Jiisusi Kristusip nunami inuusimaneranik takussutissat
ALBERT EINSTEIN inuusimasoq upperaajuk? Aap, immaqa ingerlaannaq akivutit, kisianni qanoq tamanna qularinngissinnaaviuk? Taassuminnga naapitsisimasut amerlanngillat, inuusimanerali suliarisimasai pillugit takussutissanit tutsuiginartunit uppernarsarneqarpoq. Inuunera suliarisimasaalu ilisimatuussutsikkut paasisaasa atorneqarnerini ersarissumik malunniussimapput. Soorlu inuppassuit atomip nukinga atorlugu nukissiorfimmiit kallerup innilersorneqartarput, nukimmillu pilersitsineq tassannga pisoq Einsteinip naatsorsuusiaanut tusaamasaaqisumut E=mc2–mut atalluinnarpoq (E=mc2 imaappoq: nukiup assigaa qaamarngup sukkassusiata kvadratia ataatsimoortumik amerlisarlugu).
Jiisusi Kristusimut atatillugu taamatut tunngavilersuisinnaavugut, taanna oqaluttuarisaanermi qularnanngivissumik sunniuteqarnerpaajusimammat. Taassuminnga allaaserisat kiisalu sunniuteqarsimaneranut uppernarsaatit inuusimanera pillugu erseqqissumik paasitippaatigut. Itsarsuarnitsanik nassaat Jaaku pillugu kigartukkat taariikkavut qanorluunniit soqutiginartigigaluarpata tamakkuninnga Jiisusip inuusimanera uppernarsartariaqanngilaq. Qularutissaanngilaq inuusimaneranik uppernarsaatissaqaratta, tassami ajoqersugaalu oqaluttuarisaanermik ilisimasalinnit allaaserineqarsimapput.
Oqaluttuarisaanermik ilisimatuut oqaaseqaataat
Assersuutigalugu juutip farisæerillu Flavius Josefusip, ukiuni hundredelinni siullerni oqaluttuarisaanermik ilisimasallip, Jiisusi Kristusi atuakkami Jewish Antiquities–imi eqqaavaa. Josefusilli Jiisusimik Missiarsiuneraalluni eqqartuinerata siulliup uppernassusia ilaasa qularaat, tullianilli eqqartorneqarnerata uppernassusia amerlanngitsuinnarnit qularineqarpoq, professor Louis H. Feldman Yeshiva University-meersoq ilisimatitsivoq. Tassani Josefusi oqarpoq: „[Palasiunerup Ananusip] Sanhedrinimi eqqartuussisut qaaqquai, angullu Jaakumik atilik, Jiisusip Kristusimik taagorneqartup qatanngutaa allallu sassartillugit.“ (Jewish Antiquities, XX, 200) Aap, farisæerip immikkoorniaqatigiinnut Jiisusimut akeqqersimaartunik ilaasortarpassualinnut ilaasup nassuerutigaa „Jaaku, Jiisusip qatanngutaa“ inuusimasoq.
Jiisusip sunniuteqarsimanera ajoqersugaasa sulinerannit aamma ersersinneqarpoq. Ukiup 59-ip missaani apustili Paulusi Romami parnaarunneqarami juutit akornanni angutinit nuimasunit oqarfigineqarpoq: „Nalunngilarpummi immikkoorniaqatigiit taakku tamani akerlerineqartut.“ (Apustilit Suliaat 28:17-22) Oqaaseq „immikkoorniaqatigiit taakku“ Jiisusip ajoqersugaanut tunngatinneqarput. Taamatut akerlerineqarsimappata ilimagisariaqassaaq aamma oqaluttuarisaanermik allaaserinnittartunit oqaluttuarineqassasut, ilaa?
