Itsarsuarnitsanik nassaat Jiisusip inuusimaneranik takussutissaappat?

„JIISUSI pillugu takussutissat ujaqqamut kigartukkat.“ Taamatut Biblical Archaeology Review-ip (novembari/decembari 2002-meersup) saqqaani allassimasoqarpoq. Allaaserisap assiliartaani illerfik kalki saanikunik imalik takutinneqarpoq. Illerfiit taamaattut Israelimi nassaarineqarsimasut juutit akornanni Kristusi sioqqullugu ukiut hundredellit siulliit ukiullu 70-ip u.n.k. tungaanut nalinginnaasorujussuupput. Illerfiup pingaartinneqarneranut pissutaapput kigartukkat aramæerisuut illerfiup saanikunik imallip saneraaniittut. Oqaatsit misissueqqissaartartunit ima nassuiarneqarput: „Jaaku, Josefip ernera, Jiisusip qatanngutaa.“

Biibili naapertorlugu Jiisusi Nazaretimiu Jaakumik atilimmik qatannguteqarpoq, taannalu Josefimut, Mariap uianut, erneritinneqarpoq. Jiisusi illoqarfimmini nalunaajaammat inuit tupigusoqisut aperipput: „Ilaa sanasumuna ernera? Ilaa anaanaa Mariamik ateqarpoq nukaalu Jaakumik, Josefimik, Siimuumik Judasimillu ateqarlutik? Ilaa najai tamarmik maani najugaqarput?“ — Matthæusi 13:54-56; Lukasi 4:22; Johannesi 6:42.

Aap, Jiisusi Nazaretimiu pillugu kigartukkat Biibilimi oqaatsinut naapertuupput. Jaaku, kigartukkani eqqaaneqartoq, Jiisusi Kristusip affarmik qatanngutigippagu taava tamanna „Jiisusi pillugu takussutissaavoq pisoqaanerpaaq Biibiliminngaaneersuunngitsoq,“ kigartugatoqqanik ilisimasalik Biblical Archaeology Review–imilu allaaserisamik taaneqareersumik allassimasoq André Lemaire inerniliivoq. Atuagassiap aaqqissuisua Hershel Shanks oqarpoq illerfik „tassaasoq inuit nunami inuusimasut pingaarnersaannut ersitsumik tigussaasumillu tunngassuteqartinneqarsinnaasoq“.

Aqqit illerfimmi atuarneqarsinnaasut pingasut tamarmik ukiuni hundredelinni siullerni nalinginnaasuupput. Taamaattumik Jiisusip ilaqutaasa saniatigut allanik ilaqutareeqarsimasinnaavoq Jaakumik, Josefimik Jiisusimillu ateqartoqartunik. Tamanna Lemairemit ima nalilerneqarpoq: „Ukiup 70-ip u.n.k. siornatigut Jerusalemimi kinguaariikkuutaani marlussunni . . . immaqa 20-t missaannik inoqarpoq ’Jaakumik, Josefip erneranik, Jiisusip qatanngutaanik’ taaneqarsinnaasunik. Taamaakkaluartorli isumaqarpoq 90 procentimik ilimanaateqartoq Jaaku eqqaaneqartoq tassaasoq Jiisusi Kristusip affarmik qatanngutaa.

Suli allaqarpoq inuit ilaannik isumaqalersitsisumik tassani Jiisusip affarmik qatanngutaa pineqartoq. Kigartukkani taamaattuni toqusup angutaata aqqata ilanngunneqartarnera nalinginnaasuuvoq, qatanngutaata eqqaaneqartarnera qaqutigoortuulluni. Taamaattumik ilisimatuut ilaat isumaqarput Jiisusi taanna pingaartutut isigineqarsimassasoq, tamatumalu isumaqalersippai Jiisusi Kristusiusimassasoq, kristumiussutsimik tunngaviliisoq.

Saanikunut illerfik ilumoorpa?

Jiisusip nalaani inuk toqugaangat timaata ilerrup qaarusuliap iigaani ilorparsimaniliamut ilineqartarnera ileqquuvoq. Timi asiulluni nungugaangat saanikut katersorneqariarlutik illerfeeqqamut ossuariumimut ilineqartarput. Jerusalemip eqqaani iliveqarfippassuit illerfinnik tamakkuninnga tilligarfigineqartarput. Illerfik Jaaku pillugu kigartornilik itsarnitsanik tuniniaavimmi saqqummerpoq, pisortatigoortumik assaanerunngitsumi. Oqaatigineqartut naapertorlugit maanna piginnittuusup dollarinik hundredelinnik arlalialunnik akilerlugu 1970-ikkunni pisiarisimavaa. Taamaattumik illerfik taanna suminngaanneernersoq ilisimaneqanngilaq. „Eqqumiitsuliaq sumi nanineqarsimanersoq ukiullu 2000-t missaanni sumiissimanersoq oqaatigineqarsinnaanngippat inunnut eqqumiitsuliami taaneqarsimasunut attuumassuteqarnerarneqarsinnaanngilaq,“ New Yorkimi Bard College-meersoq professori Bruce Chilton oqarpoq.

Itsarnisaanerata oqaluttuassartaa ilisimaneqanngimmat André Lemairep illerfik Israelimi Geologisk Institutimut nassiuppaa. Tassani misissueqqissaartartut uppernarsarpaat illerfik ukiuni hundredelinni siullerni aappaaniluunniit u.n.k. kalkimik sananeqarsimasoq. Ilisimatitsipput „ullutsinni sannatit sakkulluunniit atorneqarsimanerannik takussutissanik nassaarsimanatik“. Biibilimik misissueqqissaartartut The New York Times-imit apersorneqarlutik oqarput „Jiisusimut attuumassuteqarnera ilimanaateqarsinnaalluartoq, kisiannili tamanna suli qulakkeerlugu uppernarsineqarsinnaanngitsoq“.

AtuagassiamiTime-mi eqqaaneqarpoq „ullutsinni qaammarsagaasimasunik inoqanngingajattoq Jiisusip inuusimaneranik qularinnittunik“. Inuppassuilli kissaatigaat inuusimanera Biibilip saniatigut allanit uppernarsarneqassasoq. Jiisusimut upperneq arkæologiimik, tassa itsarsuarnitsanik misissuilluni ilisimatusarnermik, tunngaveqartariaqarpa? „Inuit nunami inuusimasut pingaarnersaat” pillugu oqaluttuarisaanermi sunik uppernarsaatissaqarpa?

[Suminngaanneernerat]

Jaakup illerfia, saamia’tungaani: AFP PHOTO/J.P. Moczulski; kigartukkat, talerpia’tungaani: AFP PHOTO/HO