Nanchi Kyakine Kwianweba Kuba’mba Kilishitu ye Ntangi Wetunyi?
“Kechi mutelwe’mba [bantangi, NW] ne: mambo [ntangi] wenu umotu, yenka Kilishitu.”—MATEO 23:10.
1. Ntangi umotu wabena Kilishitu bakine ñanyi ?
PAJINGA Pakibiji, Nisani 11. Kwashajiletu moba asatu kuba’mba Yesu bamwipaye. Luno lolwajinga lwendo lwapeleleko kwiya munzubo ya Lesa. Pajino juba, Yesu wafunjishe lufunjisho lwanema bingi kumabumba apwijile neku baana banji babwanga. Waambile’mba: “Anweba kechi mutelwe’mba Labi ne: mambo mufunjishi wenu umotu, ne anweba bonse mwi balongo ne balongo. Kabiji kechi mutele umo wa pano panshi amba, Tata, ne: mambo Shenu umotu, yenka uji mwiulu. Nangwa kechi mutelwe’mba, [bantangi, NW] ne: mambo [ntangi] wenu umotu, yenka Kilishitu.” (Mateo 23:8-10) Kwakubula nangwa kupita mumbajine, Yesu Kilishitu ye Ntangi wabena Kilishitu bakine.
2, 3. Kumvwina Yehoba nekulondela Ntangi yeatongola kulengela bwikalo bwetu kwikala byepi?
2 Buntangi bwa Yesu bwitufweta bingi mubwikalo bwetu umvwe ketwibulondele. Pamambo akwiya kwauno Ntangi, Yehoba waambile kupichila mwingauzhi Isaya amba: “Umvwai, anweba bonse mumvwa kilaka, iyai kuno kuji mema; ne yewa wabula mali naye, eye atambule kajo, aje! Iyai, mutambule binyu ne mukaka bya kubula kupanako mali, bya bupetu. . . . Telekai bulongo byo mbenakwamba, muje byawama, musangalale pa kuja byanuna. . . . Umvwai, amiwa namutongwele namba ekale kamonyi ku mitundu ya bantu. Ke ntangi wabo ne mukulumpe wabo.”—Isaya 55:1-4.
3 Isaya watongwele bintu byayukanyikwa—mema, mukaka nebinyu kwikala bifwanyikizho byakumwesha bwikalo bwetu byobwafwainwa kwikala umvwe ketumvwine Yehoba nekulondela Ntangi kabiji Mukulumpe wetu yeetupa. Bifumamo bikizha bingi muchima. Kiji nobe kutoma mema amunyango inge mute wazonga. Byobyo kipwa nekilaka kyetu kyakukeba bukine nebololoke. Byonka mukaka byoakosesha balukeke nekwibakwasha kukoma, ‘mukaka wa [byambo, NW]’ naye byobyo etukosesha nekwitukwasha kukoma kumupashi mubulunda bwetu na Lesa. (1 Petelo 2:1-3) Binyu nabyo bileta bingi lusekelo pakimye kyakijiilo. Byonkabyo, kupopwela Lesa wakine nekulondela mungayo ya Ntangi wanji watongolwa kulengela ‘kusangalala na muchima yensetu’ mubwikalo. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 16:15) Onkao mambo, kibena kukebewa bingi atweba bonse—banyike nebakulumpe, banabalume nebanabakazhi—kumwesha’mba kine Kilishitu ye ntangi wetu. Pano, twakonsha kumwesha byepi mubwikalo bwetu kuba’mba Mesiasa ye Ntangi wetu?
Banyike—Twajijilai ‘Kukoma mu Maana’
4. (a) Kika kyaubiwe ku Yelusalema Yesu koayile byoajinga namyaka yakusemwa 12 kimye kyakijiilo kya Lupitailo? (b) Ñanyi bintu Yesu byoayukile saka akijitu namyaka 12?
