‘Kwilhaba Emyatsi Yosi, Mwanzane Kutsibu’
‘Enduli y’emyatsi yosi yiri hakuhi. Kwilhaba emyatsi yosi, mwanzane kutsibu.’—1 PETERO 4:7, 8.
YESU mwaminya athi esyondambi siwe nge esy’erighunzerera n’abakwenda biwe syabya sy’omubongo. Abya inyanasi ekikayahika okw’abakwenda. Babya bawithe mubiiri munene ow’erighunza, aliriryo bangaponirwe n’eriendereribwa, ngoku bamukolha. (Yoane 15:18-20) Mirundi mingi omw’ithumbi eryo ery’erighunzerera ibane haghuma, Yesu mwa bibukya okwa kiyithawa “eky’erianzana.”—Yoane 13:34, 35; 15:12, 13, 17.
2 Omukwenda Petero, oyuwabyaho omw’ithumbi eryo, mwayitheghererya omubongo w’erianzana. Ebirimo byalhabire, erithoghothibwa lye Yerusalemu irikisiya iryabya, Petero akasakanga mwahira omuwatho w’okwa mubongo w’olhwanzo. Mwahana Abakristayo athi: ‘Enduli y’emyatsi yosi yiri hakuhi. Kwilhaba emyatsi yosi, mwanzane kutsibu.’ (1 Petero 4:7, 8) Ebinywe bya Petero biwithe omubongo munene okw’abo abikere omwa “biro by’enyuma-nyuma” eby’emighulhu eya munabwire eno. (2 Timoteo 3:1) “Erianzana kutsibu” niki? Busana naki ni ky’omubongo eribya n’olhwanzo olhu busana n’abandi? Thwanga kangania thuthi ngokwa thuwithe olhwanzo olhu?
“Erianzana kutsibu”—Niki?
3 Abangi bakalengekanaya olhwanzo eribya mubere ow’akakwama kyasa buhangiranwa. Aliriryo Petero mwatha kania okwa lhwanzo ni lhwanzo; abya akakania okwa lhwanzo ngokwa lhuli. Ekinywe “lhwanzo” omu 1 Petero 4:8 kikahindulhawa omwa kinywe kye Kiyonani a·gaʹpe. Ekinywe eki kikamanyisaya olhwanzo olhw’erithendi yitsomana iwe iwuwene-wene ilhukasondolhawa n’omusingi mulebe. Ekitabu kighuma kikabugha kithi: “Olhwanzo agape silhukalire erikangania kusangwa silhulyasa kutsibu-tsibu busana n’eriyowa nga wukalhumirirawa aliriryo likabya ini thwamu ery’erianza erikolha erisonda erikakolhaya okw’ikolha ekikorwa.” Kundi thwabirisighalya emibere ey’eribya abakayitsomana, thukayithagha eribya ithuna mw’ibukibwa erikangania abandi b’olhwanzo, thukakolha thuthya omwanzira ey’emisingi ya Nyamuhanga akathusondolhamu.—Enzuko 8:21; Abanya Roma 5:12.
4 Isikiri manyisaya kithi thwanganza abandi busana n’eribugha ambu ithwabanza. A·gaʹpe si lhwanzo olhuhuhirire kandi olhuthe lhumirirawa. Petero mwabugha athi thutholere “ithwanzana kutsibu” [kikamanyisaya, “erikanyirirya”] olhwanzo eyiri abandi.a (Kingdom Interlinear) Nomwakine, erikangania olhwanzo olhuli ng’olhwo likayithagha erihiraho akaghalha. Erikwamana n’ekinywe eky’Olhuyonani ekikalhua mw’ekinywe “kutsibu,” omwighi mughuma akabugha athi: “Kikakanganaya ekisasani eky’omuthibithi oyukakasa emisisa yiwe akakolesya akaghalha kiwe ak’erighunzererayo akayahika okwa mughuha.”
