Milongi phala Ukexilu wa Ukidistá ni Ukunji Wetu Milongi Phala o Yônge — Mulangidi KIDIDI KYA KUBHAKA MADIVULU MU INTERNETE

Milongi phala Ukexilu wa Ukidistá ni Ukunji Wetu Milongi Phala o Yônge

7-13 YA KASAMBWADI

O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | MARKU 7-8

‘Zangula o Taka yé ni u Ngi Kayele Jinga’

(Marku 8:34) Bhenyobho Jezú anga u ixana o mundu, u a ambela kumoxi ni maxibulu mê, wixi: Se muthu wambe kwiza ku dima dyami, kikale u jimba ku di xinganeka mwène, a zangule taka yê, n’a ngi kayele.

nwtsty milongi phala kutokwesa Mar 8:34

kikale u jimba ku di xinganeka mwène: Mba “kuxisa o ima yoso ya mu tokala mba ya mesena.” Kiki kilondekesa kwila o muthu u dituna ku di banza ngó mwene, mba wehela kwila Jihova mwéne u langa o mwenyu wê. O kizwelu kiki mu Ngeleku ki tena kulombolola: “kudituna mwéne mwene,” o kilombolwelu kiki kya fwama mwene, mukonda kyala lungu ni kudituna o jihanji, o ima ya mesena, mba kala kya mesena o muthu. (2Ko 5:14, 15) O kizwelu kimoxi kiki, kyene we kya zwela Marku, kyoso kya soneka kwila Phetele wa ditunu Jezú.—Mar 14:30, 31, 72.

Sentinela 01/08/92 pág. 17 parág. 14

Kyebhi ki wa mu Lenga Phala Kutambula o Mwenyu?

¹⁴ Jezú wambela o maxibulu akexile nê kumoxi ni ku athu engi kwila: ‘Se muthu wambe kwiza ku dima dyami, kikale u jimba ku di xinganeka mwène, (mba, “mwene wa tokala kuzwela, ‘kana kwa mwéne mwene,” Charles B. Williams) a zangule taka yê, n’a ngi kayele jinga.’ (Marku 8:34) Kyoso ki tu xikina o kixanu kiki, twa tokala kukala polondo phala ku ‘kibhanga jinga,’ ki tu ki bhanga ngó mukonda dya mbote i twa-nda tambula kana, maji mukonda se tu landuka mba tu bhanga kima ki londekesa kwila twa kambe kilunji, ki tena kuta mu kilwezu o kidyelelu kyetu kya mwenyu wa kalelaku. O muthu u kula mu nzumbi bhofele-bhofele, maji o ima yoso ya bhanga phala kukula mu nzumbi i tena ku dibota ni lusolo, se u kamba ku dilanga jinga mu nzumbi!

(Marku 8:35-37) Kuma woso wambe kubhulula o mwenyu wê, wa-nda ku u texi. Maji woso u texi o mwenyu wê, mukonda dyami eme ni dya Njimbu Yambote, wa-nda ku u bhulula. ³⁶ O muthu u bhanduluka-hi, se wa nganyala oxi yoso, n’a i texila o mwenyu wê? ³⁷ Mba muthu u bhana mwenyu wê mu kima kyahi?

Sentinela 15/10/08 pág. 25-26 parág. 3-4

Ihi i u Tena Kuxisa Kudima, Phala Kunganyala o Mwenyu wa Kalelaku?

³ Mu kithangana kyenyiki, Jezú wa bhange ibhwidisu iyadi i bhangesa kuxinganeka: “O muthu u bhanduluka-hi, se wa nganyala ixi yoso, n’a i texila o mwenyu wê? Mba muthu u bhana mwenyu wê mu kima kyahi?” (Marku 8:36, 37) O kitambwijilu kya kibhwidisu kya dyanga, kyene mwene kya lungu ni kibanzelu kya athu mu xitu. Ki kwala ni valolo se o muthu u nganyala o ixi yoso, maji u lémbwa kukala ni mwenyu. O athu a katula ngó mbote mu jimbote jyâ se ala ku mwenyu. O kibhwidisu kya kayadi kya Jezú: “Mba muthu u bhana mwenyu wê mu kima kyahi?” Mwene nange wa lembalesa o jingivwidi jê ya lungu ni ima ya zwela Satanaji ya lungu ni Jobe: “O muthu yoso yala na-yu u i bhana mu ku kula o mwenyu wê.” (Jobe 2:4) Phala yó kene mu bheza Jihova, nange a banza kwila o izwelu ya Satanaji, kidi mwene. Avulu a tena kubhana yoso, katé mwene kubhukumukina o itumu ya Nzambi, phala kukala ngó ni mwenyu, mba kulanga o myenyu yâ. Maji o Jikidistá jya kidi, kene mu banza kiki, kana.

⁴ Twejiya kwila Jezú kejile mu ixi phala ku tu bhana sawidi yambote, umvwama, ni mwenyu u nangenena ku mundu yú wa yibha. Mwene wejile phala ku tu jikula o njila phala ni tu tambule o mwenyu wa kalelaku ku mundu wobhe, kiki kyene o kima ki tu bhana valolo ya dikota mba tu u sakidila. (Nzuá 3:16) O Kidistá nange weji tendela kwila o kibhwidisu kya dyanga kya Jezú, kilombolola: “Mbote yahi yeji kala na-yu o muthu, se u nganyala o mundu ni kukamba o kidyelelu kya kunganyala o mwenyu wa kalelaku?” O kitambwijilu kyenyiki: Keji nganyala kima. (1 Nzuá 2:15-17) Phala ku tu kwatekesa kutambwijila o kibhwidisu kya kayadi kya Jezú, etu twa tokala ku di bhwidisa: ‘Katé bhebhi bhu ngala polondo mu kuxisa o ima phala kutunga ku mundu wobhe?’ O kitambwijilu kyetu mu kibhwidisu kiki, bhu kaxi ka ukexilu wa mwenyu wetu, kilondekesa o kidyelelu ki twala na-kyu ku muxima.—Sokesa ni Nzuá 12:25.

(Marku 8:38) Woso u kala ni jisonyi jami eme ni jya maka mami ku mwiji yú wa jiphànda ni ituxi, o Mon’a Muthu we wa ká kala ni jisonyi jya mwène kyá keza ni ungana wa Tat’â ni ji-anju jê jangene.

Jesus—o Caminho pág. 143 parág. 3

Nanyi o Mon’a Muthu?

