Sarkúmersitat-ni tusarliussaq siooralersitsiva neriulersitsivaluunniit?

„Ulloq eqqartuussiffisaq tassaaginnarunnaarpoq Biibilimi assersuut piviusunngoriaannaasoq.“ — Javier Pérez de Cuéllar, FN-imi generalsekretæriusimasoq.

SOORLU oqaatsit issuarneqartut taakkua takutikkaat ullumikkut oqaatsip naggatissap imaluunniit eqqartuussiffissap atorneqartarnera nalinginaavoq. Filmit atuakkallu qulequtaanni, atuagassianilu aviisinilu oqaatsit taamaattut atorneqartarput. Oqaatsit taamaattut nunarsuaq tamakkerlugu inuppassuarnit ajunaarnersuarmut attuumassuteqartinneqartarput. Ilaasa Biibilip atuagartaasa kingullersaat, sarĸúmersitat, aamma Apokalypse-mik taaneqartartoq eqqaasaarpaat. Oqaaserli ’apokalypse’ qanoq paasisariaqarpa? Unali pingaarneruvoq: Apokalypse-mi imaluunniit sarĸúmersitat-ni suna tusarliunneqarnersoq?

„Apokalypse“ griikerit oqaasianneerpoq isumaqartoq ’uleersiseq’ imaluunniit ’qulaarineq’. Biibilimi sarĸúmersitat-ni suna uleerneqarpa qulaarneqarpaluunniit? Eqqartuusinissaannarmik tusarliiva, silarsuup aserorneqarluinnarnissaanik siulittuisoq? Oqaluttuarisaanermik ilisimatooq Jean Delumeau, Institut de France-mut ilaasortaasoq, aperineqarami sarĸúmersitat qanoq isumaqarfiginerai ima akivoq: „Atuagaq taanna tuppallersaataallunilu neriuuteqalersitsivoq. Ajunaarnersuaqarnissamik allatiginninnerata pingaartinneruneratigut atuakkap imarisai ingasattajaarunneqarput.“

Kristumiut siulliit sarĸúmersitat-lu

Ukiuni hundredelinni siullerni „kristumiut“ siulliit sarĸúmersitat Kristusillu nunarsuarmut ukiuni tusindini naalakkersuinissaanik neriuut tassani saqqummiunneqartoq qanoq isigisimavaat? Oqaluttuarisaanermik ilisimatooq siuliani issuarneqartoq oqarpoq: „Naliliinera naapertorlugu ukiuni hundredelinni siullerni kristumiut amerlanersaat ukiut 1000-it nikinnerinik pingaartitsilersimapput. . . . Kristumiut ukiuni tusindini Naalagaaffimmik upperisallit ingammik uku eqqaaneqarsinnaapput biskoppi Papias Asiaaqqami Hierapolisimeersoq, . . . Justinus Iluartoq Palæstinameersoq Romami ukiup 165-ip missaani martyrisut toqutaasoq, Irenæus Iluartoq, Lyonimi biskoppi ukiumi 202-mi toqusoq, Tertullian ukiumi 222-mi toqusoq aamma . . . atuakkiortorsuaq Lactantius.“

Papias Pergamumimi ukiumi 161-imi imaluunniit 165-imi martyrisut toqutaasorineqartoq pillugu The Catholic Encyclopedia-mi allassimavoq: „Biskoppi Papias Hierapolisimeersoq Johannes Iluartumit ajoqersugaasoq ’ukiut 1000-it nikinnerinik pingaartitsisunik’ illersuisuuvoq. Oqarpoq ajoqersuut tamanna apustilit nalaanni inuusunit ilikkarsimallugu, Irenæusilu allappoq ’presbyterit’ allat ajoqersukkamik Johannesimik takunnissimasut tusarnaarsimasullu taassumannga ukiut 1000-it nikinnerannik pingaartitsineq Naalakkap ajoqersuutaasa ilaatut ilinnirasimagaat. Eusebius naapertorlugu . . . Papias atuakkiamini allassimavoq toqusut makinnerisa kingorna ukiuni tusindini nunarsuarmi nuannersumik takussaasumillu Naalagaaffeqassasoq Kristusip pigisaanik.“