5 Neryo kwesi, olhwanzo lhwethu, silhutholere lhukasubulira okw’ikolha ekya thukalhangira nga kilhobire kutse okw’abandu abasombwerwe. Olhwanzo olhw’Ekikrisitayo lhukayithagha ilhwa lhua omwa muthima wethu, erilhukanyirirya n’omwa kyangabya indi sikyolho erikolha thuthya. (2 Abanya Korinto 6:11-13) Omwa kwenene, olhwanzo olhusosire ng’olhu lhwathukayithagha erikulha-kulhania n’erirondekania, ng’omuthibithi kw’atholere eriyibegheresya n’erikulha-kulhania eribya muthibithi mubuya. Ni kikulhu eribya n’olhwanzo olhuli ng’olhwo eyiri abandi. Busana naki? Ahabw’esyanzumwa ng’isathu.
Busana Naki Thutholere Ithwanzana?
6 Eky’erimbere, ‘kusangwa olhwanzo lhukalhua eyiri Nyamuhanga.’ (1 Yoane 4:7) Yehova, Enzuko ey’omubere owuwene oyu, mwathwanza erimbere. Omukwenda Yoane akabugha athi: ‘Olhwanzo lhwa Nyamuhanga lhwabiri minyikalha okw’ithwe omwa mwatsi ono, kundi Nyamuhanga mwathuma Mughalha ekyusa kiwe omwa kihugho ithwa thoka eribana engebe busana nayu.’ (1 Yoane 4:9) Mughalha wa Nyamuhanga “mwathumwa” eribya mundu, erikolha emibiiri yiwe, n’erikwira okwa muthi ow’eriaghalya—ebyosi ebi byabya nuku “thwangabana engebe.” Olhwanzo lhwa Nyamuhanga olhu olhw’endatha kutsibu, lhwangaleka ithwakolha ki? Yoane akabugha athi: ‘Nyamuhanga amabya kw’athwanza athya, nethu thutholere ithwanzana.’ (1 Yoane 4:11) Samalira Yoane hano akasakanga athi, “Nyamuhanga amabya kw’athwanza athya”—butsira iwe aliriryo ithwe. Enzumwa yilhangirikire: Nyamuhanga amabya inyanzire abaramya balikyethu, nethu thutholere ithwa banza.
7 Ekya kabiri, kwilhabirirya ni kikulhu erianzana munabwire nuku thwanga wathikya baghalha bethu abakayithagha obuwathikya kusangwa “enduli y’emyatsi yosi yiri hakuhi.” (1 Petero 4:7) Thuli omwa ‘mighulhu eyikalire.’ (2 Timoteo 3:1) Emibere ey’ekihugho, ebihunzo eby’obuhangwa ng’emisiki, n’eriendereribwa bikathulethera eriaghalhwa. Omwa buthuku bw’erilengwako, thukayithagha ithwa seghera hakuhi n’abandi. Erianzana kutsibu ilikendi thuhira haghuma n’erithuhira mw’omuhwa ‘ow’eriwathikania.’—1 Abanya Korinto 12:25, 26.
8 Ekya kasathu, thukayithagha ithwanzana kusangwa si thwanzire ‘erihererya Sitani y’omwanya’ akathukolesya nabi. (Efeso 4:27) Sitani akanguha erikolesya obuthe buthunganene obwa bikirirya balikyethu—obutseke bwabu, erisobya lyabu, n’erilemererwa lyabu—ng’eby’erithwikalya. Omundu erikania kithya-kithya kutse erikolha ekindu ekithe kanganaya olhukeri, kina mwendi leka ithwa yisununulha omwa kithunga? (Emisyo 12:18) Sithwanga yisununulha thwamabya ithwanzene kutsibu! Olhwanzo olhuli ng’olhu lhuka thuwathikaya eribya n’obuholho n’erikolera Nyamuhanga “ithuna yitherene haghuma.”—Zefania 3:9, NW.
Ngoku Wangakangania Wuthi Wanzire Abandi
9 Erikangania olhwanzo litholere iryatsuka eka. Yesu mwabugha athi abigha biwe ab’ekwenene banga minyirwe okwa lhwanzo olhwa bawithire abandi. (Yoane 13:34, 35) Olhwanzo silhutholere lhuka lhangirika omwa kithunga kisa aliriryo n’omw’ihiika—omwa kathi-kathi k’abathahenie n’omwa kathi-kathi k’ababuthi n’abana. Sikiri ghunza eriyowa nga wanzire ab’erihiika; thutholere ithwa kikangania omwanzira eyuwene.
