Anweba Bakyanyike, Tangijilwainga na Mambo a Lesa
‘Wikale na maana, kabiji wikale wa milangwe.’—MANA 4:5.
1, 2. (a) Ki ka kyakwashishe mutumwa Paulo kuyuka bya kuba na makatazho? (b) Twakonsha kwikala byepi na milangwe ne maana?
“BYO nasaka kuba kyawama bubi bwankosela.” Abya mwamuyuka waambile bino byambo nyi? Mutumwa Paulo ye waambile bino byambo. Nangwa kya kuba Paulo watemenwe Yehoba, bino kimye kimo kyamukatazhanga kuba byawama. Pano wiumvwinenga byepi pa mambo a luno lukatazho? Wanembele mba: “Mamā ami kalanda! ne muntu wa malwa!” (Loma 7:21-24) Nanchi ne anweba mwiumvwa byonka biumvwine Paulo nyi? Nanchi ne anweba kimye kimo kimukatazha kuba byawama nyi? Nanchi kino kimulengela kulefulwa byonka byaubile Paulo nyi? Umvwe byo byo mwiumvwa, kechi mwafwainwa kulefulwa ne. Paulo washinjile makatazho o apichilengamo, ne anwebatu mwafwainwa kwiashinda.
2 Paulo washinjile na mambo a kuba amba waswishishe “byambo byalumbuluka kumutangijila.” (2 Timo. 1:13, 14) Ne kyafuminemo waikele na milangwe ne maana byakebewenga pa kuba’mba ayuke bya kuba na makatazho ne kufuukula bintu bulongo. Ne anweba Yehoba Lesa wakonsha kwimukwasha kwikala na maana ne milangwe. (Mana 4:5) Mu Mambo anji Baibolo muji lutundaiko lwawama bingi lwakonsha kwimukwasha. (Tangai 2 Timoti 3:16, 17.) Akilangulukaipotu byo mwakonsha kumwenamo mu mafunde a mu Binembelo kimye kyo muji na bansemi, pa kwingijisha mali ne kimye kyo muji kwa bunke.
Kutangijilwa na Mambo a Lesa mu Kisemi
3, 4. Mambo ka o kyakonsha kwimukatezha kukokela mafunde a bansemi benu, pano bino mambo ka bansemi o babikilako mafunde?
3 Nanchi kimukatazha kulondela mafunde a bansemi benu nyi? Mambo ka o kyakonsha kukatezha? Kishinka kimo ke kya kuba amba mwakonsha kukeba kwikala na bwana bwa bene. Kechi kyatama kwiumvwa bino ne. Mambo ke lubaji lwa nkomeno ya muntu. Pano bino inge muji pa nzubo, mwafwainwa kukokela bansemi benu.—Efi. 6:1-3.
4 Kuyuka ene mambo bansemi o babikilako mafunde ne mizhilo kwakonsha kwimukwasha kulondela bino bintu. Kya kine, kimye kimo mwakonsha kwiumvwa byonka biumvwine Brielle,a wajinga na myaka ya kusemwa 18, waambile pa mambo a bansemi banji amba: “Balubamo byo kikala inge muntu wafika pa kino kimino kyo nafikapo. Kechi bakeba amiwa kwambapo, kuletapo milanguluko nangwa kumona nobe ne mukulumpe ne.” Byonka biumvwine Brielle, ne anweba mwakonsha kwiumvwa nobe bansemi benu bo bemulengela kubula kwikala na lūsa lo mwafwainwa kwikala nalo. Nangwa byonkabyo, bansemi benu balenga mafunde mambo a kuba amba bemuta muchima. Kunungapo, bansemi bena Kilishitu bayuka amba bakatotolola kwi Yehoba pa mambo a jishinda jo bemulaminamo.—1 Timo. 5:8.