4 Akilangulukai byubilo byawama byamwesheshe Ntangi wetu byakumwenako banyike. Nangwa kyakuba kechi twayuka byavula pe Yesu byoajinga mwanyikene, kujipo kimo kyaubiwe kitubulapo bimo. Yesu byoajinga namyaka yakusemwa 12, bansemi yanji bamusendele palwendo lwabo lobayanga pamwaka pamwaka kukijiilo kya Lupitailo mu Yelusalema. Pakino kijiilo walabamine nakwisamba misambo yamu Binembelo, nebansemi yanji nabo bamushile kwakubula kuyuka. Byopapichile moba asatu bansemi yanji ba Yosefwa ne Maliya baubile bulanda bamutaine munzubo ya Lesa “kasa aikala mukachi ka bafunjishi, na kwibomvwa ne kwibepanguzha.” Kabiji ‘ne bonse bamumvwinenga bakuminyenga maana anji ne byo ebalondolwejilenga.’ Akikilangulukaipotu, byoajinga namyaka yakusemwa 12, Yesu kechi waipwizhengatu mepuzho alumbuluka abya kumupashi onkane, bino wakumbwilenga nemikumbu yamaana! Kwakubula nangwa kuzhinaukatune, lufunjisho lwamufunjishanga bansemi yanji lwamukwashishe.—Luka 2:41-50.
5. Banyike bakonsha kuba byepi pakuba’mba bayuke milanguluko yabo byoiji mulufunjisho lwa Baibolo lwakisemi?
5 Apo kampe mwi banyike. Umvwe bansemi yenu bakalume ba Lesa bepana, ko kuba’mba panzubo yenu mwikala nalufunjisho lwa Baibolo lwakisemi kimye kyonse. Nanchi lufunjisho lwakisemi mwilumona byepi? Kyakonsha kwimukwasha bingi kulanguluka pamepuzho nabiji ano akuba’mba: ‘Nanchi natako muchima yense kutundaika lunengezho lwalufunjisho lwa Baibolo mukisemi kyetu? Nanchi ntanwaponyi, kwakubula kuba bintu byakonsha kuvulañanya uno mutanchi walufunjisho?’ (Filipai 3:16) ‘Abya nkumbula nangwa kwambapo paluno lufunjisho? Umvwe kyakebewa, abya ngipuzhapo mepuzho amo palolo lufunjisho lotubena kufunda nekwambapo molwafwainwa kwingijishiwanyi? Byombena kukoma kumupashi, nanchi mbena kuja ‘kajo kakosa ka bakoma’ nyi?’—Bahebelu 5:13, 14.
6, 7. Lunengezho lwakutanga Baibolo moba onse lwanema byepi kubanyike?
6 Lunengezho lwakutanga Baibolo juba nejuba nalo lwanema bingi. Nyimbi wamasalamo waimbile’mba: “Ye mwine wa lusekelo ubula kwenda mu mabulañano a babi, . . . pakuba muchima wanji wamutokela monka mu buku wa mizhilo wa Yehoba; kabiji monka mu buku wanji wa mizhilo mo alangulukila mute ne bufuku.” (Masalamo 1:1, 2) Yoshua waswaine Mosesa, watangilenga mubuku wa mizhilo ne ‘kwibilanguluka-langulukapo mute ne bufuku’ byoatanganga. Kino kyamulengejile kuba bintu namaana nekwingila bulongo mwingilo wanji yebamupele kwi Lesa. (Yoshua 1:8) Ntangi wetu Yesu Kilishitu waambile’mba: “Kyanembwa’mba, Muntu kechi akamwene bumi ku shinkwa yenka ne, poso ku byambo byonse bifuma mu kanwa ka Lesa.” (Mateo 4:4) Byotukeba kuja kajo kakumubiji juba nejuba, byobyo twafwainwa nekukebeshanga kuja kajo kakumupashi kimye kyonse!