Phala kutambula o ujitu wa ku a xikina kwala Jezú, o akayedy’ê a bhingi kukala athu a swina, a ta ku pholo o Utuminu wa Nzambi. Jezú u zwela wixi: “Woso u kala ni jisonyi jami eme ni jya maka mami ku mwiji yú wa jiphànda ni ituxi, o Mon’a Muthu we wa ká kala ni jisonyi jya mwène kyá keza ni ungana wa Tat’â ni ji-anju jê jangene.” (Marku 8:38) Mu kiki kyoso Jezú kya-nda kwiza mu “thembu’oyo, kala muthu wa kà mu vutwila kyoso kya tokala mu ikalakalu yê.”—Matesu 16:27.

Tokwesa o Milongi ya Nzambi

(Marku 7:5-8) Jifalizewu ni jimesene ene mu longa o Kitumu, anga eza kwa Jezú, a mu ibhula, exi: Phala-hi maxibulu mé a kamba kukwata kijila kya akulu-a-ndamba, adya ni maku maxidi? ⁶ Mwène wa ambela, wixi: Mu akwa mangonya! Izaya kidi kyê kya mi soneka enu, wixi: Nzambi wambe kuma: Athu yá a ngi xila ngó ni mizumbu yâ, maji mixima yâ-phe ya ngi kala kwa lebha. ⁷ A ngi bheza-phe ngó makutu ni kulonga ijila ya tumu ngó athu, kala Nzambi mwène wa i tumu. ⁸ Enu mu-xa kitumu kya Nzambi, mu kwata kijila kya athu, kala mu kusukula jímbya ni jikopho. Say we ima yamukwá dingi yavulu i mu bhanga.

Mulangidi 08/16 difwe 32 kaxi 1-4

Atangi a Madivulu Metu Ebhula

Mukonda dyahi o kukamba kusukula o maku, kwexile kituxi phala o jinguma jya Jezú?

▪ O jinguma jya Jezú jya kexile mu longolola Jezú ni maxibulu mê, mukonda dya ima yavulu, kála o kukamba kusukula o maku ande dya kudya. O Kitumu kya Mozé Kya jimbulula o ima i bhangesa o muthu kukasana. Mu kifika, se o muthu u kala ni kibhubhe kya masu mba kya manyinga, u kala ni dibhute, u kwata o kimbi kya muthu mba kya kyama, mwéne u kasana. O Kitumu kya jimbulula wé ima ya tokalele kubhanga o muthu phala kuzela dingi. Mwéne wa tokalele kubhana sata, ku disukula mba ku di lundulwila menya.—Iji. ibat. 11-15; Dia. kibat. 19.

O jimesene jya Jijudé a bandekesa wé o ijila yâ mu itumu yiyi. Say divulu dya zwela kwila, o jimesene jiji jya bandekesa dingi ijila yengi, mwa tumbula o ima yoso i tena kuxidisa o muthu, ni kyebhi o muthu yú u tena ku sambukisa akwâ. Ene a tumbula wé o ima ya tokalele kuxila, ni ima ki i tokalele kuxila. A zwela we o ima ya tokelele kubhanga o muthu, phala kuzela dingi

O jinguma jya Jezú, a mwibhula: “Phala-hi maxibulu mé a kamba kukwata kijila kya akulu-a-ndamba, adya ni maku maxidi?” (Marku 7:5) O Jifalizewu jojo, ka kexile mu zwela ya lungu ni kusukula o maku ande dya kudya. Ene a bhangele kijila kya kwila, ande dya muthu kudya, a tokalele ku mu lundulwila menya bhu maku. O divulu di twa tange kyá kudima dya zwela we kwila, o jimesene “a zwelele we o itutu mwa tokalele kuta o menya, o menya a tokalele ku a ta mu kitutu, o muthu wa tokalele ku lundulwila o menya, ni kyebhi kya tokalele kwa lundulwila bhu maku.”

Kyebhi Jezú kya kexile mu mona o itumu yoso yiyi ya bhangele o jimesene jiji? Mwéne wa tangela o atwameni a Jijudé, wixi: “Mu akwa mangonya! Izaya kidi kyê kya mi soneka enu, wixi: Nzambi wambe kuma: Athu yá a ngi xila ngó ni mizumbu yâ, maji mixima yâ-phe ya ngi kala kwa lebha. A ngi bheza-phe ngó makutu ni kulonga ijila ya tumu ngó athu, kala Nzambi mwène wa i tumu. Enu mu-xa kitumu kya Nzambi.”—Marku 7:6-8.

(Marku 7:32-35) Anga bhu kala athu a mu bhekela muxilu, mukwa kukukuma mu kuzwela, hé a mu dyonda phala a mu tule maku mê. ³³ Mwène anga u mu katula mu kifuxi, u sondoloka-nê, u mu ta milembu mu mátwi, u ta mathe, anga ni mathe enyó u mu babata bhu dimi. ³⁴ Bhenyobho anga u talesa ku dyulu, u di tula mwenyu, wixi: Efata, kifwa wambe wixi: Xitunuka! ³⁵ Mátwi-mê anga ma xitunuka, o dimi dyê di zoza mu kithangana kyenyókyo, anga u zwela, u batula kyambote.

Sentinela 15/02/00 pág. 17-18 parág. 9-11

O Kwila Eye Wala ni “Kilunji Kya Kidistu”?

⁹ O diyala dyexile muxilu ni kwila ka tenene we kuzwela kyambote kifwa wa kexile mu kukuma mu kuzwela. Jezú nange wa mono kwila o diyala wa thandanganyele kyavulu. Mu kusuluka mwene wa bhange kima ka kexile mu kibhanga ku athu. Mwene anga u mu katula mu kifuxi, u sondoloka-nê. Jezú wa bhange we ijimbwete phala kulondekesa ku diyala o ima yeji bhanga. Mwene “u mu ta milembu mu mátwi, u ta mathe, anga ni mathe enyó u mu babata bhu dimi.” (Marku 7:33) Lwa mukwa, bhenyobho Jezú anga u talesa ku dyulu, u hemena. Mu kubhanga kiki wa kexile mu londekesa ku diyala o ima yeji bhanga, mu kwamba kwila: ‘O ima i nga-nda bhanga kokwé, nga-nda i bhanga mukonda dya kutena kwa Nzambi.’ Mu kusukáku, Jezú wambe: “Xitunuka.” (Marku 7:34) Mu kiki o mátwi ma diyala ma xitunuka, anga u mateka we kuzwela kyambote.

¹⁰ Henda ya dikota ya londekesa Jezú ku athu! Mwene wa kexile mu suwa o athu, mu ku di ta mu ididi yâ, o kubhanga kiki kya mu bhangesa kuxila o ibanzelu yâ. Kuma tu Jikidistá, twa tokala kulondekesa kwila twala ni kilunji kya Kidistu mu maka yá. O Bibidya i tu tendelesa: “Mu kuzubha-phe, kalenu ni muxima umoxi ni kixinganeku kimoxi, mu di xinganeke jinge mudyenu. Mu di zole kala mu jiphange, mu nengane mixima, mu batâma.” (1 Phetele 3:8) Kiki ki tu bhangesa kuzwela ni kubhanga o ima, mu ukexilu u londekesa kwila tu xila o ibanzelu ya akwetu.

