

⁹ Onghalo kaya li tuu ya yooloka shi nasha novahongwa vaJesus, mwa kwatelwa ovayapostoli! Ova konakona ‘omishangwa diyapuki odo di neenghono dokuhonga eendunge opo omunhu a xupifwe.’ (2 Timoteus 3:15) Monghedi ya tya ngaha okwa li va fa ovaprofeti vonale ovo kwa li va ‘konga nokukonakona nelitulemo.’ Ovaprofeti ovo kava li va tala ko okukonakona oko ku li ashike ekonakono louladi lefimbo lixupi leemwedi donhumba ile lomudo umwe. Omuyapostoli Petrus okwa ti kutya ‘ova kala nokukonakona,’ unene tuu shi na sha naKristus nosho yo efimano olo la kwatelwa monghandangala yaye yokuxupifa ovanhu. Monhumwafo yaye yotete, Petrus okwa tofa momambo omulongo Ombibeli oikando 34.—1 Petrus 1:10, 11, yelekanifa NW.

10. Omolwashike keshe umwe womufye e na okukala e na ohokwe mokukonakona Ombibeli?

¹⁰ Osha yela kutya okukonakona noukeka Eendjovo daKalunga okwa li oshinakuwanifwa sheehamba daIsrael shonale. Jesus okwa landula onghedi oyo. Oku di konakona okwa li yo oshinakuwanifwa shaavo tava ka pangela pamwe naKristus ve li eehamba meulu. (Lukas 22:28-30; Ovaroma 8:17; 2 Timoteus 2:12; Ehololo 5:10; 20:6) Onghedi oyo kwa li ya tulilwa po eehamba oi na natango oshilonga kwaaveshe ovo kunena va teelela omanangeko noupuna kombada yedu koshi yepangelo lOuhamba.—Mateus 25:34, 46.

Oshinakuwanifwa sheehamba noshoye

11. (a) Oshiponga shilipi po shi li po kOvakriste shi na sha nokukonakona? (b) Omapulo elipi twa wana okulipula?

¹¹ Ohatu dulu okutwa omufindo nokupopya paushili kutya Omukriste keshe washili oku na okuninga ekonakono lOmbibeli lopaumwene. Eshi inashi pumbiwa ashike ngeenge omunhu ta konakona Ombibeli oshikando shotete nEendombwedi daJehova. Keshe umwe womufye oku na okukala a tokola toko okuhenuka okukala a fa vamwe vomefimbo lomuyapostoli Paulus ovo mokweendela ko kwefimbo inava diinina ekonakono lopaumwene. Ove lihonga “omahovelo otete eendjovo daKalunga,” ngaashi “omahovelolongo aKristus.” Ndelenee inava twikila okukonakona nokungaha inava ‘lalakanena oukulunhu.’ (Ovaheberi 5:12–6:3, yelekanifa OB-1986.) Onghee hano, ohatu dulu okulipula kutya: ‘Ondi uditile ngahelipi ekonakono lopaumwene lEendjovo daKalunga, kutya nee onda kala meongalo lopaKriste oule wefimbo lixupi ile lile? Paulus okwa ilikanena Ovakriste vopefimbo laye opo va twikile “okukula mokushiiva Kalunga.” Mbela ohandi ulike kutya ondi na ehalo la faafana?’—Ovakolossi 1:9, 10.

12. Omolwashike ohokwe yokuhokwa Eendjovo daKalunga tai twikile ya fimana?

¹² Oshinima sha fimana opo tu kale neenghedi diwa dokukonakona osho okukulika ohokwe yokuhokwa Eendjovo daKalunga. Epsalme 119:14-16 otali ulike kokudiladila Eendjovo daKalunga kwondjikilile noku na elalakano ku li oshinima osho tashi kulike ohokwe yoye mudo. Natango, eshi osho shi na okukala ngaho, kashi na nee mbudi kutya owa kala Omukriste oule wefimbo li fike peni. Okudivilika oshinima eshi, natu dimbulukwe oshihopaenenwa shaTimoteus. Nonande omukulunhuongalo Omukriste oo okwa li ta longo nale e li “omukwaita muwa waKristus Jesus,” Paulus okwe mu kumaida a longe ngaashi ta dulu ‘mokulongifa nawa eendjovo doshili.’ (2 Timoteus 2:3, 15, NW; 1 Timoteus 4:15) Osha yela kutya okulonga kwoye ‘ngaashi to dulu’ okwa kwatela mo eenghedindjikilile diwa dokukonakona.