5. Kukokela bansemi benu kwakonsha kwimukwasha byepi?
5 Kukokela mafunde a bansemi benu kujitu pamo na kubwezha nkongole yo mwakongwele ku kipao kya mali. Inge kya kuba bemuketekela amba mutako muchima kubwezha nkongole ya mali, bena kino kipao bakonsha kutemwa kwimukongwesha mali ne jikwabo. Po pamotu, ne anweba muji na kikoloto kya kupa bansemi benu mushingi ne kwibakokela. (Tangai Byambo bya Mana 1:8.) Umvwe mwatwajijila kukokela bansemi benu, ne abo bakatwajijila kwimuswisha kuba bintu. (Luka 16:10) Pano bino inge mwatwajijila kulala mizhilo, kechi mwafwainwa kukumya ne, inge kya kuba bansemi benu kebabule kwimuswisha kuba bintu bimo nangwa kulekatu kwimuswisha kuba bintu byonse.
6. Bansemi bakonsha kukwasha byepi bakyanyike kwikala balukokelo?
6 Bansemi bakonsha kukwasha baana babo kulondela mikambizho yabo kupichila mu kumwena kwi abo. Byo bepana kukokela bintu bikeba Yehoba bamwesha kuba’mba mizhilo ya Lesa yawama. Kino kikakwasha bakyanyike kuyuka kuba’mba kyanema kukokela mafunde a bansemi. (1 Yoa. 5:3) Kabiji Baibolo watongolapo bimye bimo Yehoba byo apelejilemo bakalume banji mashuko a kukasuluka kwamba byo beumvwinenga pa mambo a bintu bimo. (Nte. 18:22-32; 1 Mfu. 22:19-22) Nanchi kwakonsha kwikalapo bimye bimo bansemi byo bakonsha kupelamo baana babo mashuko a kukasuluka kwamba pa bintu bimo nyi?
7, 8. (a) Bakyanyike batalañana na lukatazho ka? (b) Mwafwainwa kuyuka ka pa kuba’mba mumwenengamo mu lujimuno?
7 Bakyanyike nabo bakonsha kwikala na lukatazho lwa kumona amba bansemi babo babena kunyanchijila lūsa lwabo lwa kwamba bintu byo balanguluka. Kimye kimo bakonsha kwiumvwa byonka biumvwine nsongwalume umo wa jizhina ja Craig waambile amba: “Bamama baubangatu bintu nobe tifitifi, kimye kyonse bakebangatu bilubo mwi amiwa.”
8 Javula kololwako nangwa kufundwa kumweka nobe kechi kwawama ne. Baibolo witukwasha amba lujimuno nangwa lwishile mu jishinda jawama kechi kyapela kwilutambwila ne. (Hebe. 12:11) Ki ka kyakonsha kwimukwasha kumwenamo mu lujimuno? Kishinka kyanema kyo mwafwainwa kuvulukanga ke kya kuba amba bansemi bemupa lujimuno mambo a kuba bemutemwa. (Mana 3:12) Bakeba kwimukwasha kwikala na miteeto yawama ne kubula kwikala na miteeto yatama. Bansemi bavuluka kuba amba umvwe bakankalwa kwimololako, po pamotu ne kumwesha amba bemushikwa! (Tangai Byambo bya Mana 13:24.) Kabiji mwafwainwa ne kuyuka kuba amba tufunjila bintu mu kulenga bilubo. Onkao mambo umvwe bemololako, mambo ka a kubujila kutolamo byo mwamona amba byakonsha kwimukwasha mu byo bemwambila? ‘Kwiamona maana kwawama kukila kumona siliva, kabiji kunonka maana kwawama kukila kunonka ngolode.’—Mana 3:13, 14.
9. Mu kifulo kya kutatu muchima pa bintu byo bamona amba kechi byayilamo ne, bakyanyike bakonsha kuba ka?
9 Bansemi nabo kimye kimo balenga bilubo. (Yako. 3:2) Pa kwimujimunako, kimo kimye bakonsha kwamba byambo bya kupulumuka. (Mana 12:18) Ki ka kyafwainwa kulengela bansemi benu kuba bino? Bakonsha kulefulwa nangwa kumona bilubo byenu nobe abo bo bakankalwa kwimukwasha. Mu kifulo kya kutatu muchima pa bintu byo mwamona amba kechi byayilamo ne, nanchi kechi mwafwainwa kwibasanchilanga pa byo bakebesha kwimukwasha nenyi? Kutambwila lujimuno kwakonsha kwimukwasha bingi kimye kyo mukakoma.