7 Byoayukile bikebewa kumupashi, nsongwakazhi Nicole wamyaka yakusemwa 13 watendekele kutanga Baibolo pajuba pajuba.a Luno byoaji namyaka 16, wapwisha kutanga Baibolo yonse kabiji ubena kwiitanga nejikwabo wafika nepakachi. Jishinda moeitangila japela bingi. Waamba’mba, “pajuba jimo nebikako kutangakotu nangwa kyapitala kimo.” Kutanga Baibolo kwamukwasha byepi? Wakumbula’mba: “Lelo jino byubilo byatama bibavule bingi. Moba onse ntanwa bingi mumeseko eseka lwitabilo lwami kusukulu nekukwabotu. Kutanga Baibolo moba onse kunkwasha kuvuluka bukiji-bukiji mikambizho nemafunde a Baibolo ankwasha kushinda ano meseko. Kyafumamo, neumvwa kufwenya kwipi na Yehoba ne Yesu.”
8. Yesu wajinga nakisela kyabyepi mu nshinagoga, kabiji banyike bakonsha kumulonda byepi?
8 Yesu wajinga nakisela kyakuteleka nekwambapo pa Binembelo byatangilwenga mu nshinagoga. (Luka 4:16; Byubilo 15:21) Banyike kyakonsha kwibakwasha bingi umvwe kebamwene kwiaye kasa batanwa kukupwila kwabwina Kilishitu, ako kutangiwa Baibolo nekwiifunda. Pakusanchila kuno kupwila, Richard nsongwalume wamyaka yakusemwa 14 waamba’mba: “Kupwila kwanema bingi kwiamiwa. Kuno kokomvululwa kimye kyonse pabintu byawama nebyatama, byubilo byawama nebyabula kufwainwa, bintu bikeba Kilishitu nebyoabula kukeba. Kechi ngeseka kukyuba bintu byatama kyakuba byanjisha nyenye binopa nayuka namba byatamane—nchiinatu kwalepa.” Ee, ‘mulaye wa Yehoba wakine, upana maana ku bantu.’ (Masalamo 19:7) Nicole naye umona kuba’mba ubena kutanwa kukupwila kwakipwilo konse kutanu mulungu nemulungu. Kabiji wingijisha maawala abiji nangwa asatu nakunengezha byakufunda pakupwila.—Efisesa 5:15, 16.
9. Banyike bakonsha kutwajijila byepi ‘kukoma mu maana’?
9 Kimye kyabwanyike kyokimye kyawama ‘kuyukilamo Lesa yenka wakine ne Yesu Kilishitu yeatumine.’ (Yoano 17:3) Kampe mwayukapo banyike bamo bataya kimye kikatampe nakutangatu magazini muji bipikichala, kutamba televizhonyi, kukaya bisela byamu mavidyo nangwa kukebakeba byapa Intaneti. Kechi mwafwainwa kulondela byobobane, londai byubilo byalumbuluka bya Ntangi wetu. Byoajinga mwanyike, watemenwe bingi kufunda bya Yehoba. Kika kyafuminemo? Namambo akutemwa bintu byakumupashi, ‘Yesu wakomenenga mu maana.’ (Luka 2:52) Neanweba mwakonsha kuba byonkabyo.
“Inekenenai Anwe Bene na Bene”
10. Kika kyakonsha kukwasha bwikalo bwakisemi kwikala bwamutende nelusekelo?
10 Nzubo yakonsha kwikala mpunzha yamutende nelusekelo nangwa mpunzha pakwipumpwilapo nekwitobosha. (Byambo bya Mana 21:19; 26:21) Kulondela buntangi bwa Kilishitu kitukwasha kuvuzha mutende nelusekelo mukisemi. Byaubanga Yesu byobyo bafwainwa kulondela baji mukisemi. Binembelo byaamba’mba: “Inekenenai anwe bene na bene mu kumwakamwa Kilishitu. Anweba banabakazhi, nekenenai bamwata wenu, nobe Nkambo. Mambo mulume ye mutwe wa mukazhanji, byonka biji ne Kilishitu ye mutwe wa kipwilo, ye mwine upulusha mubiji. . . . Anweba banabalume, temwai bakazhi benu, byonka byo atemenwe Kilishitu kipwilo, ne kwipana mwine na mambo a akyo.” (Efisesa 5:21-25) Kukipwilo kya bena Kolose mutumwa Paulo wanembele’mba ‘Anweba baana, kokelai bemusema mu byonse, mambo kino kyo kibafwainwa ba mwi Nkambo.’—Kolose 3:18-20.
11. Mwanamulume wakonsha kumwesha byepi’mba kine Kilishitu yentangi wanji?
11 Kulondela luno lujimuno kilumbulula’mba wamulume yeutangijila kisemi, mukazhanji kewakumukwasha mubukishinka, kabiji baana bakokela bansemi yabo. Bino, bumutwe bwawamulume buletatu lusekelo umvwe keebubile mujishinda jawama. Mwanamulume wamaana wafwainwa kufunda byakwingijisha bumutwe kupichila mukulonda Mutwe ne Ntangi wanji Yesu Kilishitu. (1 Kolinda 11:3) Nangwa kyakuba palutwe kacheche Yesu waikele ke “mutwe wa byonse ku kipwilo,” kechi waishile panopantanda amba “bamwingijile ne, poso amba ebengijile.” (Efisesa 1:22; Mateo 20:28) Mujonkaje jishinda, wamulume wabwina Kilishitu kechi wingijisha bumutwe bwanji mukwikebela byanjitune, poso kuba bintu bileta lusekelo kumukazhanji nebaana banji nangwa’mba kukisemi kyonse. (1 Kolinda 13:4, 5) Weseka kulonda byubilo bya Lesa bijipo namutwe wanji aye Yesu Kilishitu. Byonka biji Yesu, ukoka muchima nekwikala kimote. (Mateo 11:28-30) Kwamba byambo byakuba’mba “ndekelaiko mambo” nangwa’mba “mwaambatu bulongo” kechi byafwainwa kumushupa kwamba umvwe watamishane. Kwikala wakumwenako wawama kwakonsha kupelela mukazhanji kwikala “nkwasho,” nangwa’mba ‘mukwabo,’ saafunda kwiaye nekwingijila nanji pamo.—Ntendekelo 2:20; Malakai 2:14.
12. Kika kyakonsha kukwasha wamukazhi kulondela jifunde jakukokela mutwe?
12 Wamukazhi naye kulubaji lwanji wafwainwa kunekenena mwata wanji. Pano bino umvwe waikala namuchima wabya panopantanda, kyakonsha kumonawina mulanguluko wakulondela jifunde jakukokela mutwe, kabiji kechi wakonsha kukeba nemulanguluko wakunekenena wamulumene. Binembelo kechi byamba’mba wamulume wafwainwa kukanjikizhanga’mba mwane bankokelengane, byamba kuba’mba banabakazhi bafwainwa kunekenenanga bamwata wabo. (Efisesa 5:24) Kabiji Baibolo yamba kuba’mba wamulume nangwa’mba shetu wafwainwa kutangijila mukisemi, umvwe lufunjisho lwayo kelwingijishiwe, kilengela mutende nekwikala bulongo mukisemi.—Filipai 2:5.
13. Kyakumwenakoka kyalukokelo Yesu kyoamwesheshe kyafwainwa kulondela baana?
13 Baana bafwainwa kukokela bansemi yabo. Yesu yewakumwenako wawama bingi mukuba kino. Panyuma yakumusha kunyuma moba asatu munzubo ya Lesa kimye Yesu ajinga namyaka 12, “wayilenga nabo [bansemi yanji] ne kufika wafikile ku Nazala; kasa ebanekenena.” (Luka 2:51) Baana umvwe kebanekenene bansemi yabo kinungako mutende nebuumo mukisemi. Umvwe bonse mukisemi kebalondele buntangi bwa Kilishitu, kilengela kisemi kwikala kyalusekelo.
14, 15. Kika kyakonsha kwitukwasha kupwisha lukatazho umvwe lwaiya panzubo? Ambai kyamwekele.