13. (a) Ongahelipi taku dulu okumonika efimbo la wedwa po lekonakonombibeli? (b) Omalunduluko elipi u wete to dulu okuninga opo u mone efimbo lihapu lokukonakona?

¹³ Onghatu imwe iwa yokulalakanena eenghedindjikilile diwa dokukonakona oyo okukala alushe ho tula po efimbo lekonakonombibeli. Mbela owa pondola shi fike peni moshinima eshi? Kashi na nee mbudi kutya enyamukulo loye li li paushili olilipi, mbela ou wete kutya oto dulu okumona ouwa mokulongifa efimbo la wedwa po mokukonakona paumwene? Otashi dulika to lipula kutya: ‘Ongahelipi handi dulu okulitulila po efimbo la tya ngaho?’ Doshili, vamwe ova weda ko kefimbo lavo lokuninga ekonakonombibeli tali ti sha mokukala hava penduka ongula inene. Otashi dulika va leshe Ombibeli oule wominute 15 ile va konakone oinima imwe i lili yopaumwene oyo ve litulila po. Onghatu vali imwe tai shiiva, omolwashike ito ningi elunduluko linini melandulafano loye loshivike keshe? Pashihopaenenwa, ngeenge ou na ondjikilile yokulesha oshifokundaneki konyala efiku keshe ile okutala eenghundana koTV konguloshi, mbela itashi shiiva okufaula oku shi ninga nande efiku limwe alike moshivike? Oto dulu okulongifa efimbo olo mefiku olo mokuweda ko kokukonakona kwoye Ombibeli. Ngeenge owa pingene po efimbo leenghundana defiku limwe nokulongifa efimbo li fike pominute 30 lwaapo mokukonakona paumwene, oto ka weda ko kefimbo loye lokukonakona eevili da koya po 25 omudo keshe. Diladila ashike komauwa okuweda ko eevili 25 kelesho lOmbibeli ile kekonakonombibeli! Eetepo vali limwe oleli kutya: Momukokomoko woshivike osho tashi landula ko, konakona omalipyakidilo oye pexulilo lefiku keshe. Tala ngeenge oto dulu okumona oshinima shonhumba osho to dulu okweefa po ile okuninipika efimbo lasho opo u mone efimbo la wedwa po lokulesha Ombibeli ile oku i konakona.—Ovaefeso 5:15, 16.

14, 15. (a) Omolwashike sha fimana okulitulila po omalalakano ngeenge tashi uya pekonakono lopaumwene? (b) Omalalakano elipi e na ko nasha nokulesha Ombibeli taa shiiva?

¹⁴ Oshike tashi ningifa okukonakona ku kale kupu nokuhokwifa kwoove? Okukala u na omalalakano. Omalalakano taa shiiva elipi e na sha nokukonakona to dulu okulitulila po? Kuvahapu, elalakano lotete liwa olo okulesha Ombibeli aishe. Otashi dulika fiyo opaife owa lesha ashike oitukulwa imwe yOmbibeli peemhito dimwe nowa mona mo ouwa. Mbela paife ito dulu okutokola toko u leshe Ombibeli aishe? Elalakano loye lotete opo u dule oku shi ninga, otashi dulika li kale okulesha Omavangeli ane, nelalakano tali landula otali dulu okukala pashihopaenenwa okulesha oitukulwa aishe ikwao yOmishangwa dopaKriste dOshigreka. Ngeenge owa mono oidjemo tai mbilipaleke notai eta ouwa, elalakano loye tali shikula otali dulu okukala okulesha taku twikile kwomambo oo a shangwa kuMoses nosho yo omambo ondjokonona fiyo okembo laEster. Mokuninga ngaho, oto ka mona kutya oto dulu okumana ko Ombibeli aishe. Omukainhu umwe oo kwa li e na omido 65 lwaapo eshi a ninga Omukriste, okwa shanga meni loshipeko shOmbibeli yaye efiku olo a tameka oku i lesha nosho yo efiku olo ei mana ko. Paife okwa mana ko Ombibeli oikando itano. (Deuteronomion 32:45-47) Ponhele yokulesha kokombiuta ile meekopi deembapila, okwa li ha kala nOmbibeli momake aye.

