38-زەرتتەۋ ماقالاسى
رۋحاني وتباسىڭىزعا ەتەنە جاقىن بولىڭىز
«مەن ٶزىمنىڭ جانە سەندەردىڭ اكەلەرىڭە... كوتەرىلەمىن» (جوح. 20:17).
3-ٵن سەن بىزگە كۇش بەردىڭ، ٷمىت بەردىڭ
اڭداتپاa
1. ٴبىز ەحوبامەن قانشالىقتى جاقىن قارىم-قاتىناستا بولا الامىز؟
ەحوبانىڭ وتباسى «جاراتىلىس اتاۋلىنىڭ تۇڭعىشى» — يسادان جانە كوپتەگەن پەرىشتەلەردەن تۇرادى (قول. 1:15؛ ٴزاب. 103:20). ٴبىراق يسا جەردە بولعاندا ادال ادامداردىڭ دا ەحوبانى اكە دەي الاتىنىن ايتقان. شاكىرتتەرىنە سويلەپ تۇرعاندا ول ەحوبانى «ٶزىمنىڭ جانە سەندەردىڭ اكەلەرىڭ» دەپ اتاعان (جوح. 20:17). ٴبىز ەحوباعا باعىشتالىپ، شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەندە، باۋىرلاستاردان تۇراتىن وتباسىنىڭ ٴبىر بولىگى بولامىز (مار. 10:29، 30).
2. بۇل ماقالادا نە جايىندا بىلەمىز؟
2 كەيبىر باۋىرلاستارعا ەحوبانى ٴسۇيۋشى اكە دەپ قابىلداۋ قيىن. باسقالارى بولسا باۋىرلاستارعا قالاي سۇيىسپەنشىلىك تانىتۋعا بولاتىنىن بىلمەيدى. ٴبىراق ٴبىز يساعا قاراپ، ەحوبانى ٴسۇيۋشى اكە دەپ تاني الامىز جانە وعان جاقىنداي الامىز. سونداي-اق ەحوبانىڭ بىزگە قالاي قارايتىنىنا قاراپ، باۋىرلاستارعا سۇيىسپەنشىلىك تانىتۋدى ۇيرەنەمىز. قازىر وسى جايىندا كوبىرەك بىلەيىك.
ەحوبا ٴسىزدىڭ وعان جاقىن بولعانىڭىزدى قالايدى
3. ۇلگىلى دۇعا ٴبىزدى ەحوباعا نە ٷشىن جاقىنداتادى؟
3 ەحوبا — مەيىرىمسىز، سۋىق تۇلعا ەمەس. ول — وتە قامقور، جۇمساق، ٴسۇيۋشى اكە. يسا ٴبىزدىڭ ەحوبانى ٴدال وسىلاي تانىعانىمىزدى قالايدى. بۇل ونىڭ شاكىرتتەرىنە ۇيرەتكەن ۇلگىلى دۇعاسىنان انىق كورىنەدى. يسا بۇل دۇعانى «كوكتەگى اكەمىز» دەپ باستاعان (مات. 6:9). يسا ەحوبانىڭ كيەلى كىتاپتا بار باسقا دا لاۋازىمدارىن قولدانسا بولار ەدى، مىسالى «قۇدىرەتى شەكسىز قۇداي»، «جاراتۋشى»، «ماڭگىلىك پاتشا» دەگەن سياقتى لاۋازىمداردى (مۇس. 1-ج. 49:25؛ ەرم. 10:12؛ ٴتىم. 1-ح. 1:17). دەسە دە ول قۇدايدى «اكە» دەگەن جانعا ىستىق سوزبەن اتاعان.
4. ەحوبا ٴبىزدىڭ نە ىستەگەنىمىزدى قالايدى؟
4 كىشكەنتاي كەزىمىزدە تۋعان اكەمىزدەن جىلۋلىق كورىپ وسپەگەندىكتەن، كەيبىرىمىزگە ەحوبانى ٴسۇيۋشى اكە دەپ قابىلداۋ قيىن شىعار. ەحوبا بۇل سەزىمىمىزدى وتە جاقسى تۇسىنەدى. ول بىزگە جاقىن بولعىسى كەلەدى، سوندىقتان دا ول «قۇدايعا جاقىنداڭدار، سوندا ول دا سەندەرگە جاقىندايدى» دەگەن سوزدەردى جازدىرعان (جاق. 4:8). ەحوبا ٴبىزدى سۇيگەندىكتەن، ٴبىز ٷشىن الەمدەگى ەڭ كەرەمەت اكە بولعىسى كەلەدى!