14 Nangwa kyakuba munzubo mwamweka makatazho, kyakonsha kupwisha oo makatazho bulongo kekulonda Yesu nekumvwina lufunjisho lwanji. Kyakumwenako, Jerry wamyaka yakusemwa 35 wasongwele Lana yeataine namwana nsongwakazhi. Kabiji monka muya moba pabukile lukatazho lobabujile kuketekela bonse babiji. Jerry walumbulula’mba: “Nayukile kuba namba pakuba’mba ngikale mutwe wawama, nafwainwa kwingijisha mafunde amu Baibolo alengela bisemi bikwabo kwikala bulongo. Pano bino, namwene namba nafwainwa kwiengijisha namaana nemilangwe.” Mwananji wamukazhi wakutanamo wamwenenga nobe Jerry wamupatula kwiinanji kabiji awa mwana wamushikilwe bingi uno shanji wakushinda. Jerry wakebewenga milangwe yakuyuka amba uno mulanguluko yewalengejilenga nsongwakazhi kwamba nekuba bintu byoaubilenga. Waubile byepi naluno lukatazho? Jerry wakumbula’mba: “Amiwa ne Lana twaumvwañene namba pakino kimye, Lana amujimunengako aku amiwa sanata muchima pakupanga bulunda nauno mwanami wakushinda. Mukuya kwamoba jino jishinda jaingijile bingi bulongo.”
15 Umvwe twaikala mulukatazho panzubo, twafwainwa kwikala bamilangwe kukeba kuyuka ene mambo abena kulengela bamukisemi kwamba nekuba byobabena kuba. Kabiji twafwainwa kwikala bamaana pakuba’mba twingijishenga bulongo mafunde a Lesa. Kyakumwenako, Yesu waumvwishishe bulongo kine kintu kyalengejile yewa mwanamukazhi wabelelenga kikola kyamukunko kumukwata, kabiji wamumvwijile lusa nekumukwasha. (Bena Levi 15:25-27; Mako 5:30-34) Maana nemilangwe yomiteeto ya Ntangi wetu. (Byambo bya Mana 8:12) Tutokwa bingi umvwe ketube byonka byoafwainwa aye kuba.
“Sambilai Kukebesha Bufumu”
16. Kika kyafwainwa kwikala kintu kikatampe mubwikalo bwetu, kabiji Yesu wikimwesheshe byepi kino?
16 Yesu walumbulwile bulongo kyafwainwa kwikala kintu kikatampe mubwikalo bwaboba balondela buntangi bwanji. Waambile’mba: “Sambilai kukebesha bufumu bwanji, [Lesa] ne bololoke bwanji.” (Mateo 6:33) Kabiji mubyoaubilenga, witumwesheshe byotwakonsha kuba kino. Kumpelo yamoba 40 akuzhikilwa nanzala, kulanguluka-langulukapo nekulomba panyuma yalubatizhilo lwanji, Yesu watainwe mulweseko. Satana Diabola wamumwesheshe bufumu bonse “bwa panopantanda.” Akifwanyikizhai bwikalo boashi akekale nabo Yesu umvwe watambwijile byamumwesheshe Diabola! Bino Yesu watele muchima kuba kyaswa muchima wa Shanji. Kabiji wayukile kuba’mba bwikalo bwauno mutundu muntanda yakwa Satana kechi bukakulailane. Bukiji-bukiji wakaine byonse byamumwesheshe Diabola nekumwambila’mba: “Kyanembwa’mba, Ukamupopwela Nkambo Lesa wobe ne kumwingijila aye yenka.” Bukiji-bukiji panyuma yabino, “Yesu watatwile kusapwila’mba, Lapilai; mambo bufumu bwa mwiulu bwafwenya ke pepi.” (Mateo 4:2, 8-10, 17) Mubwikalo bwanji bonse bwa panopantanda, Kilishitu wajinga musapwishi wakimye kyonse wa Bufumu bwa Lesa.
