Kala Polondo!
“Enu uenu kalenu polondo. Mukonda o ngana ua ka tukuluka mu kithangana ki mua ki fikile.”—MAT. 24:44, NW.
1, 2. (a) Izulukutu iebhi ia kanena o Bibidia, ni kiebhi ki tena ku ki sokesa ni ingo ia kuama o diiala? (b) Kiebhi o kibuikilu kia-nda kuíza kia ku tokala ué?
MU mivu iavulu, saí diiala dia fuma, ua kexile mu sangulukisa athu mu ku tonoka ni ingo, o kiama kiê kia mu belesele. Muéne uambe: “Kioso ki u kala ni kiama ki u tumina, eie u divua kála uala ni ujitu ua beta-kota mu ngongo.” Maji mu kizuua kia 3 ia Kamusasadi ua 2003, o kiama kiê kia mu bhilukila, ki ki mu kuama. Kiene, kia mu tukumuisa, o ingo íii ia zele, ia pezalele 380 a jilibra, (172 kia jikilu). O kiama kia mu tukumuisa, o diiala didi ka kexile polondo.
2 Kima kiambote ku xinganeka mu kikanenu kia Bibidia kia lungu ni kibuikilu kia “kiama,” mukonda dia kiki, tua tokala ku kala polondo. (Tanga Dijingunuinu 17:15-18.) Nanhi ua-nda buika o kiama kiki? Mu kidi, o izulukutu, iene mu bhita ku mundu ua Diabhu, iene mu londekesa kuila iene ia diuana mudiê. O kiama kia kusuka, kilombolola o Ifuxi ia Dibundu, (Nações Unidas) o “kuinhi dia lumbinga,” kilombolola o jinguvulu joso ja ngongo. Enhá ene a-nda buika o kidianzunga, kilombolola o Babilonha ia Dikota, o kisangela kia jingeleja ja makutu. O kizulukutu kiki, kia-nda bhita thembu kuxi? Etu ki tuejiia o kizuua, né o kithangana kiê. (Mat. 24:36) Tuejiia ngó kuila o kizuua kiki, kia-nda tu tukumukisa, ni kuila o kizuua kiê kia zukama dingi. (Mat. 24:44; 1 Kol. 7:29) Mukonda dia kiki, tua tokala ku kala polondo mu nzumbi, phala ku kingila o kizuua kia-nda kuíza Kristu ku Fundisa, muéne ua-nda kala o Mubhuludi uetu! (Luka 21:28) Phala ku kala polondo, tua tokala ku katula phangu ia jiselevende ja Nzambi, akexile ni kixikinu, akexile polondo, ia a mono o ki kumbidilu kia ikanenu ia Nzambi. O kuila tua-nda katula mbote mu misoso íii?
Kala Polondo Kála—Kia Kexile Noué
3. Ukexilu uebhi ua iibha, ua bhangesa Noué, ku mu bhonza ku kala fiiele kua Nzambi?
3 Sumbala mu izuua ia Noué, o athu akexile ngó mu bhanga ima ia iibha, né kiki Noué ua londekesele kuila ua kexile polondo, phala ku mona o ki kumbidilu kia kikanenu kia Nzambi. Xinganeka o hadi ia talele Noué, mu kaxi ka ji-anju a bhukumukine a kitukile athu, phala ku sakana ni ahatu a uabha! O ahatu enhá a vuala makixi, “iiala ia makota” mukonda dia nguzu iâ, akexile mu bhanga kavuanza ku akuâ. (Dim. 6:4) Xinganeka mu usuéia ua kexile mu bhanga o makixi, mu ididi ioso mua kexile múia. Kienhiki, o kuiibha kua kexile mu divuala mu ngongo, o ilunji ioso ia ixinganeku, ni ibhangelu iâ, ia iibhile. Mukonda dia kiki o Suke-ku, Ngana Jihova, ua kanene kuila ueji buika o athu oso a iibha.—Tanga Dimatekenu 6:3, 5, 11, 12.a
4, 5. Kiebhi o ima iene mu bhita mu izuua ietu, ia sokela ni ima ia bhiti mu izuua ia Noué?