¹¹ Mu kilunga, tu tena kulondekesa kwila tu xila o ibanzelu ya athu mba twa a zolo, mu ku a talatala kyambote, mu ukexilu u tweji mesena we kwila a tu talatala. (Matesu 7:12) Kubhanga kiki, kwa lungu ni kudilanga mu ima i tu zwela, ni kyebhi ki tu zwela. (Kolose 4:6) Lembalala kwila o ima i tu zwela sé kubanza, ya soko ni ‘jiphondo jya xibhata.’ (Jisabhu 12:18) Abha ku mwiji? O diyala ni muhatu a dizolo mwene kyavulu, a xila o ibanzelu ya ene mudyâ. (Efezo 5:33) Ene eha kuzwela ima i luwalesa, ku di fundisa, kulongolola ni ku di zwelesa ima ya yibha —mu kwijiya kwila, o ima yoso yiyi i tena ku luwalesa o muthu, i tena kubhangesa o muthu kukala ni kikote ku muxima, kubhonza we phala kujimba o izwelu yiyi. O twana ala we ni ibanzelu, mu kiki o jitata jya henda ejiya o kidi kiki. Se kwa bhingi kwa bazela, o jitata jiji a kibhanga mu ukexilu u londekesa kwila a xila o twana twâ phala ka a kwatesa usudi. (Kolose 3:21) Kyoso ki tu londekesa kwila twa zolo akwetu, tu londekesa kwila twala ni kilunji kya Kidistu.

Kitangelu Kya Bibidya

(Marku 7:1-15) Kwa mu bhongolokela Jifalizewu ni amoxi-moxi ku jimesene jya Kitumu a tundile ku Jeluzaleme. ² Ene a mono maxibulu mê amoxi-mu a dya mbolo ni maku maxidi, kuma ki mòsukwile, kala kyene mu tuma o Jifalizewu mundu kubhanga. ³ Mbata Jifalizewu ni Jijudé joso kene kudya sé kusukujula kyavulu o maku, mukonda a kwata kijila kya akulu-a-ndamba. ⁴ Kya tunda we bhu kitanda, kikale a dyanga kusukula o ima yoso ya tundu na-yu bhu kitanda ni ku d’ixika, n’a dye kiwa. Say we dingi ni ijila yamukwá yavulu ya kwata, kala kusukujula jixikala, ni jímbya, ni malong’a ngôndo. ⁵ Jifalizewu ni jimesene ene mu longa o Kitumu, anga eza kwa Jezú, a mu ibhula, exi: Phala-hi maxibulu mé a kamba kukwata kijila kya akulu-a-ndamba, adya ni maku maxidi? ⁶ Mwène wa ambela, wixi: Mu akwa mangonya! Izaya kidi kyê kya mi soneka enu, wixi: Nzambi wambe kuma: Athu yá a ngi xila ngó ni mizumbu yâ, maji mixima yâ-phe ya ngi kala kwa lebha. ⁷ A ngi bheza-phe ngó makutu ni kulonga ijila ya tumu ngó athu, kala Nzambi mwène wa i tumu. ⁸ Enu mu-xa kitumu kya Nzambi, mu kwata kijila kya athu, kala mu kusukula jímbya ni jikopho. Say we ima yamukwá dingi yavulu i mu bhanga. ⁹ Wixi dingi: Kidi kyene, kuma enu izuwa yoso mwene mu mona ndunge ya kuxa bhu mbandu o Kitumu kya Nzambi, phala mu kwate ngó o kífwa kyenu. ¹⁰ Kuma Mozé, wixi: Tat’enu ni mam’enu a bhane ujitu. Wixi dingi: Woso u xinga tat’â mba mam’â, muthu wa ku mu jibha. ¹¹ Enu-phe mu longa, mwixi: Se muthu u tena kubhandulula tat’â mba mam’â maji u ambela tat’â mba mam’â kwila: Kyoso ki mweji kúdya kò kwami, nga ki lumbila Nzambi: ¹² Muthu yó ka bhingi dingi kwila tat’â ni mam’â wa a bhanga ujitu. ¹³ Kyenyiki, o Maka ma Nzambi mwa ma selula ni kífwa kyenu ki mwa tambula ku jitata jenu, ni ku ki sambukisa ku alulu ni ku alawúla. Say we dingi ima yavulu i mu bhanga, ya difu kiki. ¹⁴ Jezú anga u ixana dingi o kifuxi, hé wa ambela, wixi: Ivenu enu oso kyoso ki nga-nda kuzwela nda mu ijiye: ¹⁵ Kana kima ku kanga dya muthu ki tena ku mu bokona ni ki mu kasanesa; maji o ima-phe i tunda moxi dya muthu, yene i kasanesa o muthu.

14-20 YA KASAMBWADI

O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | MARKU 9-10

“Kisuma ki Kolesa o Kixikanu Kyetu”

(Marku 9:1) Anga wa ambela, wixi: Ngi mi ambela kidi, bhenyabha say-bhu athu emana-bhu, ka kà lola kalunga katé kya kà mona o Utuminu wa Nzambi yú wiza ni kuswina.

Sentinela 15/01/05 pág. 12 parág. 9-10

O Ikanenu Yoso i Dikumbidila Mwa—Kidistu

⁹ Kwa bhitile kyá muvu umoxi tundé Jezú kya londekesele kwila mwéne o Mexiya. O Phasu ya muvu wa 32 K.K. ya bhitile kyá. Athu avulu a mu dyelele mba a mu xikinine, eha o ku mu kayela, nange mukonda dya izukutisu, jimbote, mba ibhindamu ya mwenyu. Amukwá nange a kexile ni phata mba a luwalele mukonda Jezú wa ditunu kyoso o mundu kya mesenene ku mu bhanga kala sobha yâ. Kyoso kya mu lola kwala o atwameni a Jijudé, mwene ka xikina ku a londekesa kijimbwete mba madiwanu, phala ka di fwamese mwene mba ku di bhana kijingu. (Matesu 12:38, 39) Say yá nange a diwanene kyoso Jezú kya ditunu. Lwa mukwá, Jezú wa mateka kujimbulula ku maxibulu mê ima ya bhonzele phala ene kutendela, wa ambela kwila: “mwène u bhinga kuya mu Jeluzaleme, kumona jiphaxi javulu ku adyakimi, ni ku akunji a makota ni asoneki, ni ku mu jibha.”—Matesu 16:21-23.