10. Mwakonsha kuyuka byepi mwakubila bulongo na mafunde ne byo bemololako bansemi benu?
10 Nanchi mukeba amba kimupelelenga kulondela mafunde a bansemi benu ne kumwenamo mu byo bemololako nyi? Umvwe byo byo mukeba, mwafwainwa kuyuka mwakumvwañena nabo. Mwakonsha kuba byepi bino? Kintu kitanshi ke kuteleka. Baibolo waamba’mba: ‘Pelawizhai kumvwa, mubande kwamba, mubande kuba bukaji.’ (Yako. 1:19) Mu kifulo kya kufikenatu kwibingisha anweba bene, tekanyai ne kumvwa bibena kwamba bansemi benu. Langulukainga pa byo baamba, kechi jishinda jo baambilamo byobyo byambo ne. Pano inge bansemi bemwambila mwakonsha kumona mwatala byobyo byambo byo bemwambila ne kwibakumbula na mushingi. Kuba bino kukamwesha kuba amba mwaumvwa byo baji kwamba. Pano mwafwainwa kuba byepi inge kya kuba mukeba kulumbulula mo mwakutazha byambo byo mwakwamba nangwa bintu byo mwakuba? Javula kyawama bingi ‘kulama kanwa bulongo’ pa kuba’mba mumvwe bibena kukeba bansemi benu. (Mana 10:19) Umvwe bansemi benu bamona kuba amba mubena kwibateleka, ne abo bakakebesha kuteleka kwi anweba. Umvwe ke mube bino kimwesha kuba amba mubena kutangijilwa na Mambo a Lesa.
Kutangijilwa na Mambo a Lesa pa Kwingijisha Mali
11, 12. (a) Pa mambo a mali, Mambo a Lesa etutundaika kuba ka, kabiji mambo ka? (b) Bansemi benu bakonsha kwimukwasha byepi kuyuka bya kwingijisha bulongo mali?
11 Baibolo waamba’mba: ‘Mali nao akwashañana.’ Pano bino kyepelo kyonka kimo kimwesha kuba amba maana anema kukila mali. (Sapwi. 7:12) Mambo a Lesa etutundaika kwikala na mmweno yawama ya mali, kechi kwiatemwa ne. Mambo ka o mwafwainwa kubujila kutemwa mali? Akimonai kino kyakumwenako: Muntu wayuka kuteka kajo, wakonsha kwingijisha bulongo mupenyi. Pano bino mupenyi yenka umo wakonsha kuleta mapuso ku muntu waluba kumwingijisha. Kyo kimotu ne mali, umvwe twayuka bya kwiengijisha bulongo akonsha kwitukwasha. Pakuba aba baji na “muchima usaka bunonshi” kechi bata muchima ku balunda nabo, ba mu kisemi ne bulunda bwabo na Lesa ne. Ne kifumamo, beasa bene na “bya bulanda byavula.”—Tangai 1 Timoti 6:9, 10.
12 Mwakonsha kuyuka byepi bya kwingijisha bulongo mali? Mambo ka a kubujila kushikisha bansemi benu kwimubulako bya kwingijisha bulongo mali? Solomone wanembele amba: ‘Wa maana naye omvwe ne kufunjilapo bikwabo, kabiji muntu wa milangwe afunde mwa kutwajila bintu bulongo.’ (Mana 1:5) Nsongwakazhi wa jizhina ja Anna waipwizhe bansemi banji kumukwashako bya kuba. Waambile amba: “Batata bambujile bya kwingijisha bulongo mali kabiji bambujile ne ene mambo o kyanemena kwingijisha ne kulama bulongo mali.” Bainanji Anna bamufunjishe bya kwingijisha bulongo mali. Anna waambile amba: “Bambujile bya kumona mitengo byo iji ne kwiyesakanya saka nkyangye kupota kintu.” Anna wamwenamo byepi? Washimuna amba: “Pano nayuka byakwingijisha bulongo mali amiwa mwine. Ndondela bulongo mutanchi pa kupota bintu, ne mu jino jishinda nakasuluka bulongo mu milanguluko na mambo a kubula kwibika mu nkongole.”
