BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • g 11/15 pp. 3-6
  • Nanchi Bupopweshi Bubena Kuzhiya Nyi?

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Nanchi Bupopweshi Bubena Kuzhiya Nyi?
  • Labainga!—2015
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Mambo ka o Babena Kufuminamo mu Bupopweshi?
  • Baibolo Waambijile Jimo Kuba’mba Bantu Bakafumamo mu Bupopweshi bwa Bubela
  • “Lupukaimo mwi aye”!
  • Nanchi Bupopweshi Bonse Bwaitabilwa kwi Lesa Nyi?
    Mwijitana Jishinda Jaya Kubumi Bwamyakanyi?
  • Mpelo Ya Bupopweshi Bwa Bubela Iji Pepi!
    Mpelo Ya Bupopweshi Bwa Bubela Iji Pepi!
  • Fumai Ku Mpopwelo Ya Bubela!
    Kyamba kya Usopa—2006
Labainga!—2015
g 11/15 pp. 3-6

MUTWE WA PA NKUPIKO

Nanchi Bupopweshi Bubena Kuzhiya Nyi?

Kisemi kyaimana pangye ya chechi ye bashinkamo

Gaffar wasemekejilwe mu kyalo kya Turkey, kyamufichishe bingi ku muchima pa kumvwa byafunjishanga bupopweshi amba Lesa ushinkanya. Mukazhanji aye Hediye, watendekele kuzhinauka bupopweshi bo ayangamo kimye kyo ajinga na myaka itanu na ina. Waambile’mba: “Nafunjile’mba Lesa unengezhezha jimo byatama bipitamo bantu. Bansemi bami byo bafwile, neipwizhenga’mba, ‘Ki ka kyo nauba pa kuba’mba mpitenga mu ano makatazho?’ Najilangatu bufuku bonse. Byo nafikizhe myaka 15, mu muchima wami nafuminemo mu buno bupopweshi.”

NANCHI mwaleka kuya mu bupopweshi bo mwayangamo nyi? Inge byo byo kiji kechi yenu bonka ne. Mu byalo byavula, bantu bamba’mba ‘kechi baji mu bupopweshi ne’ babena kuvujilakotu, kabiji kino kibena kumwesha’mba bupopweshi bubena kuya na kuzhiya. Byalo bimo byanembwa panshi po.

AUSTRALIA

Masawakya amwesha kuba’mba kichika kya bantu mu kino kyalo kechi bayapo mu bupopweshi ne. Bantu bachechetu bo bamba’mba “kafwako Lesa.” Mu mwaka wa 2010, ntangi wa bupopweshi wajilakene’mba “pa myaka nobe 40 yapitapo,” bantu “bavula bafumamo mu bupopweshi bwa bwina Kilishitu.”

FRANCE

Bantu pepi na kichika kya bantu bonse mu France bo bamba’mba baji mu bupopweshi. Bashala bamba’mba kafwako Lesa nangwa kechi bayapo mu bupopweshi ne. Magazini wa kuba’mba The Economist washimwine’mba, mu mapunzha amo mwavujile bingi Bakatolika, lelo jino buno bupopweshi “kwashalatu pacheche kuzhiya.”

IRELAND

Bena Ireland kyamweka babena kuleka lwitabilo lwabo lwa kwikwasha bene na bene. Nobe kichika kya bantu bavula bo baipwizhe baambile’mba kechi bayapo mu bupopweshi nangwa bumo ne, kabiji bakwabo bachechetu bo baambile’mba baitabila’mba kafwako Lesa. Kwesakana na bishinka byataainwe, mu Ireland mo muji bantu bavula bingi bakana’mba Lesa kafwako. Masawakya abena kumwesha’mba “bupopweshi bwa Bakatolika katatakatu buzhiye mu Ireland.”

JAPAN

Bena Japan bachechetu bamba’mba baya mu bupopweshi. Bavula kechi bayapo mu bupopweshi ne, nangwa bakana’mba Lesa ufwako.

SOUTH AFRICA

Mu myaka kutendeka mu 2005 kufika mu 2012, nambala ya bena South Africa baya mu bupopweshi yakepejileko.

