Babelimi napasulialior­nermi oqaatsit tamarmik piuler­pat?

PISOQ taman­na Biibilimi al­laatigineqar­toq ilumut pisimasuiua? Al­laatigineqar­neratut inuit ataatsik­kut as­sigiin­ngitsunik oqaaseqaler­pat? Inuit ilaasa oqaatsit qanoq piulersimaneran­nik siaruarsimaneran­nil­lu Biibilimi oqalut­tuaq mitaatigalugu ilumuun­ngin­nerar­tar­paat. Atuak­kior­toq ima oqarsimavoq: “Babelimi napasulialior­nermik oqalut­tualiaq oqalut­tualiat eq­qumiin­ner­paat ilagaat.” Al­laat juutip rabbinerip oqalut­tuaq “inuiaat piulersimanerat pil­lugu sianiitsor­pal­lat­tumik nas­suiaariar­ner­tut” eq­qaasimavaa.

Sooq inuit taama amerlatigisut Babelimi napasulialior­nermik oqalut­tuaq ilumuun­ngin­nerar­tar­paat? Naatsumik oqaatigalugu oqaatsit piulersimanerat pil­lugu isumaliutersuutit ilaan­nut naaper­tuutin­ngim­mat. As­sersuutigalugu oqaatsit pil­lugit ilisimatuut ilaat oqar­tar­put oqaaseqatigiiaat tas­san­ngaan­naq piuleratik oqaatsinit nagguiusunit ataatsinit ineriar­tuaalersimasut. Ilaasa up­peraat oqaaserineqar­tut arlal­lit, sorlum­mil­luni qarlor­nermit oqaatsit ajor­nakusoor­tut atorlugit aaq­qis­suus­saasumik oqalus­sin­naanermut, im­mik­kut ineriar­tulersimanerat. Isumaliutersuutit taak­ku al­lal­lu im­min­nut naaper­tuutin­ngin­nerat pis­sutigalugu inup­pas­suit profes­sori W. T. Fitchitut isum­mersimap­put, taan­na atuak­kiamini The Evolution of Language-mi ima al­lap­poq: “Suli naam­maginar­tumik akis­sutis­sarsin­ngilagut.”

Itsar­nisarsiuut ilisimatuul­lu oqaatsit piulersimanerat ineriar­tulersimaneral­lu pil­lugit sunik paasisaqarsimap­pat? Paasisaat isumaliutersuutit saq­qum­miun­neqarsimasut ilaan­nik up­per­narsaap­pat? Imaluun­niit paasisaat Babelimik napasulialior­nermik oqalut­tuamik tapersiip­pat? Biibilimi oqalut­tuaq taan­na misis­soq­qis­saariar­tigu.

SUMI QANGALU TAMAN­NA PIVA?

Biibilimi al­las­simavoq oqaatsinik paatsiveerutsitsineq inuil­lu siam­mar­nerat “nunami Sinearimi”, kingusin­nerusuk­kut Babylonimik taaneqar­talersumi, pisoq. (1 Mosesi 11:2) Taman­na qanga piva? Biibili naaper­torlugu Pelegip “nalaani nunarsuup inui siam­mar­ter­put”. Pelegi Aaperaap inun­ngun­ngin­nerata ukiut 250-it sioq­qul­lugit inun­ngor­poq. Tas­sa Babelimi pisut ukiut 4200-t mis­siliorlugit matuma sior­na pip­put. — 1 Mosesi 10:25; 11:18-26.

Ilisimatuut ilaat isumaqar­put ul­lumik­kut oqaaserineqar­tut oqaatsinit nagguiusunit ataatsinit, ukiut 100.000-t mis­siliorlugit matuma sior­na oqaaserineqarsimanerar­tunit, aal­laaveqar­tut.a Al­lat oqar­tar­put ul­lumik­kut oqaaserineqar­tut min­ner­paamik ukiut 6000-it matuma sior­na oqaaserineqar­tunut, oqaatsinut nagguiusunut as­sigiin­ngitsunut, as­singusut. Oqaasilerisul­li qanoq ilil­lutik oqaatsit ator­neerut­tut ineriar­torsimaneran­nik aalajangersaasin­naap­pat? Atuagas­siami Economist-imi ima al­las­simavoq: “Taman­na akiuminaap­poq. Oqaasilerisut uumas­susilerituunut sanil­liul­lugu ujaran­ngorsimasunik najoq­qutas­saqan­ngil­lat.” Atuagas­siami nangil­luni al­las­simavoq oqaatsit pil­lugit ilisimatooq pin­ngoriar­tuaarsimanermil­lu ajoqersuum­mik up­perin­nit­toq “naatsorsuusior­nerit tun­ngavigalugit eq­queriaanerit” iluaqutigalugit iner­niliisimasoq.

