LUFUNJISHO 31
Kunemeka Bantu
BINEMBELO bitubula ‘kunemeka bantu bonse,’ ne kubula ‘kunena bya mwenga nangwa muntu umotu ne.’ (1 Pe. 2:17; Titu. 3:2) Muntu yense ye tutana ‘walengwa mu kipasha kya Lesa.’ (Yako. 3:9) Muntu yense bamufwijile kwi Kilishitu. (Yoa. 3:16) Kabiji bonse bafwainwa kumvwa mambo awama ne kubilanga bintu monka mo ayila kuba’mba bakapuluke. (2 Pe. 3:9) Bantu bamo baji na byubilo nangwa bifulo bibafwainwa mushingi.
Mambo ka bantu bamo o babujila kumwesha mushingi ye baambapo mu Baibolo? Bisho bya ku mpunzha ko baji byo bibalengela kuyuka muntu ye bafwainwa kupa mushingi kwesakana na mutundu, kikoba, wamulume nangwa wamukazhi, butuntulu bwa mu mubiji, myaka, bunonshi nangwa kifulo kijipo yewo muntu. Mazhikakanwa avulamo mu babinemanga, alengela bantu kubula kwikala na mushingi ku bantangi. Mu byalo bimo, bantu kechi basekelamo na bwikalo bwabo ne, kampe na mambo a kuba bengila maola avula pa kuba’mba bamone mwakwikwashisha nangwa kampe na mambo a kwikala na bantu babula mushingi. Bakyanyike bebakanjikizha ku bakwabo kusatukila bafunjishi ne bantutu bakwabo baji pa buntangi. Bakwabo nabo balondela byo bamona pa malangalanga bya baana byo bajimbaika ne kuba lunkonena ku bansemi babo. Kikebewa kwibikako bingi pa kubatu’mba tuvundamine ku bino byubilo bimwesha kubula mushingi ku bantu. Bino umvwe ketupe bantu mushingi, kibalengela kukeba kwisamba ne atweba.
Kusolomoka Bantu na Mushingi. Muntu ubena kwingila mwingilo wa bupopweshi, wafwainwa kumwesha mushingi kupichila mu mvwajilo yawama kabiji ne kubila bintu mo kyafwainwa. Byubilo byawama byapusana monka mwapusena mapunzha. Bamo bekimona kubula mushingi umvwe muntu wavwala mfuse (hat) nangwa kukula kuboko mu fwangalito pa kusolomoka mukwabo. Bino mu mapunzha akwabo bantu bekimona’mba kechi kyatama ne. Londelainga bintu bikeba bantu ba ku yoyo mpunzha kuba’mba mubulenga kwibazhingijisha. Kuba bino kukemukwasha kusapwila bulongo mambo awama.
Kino kingila ne pa kwamba na bantu kikatakata bakikulumpe. Umvwe mwanyike keatele mukulumpe pa jizhina janji mwine kwa kubula kumwitabizha, kimwesha kubula mushingi. Mu mapunzha amo bakulumpe nabo kechi bafwainwa kwita muntu ye babula kuyuka pa jizhina janji mwine ne. Mu milaka yavula bengijisha kyambo kya kuba’mba “anweba” nangwa byambotu bikwabo bya kumwesheshamo mushingi ku bakulumpe nangwa ku baji pa buntangi.
Kubula Kushibuluka Bantu. Mu mapunzha mwabula kuvula bantu, kechi kyawama kushibuluka muntu umvwe wamusambakana mu mukwakwa nangwa pa kutwela mu nzubo ne. Wafwainwa kumwimuna, kumwemwesela, kwinauna mutwe nangwa kusuntaulatu bikiki. Umvwe mukwenu wamushibuluka kimwesha kubula mushingi.
Nangwa byonkabyo, bamo bakonsha kulanguluka’mba mwibalengulula nangwa kya kuba kechi mwibashibuluka ne. Mambo ka? Mambo bakonsha kumona’mba kechi mwibatalapo’mba bantu ne. Bantu bebayukila ku byubilo byabo. Bantu balemana ne bakolwakolwa javula bebalengulula bingi. Bino, Mambo a Lesa etubula’mba bantu ba uno mutundu twafwainwa kwibanemeka ne kwibamwesha butemwe. (Mat. 8:2, 3) Atweba bonse tuji na po twalemena na mambo a bundengamambo bwa Adama bo twaswana. Nanchi mwakonsha kwiumvwa’mba mwanemekwa umvwe bakwenu kimye kyonse bambatu pa bilubo byenu nyi? Nanchi kechi mukeba kwimuyukila ku byubilo byenu byavula byawama nenyi?
Kumwesha mushingi kwavwangamo ne kuyuka bumutwe. Mu mapunzha amo kikebewa patanshi kwisamba na mutwe wa nzubo saka mukyangye kutendeka kusapwila ku ba mu nzubo yanji. Nangwa kya kuba mwingilo wetu wa kusapwila ne kufunjisha wafuma kwi Yehoba, twayuka kuba’mba bansemi bo bo bapa lūsa kwi Lesa lwa kufunjisha ne kutangijila baana babo. (Efi. 6:1-4) Onkao mambo, umvwe twafika pa nzubo, kikebewa patanshi kukisamba na bansemi saka tukyangye kwisamba na baana babo.