TUNISIA

Mu mwaka wa 2013, bena Tunisia bavula baambile’mba baleka kuya mu bishimikwa byabo bya bupopweshi, bino amba balombelatu mu mazubo abo. Baambile’mba kilengela bino ke na mambo a byubilo byatama byubiwa byo batundaika mu kyokya kyalo.

AMERICA

Kutendeka mu mwaka wa 2005 bantu bamba’mba baya mu bupopweshi babena kukepelakotu. Muntu umo pa bantu batanu kechi uyapo mu bupopweshi nangwa bumo ne. Kabiji kyataainwe kuba’mba pa bakulumpe baji na myaka 30 ne kubwela panshi, umo pa basatu kechi ujipo mu bupopweshi ne. Mu machechi avula mwaka upwatu kwa kubula kushinkulamo ne.

VIETNAM

Mu myaka kutendeka mu 2005 kufika mu 2012, bantu bamba’mba baya mu bupopweshi bakepelako bingi.

Masawakya a byalo byonse byo twaambapo kufumyakotu kyalo kya Tunisia, afumine mu sawakya wa Global Index of Religion and Atheism wanembele kipamo kya Gallup International mu mwaka wa 2012. Bataaine kuba’mba bantu bavula bingi mu byalo 57, ko kuba’mba kukila pa kichika kya bantu bonse mu ntanda kechi bayapo mu bupopweshi ne.

Mapu ibena kumwesha Australia, France, Ireland, Japan, South Africa, Tunisia, America, ne Vietnam

Mambo ka o Babena Kufuminamo mu Bupopweshi?

Kuji bintu byavula bingi bibena kulengela bantu kushikwa bupopweshi. Bimo bibena kulengela ke bukapondo ne bumbanzhi butundaikwa na bupopweshi, bulalelale bubena kuba bantangi ba bupopweshi, ne bintutu bikwabo byavula, byo bibena kulengela bantu bavula kufuma mu bupopweshi. Abino bintu byavwangamo bino byalondelapo:

  • Bunonshi: Buku wa kuba’mba Global Index of Religion and Atheism washimuna’mba: “Muntu inge wanonka bingi kechi utako muchima ku bya bupopweshi ne.” Kino kishinka, mambo mu byalo byavula, bantu banonka bingi. Shayuka wa bya bunonshi aye John V. C. Nye waambile’mba mu mapunzha amo, bantu “bekala bwikalo bwawama bingi kya kuba inge myaka ya kala, mfumu wayile bingi nkuwa wakonsheshe kwibobila kichima.”

    BYAMBA BAIBOLO: Baibolo waambijile jimo amba mu “moba a kupelako,” bantu bakaleka kutemwa Lesa ne bakwabo, bino bakatemwako mali ne bya kisangajimbwe. (2 Timoti 3:1-5) Byo ayukile kizumba kiji mu kunonka, nembi wa Baibolo umo walombele kwi Yehoba Lesa amba: “Kange mumpe buyanji nangwa bunonshi ne.” Mambo ka o alombejile bino? Watwajijile kwamba’mba: “Kuchina’mba nakekuta ne kwimukana.”—Byambo bya Maana 30:8, 9.

  • Bisho bya bupopweshi ne byubilo byatama: Bantu bavula, kikatakata banyike, bamona bupopweshi amba kutayatu kimye kabiji amba kafwako kyo bamwenamo ne. Bakwabo baleka kuketekela bupopweshi. Mukulumpe wa kipamo kya Humanist Society Scotland aye Tim Maguire waambile’mba: “Inge mwalanguluka pa byauba machechi pa myaka yavula, bantu baleka kuyamo mambo bamona’mba machechi kechi abena kukwasha bantu kwikala na byubilo byawama ne.”

    BYAMBA BAIBOLO: Yesu Kilishitu witujimwineko na mambo a bupopweshi bwa bubela amba: “Mukebayukila ku bipangwa byabo. . . . Kichi kyawama kipanga bipangwa byawama, pakuba kichi kyatama kipanga bipangwa byatama.” (Mateo 7:15-18) “Bipangwa byatama” byavwangamo kuvwangakanya bupopweshi na bya bumulwila ntanda ne kuswisha byubilo bifichisha Lesa ku muchima, nabiji banabalume kusongola banabalume bakwabo ne banabakazhi nabo byonkabyo. (Yoano 15:19; Loma 1:25-27) Kabiji byavwangamo kuleka kulondela mafunde awama aji mu Binembelo ne kutendeka kulondela bisho bya bantu byabula kufwainwa. (Mateo 15: 3, 9) Yesu waambile’mba: “Jiisha twana twami twa mikooko.” (Yoano 21:17) Pano bino, bantangi ba bupopweshi bavula lelo jino babena kulengela bantu kwikala na nzala ya kukeba byambo bya Lesa.