Tamatuma sumik paasitippaatigut kristumiut siulliit nalaanni uppertunut sarĸúmersitat qanoq sunniuteqarsimanerinik? Siooralersitsisimava imaluunniit neriulersitsisimava? Soqutiginarpoq oqaluttuarisaanermik ilisimatuut kristumiut siulliit ’chiliasterinik’ taasimammatigik, oqaaseq griikerisooq chiʹlia eʹtē (ukiut tusindit) malillugu. Taakkua ilarpassuisa Kristusip ukiuni tusindini naalakkersuinissaanik, nunarsuarmi pissutsinik paratiiserpalaartunik atuutilersitsisunik, upperisaqarnertik tusaamasaassutigaat. Biibilimi sarĸúmersitat kisimik ukiuni tusindini Naalagaaffik toqqaannartumik eqqaavaat. (Sar 20:1-7) sarĸúmersitat uppertunik annilaangalersitsinngillat, akerlianilli nuannersumik neriuuteqalersippaat. Oxfordip universitetiani oqaluffeqarfiit oqaluttuarisaanerat pillugu professoriusoq, Cecil Cadoux, The Early Church and the World atuakkiamini allappoq: „Chiliastit upperisaat, naak kingusinnerusukkut upperineerukkaluartoq, ukiorpassuarni Oqaluffimmi siaruarsimaqaaq, atuakkiortunillu ataqqisaanerpaanit ajoqersuutigineqartarluni.“

Ukiuni tusindini Naalagaaffimmik neriuut upperineeruttoq

Oqaluttuarisaanermut atatillugu piviusoq manna miserratigineqarsinnaanngilaq: kristumiut siulliit amerlasuut, tamarmiunngikkunik, neriuutigisimavaat Kristusip ukiuni tusindini Naalagaaffini nunarsuarmi paratiisiusumi atuutilersissagaa. Sunali pillugu tamanna ’kingusinnerusukkut upperineeruppa’? Misissueqqissaartartoq Robert Mounce naapertorlugu ajoqersuut tamanna pissutissaqartumik isornartorsiorneqalersimavoq „chiliastit amerlasuut ajoraluartumik eqqarsaataannarsorpallaarlutik ukiuni tusindini Naalagaaffimmi nunap piisigut nuannaarniutinik illigussusipilunnillu sorpassuarnik ingasattunillu takorluuilersimammata“. Isummalli ingasattut tamakku iluarsineqarsinnaagaluarput ukiuni tusindini Naalagaaffimmik neriuut ilumoortoq upperiunnaanngikkaluarlugu.

Assortuisut suna tamaat atorlugu ukiut 1000-it nikinnerinik pingaartitsisunik naqisimannissimapput. Dictionnaire de Théologie Catholique-mi oqaluttuarineqarpoq Romami palasip Gajusimik atillip (ukiut 100-kkut naalerneranni 200-kkullu aallartinneranni inuusup) „ukiut 1000-it nikinnerinik pingaartitsisut nungusarniarlugit Apokalypse [sarĸúmersitat] aamma Johannes Iluartup iivangkiiliua nalunaatsumik ilumuunnginneraraa“. Atuakkiami tamatumani allassimavortaaq Dionysios ukiuni 200-kkunni Alexandriami biskorppiusimasoq, ukiut 1000-it nikinnerinik pingaartisisunik assortuiniarluni allaatigisamini allassimasoq „taassumannga upperisallit, Johannes Iluartup apokalypseanit taperserneqaqqunagit, nangaanani apokalypse ilumuunnginnerarsimagaa“. Ukiuni tusindini Naalagaaffimmi nunarsuarmi pilluaqqussutissanik neriuuteqarnerup taama ajortigisumik assortorneqarnerata takutippaa taamanikkut teologit qanoq nakutitaasimatigisut.