¹⁰ Mu kusuluka, nange kweji bhita divwa mba dikwinyi dya jimbeji phala Jezú, “kutunda mu ngong’umu n’aye kwa Tata.” (Nzuá 13:1) Kuma wa thandanganyele ni maxibulu mê a fiyele, amoxi Jezú wa a kanene kima kya ditunu kubhana ku Jijudé, o kijimbwete ki tunda ku dyulu. Mwene wambe: “Ngi mi ambela kidi, emana bhabha, say-bhu ni yá ka kà lola kalunga, katé kya kà mona o Mon’a Muthu wala kwiza mu ungana wê.” (Matesu 16:28) Mu kidi Jezú ka kexile mu zwela kwila say maxibulu eji kala ku mwenyu, kyoso kyeji tumbika o Utuminu wa Mexiya ku muvu wa 1914. Jezú u xinganeka kulondekesa kisuma kya lungu ni Ungana wê mu Utuminu, ku maxibulu mê atatu a kazola. O kisuma kiki a k’ixana kukituluka.

(Marku 9:2-6) Kya bhiti izuwa isamanu, Jezú u katula Phetele ni Tiyaku ni Nzwá, anga uya-nâ ku mulundu wa di leka, ubheka wâ. Mwène anga u kituluka bhu pholo yâ. ³ O izwatu yê i bhenya ni kuzela kwavulu, kana musukudi mu ngongo u tena kuzelesa kyókyo. ⁴ Maxibulu kitatu’iki a mono kwa a tukulukila ni Elija ni Mozé, hé a kala mu zwela ni Jezú. ⁵ Phetele anga u kumbulula, u ambela Jezú, wixi: Mesene kya wabha mwène etu kukala kunu! Tu tunge-bhu fundu jitatu: Imoxi o yé, imoxi ya Mozé, imoxi ya Elija. ⁶ Kuma Phetele k’ejiya dingi kya zwela, mbata maxibulu ene oso a bhuwama ni wôma.

Sentinela 15/01/05 pág. 12 parág. 11

O Ikanenu Yoso i Dikumbidila Mwa—Kidistu

¹¹ Kyoso kya bhiti izuwa isamanu, Jezú wambata Phetele, Tiyaku, ni Nzwá ku mbandu ya di leka ya mulundu mba ku thala ya mulundu—nange o Mulundu wa Hezemone. Bhenyobho Jezú “u kituluka bhu pholo yâ. O pholo yê i di mwika kala dikumbi, izwatu yê i zela kala mwanya.” Kwa a tukulukila we Mozé ni Elija, anga a kala mu zwela ni Jezú. O kisuma kiki kya kidiwanu nange kya bhiti mu usuku, kiki kya bhangesa o maxibulu kumona mwene kyambote. Mu kidi, nange o kisuma kya kexile mu mona o maxibulu kyexile mwene kala kya kidi, kiki kyene kya bhangesa Phetele kumesena kutunga balaka jitatu,—imoxi phala Jezú, ya mukwa phala Mozé, o ya katatu phala Elija. Kyoso Phetele kya kexile hanji mu zwela, kwa moneka dituta di dya a vungina; o mu dituta anga mu tunda dízwi, dixi: “Mwenyú Mon’ami wa kazola, wene mu ngi sangulukisa. Yoso ya zwela, mu ivwenu mwene!”—Matesu 17:1-6.

(Marku 9:7) Anga kwiza dituta, dya a vungina ene oso; mu dituta anga mu tunda dízwi, d’ixi: Mwenyú Mon’ami nga mu zola! Mwéne mu mu ívwa.

nwtsty milongi phala kutokwesa Mar 9:7

dízwi: Mu jiveji jitatu ji tu sanga kwila Jihova wa zwela ni athu a xitu, mu madivulu a Matesu, Marku, Luka, ni Nzwá, yiyi yene o veji ya kayadi.—Tala o milongi phala kutokwesa mu divulu dya Mar 1:11; Nz 12:28.

Tokwesa o Milongi ya Nzambi

(Marku 10:6-9) Tunde-phe ku dimatekenu dya kubhanga ima yoso, a ki zwela kwila: Nzambi wa a bhange ndumbe ni mukaji. ⁷ Kyenyiki ki bhangesa diyala di xa tat’â ni mam’â, hé u di kwatenena ku mukaji’ê, ⁸ ene kiyadi kyâ anga a kala xitu imoxi ngó. Wila kiki, kala dingi kiyadi, maji xitu imoxi kyá. ⁹ Kyoso-phe kya bandeka Nzambi, ki bhu kale muthu u ki wanununa.

Sentinela 15/02/08 pág. 30 parág. 8

Madisá u tu Katula mu Divulu Dya Marku

Marku 10:6-9. Nzambi wa mesena kwila o makaza a kala kumoxi katé ku hádya ni hádya. Mu kiki, mu veji dya kubanza ku dixisa ni lusolo mukonda dya maka a moneka, o makaza a tokala kubhanga yoso phala ku kumbidila o itumu ya Bibidya phala kubatula o maka ni ibhidi i moneka mu ukaza.—Mat. 19:4-6.

(Marku 10:17, 18) Mu kutunda bhenyobho, kutula mu njila, kwiza muthu ni kulenga, u mu fukamena, hé u mu ibhula, wixi: Mesene ya mbote, eme ngi bhanga kyebhi, phala ngi lundule o mwenyu ki wàbhwa? ¹⁸ Jezú wa mu ambela, wixi: Eye u ng’ila kyebhi yambote? Say ngó umoxi wala mbote, mwène Nzambi.

nwtsty milongi phala kutokwesa Mar 10:17, 18

Mesene Yambote: O diyala didi dya tumbula o izwelu “Mesene ya Mbote” mu ukexilu u londekesa kwila wa mesenene kuzangeleka kyavulu Jezú, mukonda o atwameni a jingeleja ene a kexile mu jijidika o athu kwa exana kiki. Sumbala phala Jezú ki kwexile maka o ku mwixana “Mesene” ni “Ngana” (Nzuá 13:13), maji mwene wa bhana o kijingu kyoso kwa Tat’ê.

Se-ku muthu wambote, kikale ngó Nzambi: Jezú wa londekesa kwila Jihova mwene ngó wala ni ungana wa kubhana o itumu ya lungu ni ya wabha ni ya yibha. Mu kubhukumukina Jihova, mu kudya o kibundu kya muxi wa kwijiya kya wabha ni kya yibha, Adá ni Eva a mesenene kukala ni ujitu yú mba ungana. Jezú ka difwile ni ene, ni kulenduka kwoso, mwene wehela Jihova kubhana o itumu yiyi. Nzambi wa tu londekesa se ihi ya wabha, bhu kaxi ka ima ya tumu mwene mu Maka mê.—Mar 10:19.