¹⁵ Vamwe ovo va hanga nale elalakano lokulesha Ombibeli aishe ohava kufa eenghatu dimwe vali opo va ninge okukonakona kwavo taku twikile ku kale taku ti sha notaku eta oidjemo iwa. Onghedi imwe oyo okukwatela mo oileshomwa yokukonakona yonhumba omanga ino twikila nokulesha embo lOmbibeli la shikula. Oto dulu okuhanga omauyelele a denga mbada e na sha nondjokonona, onghedi yokushanga nomauwa oo taa dulu okumonika membo lOmbibeli keshe membo “All Scripture Is Inspired of God and Beneficial” nosho yo Insight on the Scriptures.a

16. Otu na okuhenuka oshihopaenenwa shilipi shi na sha nekonakonombibeli?

¹⁶ Pefimbo lekonakono loye, henuka oikala yokudiladila oyo i niwe kuvahapu vomwaavo haku tiwa ovahongwanhu vOmbibeli. Ohava yandje elitulemo unene mokukonakona omishangwa ve na omadiladilo kutya Ombibeli oya shangwa ashike kovanhu ngahenya. Vamwe vomuvo ohava kendabala okuyukifa embo keshe kongudu yovaleshi vonhumba ile va tengeneke elalakano netaleko lomushangi womunhu wembo keshe olo a li e na momadiladilo. Okudiladila kwopanhu kwa tya ngaho otaku dulu okweetifa etaleko lokutala ko omambo Ombibeli e li ashike ondjokonona ile e li ashike omaetepo e na sha nelongelokalunga. Ovahongwanhu vamwe ohave liyandje mokukonakona oitya, ngaashi eshiivomalaka li na sha nomashangelo Ombibeli. Ohave lipyakidile nokukonakona omahovelo oitya nokufatulula eityo layo lOshiheberi nolOshigreka ponhele yokuyandja elitulemo keityo letumwalaka laKalunga. Mbela oto diladila kutya oikala yokudiladila ya tya ngaho otai etifa eitavelo lomoule notali linyengifa omunhu?—1 Ovatessaloniki 2:13.

17. Omolwashike tu na okutala ko Ombibeli i li embo olo li na etumwalaka laaveshe?

¹⁷ Mbela omaxulifodiladilo ovahongwanhu otaa ti sha ngoo nokuli? Mbela oshoshili ngoo kutya embo keshe lOmbibeli oli na ashike enenediladilo limwe alike ile kutya ola shangelwa ashike ongudu yovaleshi vonhumba ovo aveke? (1 Ovakorinto 1:19-21) Oushili oyoo kutya omambo Eendjovo daKalunga oku na ongushu tai kalelele kovanhu vopomafimbo nomaputuko aeshe. Nonande embo lonhumba petameko okwa li la shangelwa omunhu umwe, pashihopaenenwa ngaashi Timoteus ile Titus ile la shangelwa ongudu yovanhu vonhumba tashi dulika Ovagalati ile Ovafilipi, atusheni ohatu dulu notu na okukonakona omambo oo. Okwa fimana kukeshe umwe womufye, nembo lonhumba otashi dulika li na omanenediladilo mahapu notali dulu okweetela ovaleshi ve lili noku lili omauwa. Doshili, etumwalaka lOmbibeli otali longo mounyuni aushe, naashi otashi tu kwafele tu ude ko kutya omolwashike ya tolokwa momalaka ovanhu vokongonga yedu alishe.—Ovaroma 15:4.

Ouwa oo to dulu okumona nosho yo vakweni

18. Ngeenge to lesha Eendjovo daKalunga, oshike u na okukala to lipula?

¹⁸ Mokukonakona kwoye, oto ka mona kutya oshiwa okukendabala okuuda ko Ombibeli nosho yo okukendabala okumona nghee oinima i lili noku lili ya kwatafana. (Omayeletumbulo 2:3-5; 4:7) Osho Jehova a holola mEendjovo daye osha kwatafana unene nelalakano laye. Hano eshi to lesha, kwatakanifa ouyelele nosho yo omayele oo to mono nelalakano olo. Otashi dulika u diladile nghee oshiningwanima, ediladilo ile exunganeko tali tu kumwe nelalakano laJehova. Lipula ove mwene kutya: ‘Eshi otashi lombwele nge shike mbela kombinga yaJehova? Mbela oshi na ekwatafano lashike nelalakano laKalunga olo tali wanifwa po okupitila mOuhamba waye?’ Oto dulu yo okudiladila kutya: ‘Ongahelipi handi dulu okulongifa ouyelele ou? Mbela ohandi dulu oku u longifa mokulonga vamwe ile mokupa vamwe omayele she likolelela kOmishangwa?’—Josua 1:8.