5. لۇقا 10:22 گە ساي، ەحوباعا جاقىنداۋىمىزعا يسا قالاي كومەكتەسەدى؟
5 ەحوباعا جاقىنداۋعا بىزگە يسا كومەكتەسەدى. ويتكەنى ول ەحوبانى وتە جاقسى بىلەدى جانە ونىڭ قاسيەتتەرىن اينا قاتەسىز تانىتا الادى. ول: «مەنى كورگەن ادامنىڭ اكەنى دە كورگەنى»،— دەگەن (جوح. 14:9). يسا ۇلكەن اعامىز ىسپەتتى، ٴبىزدى اكەمىزدى قۇرمەتتەۋگە، مويىنسۇنۋعا، ونى رەنجىتپەۋگە جانە ىقىلاسىنا يە بولۋعا ۇيرەتەدى. ٴبىراق ەڭ باستىسى — يسا ٶز ومىرىمەن ەحوبانىڭ قانشالىقتى مەيىرىمدى ٵرى ٴسۇيۋشى اكە ەكەنىن كورسەتكەن (لۇقا 10:22 وقىڭىز). قازىر سونىڭ بىرەر مىسالىن كورەيىك.
ەحوبا ٴسۇيۋشى اكە بولعاندىقتان پەرىشتەسىن جىبەرىپ، ۇلىن جىگەرلەندىردى (6-ابزاستى قاراڭىز)c
6. ەحوبا يسانىڭ دۇعالارىن تىڭداعان با؟ مىسال كەلتىرىڭىز.
6 ەحوبا بالالارىنىڭ ايتقان سوزىنە قۇلاق تۇرەدى. ول تۇڭعىش ۇلىنىڭ ايتقان دۇعالارىن تىڭداعان (لۇقا 5:16). مىسالى، ول يسانىڭ ماڭىزدى شەشىم قابىلدار الدىندا، ياعني 12 شاكىرتىن تاڭداردا ايتقان دۇعاسىن تىڭدادى (لۇقا 6:12، 13). سونداي-اق ۇلىنىڭ جان ازابىنا تۇسكەندە ايتقان دۇعاسىنا دا قۇلاق ٴتۇردى. يسا وتە اۋىر سىناقتىڭ الدىندا تۇرعاندا اكەسىنە قاتتى جالبارىنعان ەدى. سوندا ول ونى تىڭداپ قانا قويماي، ٴبىر پەرىشتەسىن جىبەرىپ، اياۋلى ۇلىن نىعايتتى (لۇقا 22:41—44).
7. ەحوبا دۇعالارىمىزدى تىڭدايتىنى جايلى ويلانعاندا ٴسىز نە سەزىنەسىز؟
7 بۇگىندە دە ەحوبا ٶز قىزمەتشىلەرىنىڭ دۇعاسىن تىڭدايدى، ٵرى ولاردىڭ دۇعالارىنا ٶز ۋاقىتىندا جانە ەڭ جاقسى جولمەن جاۋاپ بەرەدى (ٴزاب. 116:1، 2). مىسالى، ٷندىستاندا تۇراتىن ٴبىر ايەل باۋىرلاسىمىز قاتتى ۋايىمعا باتىپ، كۇيزەلىپ جۇرگەنىندە، ەحوباعا جالبارىنىپ دۇعا ايتادى. ول كەيىن بىلاي دەپ جازدى: «2019-جىلدىڭ مامىر ايىندا شىققان ®JW Broadcasting باعدارلاماسى دۇعاما جاۋاپ بولدى. ول جەردە ۋايىممەن، كۇيزەلىسپەن كۇرەسۋگە قاتىستى جاقسى ويلار ايتىلدى».
8. ەحوبا يسانى جاقسى كورەتىنىن قالاي كورسەتتى؟
8 ەحوبا ٴبىزدى قانشالىقتى جاقسى كورىپ، قامىمىزدى ويلايتىنىن يسانىڭ ومىرىنەن بىلەمىز (جوح. 5:20). يسا جەر بەتىندە جۇرگەندە، ەحوبا ونىڭ رۋحاني، ەموسيالىق جانە تاندىك قاجەتتىلىكتەرىن قامدادى. سونداي-اق ول ۇلىن ماقتاپ، جاقسى كورەتىنىن ايتىپ وتىرعان (مات. 3:16، 17). اكەسى ٵردايىم قاسىنان تابىلاتىنىن بىلگەندىكتەن، يسا ٶزىن ەشقاشان جالعىز سەزىنبەگەن (جوح. 8:16).