10 Abathahenie banga kangania bathi kwa banzene? Omulhume oyuwanzire kwenene mukali wiwe akaleka omukali inya kiminya omwa binywe biwe n’emikolere—omw’abandu n’omwa mbitha—ngokw’amusikirye. Omulhume akasikaya ekitsumbi kiwe n’eritsomana amalengekania, erithwamu, n’eriyowa liwe. (1 Petero 3:7) Akahira ebiyithawa by’omukali wiwe by’embere, n’erikolha ngokw’angathoka erilhangira athi akamutsomana kinyamubiri, bunyakirimu, n’eriyowa liwe. (Efeso 5:25, 28) Kwenene omukali oyuwanzire mwira wiwe “akamukenga” kutsibu, n’omw’athe anga berererya ebiyithawa biwe okwa bundi buthuku. (Efeso 5:22, 33) Akawathikaya mwira wiwe n’erimwowa, butsira erimusaba ebindu ebitha tholere, aliriryo ibakolera haghuma bakahira emyatsi y’obunyakirimu y’embere.—Enzuko 2:18; Matayo 6:33.
11 Ababuthi, mwanga kangania muthi kwa mwanzire abana benyu? Erianza erikolha kutsibu lyenyu mukaha abana benyu ebiyithawa eby’ekimubiri, kikakanganaya kithi mubanzire. (1 Timoteo 5:8) Aliriryo abana bakayithagha ebirengire ebyalya, esyongimba, n’enyumba. Bamabya b’erikulha bakanza n’erikolera Nyamuhanga ow’ekwenene, bakayithagha erikangiriribwa bunyakirimu. (Emisyo 22:6) Ekyo kikamanyisaya erithegheka endambi ng’erihiika muk’igha e Biblia, erithulhughania engulhu, n’erighenda okwa mihindano ey’Ekikrisitayo. (Eryibuka Ebihano 6:4-7) Erithoka eriberererya ebindu ebi kikayithagha eriyiferesya ebindi bindu, kutsibu-tsibu omwa biro bino ebikalire. Eritsomana lyawu n’akaghalha akawukahiraho erihererya abana bawu b’ebiyithawa byabu eby’obunyakirimu ni kangania olhwanzo, kundi aho wukabya iwamakangania omwa muthima wawu wuthi wutsomene eribyaho lyabo erya kera na kera.—Yoane 17:3.
12 Ni kikulhu erilhangira indi ababuthi bakakanganaya olhwanzo bakatsomana ebiyithawa eby’obunya muthima eby’abana babu. Abana ni bolho; emithima yabu eyikine mirere yikayithagha iyaminya ngoku yanzirwe. Babwire ngoku wubanzire kandi wubakanganaye olhwanzo lhungi, kundi ebinywe ebiri ng’ebyo bikakanganaya kubanzirwe kandi ngokwa ni b’omubongo. Basime ndeke, kusangwa eki kikaleka ibaminya ngoku wuka bathungerera n’erisima ebya bakakolha. Basuyire omwa lhwanzo, kundi erihana eriri ng’eryo lika babwira ngokwa wutsomene nga basyabya abandu abasosire bathi. (Efeso 6:4) Ebikorwa ebyosi ng’ebyo eby’olhwanzo bikawathikaya erihimba amaka awatsemire, kandi awali haghuma awa yitheghekire ndeke erirwanisya ebyuka eby’ebiro bino eby’enduli.
