Kwamba Bintu Bifunjisha Bantu

PA KUBA’MBA jashi jifunjishe bantu, kechi mwafwainwa kupelelatu mu kwamba pa mutwe wanema yenka ne. Ishikishai anwe bene’mba: ‘Mambo ka bano bantu o bafwainwa kumvwina uno mutwe? Bintu ka byo nsakunengezha kukamba bikebalengela kwiumvwa’mba bamwenamo kya kine mu jino jashi?’

Umvwe bemupa jashi mu sukulu ja kumwesha bya kusapwila muntu, mwina nzubo ye wikala muntu ye mubena kwamba nanji. Kimye kimo, mwakonsha kwamba ku kipwilo kyonse.

Bintu byo Bayukila Jimo Bantu bo Mukambangako. Ishikishai anwe bene’mba, ‘Bintu ka bano bantu bo nkambangako byo bayukila jimo pa uno mutwe?’ Kino kyo kyafwainwa kwimukwasha kuyuka pa kutendekela. Umvwe mubena kwamba ku kipwilo muji bena Kilishitu bavula bakoma ku mupashi, kechi mwafwainwa kwambatu bukine bo bayukila kala jimo ne. Ingijishai buno bukine kulumbulwilamo bintu. Pano bino, umvwe mu luonde muji ne bakatataka, mwafwainwa kulangulukapo pa bibena kukebewa ku ano mabumba onse abiji.

Ñambilo ya jashi yafwainwa kwesakana na bintu byo bayuka bantu bo mubena kwambako. Umvwe mwabikamo byambo bimo byayukanyikwa ku bavula, byambaitu bukiji bukiji. Bino pa kwamba milanguluko yo mwamona’mba ya katataka ku banteleki bavula, mwafwainwa kwamba bitende bitende kuba’mba beyumvwishe bulongo.

Bintu Byakonsha Kufunjisha Bantu. Kwamba bintu bifunjisha bantu kechi kilumbulula’mba kanatu mwambe pa bintu bya katataka ne. Bañambi bamo pa kwamba kishinka kyayukanyikilwa jimo, bekilondolwela mu jishinda japela bingi kya kuba bavula mu luonde kyo kikala kimye kitanshi kwikyumvwisha bulongo.

Mu mwingilo wa mu bujimi, kutongolatu kintu kyaubiwa kya kumwesha bukine bwa kuba’mba tubena kwikala mu moba apelako, kechi kwawana ne. Ingijishai Baibolo kumwesha mwatala kyokyo kintu kyaubiwa. Kino kikakwasha bingi mwina nzubo kumvwisha. Kabiji umvwe kemwambe pa bilengwa byo biji nangwa pa bichi nangwa pa banyama byo baji, kine kintu kechi kumulondolwelatu bintu bya sayansi byo akyangye kumvwapo kala ne. Nkebelo yenu yafwainwa kwikala ya kukeba kwesakanya biyukilo kufuma ku bilengwa na byaamba Baibolo kuba’mba mumweshe’mba koaji Mulenga witutemwa. Kino kyakonsha kukwasha mwina nzubo kumwena bintu mu jishinda jingi.

Kwamba jashi ku bantu pa mutwe ye baumvwapo kala javula kwakonsha kukatazhako. Bino pa kuba’mba mwikale mufunjishi wayuka kufunjisha bulongo, mwafwainwa kuyuka bya kuba. Mwakonsha kuba byepi?

Kupesapesa kwakonsha kwimukwasha. Mu kifulo kya kubika mu jashi bishinka byo mwayukila jimo, ingijishai bingijisho bya kupesepesamo biji pa peja 33 kufika ku 38. Monai mashinda o baambapo pa bintu byo mwafwainwa kweseka na ngovu kuba. Pa kupesapesa, mwakonsha kutana’mba kintu kimo kyamwekele kala kyo babula kuyukisha bulongo bantu, kyalamata ku mutwe ye mubena kwambapo. Nangwa mwakonsha kutana sawakya wa kintu kimo kyaubiwa katataka kyakonsha kulumbulula bulongo kishinka kyo mukeba kukambapo.

Pa kupesapesa byambo, ishikishainga anwe bene mepuzho a kuba’mba, ki ka? mambo ka? kimye ka? kwepi? ñanyi? ne mu ñanyi jishinda? Kya kumwenako: Mambo ka kino o kyaikela kya kine. Nakonsha kwikimwesha byepi amba kya kine? Bintu ka byo baitabilamo bavula bilengela bamo kukankalwa kukwatakanya buno bukine bwa mu Baibolo? Mambo ka o kyanemena? Mu ñanyi jishinda mo kyakonsha kukwashisha muntu mu bwikalo bwanji? Kya kumwenako ka kimwesha buwame bwa kwikyuba? Nga buno bukine bwa mu Baibolo bumwesha byepi byubilo bya Yehoba? Kwesakana na byambo bine byo mubena kwambapo, mwakonsha kwipuzha’mba: Kino kyaubiwe ñanyi kimye? Twakonsha kwingijisha byepi bino byambo lelo jino? Mwakonsha kuba kemwambe ne na lusekelo kupichila mu kwipuzha ne kukumbula mepuzho a uno mutundu pa kwamba jashi jenu.

Kimye kimo jashi jakonsha kukeba kwingijisha binembelo byo bayukila jimo bantu bo mubena kwambako. Mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba byumvwanyike? Kechi mwafwainwa kwibitangatu ne; bilumbululai.

Kwamba pa kinembelo kyayukanyikwa kwakonsha kufunjisha bantu umvwe mwikyabanyapo, mwasalamo mbaji yalamata ku kishina kya jashi kabiji ne kwiilondolola. Akimonai bintu byo mwakonsha kuba na kinembelo nabiji kya Mika 6:8 mu Buku wa Lesa. ‘Bololoke’ bo bu ka? Bololoke bwa kwa ñanyi bo babena kwambapo papo? Mwakonsha kulumbulula byepi mwatala “kuba byaoloka”? Nangwa mwatala “kutemwa kuba lusa”? Nga kwenda na kwipelula ko ku ka? Mwakonsha kwingijisha byepi bino byambo ku muntu wa kikulumpe? Byambo byo mukasala kwingijisha, byafwainwa kwesakana na kishina, nkebelo ya jashi, bantu bo mubena kwambako ne kimye kyo mukejambilamo.

Byambo bimo nabyo byafwainwa kwibilumbulula mambo kechi bonse bebiyuka ne. Bamo bakumya bingi pa kumvwa mwatala “bufumu” bwatongolwa mu Mateo 6:10. Kuvululako bantu mwatala kyambo kimo kwakonsha ne kukwasha mwina Kilishitu wabandamo kuyuka bulongo kine kintu kyo babena kwambapo pa kyokyo kinembelo. Kino twakonsha kwikyumvwisha umvwe twatanga 2 Petelo 1:5-8 apa bino ne kulumbulula bintu byo batongola mu bino byepelo: lwitabilo, kulumbuluka, maana, kwikanya, butekanye, kunemeka Lesa, butemwe bwa kutemwa balongo ne butemwe bwa kutemwa bonse. Umvwe byambo byalumbulula kintu kimo bebingijisha mu kinembelo, kwibilumbulula bulongo kwakonsha kukwasha kwibipusanya. Byo byo kiji ne ku byambo nabiji byo baingijisha mu Byambo bya Mana 2:1-6 bya kuba’mba maana, maana a kuyuka, milangwe ne maana a kupima bintu.

Bantu bo mubena kwambako bakomvwisha bulongo umvwe kemulumbulule binembelo. Bantu bavula bakumya bingi umvwe batana’mba mupashi wazhila kechi muntu ne, bino amba ke bulume bwa Lesa byonka byo baamba mu Mitonyi 14:6. Pa kimye kimo, Yesu wakumishe Basadusea byo ebambijile byambo biji mu Kulupuka 3:6 byo baitabijiletu kifulumuya, apa bino ne kwibikwatankanya na lusanguko lwa bafu.—Luka 20:37, 38.