Kitangelu Kya Bibidya

(Marku 9:1-13) Anga wa ambela, wixi: Ngi mi ambela kidi, bhenyabha say-bhu athu emana-bhu, ka kà lola kalunga katé kya kà mona o Utuminu wa Nzambi yú wiza ni kuswina. ² Kya bhiti izuwa isamanu, Jezú u katula Phetele ni Tiyaku ni Nzwá, anga uya-nâ ku mulundu wa di leka, ubheka wâ. Mwène anga u kituluka bhu pholo yâ. ³ O izwatu yê i bhenya ni kuzela kwavulu, kana musukudi mu ngongo u tena kuzelesa kyókyo. ⁴ Maxibulu kitatu’iki a mono kwa a tukulukila ni Elija ni Mozé, hé a kala mu zwela ni Jezú. ⁵ Phetele anga u kumbulula, u ambela Jezú, wixi: Mesene kya wabha mwène etu kukala kunu! Tu tunge-bhu fundu jitatu: Imoxi o yé, imoxi ya Mozé, imoxi ya Elija. ⁶ Kuma Phetele k’ejiya dingi kya zwela, mbata maxibulu ene oso a bhuwama ni wôma. ⁷ Anga kwiza dituta, dya a vungina ene oso; mu dituta anga mu tunda dízwi, d’ixi: Mwenyú Mon’ami nga mu zola! Mwéne mu mu ívwa. ⁸ Mu’anzanz’omo, kya talesa, kana-bhu dingi muthu, Jezú ngó axala-nê. ⁹ O kya kala mù tuluka ku mulundu, mwène wa a tendelela kuma ima yoso ya mono, ka i tangele muthu, katé mwène kya kà fukunuka ku’alunga. ¹⁰ Ene, kizwelu kyenyiki anga a ki lunda, ni kudibhwidisa mudyâ mba kufukunuka ku’alunga kwa lombolola kyebhi? ¹¹ Anga a mu ibhula, exi: O asoneki, ala kwila kyebhi kuma ki bhinga Elija u dyanga kwiza? ¹² Kwala mwène: Kidi kyene, Elija u dyanga kwiza, hé u bheka ima yoso mu uyukilu wê. Maji a ki soneka-phe kyebhi mu Mikanda ya Nzambi kuma Mon’a Muthu u tokala u bhita mu jiphaxi javulu, ni ku mu tobhesa? ¹³ Nga mi ambela-phe kuma Elija wejile kyá; maji ene a mu bhange yoso ya mesena, kala kya mu soneka mu Mikanda ya Nzambi.

21-27 YA KASAMBWADI

O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | MARKU 11-12

“Kota Kya Te-mu o Muhatu yú, Ene Oso Ndenge”

(Marku 12:41, 42) Jezú anga u xikama bha lulama ni bhu dizaku. Hé u kala mù talesa o mundu ki ala kuta kitadi mu dizaku. Anga kukala ni jimvwama javulu, atamu ndumba dya kitadi. ⁴² Anga kwiza mutudi wala ngadyama, u ta-mu tumilambongo tuyadi tu bhanga ngó kíphaka.

nwtsty milongi phala kutokwesa Mar 12:41, 42

lulama ni bhu dizaku: O milongi ya Jijudé yokulu yambe kwila o jikaxa jiji jya ku sangela kitadi, kyexile kima kya difwile ni jikoloneta mba jingela, ni ka dikungu kuthandu. O athu a kexile mu sangela-mu kitadi kyavulu. O kizwelu kiki mu Ngeleku tu ki sanga we mu divulu dya Nzuá 8:20, dyamba “bwa lulama ni bhu kididi kya kofidi.” O kizwelu kiki nange kya lungu ni kididi kya kexile mu Inzo ya Kufundisa-mu o Ahatu. (Tala milongi phala kutokwesa Mat 27:6 ni Apêndice B11.) Kala kilondekesa o ilongesu ya jimesene jya kitumu, 13 kya jikaxa jya kexile mu Inzo ya Kufundisa-mu o Ahatu. Mu thembulu mwene mwa kexile o kaxa ya dikota mwa kexile mu tula-mu o kitadi kyoso kya kexile mu sangela o athu.

tumilambongo tuyadi: kifwa “lepta jiyadi,” O kizwelu mu Ngeleku leptonʹ, kilombolola kima kyo fele ni kya bhele. O lepta yexile kiphata kya sokele ni 1/128 ya denadya, nange kyene kya betele mu kukala kyó fele mu iphaka yoso ya ngondo mba ya kóbidi mu ixi ya Izalayele.—Tala Glossário mu Bibidya ya phutu, “Lepta,” ni Apêndice B14.

tu bhanga ngó kíphaka: kifwa, “kwadalante imoxi.” O kizwelu mu Ngeleku kodranʹtes (kya tundu mu dimi dya Latini quadrans) kya lungu ni kiphaka kya ngondo mba kóbidi kya ixi ya Loma, kya sokele ni 1/64 ya denadya. Marku u zwela o kitadi kya Loma phala kulombolola o valolo ya kitadi kya Jijudé.—Tala Apêndice B14.

(Marku 12:43) Mwène anga wixana maxibulu mê, wixi: Kidi kyene ngi mi ambela: Kota kya te-mu o muhatu yú, mutudi wa ngadyama, ene oso ndenge, a te kitadi mu dizaku.

Sentinela 15/10/97 pág. 17 parág. 16-17

Jihova u Bhana Valolo mu Sidivisu i tu Bhanga ni Muxima Woso

¹⁶ Mu kubhita izuwa iyadi, mu kizuwa kya 11 kya Nisá, Jezú wa bhiti thembu yavulu mu thembulu, mwa mu bhangele ibhwidisu phala kulola o kutena kwê, bhwene we bhwa tambwijila o ibhwidisu ya lungu ni kubhakula lubhaku, difukunukinu ni milongi yengi. Mwene wa tungununa o Jifalizewu ni ya soneke a kitumu mukonda dya ima yavulu ya kexile mubhanga kala: ‘kunyana o ima mu mabhata ma ngene ma atudi.’ (Marku 12:40) kupholo Jezú wa xikama mu Inzo ya Kufundisa-mu o Ahatu, kala kya kexile mu londekesa o kijila kya Jijudé mu kididi kiki mwa kexile 13 kya jikaxa jya kusangela kitadi. Wa xikama bhenyobho kithangana mu ku talela kyambote o athu a kexile mu sangela o kitadi mu jikaxa. Kweza athu avulu exile jimvwama, say yá a kexile mu dilondekesa kala athu ambote ni kwila a kexile ni kitadi kyavulu. (Sokesa ni Matesu 6:2) Jezú wa tale muhatu wa bokona mu thembulu. O athu nange ka monene kima kya lungu ni mwene mba o valolo ya ujitu wê. Maji Jezú wejidile o mixima ya athu, wejidile kwila mwene wexile “mutudi wa ngadyama.” Mwene wejidile we se kikuxi kyexile na-kyu phala kusangela—“tumilambongo tuyadi tu bhanga ngó kíphaka.”—Marku 12:41, 42.