13 Olhwanzo lhuka leka ithuthathungerera esya sobya esy’abandi. Wibuke wuthi Petero akahana abasomi biwe athi ‘banzane kutsibu,’ mwaha enzumwa eyikaleka eki ekyabya ky’omubongo akabugha athi: ‘Kusangwa olhwanzo lhuka kuningira bibi bingi.’ (1 Petero 4:8) ‘Erikuningira’ ebibi sikirimanyisaya ‘erikuningira’ ebibi ebikalire. Emyatsi eyiri ng’eyo yikabwirawa abawithe olhukwamirwa omwa kithunga ibabakolha kuyo. (Abalawi 5:1; Emisyo 29:24) Sikyanga kangania olhwanzo nahake—n’erighendera okwa masako—erilekerera abakolha nabi erilholya embere n’eriaghalya kutse erithwikalya abathawithe lhubanza.—1 Abanya Korinto 5:9-13.
14 Omughulhu mungi, ebisobyo eby’ab’ikirirya balikyethu si binene-binene kutsibu. Okwa sindi ndambi, ithwe abosi thukathwikalha omwa binywe kutse ebikorwa, erithendi berererya ebya thukalhagha kutse erihithania abandi. (Yakobo 3:2) Mbwino thuna tholere ithwa nguhirira erilhalhania ebisobyo eby’abandi? Emibere eyiri ng’eyi iyikendi letha obutsumbu-tsumbu omwa kithunga. (Efeso 4:1-3) Thwamabya ithuka sondalhawa n’olhwanzo, isithwendi “tsatsanga esobya” ey’omuramya mulikyethu. (Esyonyimbo 50:20, NW) Ngoku erisiripa erangi lika liba-libanaya ebiharu ebiri okwa lhuhimbo, kuthya, olhwanzo lhuka kuningira amalholho ow’abandi.—Emisyo 17:9.
15 Olhwanzo lhukendi leka ithwa wathikya abali n’obwagha. Ngoku ebiro by’enyuma-nyuma bikayongera erikalha, hanganabya obuthuku obw’abikirirya balikyethu bakayithaghiramu obuwathikya obw’ebindu eby’ekinyamubiri. (1 Yoane 3:17, 18) Ng’eky’erireberyako, omwa kithunga kyethu, mune Omukristayo mulikyethu oyuwabiriwa kw’obutsibu obukalire obw’esyambulho kutse eriherya omubiiri? Neryo obundi ithwangana muwathikya n’ebiyithawa eby’ekinyamubiri ngoku thwangayithoka. (Emisyo 3:27, 28; Yakobo 2:14-17) Enyumba ey’omukekulhu omukwakali mbwino yikayithagha eryuwania? Neryo kwesi ithwangana lengekania obuwathikya obwa thwangahayo eryuwania enyumba eyo.—Yakobo 1:27.
16 Erikangania olhwanzo lyethu eyiri abandi siriri subulira okw’abali omwa kitsweka kyethu basa. Obundi buthuku, thwangan’owa engulhu eyikalhua eyiri abaghombe ba Nyamuhanga omwa bindi bihugho ababiriaghalhwa n’emihitho ng’embulha n’ekiyagha kinene, emisiki, kutse amalhwa aw’omw’amahanga. Banganabya n’obuyithawa obukalire obw’ebyalya, esyongimba, n’ebindi bindu. Si kikulhu n’omubangabya b’eyindi rangi kutse b’ekindi kihanda. ‘Thwanzire Abakristayo balikyethu.’ (1 Petero 2:17) Neryo, ng’ebithunga eby’Ekikrisitayo eby’omwa kighonye eky’erimbere, thuyitheghekire erisighika akathunga ak’obuwathikya akabiritheghekwa eriha obuwathikya. (Emibiri 11:27-30; Abanya Roma 15:26) Thukabya thwamakangania olhwanzo omwa syanzira syosi esi, thukawathaya obughuma obukathuletha haghuma omwa biro by’enyuma-nyuma bino.—Abanya Kolosai 3:14.