13. Mwakonsha kwifunjisha byepi kwingijisha bulongo mali?
13 Mwakonsha kwitaya mu nkongole inge kya kuba kemupote bintu byo mwakubula kunengezha kupota nangwa kwingijisha mali na kisuse pa kuba amba musangajike bakwenu. Ki ka kyakonsha kwimukwasha kuchinuzhuka bino bitewa? Mwafwainwa kwifunjisha kuyuka bya kwingijisha mali. Bino byo byuba Ellena, wa myaka ya kusemwa ya mu ma 20. Waambile amba: “Umvwe nji na bakwetu, nengezhezha jimo mali o nkeba kwingijisha kupotamo bintu. . . . Kabiji kinkwasha bingi pa kuya na kupota bintu, kwendela pamo na boba bayuka bya kwingijisha bulongo mali, bakonsha kuntundaika kukizhokoloka na kwesakanya mitengo ya bintu ne kubula kuzakamina kupota bintu.”
14. Mambo ka o mwafwainwa kujimukila na “bujimbijimbi bwa bunonshi”?
14 Kyanema bingi kwikala na mali ne kwiengijisha bulongo. Nangwa byonkabyo, Yesu waambile amba ‘aba baji na muchima wa kukeba kuyuka Lesa’ bekala na lusekelo lwa kine. (Mat. 5:3) Wibajimwineko amba “bujimbijimbi bwa bunonshi” bwakonsha kulengela muntu watemwa bintu bya ku mupashi kubwela panyuma. (Mako 4:19) Onkao mambo, kyanema bingi kutangijilwa na Mambo a Lesa ne kutwajijila kwikala na mmweno yawama ya mali.
Kutangijilwa na Mambo a Lesa Inge Muji kwa Bunke
15. Bukishinka bwenu bwakonsha kwesekwa kimye ka?
15 Nanchi mulanguluka amba bukishinka bwenu kwi Lesa bwakonsha kwesekwa kimye kyo muji na bakwenu nyi, inyi kimye kyo muji kwa bunke? Kimye kyo muji pa sukulu nangwa pa nkito mwakonsha kutako muchima kwilama ku mupashi. Mwakonsha kujimuka ku bintu byakonsha kwimubika mu bizumba bya ku mupashi. Mwakonsha kwesekwa kulala mizhilo ya byubilo byawama kikatakata kimye kyo mubena kukokoloka ne kimye kyo mwamona amba kafwako kintu kyakonsha kwimubika mu kizumba.
16. Mambo ka o mwafwainwa kukebela kukokela Yehoba nangwatu kimye kyo muji kwa bunke?
16 Mambo ka o mwafwainwa kukokela Yehoba nangwatu kimye kyo muji kwa bunke? Vulukainga amba: Mwakonsha kufichisha Yehoba ku muchima nangwa kumusangajika. (Nte. 6:5, 6; Mana 27:11) Byubilo byenu byanema bingi kwi Yehoba mambo “wimuta muchima.” (1 Pe. 5:7) Ukeba kumumvwina pa kuba amba mumwenemo. (Isa. 48:17, 18) Umvwe bakalume ba Yehoba bamo ba mubena Isalela ba kala balengulula lujimuno lwanji, bamufichishanga ku muchima. (Sala. 78:40, 41) Pano bino, Yehoba watemenwe bingi ngauzhi Danyela kabiji malaika wamutelele amba “muntu ye batemwisha bingi.” (Da. 10:11) Mambo ka? Danyela kechi watwajijiletu kwikala wakishinka kwi Lesa kimye kyo ajinga pa bantu kwapwa ne, bino ne kimye kyo aikalanga kwa bunke.—Tangai Danyela 6:10.