Bakikulumpe nabo bafwainwa kwibapa mushingi mambo bayuka byavula. (Yoba 32:6, 7) Kuyuka kino kishinka kwakwashishe painiya umo nsongwakazhi mu kyalo kya Sri Lanka wasolomokele mwanamulume umo wakikulumpe. Patanshi uno mwanamulume wakaine’mba: “Obewa kindundu wakonsha kumfunjisha byepi Baibolo?” Uno nsongwakazhi wakumbwile’mba: “Ine kechi naiya na kwimufunjisha ne, naiyatu namba nemubuleko kintu kyo nafunjile kyandengela kwikala wa lusekelo kyo nkebesha kubulako ne bakwetu.” Mushingi wa uno painiya walengejile awa mwanamulume kukeba kumvwa. Kepo ashikishe’mba: “I ki ka kyo wafunjile? Mbule.” Uno nsongwakazhi waambile’mba: “Nafunda bya kwikala myaka ne myaka.” Awa mwanamulume watendekele kufunda Baibolo na Bakamonyi ba kwa Yehoba. Kechi bakikulumpe bonse bakamba’mba bakeba kwibanemeka ne, bino basanta bingi umvwe bebapa mushingi.
Nangwa byonkabyo, kumwesha mushingi wakila kechi kwakatazha ne. Mu byalo bimo pa makuji a pa Kalunga ka Pacific ne ku mapunzhatu akwabo, kulondela mushingi wa kisemwa pa kufika pa muzhi wa bene nangwa pa kwisamba na bamfumu, kwakonsha kukwasha Bakamonyi kwibatambwila kabiji ne kwibaswisha kwisamba na bobo bamfumu ne bantu bekala mu kyalo kyabo. Pano bino, ñambilo ya mulambisha kechi ikebewa nangwa pachechetu ne. (Mana. 29:5) Kimye kimo mulaka wakonsha kwikala ne na byambo bimo bya kumwesheshamo mushingi, pano bino mushingi wa bwina Kilishitu kechi ukebewa kwingijishatu bino byambo kingijishe ingijishe ne.
Ñambilo ya Mushingi. Baibolo witukambizha kulumbulula luketekelo lwetu mu “bukimote ne mushingi.” (1 Pe. 3:15) Onkao mambo, nangwa kya kuba twakonsha kwamba pa bilubo biji mu bintu byaamba muntu ye tubena kwisamba nanji, nanchi kyawama kwibyambila mu jishinda ja kumulengesha bumvu nyi? Nanchi kechi kyakonsha kuwama kukimutekenya, kampe ne kumwipuzha ene mambo o alangulukila byobyo, kabiji ne kuyuka kine kintu kyamulengela kwitabila mu byobyo bintu apa bino twaambañana nanji mu Binembelo nenyi?
Mushingi ye tumwesha pa kwisamba na muntu umo, ye ye twafwainwa ne kumwesha pa kwamba pa mutuntamo ku bantu bavula. Ñambi wa mushingi ku bantu bo abena kwambako kechi wibalengulula nangwa kwamba ñambilo ibena kumwesha nobe ubena kwibambila’mba: “Umvwe ke mubule kwingijisha jino jifunde mambo enu” ne. Ñambilo ya uno mutundu ifichisha bantu ku muchima. Kyawama kumona bantu bo tubena kwambako’mba kipwilo kya bantu batemwa Yehoba kabiji bakeba kumwingijila! Byonka byaubanga Yesu, twafwainwa kuyuka bya kuba na bakoka ku mupashi, babula kuyuka byavula nangwa babula kwingijisha bukiji mafunde a mu Baibolo.
Bantu bakamona’mba ñambi wibanemeka umvwe ne aye mwine saka ebikamo’mba naye wafwainwa kwingijisha Mambo a Lesa pakatampe. Onkao mambo, pa kulumbulula bya kwingijisha binembelo kechi wafwainwa kwambangatu kimye kyonse amba “anweba” ne. Akimonai lupusano luji pakachi ka buno bwipuzho bwa kuba’mba, “Nanchi mubena kwingila papelela bulume bwenu nyi?” ne kipelu kya kuba’mba, “Atweba bonse twafwainwa kwishikisha’mba: ‘Nanchi mbena kwingila papelela bulume bwami nyi?’” Kishinka kyo abena kwambapo kimotu, pano bino bwipuzho butanshi bubena kumwesha’mba ñambi kechi wibika pa kipimo kimo na bantu bo abena kwambako ne. Bwipuzho bwa bubiji bubena kutundaika muntu yense kubikakotu ne aye mwine ñambi kulangulukapo pa bwikalo bwanji ne milanguluko yanji byo iji.
Chinuzhukainga kwamba byambo bya kukebatu luonde kuseka. Kino kilengela buneme bwa mambo a mu Baibolo kubula kumvwanyika. Ee kuba’mba twafwainwa kusekela mu mwingilo wetu kwi Lesa. Kimye kimo jashi jetu jakonsha kwikala na byambo bimo bileta tuseko. Bino nangwa byonkabyo, umvwe bintu byanema byaikalatu ke bya tuseko, kimwesha kubula mushingi ku bantu bo tubena kwambako ne kwi Lesa.
Onkao mambo, nsolomokelo yetu, byubilo byetu ne ñambilo yetu, kimye kyonse bimweshenga’mba tumona bakwetu byonka Yehoba byo etufunjisha’mba byo byo twafwainwa kwibamonanga.