Kyonge kya dikota mu dyembu dya Indianapolis, mu mbanza ya Indiana, ku muvu wa 1925
1925—Hama ya Mivu Kudima
O MULANGIDI wa 1 ya Katatu wa 1925, mu dimi dya Kingileji wambe: “Twaxikina kwila ku muvu wa 1925 kwanda bhita ima yakatunda.” Maji o Mulangidi yu wambe dingi: “Maji kitwatokala kutandanganya kyavulu ni ima itena kubhita. Se tubhanga kiki, twanda kweha kubhanga o sidivisu ya Jihova.” O Adilongi a Bibidya exile mu kingila ihi ku muvu wa 1925? Kyebhi ene kyasuluka ni kubhanga o ikalakalu ya Ngana, sumbala o ima yexile mukingila kiyabhitile?
ENE ATOKALELE KUSULUKA NI KUKINGILA
Adilongi avulu a Bibidya adyelele kwila o Palayizu yeji bhixila ku muvu wa 1925. Mukonda dyahi? Phange Albert Schroeder, ku pholo dya kwenda wasidivila mu Kibuka kya Utuminu, wambe: “Twaxikinine kwila o Jikidistá a a undu exile hanji mu ixi eji kuya ku dyulu phala kutumina ni kwila o jiselevende jafiyele ja Jihova, kala Mbalahamu, Davidi ni amukwa eji kwa afukununa phala kutumina mu ixi.” Kuma o kima kiki kikyabhitile, o jiphange aluwalele.—Jisa. 13:12.
Sumbala aluwalele kyavulu, Adilongi avulu a Bibidya asuluka ni kuboka. Ene amono kwila o kima kyabeta-kota, o kuboka yalungu ni Jihova. Twanda mona kyebhi ene kyatena kubokela athu avulu bhukaxi ka rádio.
ENE ATUNGU JINZO JAMUKWA PHALA KUKALA-MU RÁDIO
Ku muvu wa 1924 athu avulu evu o minangu mu rádio WBBR. Ku muvu wa 1925 o Adilongi a Bibidya atungu inzo mweji kala o rádio ya ubhe, o inzo yiyi yazukamene ku Chicago. O dijina dya rádio yiyi dyexile WORD. Sayi diyala amwixana Ralph Leffler, wakwatekesa kutunga o rádio yiyi, wambe: “Mu kithangana kya mbambi, mu mausuku, o athu atungile ku maxokololo exile mukwivwa o rádio yiyi.” Mu kifika, sayi mwiji watungile mu mbanza ya Alaska, phala kubhixila-ku kwabhingile kwenda 5.000 ja jikilométulu, ndenge. O mwiji yu kyoso kyazubha kwivwa minangu, asoneka mukanda kwa rádio yiyi phala kusakidila o kudya mu nzumbi.
Kadilu: Phange Ralph Leffler wamukalakala mu rádio
O Mulangidi wa 1 wa Kayadi wa 1925, mu dimi dya Kingileji wajimbulula se mukonda dyahi athu avulu evu o rádio yiyi. Wene wambe: “O rádio WORD yala mwaxaxi ka jirádio jabeta-kota ja ixi ya Estados Unidos. Athu avulu ku Estados Unidos atena kwivwa, kikale ku mbandu itundila o dikumbi ni ku mbandu kufwila o dikumbi. Athu avulu nuka evwile o kidi kya Bibidya amesenene kwijiya dingi mukonda dya ima yevwile mu rádio yiyi.”
Phange George Naish
Mu kithangana kiki, o Adilongi a Bibidya exile we mubhanga nguzu phala kubokela o athu bhukaxi ka rádio mu ixi ya Canadá. Ku muvu wa 1924, atungu inzo mwakexile o rádio CHUC, mu mbanza ya Saskatoon. Mu ixi ya Canadá, o rádio yiyi yene yexile o rádio yadyanga yexile muzwela yalungu ni milongi ya Bibidya. Ku muvu wa 1925, o jiphange abhingile kusota kididi kyadikota mweji kala o rádio. Mu kiki o jiphange asumbu o rádio CHUC, ya ayambata mu kididi kyengi mu mbanza ya Saskatoon, mu kididi kya ubhe.