¹⁷ Jezú wexana o maxibulu mê mukonda wa mesenene kwa longa disá mu kima kya kexile mu mona. Jezú wambe “kota kya te-mu o muhatu yú, ene oso ndenge a te kitadi mu dizaku.” O ujitu wê, wa betele kota o wa akwá ndenge. Mwene “wa te-mu o huta yê yoso”—wa bhana o kitadi kyoso kya kexile na-kyu. Mu kubhanga kiki, mwene wa dyelele kwila Jihova weji langa o mwenyu wê. O muthu wa kexile mu bhanga kiki yó akexile ku mu mona kala phangu phala o athu ya lungu ni ku bhana ujitu kwa Jihova, ene ka kexile mu bhana kala ujitu o ima ya kexile ni valolo yavulu. Maji phala Nzambi o ujitu yú wexile ni valolo yavulu!—Marku 12:43, 44; Tiiaku 1:27.

(Marku 12:44) Kuma ene oso a katula ngó ku kiki kya subhuka ku nzungule; mwène-phe, mu wadyama wê, ka mono dingi bhwa nomona, yú wa te-mu o huta yê yoso.

Sentinela 15/10/97 pág. 17 parág. 17

Jihova u Bhana Valolo mu Sidivisu i tu Bhanga ni Muxima Woso

Sentinela 01/12/87 pág. 30 parág. 1

O Kwila Wene mu Sangela o Ima ni Muxima Woso?

Tu tena kudilonga madisá avulu mu musoso yú. Nange o dya beta dingi kota dya kwila, sumbala etu enyoso twala ni ujitu wa ku kwatekesa o ubhezelu wa kidi bhu kaxi ka kitadi mba ima yengi i tu sangela, o kya beta kota phala Nzambi, ko ima kana, maji o kusangela o ima yiyi ni muxima woso mba o ima yala ni valolo yavulu phala etu. Mu izwelu ya mukwa, o kwila twa mu i bhana mukonda ki tu i bhindamena dingi? Mba tu i bhana ni muxima woso?

Achegue-se pág. 185 parág. 15

Unjimu u tu Sanga mu “Mak’â Nzambi”

¹⁵ O kwila kima kya valolo, mu kwijiya kwila o athu oso a kexile mu thembulu, mu kizuwa kiki, o mutudi mwene a mu solo phala ku mu tanga mu Bibidya? Bhu kaxi ka phangu yiyi, Jihova u tu longa kwila mwene Nzambi u bhana valolo ku ima i tu bhanga. Mwene u sanguluka mu kutambula o mawjitu u tu bhana ni muxima woso, né mwene se o akwetu a bhana dingi etu ndenge. Yú wene o ukexilu wa katunda wa mono Jihova phala ku tu longa o kidi kiki!

Tokwesa o Milongi ya Nzambi

(Marku 11:17) Mwène anga u kala mu kulonga enyoso, wixi: Ka ki soneka mu Mikanda Ikôla kya tange Nzambi kuma: Inzo, yami, a ixana inzo ya kusambela, ya akwa jixi joso? Enu-phe mwa i kitula ngenda ya kuswamena miyi!”

nwtsty milongi phala kutokwesa Mar 11:17

inzo, ya kusambela ya akwa jixi joso: O asoneki atatu a madivulu a Matesu, Marku, ni Luka, a tumbula o divulu dya Izaia 56:7, maji Marku mwene ngó wa tumbula o izwelu “akwá jixi joso [athu].” (Mat 21:13; Lu 19:46) O tembulu mu Jeluzaleme a i bhangele phala kikale o akwa Izalayele ni jingenji jya jixi jyengi jya kexile mu xila Nzambi, kubheza ni kusambela–mu Jihova. (1 Jis. 8:41-43) Jezú wa tungununa o ibhangelu ya Jijudé mukonda ene a kexile mu bhanga o tembulu kala kididi kya ku sumbisila-mu, mu kubhangesa kwila yene i kituka kididi kya miyi. O ukexilu wâ, wa fidisa athu akwa jixi jengi kuzukama kwa Jihova bhu kaxi ka inzo yê ya kusambela ni kwa fidisa kwijiya Nzambi.

(Marku 11:27, 28) Anga a bhixila dingi mu Jeluzaleme. O mwène kya kala mu jeta mu Tembulu, makota ma ukunji ni asoneki ni adyakime ku Jijudé eza kwa Jezú; ²⁸ Anga a mu ambela, exi: Ungana wahi u wala na-wu, phala kubhanga ima yiyi? Ungana yú nanyi wa ku bhana-wu wa kubhanga ima yiyi?”

Jesus—o Caminho pág. 244 parág. 7

Jezú wa Longo Disá Dya Lungu ni Kixikanu Bhu Kaxi ka Muxi wa Mufiku

Ka laleka kya vulu, Jezú ni maxibulu mê a bhixila mu Jeluzaleme. Kala kyene mu bhanga kyá, mwene u bokona mu tembulu u mateka kulonga. O akunji a makota, ni tufunga, mu ku lembalala ya bhange Jezú mu kizuwa kya bhiti, kwa yó akwá kutolokala kitadi, a mu ibhwidisa exi: “Ungana wahi u wala na-wu, phala kubhanga ima yiyi? Ungana yú nanyi wa ku bhana-u wa kubhanga ima yiyi?”—Marku 11:28.