Tacitusip, ukiup 55-ip missaani inuusup, maannamullu oqaluttuarisaanermik ilisimatuunut silarsuarmi tutsuigineqarnerpaanut ilaasup, atuakkiamini ukiumoortuni kristumiut eqqaavaattaaq. Ukiumi 64-imi Romap ikuallannersuanut Nerop akisussaajumanngikkaluarnera pillugu allappoq: „[Nerop] isumassarsiullaqqeqaluni kanngunartuliaminut allat pisuutippai, ingammillu inuit uumissorneqarnerpaat, kristumiunik taagorneqartut, pillarlugit. Inuit taakku [kristumiut] Kristusi, Tiberiusip naalakkersuinerata nalaani Pontius Pilatusimit toqunneqartoq, ateqaatigaat.“ (Cornelius Tacitusip Ukiumoortumik Atuakkiai, uani issuaavigineqarluni Kristumiuuit?, Carsten Breengaardip 1986-imi qallunaatut allagaa, qupperneq 143.) Oqaluttuap taassuma annikitsualuttortai Jiisusi pillugu Biibilip paasissutissiissutaanut naapertuupput.
Oqaluttuarisaanermik ilisimatooq alla Jiisusip ajoqersugaanik eqqaasaqartoq tassaavoq Romamiut Bityniami naalagaatitaat, Plinius Nukarleq. Qanoq kristumiut iliuuseqarfigisassanerlugit siunnersortinniarluni Plinius Nukarleq ukiup 111-p missaani Romamiut kaasariannut Trajanimut allappoq. Plinius allappoq inuit eqqunngitsumik kristumiuunerarneqarlutik unnerluutigisaasimasut kristumiuunnginnertik uppernarsarniarlugu guutipiluit torlorfigisaraat, Trajanimillu inuusaliarsuaq pallorfigisarlugu. Nangippoq: „Oqaatigineqartarpoq kristumiuiit taamaaliortinnissaannut pinngitsaalineqarsinnaanngitsut.“ Ajoqersukkat taakku Kristusimut uppernerminnut inuunerminnik pilliuteqariaannaannerat Jiisusip inuusimaneranut uppernarsaaqataavortaaq.
Jiisusi Kristusip ajoqersugaasalu ukiuni hundredelinni siullerni aappaannilu oqaluttuarisaanermik ilisimatuunit eqqartorneqarneri taagoreerlugit The Encyclopædia Britannica (2002) inerniliivoq: „Paasissutissat imminnut attuumassuteqanngitsut tamakku uppernarsarpaat kristumiussutsimik itsaq akerlilersuisut Jiisusip ilumut inuusimanera qularutiginngikkaat, tamannalu 1700-kkunni, 1800-kkunni 1900-kkunilu tunngavilersorluagaanngitsumik qularineqartarpoq.“
Jiisusip ajoqersugaasa oqaasii
„Jiisusip inuunera tamangajaat kristumiullu siulliit Jiisusimik pingaartitsinerat Testamentitaami oqaluttuarineqarpoq,“ The Encyclopedia Americana-mi oqaatigineqarpoq. Jiisusip inuusimaneranik takussutissat qulartunit immaqa akueriumaneqanngillat. Jiisusilli nunami ilumut inuusimanerata qularnaallisivinnissaanut ikiuutaasinnaasunik marlussunnik oqaluttuanik Biibilimeersunik tunngavilersuutissaqarpoq.
Oqaatigineqareersutut Einsteinip inuusimanera ilisimatuutut isumaliutersuutaanit uppernarsarneqarsinnaavoq. Aamma taamatut Jiisusip ajoqersuutaa inuusimaneranut uppernarsaataavoq. Soorlu Jiisusip Qaqqami oqaluusaa ilisimaneqarluartoq eqqaariassagit. (Matthæusi, kapitali 5-7) Qanoq sunniuteqarnera apustili Matthæusimit oqaluttuarineqarpoq: „Ajoqersuutaa inuit tupigusuutigingaarpaat, ajoqersormatimmi naalattariaqartutut.“ (Matthæusi 7:28, 29) Ukiuni 2000-ingajanni oqaluusaata inunnut sunniuteqarnera pillugu professori Hans Dieter Betz oqarpoq: „Qaqqami oqaluutsip sunniinera juutiussutsip kristumiussutsillu, aap, allaat kitaani kulturip killiinik qaangeerujussuarpoq.“ Ilanngullugu oqaatigaa oqaluuseq taanna „silarsuarmi tamarmi atorneqarsinnaasumik immikkorluinnaq oqariartuuteqartoq“.