  • Bupopweshi ne mali: Kipamo kya mu America kitala pa kukeba keba bishinka (Pew Research Center) kyataana kuba’mba bantu bavula bingi balanguluka’mba bupopweshi bwatatu muchima pa mali. Kikwabo, bantangi ba bupopweshi bamo bekala bwikalo bwa kwitobwela, bino mikooko yabo na kumanama. Mu muzhi umo wa mu Germany muji bantu bavula baya mu machechi bapita mu makatazho pa kukeba bikebewa mu bwikalo, ntangi wabo babena kumupamo mambo a kwikala bwikalo bwa ntentente. Buno bwikalo bwazhingijisha Bakatolika bavula bingi bekala mu ino mpunzha. Kabiji pepala wa byambo wa GEO washimwine’mba mu kyalo kya Nigeria, “na mambo a kuba’mba muji bantu 100 milyonyi bayanda bingi, bwikalo bwa kwitobwela bwa bantangi ba bupopweshi bwatendeka kuleta makatazho.”

    BYAMBA BAIBOLO: Nembi wa Baibolo Paulo wanembele’mba: “Kechi tumwenamo nsubu mu byambo bya Lesa ne.” (2 Kolinda 2:17, tubyambo twa munshi) Nangwa kya kuba Paulo wajinga musapwishi wayile bingi nkuwa mu kipwilo kya bena Kilishitu batanshi, javula waingila mingilo yakosa bingi pakuba’mba abule kutwika bakwabo kisendwa kyanema. (Byubilo 20:34) Byubilo byanji byamwesheshe’mba wakookelanga mukambizho wa kwa Yesu wa kuba’mba: “Mwatambwiletu kyatu, ne anweba panaitu kyatu.”—Mateo 10:7, 8.

Na mambo a kulondela ano mafunde, Bakamonyi ba kwa Yehoba kechi balipilisha bantu pa kwibapa mabuku abo nangwa pa kwibafunjisha Baibolo ne. Kabiji kechi batambula mali ku bantu kimye kya kupwila ne. Mali o bengijisha afuma mu bupe bupana bantu bwa kwifuukwila bene.—Mateo 6:2, 3.

Baibolo Waambijile Jimo Kuba’mba Bantu Bakafumamo mu Bupopweshi bwa Bubela

Myaka ya kunyuma, bantu kechi balangulukangapo’mba bupopweshi bukekala na makatazho avula ne. Pano bino, Lesa mwine wamwene kala kino kabiji wikilumbulwijile jimo mu Baibolo. Kwingijisha ñambilo ya kifwanyikizho, Lesa waesakenye bupopweshi bonse bwabula bukishinka ku mwanamukazhi pite utelwa’mba “Babilona Mukatampe.”—Lumwekesho 17:1, 5.

Ino ñambilo yayilamo mambo bupopweshi bwa bubela nangwa kya kuba bamba’mba ba kishinka kwi Lesa, bino bechina kala na bakalama ba pano pa ntanda pa kuba’mba bekale na bulume ne bunonshi. Lumwekesho 18:9 waamba’mba: “Bamfumu ba pa ntanda baubile nanji bulalelale.” Jizhina ja kuba’mba “Babilona” jafwainwa, mambo mafunjisho a bupopweshi bwa bubela, nabiji a kuba’mba mweo kechi ufwa ne, balesa basatu, ne bya manga, afuma mu Babilona wa kala, muzhi mwatendekejile bupopweshi bwa bubela ne bya bulozhi.a —Isaya 47:1, 8-11.

Muzhi Mukatampe wa Babilona waonawinwe kimye mema ajinga mu lufulwa mukatampe wafumyanga mema mu Mukola wa Ufelata kyo ‘aumine’ ne kulengela nzhita ya bena Media ne Pelisha kushinda muzhi. (Yelemiya 50:1, 2, 38) Kine, muzhi wa Babilona bamonawinetu bufuku bumo.—Danyela 5:7, 28, 30.