19. Oolyelye tava mono ouwa ngeenge to lombwele vamwe kombinga yaasho we lihonga? Shi yelifa.

¹⁹ Okukala u na ko nasha navamwe ohashi eta yo ouwa monghedi imwe i lili. Mokukala kwoye ho lesha nokukonakona Ombibeli, oto ke lihonga oinima ipe nokumona eudeko la ya moule. Kendabala oku i kwatela meenghundafana tadi tungu noilyo youkwaneumbo weni ile navamwe ve lili. Ngeenge owa kala ho shi ningi pomafimbo a wapala nomonghedi iwa, eenghundafana da tya ngaho otadi ka kala di na oshidjemo shiwa shili. Okuhokolola kwoye omauyelele oo wa mona ile oitukulwa oyo wa mona tai hokwifa, ku li paushili noku na ouladi, otaku dulu okunwefa mo vamwe va hokwe omauyelele oo. Kakele kaasho, otaku ku etele ouwa paumwene. Omonghedi ilipi mbela? Ovanekeka ove shi mona mo kutya omunhu oha dimbuluka unene oshinima osho e lihonga ile e shi lesha ngeenge te shi longifa ile te shi endulula, ngaashi oku shi lombwela vamwe, omanga shipe momadiladilo aye.b

20. Omolwashike shi na ouwa okulesha Ombibeli oikando noikando?

²⁰ Keshe efimbo to lesha membo lonhumba lOmbibeli, oto mono mo shili ouyelele mupe. Oto ka kumwifwa koitukulwa oyo kwa li inai ku kumwifa nale. Otai ka kala i na eityo lipe. Eshi otashi yelifa kutya Ombibeli ponhele yokukala omashangelo ovanhu ashike ngahenya, omambo ayo okwa wana okulihongwa oikando noikando noku na ouwa kwoove. Dimbuluka kutya eehamba ngaashi David okwa li di na oku “i lesha omafiku aeshe omokukala [kwado].”

21. Oshidjemo shilipi to dulu okuteelela ngeenge owa weda ko kokukonakona kwoye Eendjovo daKalunga?

²¹ Heeno, ovo hava longifa efimbo okuninga ekonakono lomoule lOmbibeli ohava mono omauwa mahapu. Ohava mono omamanya ondilo opamhepo nosho yo omayele opamhepo. Ohashi pameke ekwatafano lavo naKalunga nohali ningi lopofingo elela. Ohava ningi yo oiniwe i na ondilo koilyo youkwaneumbo wavo, kovamwaxe nokovamwaina meongalo lopaKriste nosho yo kwaavo inava ninga natango ovalongeli vaJehova.—Ovaroma 10:9-14; 1 Timoteus 4:16.

[Omashangelo opedu]

1. Omukriste otashi dulika a kale a hala okukala a fa oolyelye?

“I li momake etu”

“Ngeenge otwa hala . . . oshiulikifo shoitya yOmbibeli, ohatu dulu oku shi mona noupu koInternet. Ndelenee ngeenge otwa hala okulesha Ombibeli, oku i konakona nokudiladila kombinga yayo otu na okukala tu i na momake etu, omolwaashi oyo oyo ashike onghedi oyo hatu dulu oku i tula momadiladilo nosho yo momitima detu.”—Gertrude Himmelfarb, omuprofesor omufimanekwa oo a pendjelwa moilonga, moCity University, New York.

[Efano pepandja 13]

Oto dimbuluka?

• Eehamba daIsrael okwa li da pulwa di kale hadi ningi shike?

• Jesus nosho yo ovayapostoli ova tula po oshihopaenenwa shilipi shi na sha nekonakonombibeli?

• Omalunduluko elipi to dulu okuninga opo u wede ko kefimbo loye lekonakono lopaumwene?

• Ou na okuninga ekonakono lEendjovo daKalunga noikala yopamadiladilo ya tya ngahelipi?