Oqaatsit silatuut atorluarsinnaasut naatsullu uku Qaqqami oqaluusianeersut malugeriakkit: „Kialuunniilli ulussakkut talerperlikkut isappatit illuattaaq maniuk.“ „Mianersuutiginiarsiuk iluassutsissi inunnut nittarsaannissaa, taakkununnga takoqqullusi.“ „Aqagussaq isumakuluutigeqinasiuk; aqagussaq nammineq piminik isumakuluutissaqassaaq.“ „Sapangaatisi puulukinut naluttaqinasigit.“ „Qinugitsi, tunineqassaasi taava.“ „Inunnut qanorluunniit iliorfigeqqugussi ilississaaq taamatut iliorfigisigit.“ „Isaaffikkut nerukitsukkut iseritsi.“ „Inerititaasigut ilisarisinnaassavasi.“ „Orpik ajunngitsoq sunaluunniit ajunngitsunik inerititaqartarpoq.“ — Matthæusi 5:39; 6:1, 34; 7:6, 7, 12, 13, 16, 17.
Oqaatsit taakku ilaat qularnanngitsumik tusareersimavatit imaluunniit eqqarsaat oqaatsini ersersinneqartoq tusareersimavat. Oqaatsit eqqarsaatissiisut taakku Jiisusip Qaqqami oqaluusaanersut ilarpassui ulluinnarni oqaatsinut ilaalersimapput. Oqaluutsip tamatuma inuppassuarnut kulturerpassuarnullu sunniuteqarsimanera „Ajoqersuisorsuup“ ilumut inuusimaneranik uppernarsaataavoq.
Takorlooriartigu Jiisusi Kristusi oqaluttualiaannaasoq inuusimanngitsoq. Oqariarta atuakkiortoq ima isumatusaallaqqitsigigami ajoqersuut, Biibilimi Jiisusimut pigitinneqartoq, isumassarsiarigaa. Taamatut isumassarsisup Jiisusi ajoqersuutaalu inunnut iluarinartunngortinniassannginnerpai? Paulusili oqarpoq: „Juutimmi nalunaaqutinik piumapput, grækerillu ilisimassuseq noqqaassutigaat, uagulli oqaluussissutigarput Kristusi [qisummut nappakkamut, NV] kikiattugaasoq — juutit mamiatsaatigisaat Guutimillu nalusut sianiissusiusorisaat.“ (1 Korinthimiut 1:22, 23) Kristusip kikiattugaaneranik oqariartuut juutinit inuiannilluunniit allanit iluarineqanngilaq. Taamaakkaluartoq ukiuni hundredelinni siullerni kristumiunit Kristusi taanna oqaluussissutigineqarpoq. Sooq Kristusi kikiattugaasutut oqaluttuaraat? Nassuiaataasinnaasutuaq tassaavoq Testamentitaamik allattut Jiisusip inuuneranik toquneranillu eqqortumik allaaserinnissimasut.
Tunngavilersuut alla atorluarsinnaasoq Jiisusillu ilumut inuusimaneranik uppernarsaaqataasinnaasoq tassaavoq ajoqersugaasa Jiisusip ajoqersuutaanik qasusuillutik oqaluussinerat. Jiisusip kiffartornerminik aallartitsineraniit ukiut 30-t qaangiutiinnartut Paulusi nalunaarsinnaalerpoq nutaarsiassaq nuannersoq ’qilaap ataani pinngortitanut tamanut oqaluussissutigineqarsimasoq’. (Kolossemiut 1:23) Aap, Jiisusip ajoqersuutaa assortorneqaraluaqaluni taamanikkut nunarsuarmi tamarmi siuariarpoq. Paulusi kristumiuunini pillugu aamma malersugaasoq allappoq: „Kristusili makissimanngippat taava oqaluussinerput asuliinnaassaaq, uppernersilu aamma asuliinnaassaaq.“ (1 Korinthimiut 15:12-17) Kristusimik makissimanngitsumik oqaluussineq asuliinnaappat Kristusimik inuusimanngisaannartumik oqaluussineq suli asuliinnaanerussagaluarpoq. Plinius Nukarliup allagarisartagaanit ersersinneqartutut kristumiut ukiuni hundredelinni siullerni Jiisusi Kristusimut uppernertik pissutigalugu toqoriaannaasimapput. Kristusi piviusuutikkamikku inuunertik akigeriaannaasimavaat; iivangkiiliulersaartut oqaluttuarnerattut nunami inuusimavoq.
