Kwingijisha Bulongo Bintu bya Kumona na Meso

MAMBO ka o mwakonsha kwingijisha bintu bya kumona na meso mu mfunjishisho yenu? Mambo kuba bino kwakonsha kulengela mfunjishisho yenu kuwama. Yehoba Lesa ne Yesu Kilishitu baingijishanga bintu bya kumona na meso kabiji twakonsha kufunjilako kwi abo. Umvwe kintu kyakumona na meso mwikilumbulula ne byo kiji, bantu bakekikwatakanya mambo babena kumvwa byambo kabiji ne kwimwenakyo abo bene. Kino kyakonsha kulengela bantu kuta muchima ku byo mubena kwamba kabiji ne kwibalengela kwibyumvwisha. Pano mwakonsha kwingijisha byepi bintu bya kumona na meso pa kusapwila mambo awama? Mwakonsha kumona byepi kuba’mba mubena kwibingijisha bulongo?

Bafunjishi Bayukisha byo Baingijishanga Bintu bya ku Kumona na Meso. Yehoba waingijishe bintu bya kumona na meso kufunjishishamo mafunjisho anema. Juba jimo bufuku, wamulupwile Abalahama pangye ne kumwambila’mba: “Aki tala mwiulu, ubale tubangabanga, kana wakonsha kwitubala. . . . Byo bakekala ne ba mu kisemi kyobe.” (Nte. 15:5) Nangwa kya kuba kintu kyo bamulayile kyamwekelenga mu ndangulukilo ya bantu nobe kechi kikakonsheka kubiwa ne, Abalahama wasumininwe ne kwikala na lwitabilo mwi Yehoba. Pa kimye kikwabo, Yehoba watumine Yelemiya kuya ku nzubo ya mbumbi ne kumutwezha mu kishimikwa mo aingijilanga mbumbi kuba’mba amone mbumbi byo abumba buchimba. Luno lwajinga lufunjisho lwa kukankalwa kulubamo lwa pa mambo a lūsa lwa Mulenga lo aji nalo pa bantu! (Yele. 18:1-6) Kabiji Yona naye kechi wakonsheshe kulubamo lusa lwa Yehoba lo amufunjishe kupichila mu kumenesha kijimbwa ne. (Yona 4:6-11) Yehoba waambijile ne bangauzhi banji kulumbulula bungauzhi kupichila mu kwingijisha bintu bimo bantu byo bakonsheshe kumona na meso. (1 Mfu. 11:29-32; Yele. 27:1-8; Ezi. 4:1-17) Tente wa lusambakeno ne nzubo ya Lesa byo yajinga, ke bifwanyikizho bitukwasha kumvwisha bintu biji mwiulu. (Hebe. 9:9, 23, 24) Kabiji Lesa waingijishe ne bimwesho byavula kufunjishishamo bintu byanema.—Ezi. 1:4-28; 8:2-18; Byu. 10:9-16; 16:9, 10; Lum. 1:1.

Nga Yesu waingijishe byepi bintu bya kumona na meso? Bafaliseo ne bantu ba kwa Heloda byo bakebelenga mwa kumwesekela, Yesu wibalombele ndenali imo ne kwibamwesha mutwe wa Kesala wajinga pa oa mali. Kepo ebalumbulwijile’mba bintu bya kwa Kesala byafwainwa kwibipana kwi Kesala, bino bya Lesa byafwainwa kwibipana kwi Lesa. (Mat. 22:19-21) Pa kufunjisha lufunjisho lwa kunemeka Lesa na bintu byonse byo tuji nabyo, Yesu watongwele mwanamukazhi wafwilwa mulanda wajinga pa nzubo ya Lesa watayile mu kilambwilo tumali tucheche tubiji to ajingatu nato. (Luka 21:1-4) Pa kimye kikwabo, waingijishe mwana wamucheche kwikala kya kumwenako kya kwikepesha ne kubula kwitumbijika. (Mat. 18:2-6) Kabiji aye mwine wamwesheshe kwikepesha mo kwatala kupichila mu kovwa baana banji ba bwanga ku maulu.—Yoa. 13:14.

Mashinda a Kwingijishishamo Bintu bya Kumona na Meso. Kechi twakonsha kwisamba na bantu kupichila mu bimwesho byonka byaubanga Yehoba ne. Nangwa byonkabyo, mu mabuku a Bakamonyi ba kwa Yehoba muji bipikichala byavula bilengela muntu kulangulukapo. Bingijishainga kukwasha bantu baji na lusekelo kufwanyikizha bikekala Paladisa panopantanda, ye baamba mu Mambo a Lesa. Pa kufunjisha muntu lufunjisho lwa Baibolo pa nzubo, mwakonsha kumumwesha kipikichala kyakwatankana na kyo mubena kufunda ne kumwipuzha kwimubula kyo amonapo. Ngauzhi Amosi byo bamumwesheshe bimwesho bimo, Yehoba wamwipwizhe’mba: “Amosi i kika kyo wamona?” (Amo. 7:7, 8; 8:1, 2) Ne anweba mwakonsha kwipuzha mepuzho a uno mutundu pa kumwesha bantu bipikichala byo banengezha kwikala bintu bya kumona na meso kwibafunjishishamo.

Umvwe kemubale bibelengelo nangwa kwingijisha mutanchi ubena kumwesha bintu bikatampe byo byaubiwenga mu ndonda, kyakonsha kukwasha bantu kumvwisha bulongo bungauzhi nabiji bwa “bimye bitanu na bibiji” mu Danyela 4:16 ne bwa “makumi atanu na abiji a milungu ya myaka” mu Danyela 9:24. Bintu bya kumona na meso bya uno mutundu biji mu mabuku etu avula o tufundamo.