Atuakkiamini The Pursuit of the Millennium-imi professori Norman Cohn ima allappoq: „Ukiuni 200-kkunni ukiut 1000-it nikinnerinik pingaartitsineq tusagaanerlutsinniarlugu misiliineq siulleq tassaavoq Origenesip, immaqa oqaluffeqarfiit teologiisa sunniuteqarnertaata, ajoqersuutigiligaa Guutip naalagaaffia piviusuunani assersuutaannaasoq, uppertut tarnikkut pissusiat.“ Origenesip griikeritoqqat isumaliutersuutaat Biibilimi ajoqersuutigineqartunit pingaartinnerugamiuk Messiasip naalagaaffiata ataani nunarsuarmi pilluaqqussutissanik neriuut nuannersoq pikkunaatsunngortippaa ’uppertunut tarnikkut pissusinngortillugu’ paasiuminaatsoq. Atuakkiortoq katuuliusoq Léon Gry allappoq: „Griikeritoqqat isumaliutersuutaasa sunniuteqangaarnerat . . . chiliasterit ikiliartuaarnerannik kinguneqarpoq.“

„Oqaluffik neriulersitsisumik tusarliussaqarunnaarpoq“

Ilagiinni ajoqersuisuunerit ilaat griikeritoqqat isumaliutersuutaannik naliminilu qallikkut kristumiussutsimik kattutititsiniarnerpaasoq tassaagunarpoq Augustin. Aallaqqaammut ukiut 1000-it nikinnerinik pingaartitsisuusimagaluarpoq ilungersuussisoq, kingusinnerusukkulli Kristusip siunissami ukiuni tusindini nunarsuarmut naalakkersuinissaanik eqqarsaat taamaatilluinnarsimallugu. sarĸúmersitat-ni kapitali 20 assersuutaannartut nassuiarpaa.

The Catholic Encyclopedia-imi allassimavoq: „Naggataatigut Augustinip ukiut 1000-it nikinnerini Naalagaaffik atuutilissanngitsoq upperilluinnalerpaa. . . . Augustin naapertorlugu makiffissaq siulleq kapitalimi matumani eqqaaneqartoq tassaavoq kuisinnermi ernioqqinneq anersaakkut ittoq; oqaluttuarisaanerup ukiuisa 6000-t kingorna ukiuni tusindini sabbat tassaanerarpaa inuuneq naassaanngitsoq.“ Qinerlerfissiami The New Encyclopædia Britannica-mi allassimavoq: „Augustinip ukiuni tusindini Naalagaaffik pillugu ajoqersuummik assersuutaannaasutut nassuiaanera tassaalersimavoq ilagiit pisortatigoortumik ajoqersuutaat . . . Iluarsaaqqinniartut naaggaartut Lutherikkut, Calvinikkut anglikanerillu . . . Augustinip isumaa aalajangiulluinnarsimavaat.“ Taamaalillutik kristumiuuneraqatigiit ilagiivinut ilaasortat ukiuni tusindini Naalagaaffik pillugu neriuutiminnik arsaarneqarput.

Teologeq Schweizimiu Frédéric de Rougemont naapertorlugu „[Augustinip] ukiuni tusindini Naalagaaffik pillugu upperisani taamaatikkamiuk Ilagiit ajoquserluinnarsimavai. Oqartussaaneq annertooq atianut atassuteqarmat kukkuneratigut [Ilagiit] nunarsuarmi anguniagaat pitsaasoq annaaneqarpoq.“ Aamma teologeq tyskeq Adolf Harnack oqarsimavoq ukiuni tusindini Naalagaaffik upperineerummat inuit nalinginnaat „upperisaq paasisinnaasartik“ annaagaat, „upperisarisimasaat neriuutigisimasaallu“ „upperisamik paasissaanngitsumik“ taarserneqartoq. Ullumikkut nunani amerlasuuni oqaluffiit orninneqartannginnerisa takutippaat inuit upperisamik neriuummillu paasisinnaasaminnik pisariaqartitsisut.