Uppernarsaatit takussaasut
Jiisusip makinneranik upperinninnerisa kristumiut oqaluussitippaat. Jiisusip ullumikkut sunniinera maluginiarutsigu Jiisusi toqusunit makissimasoq uatsinnut taamatulli piviusuutigisinnaavoq.
Jiisusi qisummut nappakkamut kikiattugaanngitsiarluni siunissami najuunnissani pillugu siulittuuteqarpoq. Aamma paasititsivoq makissamaarluni Guutillu talerpiata tungaani issiassalluni akeqqani imminut naalattussanngorserlugit. (Tussiaat 110:1; Johannesi 6:62; Apustilit Suliaat 2:34, 35; Romamiut 8:34) Tamatuma kingorna Saatani inngilipiluilu qilammiit anisinniarlugit iliuuseqarumavoq. — Saqqummersitat 12:7-9.
Tamakku qaqugu pissamaarpat? Jiisusip ajoqersukkani oqaluttuuppai ’suna [najuunnissaminut pissutsillu aaqqissuussaanerata naggatissaanut] nalunaaqutaassasoq’. Takussaanngitsumik najuunnissaanut nalunaaqutinut ilaassapput sorsunnersuit, kaannersuaqarneq, nunap sajuttarneri nappaassuillu. Pruffiitioqqusersut takkukkumaarput, inatsisaatsuliornerlu annertusiumaarpoq. Ilimagineqarsinnaavoq Saatani inngilipiluilu qilammit anisitaareerunik taamatut ajunaarutaaqisunik ’nunamut nallisitsisarumaartut’. Diaavulu nunap qanittuaniileruni ’kamattorsuujumaarpoq, piffissakissutsi nalunnginnamiuk.’ Nalunaaqummut ilaavortaaq Guutip naalagaaffianik nutaarsiassap nuannersup silarsuarmi tamarmi ’inuiannut tamanut nalujunnaarsillugu oqaluussissutigineqarnissaa, taavalu naggatissap nalliunnissaa’. — Matthæusi 24:3-14, NV; Saqqummersitat 12:12; Lukasi 21:7-19.
Jiisusip siulittuutai tamarmik pereerput, ikkussortakkanullu assilissamut naammaguteqqinnaartunut assersuunneqarsinnaapput. Sorsunnersuarli siulleq 1914-imi aallartimmat Jiisusip ersinngitsumik najuunneranut nalunaaqutit takusarpavut. Maanna Guutip naalagaaffiani kunngitut sunniuteqaqaluni naalakkersuivoq. Atuagassiamik uuminnga tigumiarnerit Naalagaaffiup aamma ullumikkut oqaluussissutigineqarneranut takussutissaavoq.
Jiisusip inuusimaneranut takussutissanik allanik perusukkuit Biibili misissortariaqarpat. Aamma Jiisusip takussaanngitsumik najuunneranut atatillugu paasissutissat immikkuulualuttut pillugit Jehovap Nalunaajaasuisa aperinissaat tunuarsimaarfiginiaqinagu. (wE 6/15 03)
[Qupp. 5-mi assiliartat]
Josefusip, Tacitusip aamma Plinius Nukarliup Jiisusi Kristusi ajoqersugaalu innersuussutigaat
[Suminngaanneernera]
Assit pingasut tamarmik: © Bettmann/CORBIS
[Qupp. 7-mi assiliartaq]
Ukiuni hundredelinni siullerni kristumiut Jiisusip piviusuunera qularinngilluinnarpaat