17 Olhwanzo lhuka leka ithwathulira abandi b’engulhu yuwene ey’Obwami bwa Nyamuhanga. Thalengekanaya eky’erireberyako kya Yesu. Ekyaleka inya thulhughania n’erikangirirya engulhu niki? ‘Mwakwira endeko y’obulighe’ busana n’eriaghalhwa lyabu bunyakirimu. (Mariko 6:34) Mubatha tsomanwa kandi mubathebibwa n’abasondoli b’edini y’amabehi, abanga bakangirirye ekwenene ey’obunyakirimu n’eribaha amaha. Neryo, busana n’olhwanzo olhukalhua omwa muthima haghuma n’olhukeri, Yesu mwa humulikania abandu ‘n’engulhu yuwene ey’obwami bwa Nyamuhanga.’—Luka 4:16-21, 43.
18 Na munabwire, abandu bangi babiri gheghenwa bunyakirimu n’erithebibwa kandi sibawithe amaha. Nga Yesu, thwama lengekania kutsibu okwa buyithawa obw’obunyakirimu obw’abo abathe baminya Nyamuhanga ow’ekwenene, neryo olhwanzo n’olhukeri ibikendi thusukuma erithulirabo engulhu yuwene ey’Obwami bwa Nyamuhanga. (Matayo 6:9, 10; 24:14) Busana n’endambi nge eyisighereyo, sihali hathabya eyindi ndambi eyirengire eno erithulhughania engulhu eno eyanga lhamya esyangebe.—1 Timoteo 4:16.
“Enduli y’Emyatsi Yosi Yiri Hakuhi”
19 Wibuke, Petero mwatsuka erihana liwe athi thwanzane n’ebinywe ebikabugha bithi: “Enduli y’emyatsi yosi yiri hakuhi.” (1 Petero 4:7) Ekihugho kihya-kihya kya Nyamuhanga eky’erithunganene, kikisiya ikyasuba omwa mwanya ow’ekihugho kino ekibi. (2 Petero 3:13) Neryo, munabwire, si buthuku obw’erithendi tsomana. Yesu mwakunga athi: ‘Muyitheghaye, emithima yenyu siyirithoherawe n’erithamira, n’erirya binene, n’amaghaniryo w’engebe eno, neryo ekiro ekyo kikabahikako lhuba-lhuba.’—Luka 21:34, 35.
20 Neryo n’omwa kyangabya kithi, ‘thuyitheghaye,’ ithuna yikengemerere omughulhu owa thulimu. (Matayo 24:42) Thuyitheghaye okw’irengwako lya Sitani eryanga thuthalya. Sithw’ikiriraye ekihugho kino ekithe mw’olhwanzo kikathukakirya erikangania olhwanzo eyiri abandi. Erisinga ebyosi, thuyithunde hakuhi na Nyamuhanga ow’ekwenene, Yehova, ow’Obwami obw’Ekimesiya obukisiya ibwaberererya ekighendererwa ky’olhukengerwa lhwiwe okwa kihugho.—Eribisulirwa 21:4, 5.
[Ehinywe ehiri ahikwa]
a Omwa 1 Petero 4:8, esindi bindulha sye Biblia sikabugha sithi thutholere ithwanza abandi “omwa kwenene,” eribanzira “ighuma,” kutse erilhua omwa “muthima.”
EBIBULYO EBY’ERIGHA
• Yesu abere akaghenda mwahana abigha biwe bathiki, kandi ekikanganaya Petero ngokwa mwa muyitheghererya niki? (Ehitsweka 1-2)
• ‘Erianzana kutsibu’ niki? (Ehitsweka 3-5)
• Busana naki thutholere ithwanzana? (Ehitsweka 6-8)
• Wangakangania wuthi kuwanzire abandi? (Ehitsweka 9-18)
• Busana naki buno si buthuku obw’erithendi tsomana, kandi thutholere ithwabya n’omuhwa ow’erikolha ki? (Ehitsweka 19-20)
[Ekisasani okwa lhupapura 29]
Amaka awayitherene haghuma ayitheghekire ndeke erirwanisya ebyuka eby’ebiro bino eby’enduli
[Ekisasani okwa lhupapura 30]
Olhwanzo lhukaleka ithwa wathikya abali n’obwagha
[Ekisasani okwa lhupapura 31]
Erithulira abandi b’engulhu yuwene ey’Obwami bwa Nyamuhanga ni kikorwa eky’olhwanzo