4 Jezú uambe kuila o ukexilu ua izuua ietu, ueji sokela ni ua izuua ia Noué. (Mat. 24:37) Mu kifika, tuene mu mona ué o ukexilu ua iibha, ua madimonho. (Dij. 12:7-9, 12) O madimonho a kitukile athu mu xitu mu izuua ia Noué. Sumbala mu izuua ietu kene dingi mu kituka athu mu xitu, maji né kiki, ene hanji mu nganala, ki kale o minzangala, mba o adiakimi. Sé athu ku kijiia, o ifusa íii, kiene mu ku a uabhela ku mona o ima ia iibha i bhanga athu, ene mu nganala mu ixi ioso.—Efe. 6:11, 12.
5 O Mak’â Nzambi, amba kuila Diabhu “kijibhangânga,” ni kuila muéne “ua kuata nguzu ia kalunga” (Nzuá 8:44; Jihe. 2:14) O kutena kuê, kua tolo kua mienhu ia athu. Maji muéne u tena ku nganala athu. Kienhiki, muéne u bhangesa athu ku kala ni ibanzelu ia ujibhangânga ku mixima. Mu kifika, mu 142 a tuana a a vuala mu ixi ia Estados Unidos, 1 uene mu bhua mu kufuá ku maka a ujibhangânga. Mu ku mona o usuéia uoso uene ku mundu, o kuila u xikina kuila ku hádia Jihova, ua-nda bhanga kima kála kia bhange mu izuua ia Noué? O kuila muéne ua-nda kamba ku bhanga kima?
6, 7. Kiebhi kia londekesa Noué ni muiji uê, o kixikanu kiâ, ni henda iâ, kua Nzambi?
6 Mu kithangana kia tokala, Nzambi ua zuela kua Noué kuila, ueji bheka o dilúvio mu ixi ioso, phala ku buika athu oso a iibha. (Dim. 6:13, 17) Jihova ua tumina Noué ku tunga álaka kála kaxa ia dikota. Noué, ni muiji uê a mateka ku i tunga. Ihi ia a kuatekesa ku belesela, ni ku kala polondo, kioso kiéza o kizuua kia Nzambi ku fundisa?
7 O kixikanu kia kidi, ni ku zola Nzambi, kia bhangesa Noué, ni muiji uê, ku bhanga ioso ia a tumina Nzambi. (Dim. 6:22; Jihe. 11:7) Mu ku kala mutuameni ua muiji, Noué ua kexile polondo mu nzumbi, ka bhange o ima ia kexile mu bhanga athu. (Dim. 6:9) Muéne uejidile kuila ua tokalele ku langa o muiji uê, phala ka kale ni ukexilu ua iibha ua athu a a kondolokele. Ene ka tokalele ku thandanganha kiavulu, ni ibhindamu ia mienhu iâ. Nzambi ua a bhana kikalakalu phala ku ki bhanga, athu oso ku muiji a tokalele ku bhanga o sidivisu íii.—Tanga Dimatekenu 6:14, 18.
Noué ni Muiji uê Akexile Polondo
8. Ihi ilondekesa kuila o muiji ua Noué uexile abhezi a Nzambi?
8 O musoso ua Bibidia u tumbula kiavulu Noué, o mutuameni ua muiji, sumbala o muhatu ua Noué, ni an’ê, ni ahatu’â, akexile ué abhezi a Jihova. O polofeta Izekiiele ua tange ué o kidi kiki. Muéne uambe kuila se Noué ua kexile mu izuua ia Izekiiele, o an’ê keji bhuluka ngó mukonda dia ima iambote ia bhangele o jitata jâ. Mukonda ene akexile kia adiakimi, ene eji sola se eji belesela, mba ku xibhaka. Mu veji dia kiki, ene alondekesa o henda iâ kua Nzambi, ni mu itumu iê. (Ize. 14:19, 20) O muiji ua Noué, a xikinine o itendelesu ioso, a londekesele o kixikanu kiâ, kehela kuila o ibhangelu ia akuâ, i a fidisa ku bhanga o kikalakalu kia a bhanene kua Nzambi.