Pa lufunjisho lwenu lwa Baibolo lwa kisemi, mwisambo wa pa bintu nabiji tente wa lusambakeno, nzubo ya Lesa yajinga mu Yelusalema ne nzubo ya Lesa yo amwene Ezikyo wakonsha kupela kumvwisha umvwe mwaingijisha kipikichala. Bino byakonsha kutanwa mu buku wa Insight on the Scriptures, bya kulumbulula biji mu Baibolo wa New World Translation of the Holy Scriptures—With References, ne mu magazini avula a Kyamba kya Usopa.

Pa kutanga Baibolo na kisemi kyenu, ingijishainga mamapu. Monai Abalahama byo aendele kufuma ku Ula kuya ku Halana kabiji ne kwiya ku Betele. Monai jishinda jo bapichilemo bena Isalela pa kufuma mu Ijipita ne kukafika mu Ntanda ya Mulaye. Monai paji mapunzha o bapele mikoka yonse ya bena Isalela kwikala bya buswanyi byabo. Talai mwapelejile bufumu bonse bwa Solomone. Londelai jishinda jo apichilemo Elaija kimye kyo anyemenemo mu Yezelela kuya mungyetu kukila Belesheba panyuma ya kumuchinya kwi Yezebeli. (1 Mfu. 18:46–19:4) Tanai mizhi ne manyaunda Yesu mo asapwilanga. Kabiji monai mwapichilenga Paulo byonka byo balondolola mu buku wa Byubilo.

Bintu bya kumona na meso bikwasha bingi pa kufunjisha bantu babena kufunda Baibolo kuyuka kipwilo byo kingila. Mwakonsha kumumwesha muntu ye mufunjisha Baibolo mutanchi wa majashi ye banemba kabiji ne kumulumbulwila bintu byo tufunda pa kushonkena kwa nkambi ne pa kubuñana kwa mwanzo. Bavula basekela bingi pa kwibatwala na kumona Nzubo ya Bufumu nangwa ofweshi wa musampi wa Bakamonyi ba kwa Yehoba. Kino kyakonsha kwikala jishinda jawama bingi ja kwibalengela kuyuka mwingilo wetu byo aji kabiji ne nkebelo yanji. Pa kwibapishamo na kumona Nzubo ya Bufumu byo iji, babulai byo yapusanako na bishimikwa bikwabo bya bupopweshi bungi. Babulai’mba ino nzubo ke kishimikwa kyawama bingi kya kufunjilamo. Mumweshai ne bintu byalamata ku mwingilo wetu wa ku mvula bantu—bibamba mwa kutambwila mabuku, mamapu a nyaunda ne tubilambwilo twa mubingu (twapusanako na kupishamo michiba).

Umvwe mavidyo anengezha Jibumba Jitangijila muji nao, engijishai kukwasha bantu kwikala na luketekelo mu Baibolo, kulengela bo mufunjisha kuyuka mwingilo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba kabiji ne kwibatundaika kwikela mwayila mafunde a mu Baibolo.

Kwingijisha Bintu bya Kumona na Meso ku Mabumba Akatampe. Umvwe bebinengezha ne kwibyamba bulongo, bintu bya kumona na meso byakonsha kuwama bingi kufunjishishamo mabumba akatampe. Bintu bya uno mutundu bebinengezha mu mashinda apusana pusana na jibumba ja kalume wa kishinka kabiji wa maana.

Mitwe yo tufunda mu Kyamba kya Usopa javula ikala na bipikichala byo akonsha kwingijisha awa ubena kutangijila kuba’mba akoseshemo bishinka bikatampe. Ne mabuku o twingijisha pa Lufunjisho lwa Buku lwa Kipwilo nao ekala na bipikichala.

Majashi amo a mvula bantu akonsha kukeba kwingijisha bintu bya kumona na meso pa kulumbulula bishinka. Bino nangwa byonkabyo, bantu javula bomvwisha umvwe kemulumbulule bintu biji mu Baibolo, mambo ye buku ye baji naye bavula mu luonde. Umvwe mwamona’mba kibena kukebewa kwingijisha kipikichala nangwa pepala po mwanemba kishinka kimo kikatampe nangwa byavula kuba’mba mwibilumbulule bulongo, mwafwainwa kumwena jimo’mba aba bakekela kunyuma bakakonsha kwikimona (nangwa kutanga byambo bijipo). Bintu bya uno mutundu kechi mwafwainwa kwibingijishatu kingijishe ingijishe ne.

Nkebelo yetu ya kwingijisha bintu bya kumona na meso pa kwamba ne kufunjisha kechi ya kukeba kusekesha bantu ne. Umvwe ke kikebewe’mba mwingijishe kintu kya kumona na meso, kyafwainwa kulengela bantu kwikikwatakanya bulongo na milanguluko yo mubena kwambapo yo mukeba kulumbulula bulongo. Bintu bya kumona na meso bya uno mutundu bingila mwingilo mukatampe bingi umvwe byakwasha kulumbulula kintu kyo mwaambapo ne kulengela bantu kwikyumvwisha nangwa umvwe byamwesha bishiino bya bukine bwa bintu byo mwaamba. Inge kintu kya kumona na meso mwikingijisha bulongo, kyakonsha kulengela bantu kubula kwikilubamo, kabiji ne kubula kwikivulama kine kishinka.

Bulume bwa kumvwa ne bwa kumona bukwasha bingi muntu pa kufunda bintu. Vulukainga buno bulume Bafunjishi bayukisha byo bebwingijishanga, kabiji ibikishaiko kwibalondela pa kufunjisha bantu.