Kitangelu Kya Bibidya

(Marku 12:13-27) Ene anga a katula athu ku Jifalizewu ni ku akwa Helode, phala ku mu kwata ku maka. ¹⁴ O kya zubha kutula, exi: Mesene, etu twa kwijiya kwila u mukwa kidi, ku lenge muthu woso-woso. Mukonda eye ku súwu jipholo jyá athu, u longa kidi o njila ya Nzambi. O kiki tu tangele hanji: Twa tokala kubhana lubhaku lwa Sézalu, inga kana? Tu lu bhana, inga ki tu lu bhana? ¹⁵ Mwène-phe kuma wejiya o makutu’â, wixi: Mu ngi bhombela-hi, phala ku ngi kwata mu kizwelu kyami eme-mwène? Ngi tambwisyenu denádya, ngi di mone. ¹⁶ Anga a mu tambwisa-dyu. Wa ambela, wixi: O kídifwa kiki, ni kidimbu kyê, kya nanyi? Exi: Kya Sézalu. ¹⁷ Bhenyobho Jezú wa ambela: Bhanenu-phe Sézalu, kya tokala Sézalu; Nzambi, kya tokala Nzambi. Anga a diwana kyavulu uvutwilu wê. ¹⁸ Kwa mu kane dingi o jisadusewu, akwa kwila ki kwene kufukunuka; a mu ibhula, exi: ¹⁹ Mesene, Mozé wa tu sonekena kijila kuma, diyala se di kala ni phange’yê wafu, yu waxi muhatu’ê, maji kaxi mona, phang’yê ya diyala a sakane muhatu’ê, mbe a sokolole o mbutu ya kota dyê. ²⁰ Kwa kexile-phe sambwadi dya mala, an’a kamama. O dikota anga u sakana muhatu’ê, o ki a fu, ka xi mona. ²¹ Kyubha kyê anga u mu lundula, ufwa, ka xi mona; o kyubhata wê kyòmwene. ²² Sambwadi dyoso dya sakana-nê, maji kana muthu wa-xê mona. Ene oso kya zubha kúfwa, o muhatu we wafu. ²³ Ku difukunukinu-phe mwenyú wá kala mukaji’a nanyi? Kuma sambwadi dyoso dya mu sakana! ²⁴ Jezú wa ambela, wixi: Mwa tondala kyavulu! Kya mi tondalesa ki kyenyiki? Mwedi o Madivulu Akôla òsoneke ki mu ejiya, ni kutena kwa Nzambi ki mwa kwijiya. ²⁵ Mukonda kyoso kya ká fukunuka o madifundu, ki kwá kala dingi kusakana, mba kusakanesa. Athu á kala-phe mukwâ ni ji-anju mu dyulu. ²⁶ O kya madifundu-phe mba a fukunuka, enu kiluwa mu tanga mu divulu dya Mozé? Say bhwala o maka ma Kisàsa, kya mu ambela Nzambi, wixi: Eme ngi Nzambi ya Mbalahamu, Nzambi ya Izake, Nzambi ya Jakobo. ²⁷ Mu kuzwela kiki-phe, mwène wambe kwila ki mwenyu. Enu mwa tondala mwene kyavulu!

28 YA KASAMBWADI–3 YA KANAKE

O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | MARKU 13-14

“Lenga o Mubhetu wa Kukala ni Wôma wa Athu”

(Marku 14:29) Kwala Phetele-phe: Né-mbé ene oso a lenga n’a ku xisa, eme kana!

(Marku 14:31) Phetele-phe u ki swinina kyavulu ni ku ki zwela, wixi: Né kya ngi bhingi ngi fwa kumoxi ni eye, Ngana, ki ngi ku ditunu kwila ki nga kwijiya. Maxibulu oso anga a tanga wâ kyenyiki.

(Marku 14:50) Anga maxibulu a mu xa, ene oso, a leng’â.

(Marku 14:47) Kwa yá emana-bhu-phe, ku kala muthu, u fomona xibhata yê, hé u kwama o mubhika wa mukunji wa dikota, u mu batula o dítwi.

(Marku 14:54) Phetele-phe wa mu kayela Jezú dikanga ku dima, katé mu lumbu lwa mukunji wa dikota. Anga u bokona, hé u xikama ni jifixiyadi mu kwota túbhya.

(Marku 14:66-72) Phetele kya xikama ku lumbu bhoxi, kweza mon’a kilumba wa tokala kwa mukunji wa dikota. ⁶⁷ O kya mono Phetele, wala mù kwota, wa mu ixi swí, wixi: Eye we wa kexi ni Jezú dya Nazalé. ⁶⁸ Mwène-phe wa di tunu wixi: Mwenyó eme ki ngi mu ijiya. Ki nga k’ijiya we ngó kyoso eye ki wala kuzwela. Anga u tubhuka ku mbalanda; kyenyókyo dikolombolo anga di kokola. ⁶⁹ Mon’a kilumba anga u mu mona, u kwata kwambela athu ala-bhu, wixi: Mwenyú we wa tokala-nâ. ⁷⁰ Mwène yu wa ditunu lwamukwá. Kubhanga kathangana ene we emana-bhu, ambela Phetele, exi: Kidi kyene-ze, eye we wa tokala-nâ mukonda u mukwa Ngalileya. ⁷¹ Phetele mwène-phe u kwata kuxinga ni kulôka, wixi: Xinge phayetu mwene! Muthu mwa mu tange’ó, ki nga mu’ijiya! Se nga tange makutu, Nzambi a ngi bhane kaxtiku. ⁷² Kithangan’okyo dikolombolo di kokola lwa kayadi. Phetele anga u tukumuka o maka a mu ambela Jezú kwila: Dikolombolo bhu dya kà kokwela luyadi, eye wà ngi di tuna lutatu. O kya zubha ku ki banza, kya mu kwata ku muxima anga u dila.

Kayela o Kixikanu Kyâ difwe 200 kaxi 14

Mwéne wa di Longo o ku Loloka ni Mesene Yê

¹⁴ Phetele wa kayela Jezú katé bhu dibhitu dyonene dya inzo ya betele-o-kota mu Jeluzaleme. O inzo yiyi ya tokalele ku mukunji wa dikota, Kayafa wexile mvwama. O jinzo jiji akexile mu ji tunga ni ithádi bhu kaxi, ni dibhitu dyonene ku pholo. Kyoso kya bhixila Phetele, ka mwehela ku bokona. Maji Nzwá wa kexile kyá m’onzo yu wa bhingi ku bokwesa Phetele. Maji Phetele ka kexile bhu mbandu ya Nzwá, ka di swinisa wé ku bokona mu inzo phala ku kala ku mbandu ya Mesene yê. Maji wa kexile mu kithádi mwa kexile mu sungila o jiselevende, mu kwota, ni ku tala o umbangi wa kexile mu ta o jimbangi jya makutu, jya kexile mu bokona ni ku tunda bhu kididi mwa kexile mu fundisa Jezú.—Mar. 14:54-57; Nzuá 18:15, 16, 18.