9. Lelu a nanhi ene mu londekesa o kixikanu kála kia Noué?
9 Ki tu suínisa kiavulu mu ku mona o atuameni a miji lelu ku mundu uoso, ku bhanga ioso phala ku kaiela o phangu ia Noué! Mukonda ene ejiia kuila ki kua bhingi ngó ku dikila o muiji, kála o ku a sumbila izuatu, ku tunga inzo phala ku kala-mu, ni ku a ta bhu xikola. Maji a tokala ué ku a longa o mak’â Nzambi. Mu ku bhanga kiki, ene a mu londekesa kuila ala polondo mu ku kingila o kizuua kia Jihova, kia-nda kuíza se ku laleka.
10, 11. (a) Kiebhi kia divu Noué, ni muiji uê, kioso kia kexile mu álaka? (b) Kibhuidisu kiebhi ki tua tokala ku di bhanga?
10 Noué, muhatu uê, an’ê ni ahatu’â, nange a kalakala phala ku tunga o álaka mu 50 a mivu. Kioso ene kia kexile mu tunga o álaka, nange ene akexile mu tubhuka, ni ku bokona veji javulu. Ene ambata menha, kudia, ia a bokuesa o iama. Xinganeka o athu enhá. O kizuua kia dikota kia bhixila. Mu kizuua kia 17, ku mbeji ia kaiiadi, ua muvu ua 2370 A.K.K., ene a bokona mu álaka. Jihova ua jika o dibhitu, o mvula ia mateka ku noka. O dilúvio ki dia bhiti ngó mu mbanza imoxi. Majiia ma dikola, mazungu a diulu a jikuka, o menha a suína a bobesa ixi ioso, o álaka anga i kala mu kuendela ku thandu a menha. (Dim. 7:11, 16) O athu ala bhu kanga, a mu boba mu menha, o ala mu álaka a bhuluka. Kiebhi kia divu o muiji ua Noué? Mu kidi, ene a sakidila Nzambi. Se phata ene a banze: ‘Tua sanguluka mu ku bhanga o vondadi ia Nzambi ia kidi, ni ku kala polondo!’ (Dim. 6:9) U tena ku dixinganeka mu ku bhuluka ku kizuua kia Alumajedone, ni kulondekesa ué o kisakidilu, kála kia londekesa Noué, ni muiji uê?
11 Se-ku kima kia-nda fidisa o Muteni-a-Ioso, ku kumbidila o kikanenu kiê, kia ku buika o mundu ua Satanaji. Dibhudise: ‘O kuila nga dielela ni kidi kioso, kuma o ikanenu ioso ia Nzambi ia-nda di kumbidila, se-ku kima kia-nda kamba ku di kumbidila mu kithangana kiê, kia tokala?’ Se kiene, kala polondo, mu kuijiia kuila o ‘kizuua kia Jihova’ kia zukama.—2 Phe. 3:12.
Mozé ua Kexile Polondo
12. Ima iahi ieji bhangesa Mozé ku kamba ku dilanga mu nzumbi?
12 Tua-nda di longa phangu ia mukuá. Mu ibanzelu ia athu, Mozé ua kexile bhu kididi kia fuma mu Ijitu. Mukonda dia ku mu sasa kuala o mon’â Falaó, nange Mozé ua kexile bhu kididi kia fuma, ua kexile mudia kiambote, ua kexile ni izuatu ia fuama, ni dibhata diambote. Muéne ua di longo kiavulu. (Tanga Ikalakalu 7:20-22.) Nange muéne ueji lundula jimbote javulu.
13. Kiebhi Mozé kia kolokota mu ku kingila o ikanenu ia Nzambi?
13 Nange o ilongesu ia tambula ku jitata jê, ia kuatekesa Mozé ku tonginina o ubhezelu ua makutu ua kexile mu bhanga akuâ Ijitu. (Mak. 32:8) O ilongesu ia akuâ Ijitu, ni ku tunga mu dibhata dia sobha, ki i mu bhangesa kueha o ubhezelu ua kidi. Muéne uejidile kiambote o ikanenu ia bhange Nzambi ku jitata jê, iú ua kexile ni vondadi ia kulondekesa kuila ua kexile polondo phala ku bhanga o vondadi ia Nzambi. Mu ku suka-ku Mozé uambe ku an’â Izalaiele: “Jihova, . . . Nzambi ia Mbalahamu, Nzambi ia Izake, Nzambi ia Jakobo, ua ngi katula iú ua ngi tumu kó kuenu.”—Tanga Makatukilu 3:15-17.
14. Kiebhi kia polovala o kixikanu, ni ku suína kua Mozé?
14 Jihova uexile Nzambi ia kidi phala Mozé, ka sokele ni iteka ia akua Ijitu, o jinzambi ja kambele muenhu. O ukexilu ua muenhu uê, ua londekesele kuila muéne ua kexile mu mona “Ió ka moneka ku mesu.” Mozé ua kexile ni kixikanu kuila Nzambi ueji bhulula o mundu, maji kejidile se thembu kuxi. (Jihe. 11:24, 25, 27) Muéne ua londekesa kuila, ua mesenene muene kiavulu ku mona o Jihebeleu ku tambula ufolo, kioso kia zokela o mukua Izalaiele, akexile ku mu beta. (Mak. 2:11, 12) Maji kiki, ki kiexile luua o kithangana kia Jihova kia ku bhulula o mundu uê, kienhiki Mozé ua lengela mu ixi iéngi. Sé phata, kia mu bhonzele ué ku kala mu kikangalakata, mukonda muéne ua kexile ni muenhu uambote mu Ijitu. Maji né kiki, Mozé ua londekesa kuila ua kexile polondo, mu ku kumbidila o itendelesu ioso ia mu bhana Jihova. Kienhiki, Nzambi ueji mu tumina ngó ku bhulula o jiphange jê, kioso muéne kieji bhiti 40 a mivu mu ixi ia Midiiana. Mu ku xikina o kitendelesu kia Nzambi, Mozé ua vutuka dingi mu Ijitu. O kithangana kia bhixile phala Mozé ku bhanga o kikalakalu kia Nzambi, ni ku ki kumbidila kála kia mesenene Nzambi. (Mak. 3:2, 7, 8, 10) Kioso kia vutuka mu Ijitu, Mozé, o diiala “ua xididika athu oso mu ngongo ndenge”, ua bhingile ku suína phala ku disanga ni Falaó. (Dia. 12:3) Muéne ua vutuka veji javulu mu Ijitu, kioso kia kexile mu bhita o mabhebhu moso, mukonda muéne kejidile o mabhebhu moso eji bhita, kua bhingile ku moneka dingi ku pholo ia Falaó.
15. Sumbala ni ibhidi, ihi ia kuatekesa Mozé ku kolokota mu ku bhana kijingu kua Tat’ê ia diulu?
15 Mu 40 a mivu a kaiela, tundé mu 1531 A.K.K. katé ku muvu ua 1473 A.K.K., Mozé ua bhiti mu ibhidi iavulu. Maji né kiki, muéne ua bhana kijingu kua Jihova, iu ua suínisa o jiphange jê akua Izalaiele ku ximana ué Nzambi. (Mate. 31:1-8) Mukonda diahi? Mukonda muéne ua zolele o dijina dia Jihova, ni ungana uê, o dijina diê ndenge. (Mak. 32:10-13; Dia. 14:11-16) Sumbala tuene mu dibhana ué ni ibhidi iavulu, maji né kiki, tua tokala ué ku kolokota mu ku zokela o unguvulu ua Nzambi, mu kuijiia kuila o ku bhanga kiki, uene o ukexilu uambote, o kima kia beta-kota ku muenhu, kima kia mukua ndenge. (Iza. 55:8-11; Jel. 10:23) O kuila kiene ué ki u divua?
Kolokota mu ku Dilanga!
16, 17. Mukonda diahi o izuelu iala mu divulu dia Marku 13:35-37, dia ku tokala ué?