Ne Babilona Mukatampe naye waikala pa “mema avula.” Baibolo witubuula’mba ano mema emenako “mitundu ya bantu ne mabumba,” ko kuba’mba biumbi bya bantu bitundaika bupopweshi bwa bubela. (Lumwekesho 17:1, 15) Baibolo waambijile jimo amba ano mema a kifwanyikizho akooma, kimwesha kuba’mba lonaiko lwa Babilona wa ano moba katatakatu lufike kabiji kikobiwatu nobe mu kukopa kwa jiso. (Lumwekesho 16:12; 18:8) Pano bañanyi bakonauna Babilona? Balunda nanji bamulwila ntanda bonka bamutemwa, bakamushikwa. Bakamonauna, nangwa’mba bakaja nyama yanji ya kifwanyikizho.—Lumwekesho 17: 16, 17.b

Mwanamulume ubena kutanga Baibolo kabiji ubena kulanguluka pa mema abena kuuma azhokolokele muzhi wa Babilona ne bantu babena kufuma mu Babilona Mukatampe

Kuuma kwa mema azhokolokele Babilona kwimenako bantu babena kufuma mu Babilona Mukatampe

“Lupukaimo mwi aye”!

Na mambo a kuba’mba Babilona Mukatampe bakamonauna, Lesa witujimunako amba: “Anweba bantu bami, lupukaimo mwi aye, inge kechi mukeba kwivwangamo mu bubi bwanji ne, kabiji inge kechi mukeba kupitamo mu binkunka byanji ne.” (Lumwekesho 18:4) Inge mwamona, kyambo kya kuba’mba “inge,” kyatongolwa bimye bibiji. Kya kine, lujimuno lwa Lesa ke lwa kukwasha bantu bo bafichisha ku muchima na mafunjisho atama kabiji bakeba kutalwa bulongo kwi Lesa, baji nobe Gaffar ne Hediye batongolwa ku ntendekelo ya kino kibaba.

Saka akyangye kutendeka kufunda Baibolo, Gaffar wayukile kuba’mba wafwainwetu kukookela Lesa na mambo a moyo. Waambile’mba: “Kyantekeneshe bingi pa kufunda kuba’mba Yehoba ke Lesa wa butemwe, ne kuba’mba ukeba’mba tumukookelenga na mambo a kumutemwa.” (1 Yoano 4:8; 5:3) Hediye waikele na mutende wa mu milanguluko kimye kyo afunjile’mba Lesa kechi ye walengejile’mba ekale mwana wa kishale ne, ne kuba’mba bintu byo apichilengamo kechi byanengezhejilwe jimo ne. Byambo biji pa Kinembelo kya mu Baibolo kya Yakoba 1:13 bya kuba’mba Lesa kechi weseka bantu na bintu byatama ne, byamutekeneshe bingi. Aye ne Gaffar byo bafunjile bukine bwa mu Baibolo bafuminemo mu “Babilona.” —Yoano 17:17.

Inge Babilona Mukatampe waonaunwa, kafwako kyatama kikamwekela boba bakookela mukambizho wa kulupukamo ne ‘kupopwela Tata na mupashi ne na bukine’ ne. (Yoano 4: 23) Baji na luketekelo lwa kumona pano pa ntanda byo “pakakumbana maana a kuyuka Yehoba byonkatu mema byo akumbana mu kalunga ka mema.”—Isaya 11:9.

Kya kine, mpelo ya bupopweshi bwa bubela ne bipangwa byabo byatama ikafika, mambo Lesa kechi “ubepa” ne. (Titusa 1:2) Pakuba bupopweshi bwa kine bukatwajijila myaka ne myaka!

a Pa kuba’mba muyukilepo byavula pa Babilona Mukatampe ne byambapo Baibolo pa bikala bantu umvwe bafwa, Lesa byo aji, kabiji ne byo aambapo pa bulozhi, monai buku wa kuba’mba Nanchi Baibolo Kine Ufunjisha’mba Ka? Uji ne pa intaneti pa www.pr2711.com/kqn.

b Monai kibaba kya kuba’mba “Byambapo Baibolo—Mpelo ya ino Ntanda,” mu yenka uno Labainga!

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu