Mambo ka o Tubujila Kulwa Nkondo—Byonka Byalwanga Bena Isalela Bakala?
MU NKONDO ya Bubiji ya Ntanda Yonse mushilikale mwina Nazi waambijile Bakamonyi ba kwa Yehoba ba mu kyokya kyalo amba: “Anweba bonse tusakwimwipaya inge mukane kulwa nkondo na kyalo kya France nangwa England.” Balongo ne banyenga bakainetu nsalansala kulwako ino nkondo, nangwa kya kuba bashilikale bena Nazi bebachiinyenga. Bano balongo ne banyenga bachinchikile bingi. Kino kyamwesheshe Bakamonyi ba kwa Yehoba byo bamona nkondo. Kechi twivwanga mu makondo a mu ino ntanda ne. Kabiji kechi twivwangamo nangwatu inge betwambila’mba basakwitwipaya inge tubule kulwako ne.
Nangwa byonkabyo, kechi bonse betela’mba bena Kilishitu babula kulwako nkondo ne. Bavula baitabila kuba’mba bena Kilishitu bafwainwa kulwa nkondo pa kuba’mba bazhikijile kyalo kyabo. Bakonsha kwamba’mba: ‘Bena Isalela bakala bajinga bantu ba Lesa bino balwanga nkondo. Pano mambo ka ano moba bena Kilishitu o babujila kulwako nkondo?’ Mwakonsha kukumbula’mba ka? Twakonsha kwibalumbulwila’mba bwikalo bwa bena Isalela bakala bwapusana bingi na bwikalo bwa bantu ba Lesa bajiko lelo jino. Twayai twisambe pa bintu bitanu bimwesha luno lupusano.
1. BANTU BA LESA BAJINGATU KISAKA KIMO
Kala kene, Yehoba wasajile kisaka kimo kwikala bantu banji kabiji kino kisaka kyajinga kya bena Isalela. Watelele bena Isalela amba: “Kya bunonshi bwami kyo nkasalapo mu bisaka bya bantu bonse.” (Lupu. 19:5) Kabiji wibapele mpunzha ya kwikalapo. Onkao mambo, Lesa byo akambizhe bena Isalela kulwa nkondo na bisaka bikwabo kechi balwanga na bapopweshi ba Yehoba bakwabo nangwa kwibepaya ne.a
Lelo jino, bapopweshi ba Yehoba bafuma mu “bisaka byonse, mu mikoka yonse, mu mitundu yonse ya bantu ne mu njimi yonse.” (Lum. 7:9) Onkao mambo, umvwe bano bantu ba Lesa bonse batendeka kulwa nkondo bakeipayanga mulwabo, ko kuba’mba bakepayanga bapopweshi bakwabo.
2. YEHOBA YE WAKAMBIZHANGA BENA ISALELA KUYA NA KULWA NKONDO
Kala kene, Yehoba ye wakambizhanga bena Isalela kuya na kulwa nkondo ne kwibabuula ene mambo o bafwainwe kulwila nkondo. Lesa wakambizhe bena Isalela kuya na kulwa na bena Kenana na mambo a kuba’mba bajinga na byubilo bincha nabiji kupopwela bankishi, bulalelale ne kulambula baana babo ku balesa ba bulela. Yehoba wakambizhe bena Isalela konauna bano bantu bonse baubilenga bintu byatama mu ntanda yo ebalayile pa kuba’mba babule kulengela bena Isalela nabo kubanga bintu byatama. (Levi 18:24, 25) Kabiji bena Isalela byo baikelenga mu Ntanda ya Mulaye, bimye bimo Yehoba wibambilanga kuya na kulwa nkondo pa kuba’mba bezhikijile ku balwanyi babo. (2 Sam. 5:17-25) Bino Yehoba kechi waswishishe bena Isalela kwifuukwilapo abo bene kuya na kulwa nkondo ne. Umvwe befuukwila kuya na kulwa nkondo abo bene mwafumanga malwa akabotoka.—Bala. 14:41-45; 2 Moba 35:20-24.
Lelo jino, Yehoba kechi wambila bantu kuya na kulwa nkondo ne. Ano moba bantu balwa na mambo a bintu byo bakeba abo bene, kechi na mambo a bintu bikeba Lesa ne. Bakonsha kuya na kulwa nkondo na mambo a kukebatu kwangakata bakwabo kyalo, nangwa kukeba bunonshi, kutumbalala ne bintutu bikwabo. Bamo bamba’mba babena kulwa nkondo mu jizhina ja Lesa kabiji babena kuzhikijila bapopweshi babo ku balwanyi ba Lesa. Nangwa byonkabyo, Yehoba ye ukazhikijila bapopweshi banji bakine kabiji ye ukonauna balwanyi banji pa nkondo ya Amagedonyi kulutwe na lwendo. (Lum. 16:14, 16) Mu ino nkondo Lesa ukengijisha nzhita yanji ya mwiulu, kechi bapopweshi banji ne.—Lum. 19:11-15.
3. BENA ISALELA KECHI BAIPAYILENGA BANTU BAJINGA NA LWITABILO MWI LESA NE
Nanchi bashilikale ba mu ano moba inge babena kulwa nkondo basalulula ne kushamo bantu ba kishinka byonkatu Yehoba byo apulwishe Lahaba ne kisemi kyanji byo aonawine muzhi wa Yeliko nyi?
Kala kene, bena Isalela kechi baipayilenga bantu baitabijile mwi Lesa ne. Pakuba baipayilengatu bantu Yehoba bo azhachishe kuba’mba bafwainwa kufwa. Akimonai bino bintu bibiji byamwekele. Yehoba wakambizhe bena Isalela kuya na konauna muzhi wa Yeliko yense, bino Lehaba ne kisemi kyanji kechi bebonawine ne, mambo bajinga na lwitabilo. (Yosh. 2:9-16; 6:16, 17) Kabiji palutwe kacheche, muzhi wa bena Gibeona kechi bamonawine ne, mambo bena Gibeona bamwesheshe’mba baakaminwe Lesa.—Yosh. 9:3-9, 17-19.
Lelo jino, bashilikale kechi basalulula wa kwipaya ne, bepayatu bonse kuvwangako ne boba baitabila mwi Lesa nangwa babula bashilikale.
4. BENA ISALELA BALONDELANGA MIZHILO YA LESA PA KULWA NKONDO
Kala kene, bashilikale ba bena Isalela balondelanga mizhilo ya Yehoba pa kulwa nkondo. Kimye kimo Yehoba waambilanga bena Isalela kutuma jiwi ku bakwabo bo babena kulwa nabo pa kuba’mba bayuke inge basaka “mutende.” (Mpitu. 20:10) Kabiji Yehoba wakebanga bashilikale ba bena Isalela ne kampu wabo kwikala byazhila. (Mpitu. 23:9-14) Bashilikale ba mu bisaka byazhokolokele bena Isalela balaala na banabakazhi ba mu muzhi ye bashinda kya kwibakanjikizha. Bino Yehoba kechi waswishishe bena Isalela kuba bino ne. Kabiji kechi bebaswishishe kusongola ponkapotu mwanamukazhi ye basenda mu buzha ne, kana papita ñondo umo.—Mpitu. 21:10-13.
Lelo jino, byalo byavula byaikele panshi ne kubikako mizhilo yo bakonsha kulondela inge babena kulwa nkondo. Ino mizhilo ke ya kuzhikijila bantu babula bashilikale. Nangwa byonkabyo, bashilikale bakankalwa kwiilondela.
5. LESA WALWILANGAKO KISAKA KYANJI
Nanchi Lesa ulwilako bantu ba pano pa ntanda byonka byo alwijileko bena Isalela pa kushinda muzhi wa Yeliko nyi?
Kala kene, Yehoba walwilangako bena Isalela kabiji javula waubanga bya kukumya byavula bingi byalengelanga’mba bashinde balwanyi babo. Yehoba wakwashishe byepi bena Isalela kushinda muzhi wa Yeliko? Yehoba wabuujile bena Isalela bya kuba kabiji “babijikile na jiwi ja peulu, ne nsakwa yakundukile.” Kino kyalengejile bena Isalela kulukuka bulongo yewa muzhi ne kumushinda. (Yosh. 6:20) Kabiji balukukile byepi bena Amoli? “Yehoba wanokeshe pe abo mvula wa mabwe akatampe . . . Kabiji aba bafwile na mvula wa mabwe bavujile kukila boba bo baipayile na mpoko ku bena Isalela.”—Yosh. 10:6-11.
Lelo jino, Yehoba kechi ulwilako kyalo nangwatu kimo ne. Bufumu bwanji bubena kulamwa na Mfumu Yesu “kechi bwa pano pa ntanda ne.” (Yoa. 18:36) Satana ye uji na luusa pa makafulumende onse a bantu pano pa ntanda. Makondo abena kulwa bantu baji pano pa ntanda amweshatu patoka byubilo byanji byatama.—Luka 4:5, 6; 1 Yoa. 5:19.
BENA KILISHITU BAKINE BAKEBA KWIKALA MU MUTENDE NA BAKWABO
Byonkatu byo twaambapo kala, bwikalo bwetu bwapusana bingi na byajinga bwikalo bwa bena Isalela bakala. Nangwa byonkabyo, abino bishinka byo twisambapo kechi byo byonkatu bilengela atweba kubula kulwa nkondo ne. Kuji ne bishinka bikwabo. Lesa waambijile jimo kuba’mba mu moba a kupelako bantu bo akafunjisha bukine “kechi bakafunda kulwa nkondo jibiji” nangwa kwivwangamo ne. (Isa. 2:2-4) Kabiji Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba: “[Kechi mwi] ba pano pa ntanda [ne].” Onkao mambo, kechi bafwainwa kwivwanga mu milukuchi ya pano pa ntanda ne.—Yoa. 15:19.
Kabiji Kilishitu wakambizhe baana banji ba bwanga kuba bintu byavula byakonsha kuleta mutende. Wibafunjishe kubula kwikala na byubilo byatama nabiji kuzhingila, kubuka bukaji ne kulwa. (Mat. 5:21, 22) Kabiji wibafunjishe ne kwikala bantu “bakeba mutende” ne kutemwa balwanyi babo.—Mat. 5:9, 44.
Nga atweba twakonsha kuba byepi bino? Kampe kechi twakonsha kulwako nkondo ne. Pano bino, nanchi mu kipwilo muji bantu bamo bo tumona amba balwanyi betu nyi? Twafwainwa kwibikako kuleka kuba bintu bileta mabano mu kipwilo.—Yako. 4:1, 11.
Kechi twivwanga mu makondo a pano pa ntanda ne, bino twibikako kuleta mutende ne kwitemwa atweba bene na bene. (Yoa. 13:34, 35) Onkao mambo, twayai twibikeko kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda ne makondo byo tubena kupembelela Yehoba kupwisha malwañano onse.—Sala. 46:9.
a Kimye kimo bena Isalela balwanga mulwabo. Pano bino ano makondo afichishanga Yehoba ku muchima. (1 Mfu. 12:24) Nangwa byonkabyo, Yehoba waswishanga ano malwañano mambo a kuba’mba mikoka imo yakankalwanga kutwajijila kwikala ya kishinka kabiji yalenganga mambo a bulala.—Mito. 20:3-35; 2 Moba 13:3-18; 25:14-22; 28:1-8.