Isummat allanngornerisa apeqqutit nutaat pilersippaat

„ATOQATIGIINNIKKUT mumisitsineq“, „tiinganersuaq“, „ileqqussatigut mumisitsineq“. Oqaatsit taamaattut ingammik 60-ikkut qeqqanni tamatumalu kingorna kinguaassiuutitigut atoqatigiinnerup tungaatigut allanngorluinnarnerit nalunaarpaat. Oqariaaseq „kiffaanngissuseqarluni atoqatigiinneq“ malillugu amerlasuut inuupput, inooriaatsip tamatuma katissimalluni aappariinnermik atoqateqarsimannginnermillu ajattuineq ilisarnaatigaa.

Atuakkiortup Ernest Hemingwayp inuunermi najoqqutassiaa: „Iliuuseq sunaluunniit nammineq iluarisaq ileqqussatigut eqqortuuvoq, iluarinngisarlu ileqqussatigut eqqunngitsuuvoq,“ kinguaassiuutitigut atoqatigiinnikkut kiffaanngissuseqalernissamik nalerisimaalernissamillu neriorsuutinut inussiaalersimasut isumaannut ersiutaalluarpoq. Eqqarsaammik taamaattumik akuersaarnerup assigiinngitsunik aappaqartarluni kinguaassiuutitigut atoqatigiinnikkut sivikitsumik attaveqateqartarnikkut angutip arnalluunniit atoqateqartarnikkut misileraasinnaanera iluartuutinniarpaa. Atoqatigiinnermut tunngasunik kissaatigisanik qanoq ililluni piviusunngortitsiniaaneq killeqanngilaq. Iisartakkat naartunaveersaatit, ukiuni tamakkunani tuniniagaalersut, atoqatigiinnikkut killeqanngitsumik misileraanernut siuarsaaqataasimapput.

Taamatulli tamalikalluni inuunerup AIDS-imik allanillu kinguaassiuutitigut tunillaattartunik nappaateqalerneq kingunerisimavaa. Tamatuma kingunerisaanik kinguaariit inuunerluttut atoqatigiinnerup tungaatigut isumaat aalaterneqarput. Ukiualuit matuma siorna atuagassiami Time-mi qulequtaq imaattoq atuarneqarsinnaavoq: „80-ikkunni atoqatigiinneq — mumisitsineq naavoq.“ Oqaaseqaat tamanna nappaatinik kinguaassiuutitigut tunillaattartunik siaruariartupallattunik, Amerikamiorpassuillu tunillatsissutigisimasaannik tunngaveqarneruvoq. Ulloq manna tikillugu silarsuarmi AIDS-ertut 30 millionit missaanniipput — amerlaqaat.

Kinguaassiuutitigut tunillaattartunik nappaateqalersinnaanermik annilaanngateqarnerup kinguneranik atoqatigiinnikkut sivikitsumik attaveqarnerit tungaatigut allanngorneqaqqippoq. 1992-imi atuagassiap US-ip naalagaaffiup misissuititsinera saqqummiuppaa ima allassimasoq: „Arnat kisimiittut 6,8 millionit missaasa atoqateqarnerup tungaatigut ileqqutik allanngortissimavaat AIDS-imik nappaatinillu kinguaassiuutitigut tunillaattartunik allanik tunillatsinnissartik annilaanngassutigigamikku.“ Ilanngutassiaq naapertorlugu tusarliunniagaq ersarippoq: „Atoqatigiinneq asuleerutassaanngilaq namminerlu akisussaaffigisariaqarpoq.“

Ukiut qulikkuutaat tamakkua allanngorfioqisut atoqatigiinneq pillugu inuit isumaannik qanoq sunniisimappat? Ukiut qaangiuttut ’kiffaanngissuseqarluni atoqateqarsinnaanermik isumaqarfiusut’ isumakuluuteqarnani tamalikannermik ilisarnaatillit tamatumalu kingunerisai nappaatit kinguaassiuutitigut tunillaattartut 80-ikkunni pilersut sumik ilinniarfigisinnaavavut? Atuarfinni kinguaassiuutinut tunngasunik ilinniartitsinerup nukappiaqqat niviarsiaqqallu kinguaassiuutitigut atoqatigiinneq pillugu eqqortumik isiginnilersippaat? Ullutsinni atoqatigiinnermut tunngasunik isummat allanngortut qanoq pitsaanerpaamik qisuariarfigineqarsinnaappat?