Atuakkiamini Highlights of the Book of Revelation-imi Biibilimik misissueqqissaartartoq George Beasley-Murray allassimavoq: „Ingammik Augustinip sunniuteqangaarnerata immikkullu upperusiortut ukiut 1000-it nikinnerinik pingaartitsinerat pissutigalugu katuullit naaggaartullu ukiuni tusindini naalagaaffik uuperiunnaarsimavaat. Aperineqarunik inuiannut allamik sumik neriuuteqarnersoq ima akissapput: Neriuutissaqanngivippoq. Kristusip tikiuteqqinneratigut Silarsuaq aserorneqassaaq qilak naassaanngitsoq anniarfillu naassaanngitsoq taartigissavaat, oqaluttuarisaanerlu puiornessaaq. . . . Oqaluffik neriulersitsisumik tusarliussaqarunnaarpoq.“

Ukiuni tusindini Naalagaaffik suli neriuutigineqarpoq

Jehovap Nalunaajaasuisa qularinngivippaat ukiuni tusindini Naalagaaffimmut atatillugu neriorsuutit nuanningaartut piviusunngortinneqarumaartut. Frankrigimi TV-mi aallakaatitami „Ukioq 2000: Eqqartuussiffissamut siooraneq“-mik qulequtalimmi oqaluttuarisaanermik ilisimatooq Jean Delumeau oqarsimavoq: „Jehovap Nalunaajaasui ukiut 1000-it nikinnerinik pingaartitsisunut assingusumik upperisaqarput, oqaramik qanittukkut . . . — allanngornersuaqareerpat — ukiut 1000-t pilluarfiusut misigiumaarivut.“

Tamannarpiaq apustili Johannesip takorruuisitaalluni takusimavaa sarĸúmersitat-nilu allaatigalugu. ’Qilak nutaaq nunalu nutaaq takuakka . . . Nipilu angingaartoq tusarpara qilammit oqartoq: „Takussagissi Guutip ineqarfia inunniittoq, taakkunanilu ineqarumaarpoq innuttariumaarlugillu, Guutillu nammineq najorumaarpai; qulliillu tamaasa isaannit allarterumaarpai, toqulu peqarunnaassavoq, aliasuttoqarunnaarlunilu nilliasoqarunnaarlunilu anniartoqarunnaassavoq, siulliit peermata.“’ — sarĸúmersitat 21:1, 3, 4.

Jehovap Nalunaajaasuisa nunarsuaq tamakkerlugu Biibili tunngavigalugu ilinniartitsineq ingerlappaat inuit amerlanerpaat neriuummik tamatuminnga tuniumallugit. Tamatuminnga ilikkagaqarneroqqullutit nuannaarutigalugu ikiorusuppaatsit. (wE 1/12 99)

[Qupp. 6-mi assiliartaq]

Papias oqarsimavoq apustilit nalaanni inuusunit ajoqersuutigisani ilikkarsimallugu

[Qupp. 7-mi assiliartaq]

Tertullianip Kristusip ukiuni tusindini naalakkersuinissaa upperaa

[Suminngaanneernera]

© Cliché Bibliothèque Nationale de France, Paris

[Qupp. 7-mi assiliartaq]

’[Augustinip] ukiuni tusindini Naalagaaffik upperiunnaaramiuk Ilagiit ajoquserluinnarsimavai’

[Qupp. 8-mi assiliartaq]

Nunarsuarmi paratiisissamik neriorsuutip sarĸúmersitat-ni allassimasup piviusunngornissaa qilanaarutigisinnaavarput