Kimye kimo bantu bomvwisha umvwe mwatongola kine kintu kyo babena kwambapo mu kinembelo, bintu byalengejile kwikinemba kabiji ne muntu wikyambilenga nangwa banteleki bekyumvwinenga. Bafaliseo bayukile bingi Salamo 110. Nangwa byonkabyo, Yesu wisambile nabo kintu kyanema bingi kiji mu kyepelo kitanshi. Wibepwizhe’mba: ‘Anweba nanchi mulanguluka byepi na mambo a Kilishitu? ye mwana ñanyi? Kumvwa abo amba, Mwana Davida. Aye waambile’mba, Mambo ka aye Davida na mupashi o amutelela’mba, Nkambo [Yehoba, NW], amba, waambila Nkambo yami amba, Ikala ku kilujo kyami, poso mbike balwanyi bobe munshi ya maulu obe? Umvwe kabiji Davida umutela’mba, Nkambo, kabiji ye mwananji byepi?’ (Mat. 22:41-45) Umvwe kemulumbulule binembelo byonka byaubanga Yesu, mukakwasha bantu kuteshako bingi muchima pa kutanga Mambo a Lesa.

Umvwe ñambi watongola kimye kyanembejilwemo yewo buku wa mu Baibolo nangwa kimye kyamwekejilemo kyokyo kintu, wafwainwa ne kutongola bintu byaubiwenga pa kyokyo kimye. Kino kilengela bantu bo mubena kwambako kumvwisha bulongo buneme bwa yewo buku nangwa kyokyo kintu kyamwekele.

Kwesakanya bintu kwakonsha kulengela bantu kumvwisha kintu kyo mubena kwambapo. Mwakonsha kupusanya kintu kyo bayuka bantu bavula ku byaamba Baibolo pa mambo a kyonkakyo kintu. Nangwa mwakonsha kwesakanya mashimikila abiji a mu Baibolo epasha. Nanchi pajipo lupusano nyi? Mambo ka? Ki ka kyo tubena kufundamo? Kuba kino kwakonsha kulengela banteleki kumvwisha yewo mutwe mu jishinda jikwabo.

Umvwe bemupa jashi jibena kwamba pa mbaji imo ya mwingilo wa bwina Kilishitu, mwakonsha kwijiwamisha kupichila mu kukitendekelapo kwamba bishinka bijimo. Ambai kyafwainwa kubiwa, ene mambo o kyafwainwa kubiwa kabiji ne byo kyakwatankana na bikonkwanyi byetu atweba Bakamonyi ba kwa Yehoba. Apa bino, mulumbulule mpunzha, kimye, kabiji ne bya kumwingila mwingilo.

Pano ibyepi umvwe kya kuba jashi jibena kukebewa kwamba pa “bine byazhika bya Lesa”? (1 Ko. 2:10) Umvwe mwatendekelapo kutongola ne kulumbulula bishinka bimo bikatampe biji mu yewo mutwe, byambo byonse bijimo bikomvwanyika. Kabiji umvwe pa kupezhako jashi jenu mwapitulukamo mu bishinka byo mwaji kwambanga, banteleki bakeumvwa’mba kya kine bafundapo bintu bimo.

Mafunde a Bwikalo bwa Bwina Kilishitu. Banteleki bakamwenamo bingi umvwe mwibakwasha kumona bishinka biji mu jashi byo byalamata bwikalo bwabo. Pa kusaabaula binembelo biji mu byambo bya jashi jo bemupa, ishikishai anwe bene’mba, ‘Mambo ka bino byambo o bebilamijile mu Binembelo kufika ne bu lelo?’ (Loma 15:4; 1 Ko. 10:11) Langulukaipo makatazho amo o babena kupitamo mu bwikalo bantu bo mubena kwambako. Monai oo mafunde ne lujimuno lwa mu Binembelo byo lwaambapo pa oo makatazho. Mu jashi jenu, lumbululai Binembelo kumwesha byo byakonsha kukwasha muntu kuyuka bulongo mwa kubila na oo makatazho. Kwamba moona wanzhita ne. Ambai pa yoyo ine milanguluko yo balanguluka bantu ne bine byubilo byo boba.

Ku jashi jo mubena kunengezha, ingijishaipo jishinda jimo nangwa abiji pa o twafuma na kwambapo. Umvwe mwatendeka kupijilwa, nungaipo akwabo. Mu kuya kwa kimye mukamona’mba, bantu bakakebeshanga bingi kuteleka ku majashi o mwamba mambo bayuka’mba bakomvwamo kintu kimo kyo bakamwenamo pakatampe.