Mukonda dya rádio yiyi, athu avulu atungile mu jisanzala ja mbanza ya Saskatchewan evu o njimbu yambote mu veji ya dyanga. Mu kifika, mu sanzala imoxi, sayi muhatu amwixana Graham, kyoso kyazubha kwivwa minangu, wasonekena o jiphange mu kwabhinga madivulu. Phange George Naish wambe: “Kyoso kitwatange kwila mwene watudyondo phala kumukwatekesa, twamutumikisa o madivulu moso a Estudo das Escrituras.” Mukusuluka, mana Graham wamateka kuboka o njimbu yambote mu jisanzala ja mukwa.
MILONGI A IJIMBULULA KYAMBOTE
O Mulangidi wa 1 wa Katanu wa 1925, mu dimi dya Kingileji, wexile ni milongi ni dyambu “O Uvwalukilu wa Kifuxi.” Mukonda dyahi o milongi yiyi yexile ni valolo yavulu? O Adilongi a Bibidya ejidile kwila Satanaji mwéne wamutumina o madimonyo, o jingeleja ja makutu, o jinguvulu ni wenji wa mundu yú. Maji bhukaxi ka milongi yiyi, “o kimbadi kya fiyele kya dimuka” kyakwatekesa o jiphange kutendela kwila Jihova wala we ni kilunga kyê. O jiselevende ja Jihova akalakala ni muxima umoxi ni kwila kabhange mbandu ku mundu wa Satanaji. (Mat. 24:45) O kimbadi kya fiyele kyajimbulula we kwila o Utuminu wa Nzambi wamateka kutumina ku muvu wa 1914 ni kwila, ku muvu yú, mukonda dya ’ita yabhiti ku dyulu,’ Satanaji ni madimonyo mê a akaye ku dyulu, ya a atakula bhoxi mu ngongo.—Dij. 12:7-9.
Sayi Adilongi a Bibidya kaxikina o milongi yiyi ya ubhe. Mukonda dya kiki o Mulangidi wambe dingi: “Se sayi atangi a Mulangidi kaxikina o milongi yiyi, ene atokala kukala ni mwanyu ni kudyelela kwa Ngana kyoso kyaya ni kumusidivila ni ufiyele woso.”
Sayi phange mukwa Grã-Bretanha amwixana Tom Eyre, wexile muboki wathembu yoso, wazwela se kyebhi kyadivu Adilongi avulu a Bibidya, mukonda dya milongi yiyi. Mwene wambe: “O jiphange asangulukile kyavulu ni kijimbulwilu kiki kya Dijingunwinu kibatulu 12. Kyoso kitwevu kwila o Utuminu wa Nzambi wamatekene kya kutumina ku dyulu, twexile polondo phala kubokela o njimbu yiyi ku athu. Kiki kyatubhangesa kuboka dingi ni kumona kwila ku hádya Jihova wanda bhanga ima yavulu yambote.”
O ADILONGI A BIBIDYA AMONO KWILA ATOKALELE KUBHANA UMBANGI WALUNGU NI JIHOVA
Lelu o Jimbangi ja Jihova azwela kyavulu yalungu ni divulu dya Izaya 43:10, dyamba: “Enu-wenu mu jimbangi jami, eme Jihova, ni selevende yami, nga mu solo.” Maji ande dya muvu wa 1925, o vélusu yiyi kiyexile mumoneka kyavulu mu madivulu metu. Maji kiki kyalunguluka. Ku muvu wa 1925, 11 dya milongi ya Mulangidi yazwela yalungu ni divulu dya Izaya 43:10 ni 12.
Ku disukilu dya mbeji ya Kakwinyi wa 1925, o Adilongi a Bibidya exile ni kyonge kya dikota mu dyembu dya Indianapolis, mu mbanza ya Indiana. Mu izwelu ya kusangesa yamoneka mu kamukanda ka minangu, o phange Joseph Franklin Rutherford wambe: “Etu tweza mu kyonge kiki phala . . . kutuswinisa kwa Ngana ni kuvutuka mu kikalakalu kya kuboka ni hanji yavulu ya kukala tu jimbangi jê.” Mu dinake dya izuwa ya kyonge kya dikota, o jiphange a aswinisa kubhana umbangi walungu ni Jihova.