Taamaak­kaluar­torli al­lak­kat itsar­nitsat pigineqar­put. Taak­ku oqaatsit piuler­neran­nut sumik ersersitsip­pat? The New Encyclopædia Britannica-mi ima paasis­sutis­siisoqar­poq: “Oqaatsinut al­lan­nermi ator­neqar­tar­tunut takus­sutis­sat nas­saarineqarsin­naasut pisoqaanersaat taamaal­laat ukiut 4000-it 5000-il­lu akor­nan­ni pisoqaas­suseqar­put.” Itsaq al­lak­kat, imaluun­niit “oqaatsinut al­lan­nermi ator­neqar­tar­tunut takus­sutis­sat”, itsar­nisarsiuut sumi nas­saaraat? Mesopotamiap kujasis­suani — itsaq Sinearimi.b Tas­sa up­per­narsaatit pis­sarsiarineqarsimasut Biibilimi paasis­sutis­sanut naaper­tuup­put.

OQAATSIT AS­SIGIIN­NGITSUT, EQ­QARSAR­TAATSIT AS­SIGIIN­NGITSUT

Biibilimi oqalut­tuami al­las­simavoq Guuti Babelimi aalajanger­toq inuit ‘oqaasii ilatsin­niarlugit im­min­nut paasisin­naajun­naar­nias­sam­mata’. (1 Mosesi 11:7) Tamatuma kingunerisaanik sanasut ‘il­loqarfiliar­tik Babeli taamaatiin­narlugulu nunarsuarmut tamarmut siam­mar­put’. (1 Mosesi 11:8, 9) Taamaalil­luni Biibilimi al­las­siman­ngilaq ul­lumik­kut oqaaserineqar­tut oqaatsinit nagguiusunit ataatsinit aal­laaveqar­tut. Akerlianil­li oqaatsit nutaat ineril­luarsimasut, tamarmik im­mik­kut misigis­sutsinik eq­qarsaatinil­lu ersersitsisin­naasut tamarmil­lu as­sigiin­ngin­nermik al­lanit im­mik­koorluin­nar­tut, tas­san­ngaan­naq piulersimanerat al­laatigineqar­poq.

Ul­lumik­kum­mi oqaaseqatigiiaat? Tamarmik as­sigiil­luin­nar­pat imaluun­niit as­sigiin­ngitsuup­pat? Lera Boroditsky, oqaatsit pil­lugit ilisimatooq, ima al­lap­poq: “Oqaasilerisut nunarsuarmi oqaaserineqar­tunik (7000-it mis­saan­niit­tut, taak­kunan­ngalu ilaaminin­ngui misis­sor­neqar­put) misis­suilermata as­sigiin­ngis­sutsit naatsorsuutigineqarsiman­ngitsut amerlasoor­pas­suit saq­qum­mer­put.” Aap, oqaatsit sumior­paluutil­lu oqaatsinit naggueqatigiin­nit ataatsineersut, soorlu kalaal­lisut inuktitul­lu, as­singusin­naagaluar­tut oqaatsinit naggueqatigiin­nit al­lanit, soorlu Spaniamiutuunit Por­tugalimiutuunil­lu, al­laanerul­luin­nar­put.

Oqaatsit inuit avatangiisimin­nik, qalipaatinik, an­ner­tus­sutsimik, sumiif­fin­nik sam­mivin­nil­lu, paasin­nit­tariaasian­nut al­laatigin­neriaasian­nul­lu sun­niuteqar­tar­put. As­sersuutigalugu oqaatsini ataatsini ima oqar­toqarsin­naavoq: “Sul­lineq as­san­ni taler­pin­niip­poq.” Oqaatsinili al­lani ima oqar­toqas­sagaluar­poq: “Sul­lineq as­san­ni kujataata kitaatungaaniit­tumiip­poq.” As­sigiin­ngis­sutit taamaat­tut paatsiveerutsitsil­luin­narsin­naap­put. Tupin­nan­ngilaq Babelimi napasulialior­tut suleqatigiigin­nar­nis­sar­tik saper­nar­til­luin­narsimam­mas­suk.

SORLUM­MIL­LUNI QARLOR­NEQ IMALUUN­NIIT AJOR­NAKUSOOR­TUMIK OQALUN­NEQ?