17. Mepuzho ka o mwakonsha kwishikisha kimye kyo mubena kusala byakisangajimbwe?
17 Pa kuba amba mutwajijile kwikala bakishinka kwi Lesa kimye kyo muji kwa bunke, mwakonsha kwikala na ‘maana alumbuluka a kupima ne kuyuka byawama ne byatama’ kabiji ne kufunjisha ano maana mu ‘kwiapizha’ kupichila mu kuba byo mwayuka amba byo byawama. (Hebe. 5:14) Kyakumwenako, kimye kyo mubena kuteleka ku nyimbo, kutamba mafilimu nangwa kwingijisha Intaneti, mepuzho alondelapo o afwainwa kwimukwasha kusala byawama ne kuchinuzhuka byatama. Ishikishai ano mepuzho amba: ‘Nanchi bino byo mbena kutamba byakonsha kunkwasha kubila bakwetu lusa nyi, inyi kusekela ‘pa bya malwa bya bakwetu’?’ (Mana 17:5) ‘Nanchi byakonsha kunkwasha ‘kutemwako byawama’ nyi, inyi kundengela kukankalwa ‘kushikwa bubi’?’ (Amo. 5:15) Bintu byo muba kimye kyo muji kwa bunke bimwesha bintu byo mwanemeka.—Luka 6:45.
18. Mwafwainwa kuba ka umvwe muba bintu mu bufyamfya byo mwayuka amba byatama, kabiji mambo ka?
18 Mwafwainwa kuba ka umvwe muba bintu mu bufyamfya byo mwayuka amba byatama? Yukai amba, “Awa ufya mizhilulwila yanji kechi ukamona byawama ne; pakuba awa wiisolola ne kwiileka kikupu ukamona lusa.” (Mana 28:13) Kyatama bingi kutwajijila na kulondela jishinda jatama ne ‘kufichisha ku muchima aye mupashi wazhila wa Lesa’! (Efi. 4:30) Muji na kikoloto kwi Lesa, ku bansemi benu ne kwi anweba bene kya kusolola byonse byatama byo muba. Ne mu jino jishinda, ‘bakulumpe mu kipwilo’ bakonsha kwimukwasha bingi. Mwana wa bwanga Yakoba waambile amba: “Bamulombele [ndengamambo] ne kumushinga manyi mu jizhina ja Nkambo. Kabiji lulombelo lwa lwitabilo lukamupulusha aye ukolwa, ne Nkambo ukamubusha; kabiji umvwe walengele mambo akamulekelwa.” (Yako. 5:14, 15) Ibyo kuba’mba kino kyakonsha kwimulengesha bumvu kabiji kampe mwakonshatu ne kufuma bintu byatama. Pano bino inge mwachinchika ne kulomba bukwasho, mukakepeshako makatazho ne kukasuluka mu milanguluko na mambo a kwikala na jiwi ja mu muchima jatoka.—Sala. 32:1-5.
Sangajikainga Muchima wa Yehoba
19, 20. Yehoba ukeba anweba kuba ka, bino mwafwainwa kuba ka?
19 Yehoba ke ‘Lesa wa lusekelo’ kabiji ukeba ne anweba kwikala balusekelo. (1 Timo. 1:11) Wimuta bingi muchima. Nangwa kya kuba kafwako muntu umona byo mwibikishako kuba byawama ne, aye umona. Kafwako kintu nangwa kimo kifyama ku meso a Yehoba ne. Umona byo muba, kechi na nkebelo ya kukeba kumona bilubo mwi anweba ne, kana kwimukwasha byo mwibikishako kuba byawama. “Mambo meso a Lesa apitañana pano pa ntanda ponse amba: Nebamweshe bulume bwami abo banketekela na muchima yensetu.”—2 Moba 16:9.
20 Onkao mambo, tangijilwainga na Mambo a Lesa ne kulondela lujimuno lujimo. Ne mu jino jishinda mukekala na milangwe ne maana akonsha kwimukwasha kushinda makatazho ne kufuukula bintu byanema mu bwikalo. Kechi mukatokeshatu bansemi ne Yehoba pa muchima ne, bino mukekalanga ne na lusekelo lwa kine mu bwikalo bwenu.
[Tubyambo twa mushi]
a Mazhina apimpulwa.
Musakukumbula’mba Ka?
• Bakyanyike bakonsha kulondela byepi mikambizho ya bansemi ne byo bebololako pa kuba amba bamwenemo?
• Mambo ka o kyanemena kwikala na mmweno yawama ya mali?
• Mwakonsha kutwajijila byepi kwikala bakishinka kwi Yehoba nangwatu kimye kyo muji kwa bunke?
[Kipikichala pa peja 6]
Nanchi mukatwajijila kwikala bakishinka kwi Lesa kimye kyo muji kwa bunke nyi?