9. ەحوبا ٴبىزدى جاقسى كورەتىنىن قالاي كورسەتىپ جاتىر؟
9 يسا سياقتى، ٴبىز دە ەحوبانىڭ سۇيىسپەنشىلىگىن كوپ جاعدايدا كورىپ جاتىرمىز. ويلاپ كورىڭىزشى، ەحوبا ٵرقايسىسىمىزدى وزىنە جاقىنداتىپ تارتتى. ٴبىزدى باقىتتى ەتۋ ٷشىن جانە ەموسيالىق كۇيىمىزدى قامداۋ ٷشىن بىرلىگى جاراسقان رۋحاني وتباسىن بەردى (جوح. 6:44). سونداي-اق ٴنارلى رۋحاني اس-سۋىمىزدى ۇزبەي بەرىپ وتىر. ول ٴبىزدىڭ كۇندەلىكتى تاندىك قاجەتتىلىكتەرىمىزدى دە قامدايدى (مات. 6:31، 32). ەحوبا ٴبىزدى قانشالىقتى جاقسى كورەتىنى جايلى ويلانايىق، سوندا ٴبىزدىڭ دە وعان سۇيىسپەنشىلىگىمىز ارتادى.
رۋحاني وتباسىڭىزعا ەحوبا سياقتى قاراڭىز
10. ەحوبا باۋىرلاستارعا قالاي قارايدى جانە ٴبىز وعان قالاي ەلىكتەي الامىز؟
10 ەحوبا باۋىرلاستارىمىزدى جاقسى كورەدى. ٴبىراق بىزگە ولاردى جاقسى كورۋ ٵرى جاقسى كورەتىنىمىزدى كورسەتۋ وڭاي ەمەس شىعار. ويتكەنى ٵرتۇرلى ورتادان شىققانبىز، مىنەزدەرىمىز دە ٵرتۇرلى. ونىڭ ۇستىنە، بارلىعىمىز قاتەلەسەتىندىكتەن، ٴبىر-ٴبىرىمىزدى رەنجىتىپ، كوڭىلىمىزدى قالدىرىپ جاتامىز. دەسە دە ٴبىز رۋحاني وتباسىمىزدىڭ سۇيىسپەنشىلىگىن نىعايتا الامىز. بۇل ٷشىن اكەمىزدىڭ سۇيىسپەنشىلىگىن ۇلگى ەتەيىك (ەفەس. 5:1، 2؛ جوح. 1-ح. 4:19). قازىر ونىڭ باۋىرلاستارىمىزعا قالاي سۇيىسپەنشىلىك تانىتاتىنىنا توقتالامىز.
11. يسا ادامدارعا اكەسىنىڭ «جاناشىرلىعىن» قالاي كورسەتتى؟
11 ەحوبا «جاناشىرلىق» تانىتادى (لۇقا 1:78). جاناشىر ادام وزگەنىڭ ۋايىم-قايعىسىن كورە بىلەدى جانە وعان كومەكتەسۋگە، ونى جۇباتۋعا تىرىسادى. يسا جەردە بولعاندا ادامدارعا ەحوبانىڭ قانشالىقتى جاناشىر ەكەنىن كورسەتكەن (جوح. 5:19). بىردە ول «باعۋشىسى جوق قويلارداي ازىپ-توزعان، بەيشارا كۇيدەگى» قالىڭ جۇرتتى كورگەندە، ولاردى اياپ كەتتى (مات. 9:36). ٴبىراق يسانىڭ جۇرتقا جانى اشىپ قانا قويعان جوق. ول جاناشىرلىعىن ٸس-ارەكەتىمەن دە كورسەتتى: اۋرۋلاردى ساۋىقتىردى، «بەينەت شەككەندەر مەن ەڭسەلەرىن اۋىر جۇك باسقانداردىڭ» جاندارىن سەرگىتتى (مات. 11:28—30؛ 14:14).