17. Twakonsha kumwesha byepi kuba’mba bintu bya Bufumu byobyo tubena kutangizhako mubwikalo bwetu?
17 Twafwainwa kulonda Ntangi wetu nekukana ntanda yakwa Satana kwitongola mukulanguluka’mba kutwela nkito yakufola mali avula kyokyafwainwa kwikala kintu kikatampe mubwikalo bwetu. (Mako 1:17-21) Byokyakonsha kwikalapo kyabula kufwainwa kwiatweba umvwe twitatankanya mumingilo yaino ntanda kyakuba bintu bya Bufumu byaikala kebyakibiji. Yesu witupa mwingilo wakusapwila Bufumu nekulenga baana babwanga. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Ee ibyo, twakonsha kwikala namwingilo wakumwena bamukisemi nangwa mingilotu ikwabo yakuba, abya nanchi kuba ketwingijishe kimye kyamabanga nempelo yamilungu kuya nakwingijilamo mwingilo wabwina Kilishitu wakusapwila nekufunjisha bantu nenyi? Byokibena kukoseshapo kuba’mba mumwaka wamwingilo wa 2001, bantu 780,000 bakonsheshe kwingilako mwingilo wakimye kyonse wabupainiya!
18. Kika kitukwasha kutana lusekelo mumwingilo?
18 Mashimikila amu Baibolo ashimuna kuba’mba Yesu kemuntu wingila mingilo kabiji walusa. Byoamwene byakebewenga kumupashi kuboba boajinga nabo, wibomvwijile lusa nekwibakwasha wibakwashishe. (Mako 6:31-34) Mwingilo wetu wikala walusekelo umvwe ketumwingile nabutemwe bwakutemwa bakwetu nekusakisha mubukishinka kwibakwasha. Bino twakonsha kwikala byepi bakusakisha kuba kino? Nsongwalume umo wajizhina ja Jayson waambile’mba, “Byonaji nkyangye kufikizha myaka yakusemwa 20, kuya mumwingilo kechi nekutemweshetune.” Kika kyamukwashishe kutemwa uno mwingilo? Jayson wakumbula’mba: “Mukisemi kyetu, twayanga mumwingilo wamubujimi lukelo pa Kibelushi. Kino kyangwamijile bingi mambo byonayayayanga javula mumwingilo, popo nayukile buwame bujimo akyo kyandengejile’mba ntemwe uno mwingilo.” Neatweba twafwainwa kwibikangako kimye kyonse kuya mumwingilo.
19. Kika kyotwafwainwa kufuukula kubanga pamambo abuntangi bwa Kilishitu?
19 Kyakine, kulondela buntangi bwa Kilishitu kufweta bingi kabiji kuleta nelusekelo. Umvwe ketube kino, kimye kyabwanyike kikala kekimye kyakukomenako mukuyuka nemu maana. Bwikalo bwakisemi bwikala bwamutende nelusekelo, kabiji nemwingilo wamubujimi naye kemwingilo uleta lusekelo. Onkao mambo nanchi, twayai tumweshenga mubwikalo bwetu bwamoba onse nemubintu byotufuukula kuba amba kine Kilishitu ye ntangi wetu. (Kolose 3:23, 24) Kabiji Yesu Kilishitu witutangijila nemujishinda jikwabo—jino jishinda kekipwilo kyabwina Kilishitu. Mutwe walondelapo waamba pabyotwakonsha kumwenamo muluno lunengezho.
[Tubyambo twa mushi]
a Mazhina amo apimpulwa.
Mukivulukanyi?
• Kulondela Ntangi wetu watongolwa na Lesa kwitufweta byepi?
• Banyike bakonsha kumwesha byepi’mba babena kukeba kulondela buntangi bwa Yesu?
• Buntangi bwa Kilishitu buba kika mubwikalo bwakisemi kuboba bebukokela?
• Mwingilo wetu wakonsha kumwesha byepi’mba kine Kilishitu ye ntangi wetu?
[Bipikichala pa peja 10]
Kimye kyabwanyike kyokimye kyawama kuyukilamo Lesa ne Ntangi wetu yeatongola
[Kipikichala pa peja 11]
Kunekenena buntangi bwa Kilishitu kuleta lusekelo mukisemi
[Bipikichala pa peja 13]
Yesu wasambijile kukebesha bufumu. Nenuwa byobyo mubanyi?