Kya Sábhalu, mu kizuwa kya 29 ya mbeji ya Kakwinyi, Phange Rutherford wabhange diskulusu ni dyambu: “Kixanu Phala Kuboka.” Mu diskulusu mwene walondekesa se mukonda dyahi o kuboka kwala ni valolo yavulu. Mwene wambe: “Jihova wamba ku mundu wê . . . : ‘Enu mu jimbangi jami . . . kuma eme ngi Nzambi.’ Mukusuluka Nzambi waximana o mundu wê ni izwelu yiyi: ‘Dimunenu o athu!’ Mu ixi, o athu atena kubhana umbangi walungu ni Jihova, yó ngo ala ni nzumbi yê ikola, mwene u a exana jimbangi jê.”—Iza. 43:12; 62:10.
O kamukanda O Njimbu ya Kidyelelu
Kyoso kyazubha o diskulusu didi, Phange Rutherford watange dukumendu a ixana “O Njimbu ya Kidyelelu.” O dukumendu yiyi yalondekesa kwila o Utuminu wa Nzambi wene ngo wanda bheka “o kutululuka, o kuzediwa, o sawidi, o mwenyu, o ufolo ni kusanguluka kwakalela-ku.” O dukumendu yiyi a ilungulula mu madimi avulu, ya a ibhange mu ukexilu wa kamukanda. O jiphange abhana 40 a mazunda a tumikanda tutu ku athu.
Maji mu kubhita mivu, o Adilongi a Bibidya kexile luwa mu a exana Jimbangi ja Jihova. Ene amateka kumona kwila kima kyambote kuboka yalungu ni Jihova.
O ADILONGI A BIBIDYA AMATEKA KUKUNDA O ATHU AMESENENE DINGI KWIVWA O NJIMBU YA BIBIDYA
Kuma ku mundu woso kwexile Adilongi avulu a Bibidya, o jiphange a atendelesa phala kabhane ngo o madivulu ku athu, maji ni kwakunda we ku mabhata mâ. Kyoso kyazubha kubhanga o kambanya ni kamukanda O Njimbu ya Kidyelelu, o Boletima yambe: “Ndenu, mwa kà kunde o athu atambula o kamukanda O Njimbu ya Kidyelelu.”
Mu Boletim ya Katatu ka 1925, sayi Dilongi dya Bibidya watungile mu mbanza ya Texas, wambe kiki: “Twadiwana kyavulu kyoso ki twamateka kukunda dingi o athu ku mabhata mâ. O athu atubhana dingi matwi, mu veji ya dyanga, ndenge. Mu sanzala imoxi ya mbambe yetu, o jiphange abokela-mu mu lutanu mu dikwinyi dya mivu. . . . Sayi phange yamuhatu amwixana Hendrix kumoxi ni mam’etu ayi mukunda dingi o athu mu sanzala yiyi, ene abhana madivulu avulu, mu ukulu ndenge.”
Mu ixi ya Panamá, sayi muboki wathembu yoso wasoneka: “Athu avulu aditunu mu veji ya dyanga, maji axikina o njimbu yambote kyoso ki nga akundu mu veji ya kayadi mba mu veji ya katatu. Mu muvu yu, o kikalakalu ki ngabhange dingi, kyexile o kukunda o athu nga abhele umbangi. Avulu mudya, axikina.”
IMA YEJI BHITA KU PHOLO
Ku disukilu dya muvu wa 1925, Phange Rutherford wasoneka mukanda phala o aboki oso a thembu yoso, wazwela o ima yabhange ene mu muvu wenyó ni ima yeji bhanga ku muvu wakayela. Mwene wasoneka: “Mu muvu yu mwexile ni ujitu wa kukonda o malamba a athu aluwalele. O kikalakalu kiki kyamisangulukisa kyavulu . . . Mu muvu wakayela mwanda tena kukala mu jimbangi ja Nzambi, ja Utuminu wê ni kulondekesa se ananyi o abhezi’ê. . . . Tukolokotyenu mu kuboka ni kwimbila o Nzambi yetu ni Sobha yetu.”
Ku disukilu dya muvu wa 1925, o jiphange amesenene kusanzumuna o Betele ya Brooklyn. Ku muvu wa 1926 o jiphange eji bhanga kikalakalu kyonene kya kutunga.
Kikalakalu kya kutunga ku Brooklyn, mu mbanza ya Nova York, ku muvu wa 1926
a Kindala Ukexilu wa Ukidistá ni Ukunji Wetu—Milongi Phala o Yônge.