Perspicaz Vol. 3 pág. 211 parág. 5

Phetele

A mu kwatekesa kwala dixibulu dya mukwá, nange wa mu kayela katé mu inzo ya mukunji wa dikota, Phetele wa bokona mu lumbu lwa inzo. (Nz 18:15, 16) Mwene ka di swekele mu kididi mwa vundu, maji wa kexile mu kithádi mwa kexile mu sungila o jiselevende, mu kwota. O mulengu wa túbhya, wa kwatekesa o athu kulembalala kwila mwene wa kexile we ni Jezú, o ukexilu wê wa kuzwela, wa akwâ Ngalileya, wa kwatekesa dingi o athu ku mu tonginina. Kyoso kya mu tangela kwila wexile we dixibulu dya Jezú, Phetele wa ditunu lutatu, ni kuloka kwila ka mwijidile. Say kididi mu mbanza, o dikolombolo dya kokola luyadi, Jezú anga ‘u bhiluka u tala kwa Phetele.’ Phetele wa tundu, ni kuluwala kwoso, anga u mateka kudila kyavulu. (Mat 26:69-75; Mar 14:66-72; Lu 22:54-62; Nz 18:17, 18; tala o milongi ni dyambu: GALO, CANTO DO; JURAMENTO.) Maji né kiki, a tambwijila o musambu wa Jezú wa lungu ni Phetele, anga o kixikanu kya Phetele ki kya zozo kana, maji kya kolesa dingi.—Lu 22:31, 32.

Tokwesa o Milongi ya Nzambi

(Marku 14:51, 52) Bhu kala-phe munzangala wa diyala, wa kexi mù kayela Jezú ka zwata kima, wa di futu ngó dilasola dya linyu. Anga a mu kwata; ⁵² Mwène-phe wa a xangumuka, hé u a xila o dilasola bhu maku, u lenga ni thuxi’a thakala.

Sentinela 15/02/08 pág. 30 parág. 6

Madisá u tu Katula mu Divulu Dya Marku

14:51, 52—Nanyi wexile o munzangala wa diyala ‘wa lengele ni thuxi’? Marku mwene ngó wa tumbula o kizulukutu kiki, kiki ki tu londekesa kwila mwene wa kexile mu zwela ya lungu ni mwéne mwene.

(Marku 14:60-62) Mukunji wa dikota anga u imana bhu’axaxi, u ibhula Jezú, wixi: Eye kífwa, ku fundu? Kya ku tatela enyá kyedi kyebhi? ⁶¹ Mwène-phe wa di xibhé, ngwê kukumbulula. Mukunji wa dikota anga u mu kumuna dingi, wixi: Kífwa eye-mwène u Kidistu, Mon’a Ngana Nzambi ukôla? ⁶² Jezú wixi: Eme-mwène. Enu’enu oso hádya mwa kà mona Mon’a Muthu wa xikama ku madilu ma Nzambi Watena Yoso, ni kya kèjila ni kutuluka ku matuta ma dyulu!

Jesus—o Caminho pág. 287 parág. 5

Jezú a Mwambata Kwa Hana, mu Kusuluka Aya-nê Kwa Kayafa

Kayafa wejidile kwila, phala o Jijudé, o kuzwela kwila eye u Mon’a Nzambi, maka a dikota. Kyoso Jezú kya xanene Nzambi kala Tata, o Jijudé a mesene ku mu jibha, a zwelele kwila mwene wa kexile “kifwa mu di sokesa ni Nzambi.” (Nzuá 5:17, 18; 10:31-39) Kuma Kayafa wejidile kwila o Jijudé ejidile o maka enyá, mu kiki mwene u tangela Jezú wixi: “Nga ku lokesa mu dijina dya Nzambi ya mwenyu, tu tangele mba eye u Kidistu Mon’a Nzambi.” (Matesu 26:63) Mu ithangana ya mukwa, Jezú wa zwelele kya kwila Mon’a Nzambi. (Nzuá 3:18; 5:25; 11:4) Se mwene ka tambwijile, o athu eji banza kwila, mwene k’exile Mon’â Nzambi, ni kwila ki mwéne o Kidistu. Mukonda dya kiki, Jezú wambe: “Eme-mwène. Enu’enu oso hádya mwa kà mona Mon’a Muthu wa xikama ku madilu ma Nzambi Watena Yoso, ni kya kèjila ni kutuluka ku matuta ma dyulu!”—Marku 14:62.

Kitangelu Kya Bibidya

(Marku 14:43-59) Kithangan’okyo Jezú kyoso kya kexile hanji mu zwela, Juda wa tokala ku kwinyi ni kiyadi, u tula! Ni mundu eza-nê ambata ni jixibhata, ni jimbangala, a tundu ku akunji a makota, ni ku jimesene jene mu longa o Kitumu kya Nzambi, ni ku adyakime a Jijudé. ⁴⁴ O Juda, yó wa mu thelekala, wa a bhele kijimbwete, wixi: Woso ngi mu bhana beju, mwenyó; mu kwatyenu, muye-nê, ka mi xe. ⁴⁵ O kya zubha kutula bhwala Jezú, kithangan’okyo Juda u mu bhixila, wixi: Mesene! Anga u mu bhana jibeju. ⁴⁶ Kyenyókyo anga Jezú a mu tula maku, a mu kwata. ⁴⁷ Kwa yá emana-bhu-phe, ku kala muthu, u fomona xibhata yê, hé u kwama o mubhika wa mukunji wa dikota, u mu batula o dítwi. ⁴⁸ Jezú anga u a kumbulula, wixi: Kífwa mweza ku ngi kwata ni jixibhata, ni jimbangala, kala ngi kifumbe? ⁴⁹ Nga nange izuwa yoso ni enu mu tembulu ni kulonga, maji ki mwa ngi kwata, lémbwa! O kiki-phe kya bhiti, mu kukumbidila o Madivulu Makôla mòsoneke. ⁵⁰ Anga maxibulu a mu xa, ene oso, a leng’â. ⁵¹ Bhu kala-phe munzangala wa diyala, wa kexi mù kayela Jezú ka zwata kima, wa di futu ngó dilasola dya linyu. Anga a mu kwata; ⁵² Mwène-phe wa a xangumuka, hé u a xila o dilasola bhu maku, u lenga ni thuxi’a thakala. ⁵³ Jezú anga aya-nê, hé a mu bheka kwa mukunji wa dikota. Kwenyoko anga a bhongoloka-nê akunji oso a makota, ni adyakime’a Jijudé ni asoneki. ⁵⁴ Phetele-phe wa mu kayela Jezú dikanga ku dima, katé mu lumbu lwa mukunji wa dikota. Anga u bokona, hé u xikama ni jifixiyadi mu kwota túbhya. ⁵⁵ Bhenyobho akunji a makota ni Kyonge kyoso kya Jitata, a sota umbangi wa kwêlesa Jezú ni ku mu jibha, anga a u lémbwa. ⁵⁶ Sumbala jimbangi javulu jya makutu jya mu tatela, yú u zwela kyengi, o yú u zwela kyengi. ⁵⁷ Bhu kala ni yá emana, hé a bhana umbangi wa makutu, exi: ⁵⁸ Etu twa mu ivu kuzwela, wixi: Ngi bula o tembulu yiyi, yòtunge ni maku, anga ngi tunga yengi ki yòtunge ni maku. ⁵⁹ Katé ni enyá a tokala kuzwela kima kimoxi.