Inuit siul­liit qanoq oqaaseqaq­qaarsimap­pat? Biibilimi al­las­simavoq inuk siul­leq, Adami, uumasut tamaasa taaguusersoramigit nutaanik oqaasiliorsin­naasimasoq. (1 Mosesi 2:20) Taamatut­taaq Adamip Evamut misigis­sutsini taal­lior­palaar­tumik oqaatigai, Eval­lu paatsuugas­saan­ngitsumik Guutip peq­qus­sutaa naalan­ngin­nerul­lu kingunerisas­sai oqaatigai. (1 Mosesi 2:23; 3:1-3) Tas­sa oqaatsit siul­liit inuit at­taveqaqatigiis­sin­naalersil­lugil­lu oqaatsit atorlugit nutaaliorsin­naan­ngor­tip­pai.

Babelimi oqaatsitigut paatsiveerun­nermi inuit timik­kut silas­soris­sutsik­kul­lu ataasioqatigiis­sin­naajun­naarsin­neqar­put. Oqaaserineqar­tunut siul­ler­tul­li oqaasii ajor­nakusoor­tuup­put. Ukiut hundredit arlaqan­ngitsut ingerlaneran­ni il­loqarfis­suit ulapaarfiusut sorsul­laq­qis­sul­lu katersaarsuit pilersin­neqarlutil­lu nunat as­sigiin­ngitsut akor­nan­ni niueqatigiit­toqaler­poq. (1 Mosesi 13:12; 14:1-11; 37:25) Oqaatsinik ikit­tuin­nar­nik nalun­ngisaqarsimagaluarunik oqaasilerinermul­lu malit­tarisas­saqarsiman­ngik­kaluarunik taama ineriar­torsimatigisin­naas­sap­pat? Biibili naaper­torlugu oqaatsit siul­liit oqaatsil­lu Babelimi piulersut sorlum­mil­luni qarlor­nerunatik oqaasiup­put ajor­nakusoor­tut.

Taamatut iner­niliineq nalitsin­ni misis­suinermit taperser­neqar­poq. The Cambridge Encyclopedia of Language-mi ima al­las­simavoq: “Paasinarsivoq kulturit tamarmik misis­sor­neqarsimasut, kulturimut tun­ngatil­lugu qanorluun­niit ‘atugaris­saan­ngitsigigaluar­tut’, inuian­nut ‘atugaris­saar­tutut’ taaneqar­tar­tutut ineril­luarsimasunik ajor­nakusoor­tunil­lu oqaaseqar­tut.” Harvard University-mi profes­sori Steven Pinker atuak­kiamini The Language Instinct-imi ima al­lap­poq: “Ineril­luarsiman­ngitsunik oqaaseqan­ngilaq.”

SIUNIS­SAMI OQAASERILIGAS­SAT

Oqaatsit itsar­nitsat pisoqaas­susaat, sumin­ngaan­neer­nerat, oqaatsit naggueqatigiit as­sigiin­ngil­luin­nar­nerat itsarlu oqaatsit ajor­nakusoor­nerat misis­soq­qis­saareerlugit qanoq naleq­qut­tumik iner­niliisin­naavugut? Inup­pas­suit isum­mersimap­put Babelimi qanoq pisoqarsimaneranik Biibilimi oqalut­tuaq tutsuiginarluin­nar­tuusoq.

Biibilimi al­las­simavoq Jehova Guuti Babelimi inuit im­minerminut pikitsitsim­mata oqaasiinik paatsiveerutsitsisoq. (1 Mosesi 11:4-7) Neriorsuivorli ‘inuiaqatigiit al­lan­ngor­tis­sal­lugit, minguitsunik qarloqalersil­lugit; tamak­kerlutik Jehovap aq­qa torlorfiginias­sam­mas­suk isumaqatigiil­lutil­lu kif­far­tuul­lugu’. (Sefania 3:9) Ul­lumik­kut ‘qarlut minguitsut’ taak­ku, sal­lusuis­sutit Guutip oqaasianeersut, nunarsuaq tamak­kerlugu inun­nik ataasioqatigiilersitsip­put. Taman­na eq­qarsaatigalugu Guutip inuit as­sigiim­mik oqaaseqalersin­nerisigut, Babelimi iliuutsiminit al­laanerul­luin­nar­tumik iliuuseqar­nermigut, suli an­nerusumik ataasioqatigiilersitsitsinis­saanik iner­niliinis­saq pis­susis­samisuus­saaq.