Oqaaseq ajortuliorneq qanoq paasisarpiuk?
„SOOQ qinugaangami tamatta ajortuliatta isumakkeerfigineqarnissaat qinnutigisaraa?“ arnaq Jehovap nalunaajaasuinik Biibilimik atuaqqissaaqateqartartoq taama aperisimavoq. „Soorlumi tassa pinerluttuliorsimasunga.“ Arnaq taanna assigalugu inuppassuit isumaqarput pinerluttuliortut kisimik ajortuliortuusut.
Isuma tamanna ingammik Kangiani atuuppoq, inuimmi tamaaniittut ajortimik kingornussaasumik juutit kristumiullu ajoqersuutigisaannik ilisimasaqanngillat. (1 Moses 3:1-5, 16-19; Rûmamiut 5:12) Assersuutigalugu, shintosiortut ajortuliorneq assersuuttarpaat ipermut palasip ajaappiaanit allarterneqaannarsinnaasumut. Ajortuliorisimasap peqqissimissutigineqarnissaa piumasarineqarneq ajorpoq. Sooq? Pissutaavoq „iliuutsit ajortut kisimiunngitsoq aammali ajunaarnersuit pinngortitap pilersitai inuit akornusersinnaanngisaat tsumi-mik [ajortimik] taaneqartarnerat,“ Japanimiut Kodansha-leksikonianni taama nassuiaasoqarpoq. Siornatigut isumaqartoqartarsimavoq ajunaarnersuit pinngortitap pilersitai imaluunniit tsumi-t inuit pisuussutiginngisaat tassaasut ajortuliat minguersarnikkut peerneqarsinnaasut.
Tamanna pissutaalluni isumaqartoqarpoq ajortuliat suulluunniit, allaat piaaraluni ajortuliat (pinerluttuliat pillarneqaataasussat kisimik pinnatik), minguersarnikkut piiarneqarsinnaasut. Atuagassiaq ullormut saqqummersartoq The New York Times isumamut tamatumunnga attuumassuteqartumik saqqummiussivoq ilanngutassiami qulequtalimmi „Japanimi politikkikkut minguersarnerit“. Tassani oqaatigineqarpoq Japanimi politikerit assuarnartulianut peqataasimasut isumaqartut qinigaaqqikkaangamik ’minguiarneqartarlutik’. Taamaattumik taamatut pisoqaraangat politikkikkut allannguuteqartoqarpiartanngilaq, assuarnartuliallu assingusut uteqqittarput.
Buddhasiortut samsaramik imaluunniit ernioqqittarnermik upperisaqartut karmamillu ajoqersuuteqartut ajortuliorneq allatut paasisarpaat. „Karmamik ajoqersuut naapertorlugu ileqqorissaarneq nuannaarnermik pilluarnermillu nassataqartarpoq ajunngitsulianullu assingusunik aqqutissiuisarluni, ileqqorlunnerli kingunipiloqartarpoq ajortulioqqittaqattaarnissanullu aqqutissiuisarluni,“ The New Encyclopædia Britannica-mi taama nassuiaasoqarpoq. Allatut oqaatigalugu ajortumik ileqqoqarneq ajortunik inerititaqartarpoq. Karmamik ajoqersuut ernioqqittarnermik ajoqersuummut qanittumik attuumassuteqarpoq, oqaatigineqarluni iliuutsit ilaat [karma] siunissami inooqqinnissami inerititaqartussaasut, inuunermit siullermit iliuuserineraninngarnit ukiorpassuit qaangiuppata.
Ajoqersuutip tamatuma tapersersortini qanoq sunnertarpai? Arnaq buddhasiortoq ilumoorluni karmamik ajoqersuummik upperinnissimasoq oqarsimavoq: „Inunnguuserisara ilisimanngisara pissutigalugu naalliunnissara paasiuminaatsittorujussuusimavara. Uannut siumut atugassaritaareersut naammagiinnartariaqarsimavakka. Sutranik, ajoqersuutinik, atuaasarnikka ajunngitsumillu inuuniarlunga ilungersoruloornikka ajornartorsiutinnik aaqqiisinnaasimanngillat. Kamarujussualersarpunga naammagittaalliortuaannarlungalu.“ Ajortuliat kingunerisaat pillugit Buddhasiortut ajoqersuutaata arnaq taanna naleqanngitsutut misigilersippaat.
Kangiani upperisarsiorneq alla, tassa kungfutsisiorneq, inuup ajussusianut akiuunnissamut allatorluinnaq ajoqersuuteqarpoq. Hsün-tzu, kungfutsisiortut isumaliutersortartorsuisa pingasut ilaat, naapertussagaanni inuk inunnguutsiminik ajortuuvoq namminissarsiortuullunilu. Inuit ajortulioriataartartut akornanni inuttut atugarisat torersuutikkumallugit li-p, isumaqartoq assuarnaassuseq, inussiarnissuseq pissutsillu aaqqissuussaanerat, pingaaruteqassusia erseqqissarpaa. Kungfutsisiortut isumaliutersortartuat alla Mengtzumik (Menciusimik) atilik inuup pissusianik akerlianik paasinnittaaseqarpoq. Miserratiginngilaa inuiaqatigiinni ajortoqartoq isumaqarlunili inuk inunnguutsiminik ajunngitsuusoq, aaqqiissutissarlu tassaasoq inuup imminik pitsaaneruleriartornissaa. Kungfutsisiortut isumaliutersortartuisa taakku isumaqatigiissutigisaat tassaavoq silarsuarmi ajortip akiornissaanut ilinniagaqarnissamik ajoqersorneqarnissamillu pingaartitsineq. Naak li-p pingaaruteqassusianik ajoqersuummi isumaqatigiikkaluarlutik, taamaattoq ajortimik ajussutsimillu paasinnittaasiat nalornerpaluttorujussuuvoq. — Naleqqiuguk Tussiaat 14:3; 51:5.
Kitaani ajortuliamik paasinnittaaseq
Kitaani nalinginnaasumik ajorti ersarissumik paasinnittaaseqarfigineqarsimavoq. Inuit amerlanersaasa nassuerutigisimavaat ajorti piviusuusoq pinaveersimatittariaqartorlu. Isumali tamanna allanngoriartorpoq. Amerlasuut ajorti akueriumajunnaarsimavaat nalunngeqatiginnissutillu nipaa imminut pisuutittuarnertut akiorneqartariaqartutut isigalugu. Ukiut 40-t matuma siornagut paavi Pius XII ajuusaarluni ima oqarsimavoq: „Ukiuni hundredelinni makkunani ajortuliaq tassa ajortuliortutut misiginerit tamarmik katassimanerat.“ Misissuinermi katuullit atuagassiaanni Le Pélerin-imi tamanut saqqummiunneqartumi tupaallannartumik nalunarunnaarpoq Frankrigimi innuttaasut 90 procentiisa — amerlanersaat ilagiinnut katuullinut ilaasut — ajortiliussuseq upperiunnaarsimagaat.
Aap, nalunanngilaq kangiani kitaanilu inuppassuit ingasattumik imminut naammagisimaarlutik inuulersimasut ajortiliussutsimik isumakuluuteqaratik. Taava imaappa ajorti piviusuunngitsoq? Sumiginnaannarsinnaavarput? Qaquguluunniit ajortimit aniguisinneqarsinnaavugut? (wD 1/11 92)