16 “Alukenu-phe, mu [dilange], . . . kuma o thembu ki mua ijiia.” (Marku 13:33) Jezú ua bhana o kitendelesu kiki, kioso kia tange o kijimbuete kieji londekesa o dizubhilu dia mundu iú ua iibha. Xinganeka mu izuelu ia Jezú ia lungu ni kikanenu kia dikota kiala mu divulu dia Marku, kiambe: “Langidilenu-phe! Kuma kithangana kioso hinu k’iza ngana ia dibhata, ki mua kijiia, mba mu ngoloxi, mba mu kaxi ka usuku, mba mu makolombolo, mba mu kimene; Phala ki ki bhite kuila, sumba uiza ku mbulu n’a mi sange muaienu ku kilu! Kioso ki nga mi tangela enu, ene oso nga a tangela-kiu: Dilangienu!”—Marku 13:35-37, NW.
17 O kitendelesu kia Jezú, kia kexile mu londekesa kima. Muéne ua zuela ia lungu ni ku dilanga mu maukexilu a uana mu ku tona o mesu mu usuku. O ku langidila mu kimene kiene mu bhonza dingi ku mulangidi o ku kolokota o ku langidila mu ola ia makolombolo. O athu ene mu bhanga o Ita, a xikina kuila kiki kiene o kithangana kia ku kuata o nguma, mukonda u a sanga ene “a zeka.” Kiene kimoxi ué lelu, o athu ku mundu a mu zeka mu nzumbi, etu tua tokala ku bhanga ioso phala ku dilanga. O kuila tuala ni phata kuma tua tokala ku ‘aluka,’ ni ku ‘dilanga’ mu ku kingila o kizuua kia dizubhilu, ni ku bhuluka kuetu?
18. Etu tu Jimbangi ja Jihova ujitu uahi u tuala nau?
18 O diiala u longa o iama, tua mu tange mu dimatekenu ua bhuluka ku ingo. Maji o kikanenu kia Bibidia ki zuela kuila ki kale o jingeleja ja makutu, ni ukexilu uoso ua iibha ua mundu, ka-nda kamba ku u buika ku dizubhilu dia mundu. (Dij. 18:4-8) O jiselevende joso ja Nzambi, ki kale o minzangala, ni adiakimi, a tokala ku bhanga ioso phala ku kala polondo mu kizuua kia Jihova, kála kia bhange Noué, ni muiji uê. Etu tuala ku mundu muene athu, kene mu bhana kijingu kua Nzambi, mukonda dia ilongesu ia makutu ia jingeleja, ni ia athu kejiia Nzambi, ni ió a dituna Nzambi, ene a xonguena o Mubhangi ni izuelu iá. Maji etu, ki tu tokala ku xikina ku tu nganala. Tua tokala tu xinganeka mu jiphangu ji tua di longo kiá, ni ku kala polondo phala ku zokela, ni ku bhana kijingu kua Jihova, “o Nzambi ia jinzambi,” “muene Nzambi ngó Suke-ku, o uzônda uê uvula, ukuata uoma.”—Mate. 10:17.
[Tanga mu luji]
a Tanga o A Sentinela 15 ia Dezembro ia 2010, mu mbandu 30, phala kuijiia o “hama ia mivu ni makuinhi a iiadi,” ia tange mu divulu dia Dimatekenu 6:3, mu phutu.
Eie ua Lembalala?
• Mukonda diahi Noué ua diangele ku ta ku pholo o ibhindamu ia muiji uê mu nzumbi?
• Kiebhi o ukexilu ua mundu lelu, ua difu ni izuua ia Noué?
• Sumbala ni ibhidi, mukonda diahi Mozé ua kolokotele mu ikanenu ia Jihova?
• Ikanenu iebhi ia Bibidia, i ku kolokotesa ku dilanga mu nzumbi?
[Foto ku mbandu 25]
Noué ni muiji uê, a kolokotele mu ku bhanga o kikalakalu kia Jihova
[Foto ku mbandu 26]
O ikanenu ia Nzambi ia kuatekesa Mozé ku dilanga