ەحوباعا ەلىكتەپ، باۋىرلاستارعا جاناشىرلىق، جومارتتىق تانىتىڭىز (12—14-ابزاستاردى قاراڭىز)d
12. باۋىرلاستارعا جاناشىرلىق تانىتۋدىڭ قانداي جولدارى بار؟
12 باۋىرلاستارعا جاناشىرلىق كورسەتكىمىز كەلسە، الدىمەن ولاردىڭ قانداي قيىندىقتارى بار ەكەنىن ٴبىلىپ الۋىمىز كەرەك. مىسالى، ٴبىر ايەل باۋىرلاس قاتتى اۋىرىپ جۇرگەن شىعار. ول قالاي قينالىپ جۇرگەنىن باۋىرلاستارعا ايتپاۋى مۇمكىن، ٴبىراق ٴبىزدىڭ ۇسىنعان كەز كەلگەن كومەگىمىزدى قۋانا قابىلدار. بالكىم، ونىڭ ٷي تىرلىگىن اتقارۋعا شاماسى كەلمەي جاتقان شىعار. مۇندايدا ٷيىن جيناپ، تاماعىن ٴپىسىرىپ بەرسەك بولادى. ال ٴبىر ەر باۋىرلاسىمىز جۇمىسسىز جۇرگەن بولار. مۇندايدا كىمنەن ەكەنىن ايتپاي-اق، حاتقالتاعا اقشا سالىپ، سيلاساق بولادى. بۇل اقشا وعان جۇمىس تاپقانشا جاردەم بولۋى مۇمكىن.
13، 14. ەحوبانىڭ جومارتتىعىن قالاي ۇلگى ەتسەك بولادى؟
13 ەحوبا جومارتتىقپەن بەرەدى (مات. 5:45). ٴبىز باۋىرلاستاردىڭ كومەك سۇراعانىن كۇتپەي، كومەكتى ەحوبا سياقتى ٶزىمىز ۇسىنايىق. ول جارىق كۇنىن ٴبىزدى سۇراتقىزباي-اق شىعارادى. كۇننىڭ شۋاعىنا بارلىعى، ٴتىپتى راقمەت ايتپايتىن ادامدار دا شومىلىپ ٴجۇر. كۇندەلىكتى قاجەتىمىزدى بەرۋىمەن ەحوبا ٴبىزدى سۇيەتىنىن كورسەتەدى. وسىنداي جومارت ٵرى مەيىرىمدى قۇدايىمىزدى ٴبىز شەكسىز سۇيەمىز!
14 كوكتەگى اكەلەرىنە ەلىكتەپ، كوپ كۋاگەرلەر ايتقىزباي-اق وزگە باۋىرلاستارىنا جومارتتىقپەن كومەكتەسىپ ٴجۇر. مىسالى، 2013-جىلى فيليپپيندە حايان دەگەن جويقىن تايفۋن كەزىندە باۋىرلاستاردىڭ كوبىسى ۇيلەرى مەن مۇلىكتەرىنەن ايىرىلىپ قالدى. ٴبىراق ولاردىڭ دۇنيەجۇزىندەگى رۋحاني وتباسى بىردەن كومەككە كەلدى. بىرەۋلەرى قارجىلاي جاردەمدەسسە، باسقالارى قۇرىلىسقا قاتىستى. ولار ٴبىر جىلعا جەتەر-جەتپەس ۋاقىتتىڭ ىشىندە شامامەن 750 ٷيدىڭ بۇزىلعاندارىن جوندەپ، ال قيراپ قالعاندارىن قايتا تۇرعىزىپ بەردى. 19-COVID پاندەمياسى كەزىندە دە باۋىرلاستار ٴبىر-بىرىنە جاردەمدەسىپ كەلەدى. وسىلاي ٴبىز باۋىرلاستارىمىزعا بىردەن كومەككە كەلسەك، ولاردى سۇيەتىنىمىزدى كورسەتەمىز.
15، 16. لۇقا 6:36 عا ساي، كوكتەگى اكەمىزدىڭ قانداي قاسيەتىن ۇلگى ەتكەنىمىز ماڭىزدى؟
15 ەحوبا مەيىرىمدى دە كەشىرىمدى (لۇقا 6:36 وقىڭىز). ول ٴبىزدى مەيىرىممەن كۇندە-كۇندە كەشىرەدى (ٴزاب. 103:10—14). يسا دا كەمەلسىز ٸزباسارلارىنا مەيىرىممەن قارادى. ولاردىڭ كۇنالارى كەشىرىلسىن دەپ يسا ٴتىپتى ٶز ٶمىرىن قيدى (جوح. 1-ح. 2:1، 2). وسىنداي مەيىرىمدى ٵرى كەشىرىمدى ەحوبا مەن يساعا ٴبىز ودان سايىن جاقىن بولعىمىز كەلەدى، سولاي ەمەس پە؟!
16 ٴبىز دە باۋىرلاستاردى «كەڭپەيىلمەن كەشىرسەك»، رۋحاني وتباسىمىزدىڭ ىنتىماق-بىرلىگى نىعايادى (ەفەس. 4:32). ٴبىراق كەشىرۋ كەرەك دەپ ايتۋ وڭاي، ال ىستەۋ قيىن. سوندىقتان كوپ كۇش سالۋىمىز كەرەك. وسى ورايدا ٴبىر ايەل باۋىرلاسىمىزعا «كۇزەت مۇناراسىنداعى» «ٴبىر-ٴبىرىڭدى كەڭپەيىلمەن كەشىرىڭدەر» دەگەن ماقالا كومەكتەسكەن ەكەنb. ول بىلاي دەپ جازدى: «بۇل ماقالا مەنىڭ كوزقاراسىمدى وزگەرتىپ جىبەردى. كەشىرگەنىم وزىمە جاقسى ەكەن. ماقالادان تۇسىنگەنىم، كەشىرۋ دەگەن بىرەۋدىڭ جامان قىلىعىن اقتاۋدى نەمەسە ەشقانداي زيان شەكپەگەندەي جۇرە بەرۋدى بىلدىرمەيدى. بۇل ادامعا ٵرى قاراي رەنىش ساقتاماي، جانتىنىشتىعىن ساقتاۋدى بىلدىرەدى ەكەن». ٴبىز باۋىرلاستاردى كەڭپەيىلمەن كەشىرگەندە، ولاردى سۇيەتىنىمىزدى جانە كوكتەگى اكەمىز ەحوباعا ەلىكتەيتىنىمىزدى كورسەتەمىز.
رۋحاني وتباسىڭىزداعى مارتەبەلى ورنىڭىزدى باعالاڭىز
جاسى ۇلكەندەر دە، جاسى كىشىلەر دە باۋىرلاستاردىڭ قامىن ويلايدى (17-ابزاستى قاراڭىز)e
17. ماتاي 5:16 عا ساي، كوكتەگى اكەمىزدى قالاي قۇرمەتكە بولەي الامىز؟
17 ٴبىر-ٴبىرىن جاقسى كورەتىن دۇنيەجۇزىلىك وتباسىنىڭ مۇشەسى بولۋ — ٴبىز ٷشىن نەتكەن مارتەبە! ٴبىز وسى وتباسىنا مۇمكىندىگىنشە كوپ ادام قوسىلىپ، ەحوباعا عيبادات ەتسە ەكەن دەيمىز. سوندىقتان كوكتەگى اكەمىزدىڭ جانە ونىڭ حالقىنىڭ اتىنا كىر كەلتىرەتىن ەشتەڭە جاساعىمىز كەلمەيدى. قايتا، ٴجۇرىس-تۇرٸسىمىزدىڭ جاقسى بولعانىن قالايمىز، ال بۇلاي ەتكەنىمىز ىزگى حاباردى ادامدارعا تارتىمدى ەتەدى (ماتاي 5:16 وقىڭىز).
18. بىزگە باتىل كۋالىك ەتۋگە نە كومەكتەسەدى؟
18 كوكتەگى اكەمىزگە مويىنسۇنعانىمىز ٷشىن كەيدە ٴبىزدى ادامدار مەنسىنبەۋى، ٴتىپتى قۋدالاۋى مۇمكىن. وسىنداي كەزدەرى سەنىمىڭىز جايلى ايتۋعا قورقاسىز با؟ مۇندايدا اكەمىز ەحوبا مەن ونىڭ ۇلى بىزگە كومەكتەسۋگە اسىعاتىنىن ۇمىتپايىق. بىردە يسا شاكىرتتەرىنە بىلاي دەگەن: «سەندەردى ۇستاپ بەرگەندە، قالاي جانە نە ايتاتىندارىڭدى ويلاپ، ۋايىمداماڭدار. ويتكەنى نە ايتۋلارىڭ كەرەكتىگى سول ساتتە بەرىلەدى. وسىلاي وزدەرىڭ عانا ەمەس، سەندەر ارقىلى اكەلەرىڭنىڭ كيەلى رۋحى سويلەيدى» (مات. 10:19، 20).
19. باتىل كۋالىك ەتكەن ٴبىر باۋىرلاس جايىندا ايتىپ بەرىڭىز.
19 وڭتۇستىك افريكاداعى روبەرت باۋىرلاستىڭ مىسالىنا توقتالايىق. ول كيەلى كىتاپتى ەندى زەرتتەي باستاعاندا، اسكەرگە بارماعانى ٷشىن سوتقا شاقىرىلادى. ول ٴماسىحشى باۋىرلارىن جاقسى كورگەندىكتەن بەيتاراپتىق ساقتاعىسى كەلەتىنىن باتىل تۇسىندىرەدى. كۇتپەگەن جەردەن سۋديا ودان: «ال باۋىرلارىڭ كىم؟»— دەپ سۇراپ قالادى. سوندا روبەرتتىڭ ەسىنە سول كۇنگى تارماق — ماتاي 12:50-دەگى سوزدەر تۇسەدى. وندا بىلاي دەلىنگەن: «كىم كوكتەگى اكەمنىڭ ەركىن ورىنداسا، سول — مەنىڭ باۋىرىم، اپكە-قارىنداسىم جانە انام». روبەرت كيەلى كىتاپتى جاقسى بىلمەسە دە، ەحوبا كيەلى رۋحى ارقىلى وعان سول سۇراققا دا جانە باسقا دا كۇتپەگەن سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋگە كومەكتەستى. اكەمىز ەحوبا روبەرتتى ماقتان تۇتىپ، كوكتەن وعان قۋانىپ قاراعانىندا ٴسوز جوق! ٴبىز دە قيىن جاعدايدا ەحوباعا ارقا سۇيەپ، باتىل كۋالىك ەتسەك، ول ٴبىزدى دە ماقتان تۇتادى.
20. ٴبىز نە ىستەۋگە ۇمتىلعانىمىز ٴجون؟ (جوحان 17:11، 15)
20 ٴبىزدى سۇيەتىن كوكتە كەرەمەت اكەمىز جانە باۋىرلاستارىمىز بار. وسى رۋحاني وتباسىمىزدى كادىمگى نارسە دەپ قابىلداماي، باعالايىق! شايتان مەن ونىڭ جاعىنداعىلار اكەمىز ٴبىزدى سۇيمەيدى دەگەنگە سەندىرگىسى كەلەدى جانە باۋىرلاستارمەن ٶزارا بىرلىگىمىزدى بۇزۋعا تىرىسادى. ٴبىراق ۇمىتپايىق، يسا ەحوباعا دۇعا ايتىپ، ٴبىزدى قورعاۋىن جانە ارامىزدا بىرلىك بولۋىن سۇراعان (جوحان 17:11، 15 وقىڭىز). اكەمىز ەحوبا سول دۇعاعا جاۋاپ بەرىپ جاتىر. ٴبىز يسا سياقتى، اكەمىزدىڭ ٴبىزدى سۇيەتىنىنە جانە قولدايتىنىنا ەشقاشان كۇماندانبايىق. رۋحاني وتباسىمىزعا ودان سايىن جاقىنداي بەرەيىك!
99-ٵن سانسىز كوپ باۋىرلاستار
a كەرەمەت باۋىرلاستارىمىزدان تۇراتىن وتباسىندا بولۋ — ٴبىز ٷشىن ۇلكەن باقىت. ارامىزداعى باعالى سۇيىسپەنشىلىكتى جالىنداتا بەرۋ ٷشىن ٵرقايسىسىمىز نە ىستەسەك بولادى؟ بۇل ٷشىن ەحوبا بىزگە قالاي قاراسا، ٴبىز دە باۋىرلاستارعا سولاي قاراۋىمىز كەرەك. سونداي-اق يسانىڭ جانە باۋىرلاستاردىڭ ۇلگىسىنە ەلىكتەسەك بولادى.
b 2012-جىلعى 15-قاراشاداعى «كۇزەت مۇناراسىنىڭ» 26—30-بەتتەرىن (حانزۇشا) قاراڭىز.
c سۋرەت سيپاتتاماسى: يسا گەتسيماني باعىندا جۇرگەندە، ەحوبا پەرىشتەسىن جىبەرىپ، ونى نىعايتتى.
d سۋرەت سيپاتتاماسى: 19-COVID پاندەمياسى كەزىندە كوپ باۋىرلاس ازىق-تۇلىك دايىنداۋعا جانە ونى جەتكىزۋگە كومەكتەستى.
e سۋرەت سيپاتتاماسى: تۇرمەدە وتىرعان باۋىرلاستى جىگەرلەندىرۋ ٷشىن، اناسى قىزىنا حات جازۋعا كومەكتەسىپ وتىر.