BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • bt Kitango 11 pp. 85-92
  • “Batwajijile Kwikala na Lusekelo Lukatampe ne Kuyula Na Mupashi Wazhila”

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • “Batwajijile Kwikala na Lusekelo Lukatampe ne Kuyula Na Mupashi Wazhila”
  • “Kushimuna Bulongo” Mambo a Bufumu bwa Lesa
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Bebapatwile Kwingila “Mwingilo” (Byu. 13:1-12)
  • “Byambo bya Kutundaika Bantu” (Byu. 13:13-43)
  • “Twaya ku Bisaka bya Bantu” (Byu. 13:​44-52)
  • ‘Baambilenga na Kuchinchika na Luusa Lwibapele Yehoba’
    “Kushimuna Bulongo” Mambo a Bufumu bwa Lesa
  • Banabasa ne Saulo Bayile na Kusapwila ku Mapunzha a Kwalepa
    Mutanchi wa Kupwila kwa—Bwikalo ne Mwingilo Wetu wa Bwina Kilishitu January 2018
  • Bwina Kilishitu Bwakumbana mu Byalo Byavula
    Bintu byo Mwakonsha Kufunda mu Baibolo
  • “Kukosesha Bipwilo”
    “Kushimuna Bulongo” Mambo a Bufumu bwa Lesa
Monai Bikwabo
“Kushimuna Bulongo” Mambo a Bufumu bwa Lesa
bt Kitango 11 pp. 85-92

KITANGO 11

“Batwajijile Kwikala Na Lusekelo Lukatampe Ne Kuyula Na Mupashi Wazhila”

Byaubile Paulo kimye kyo atalañenenga na bantu bashinta kabiji babujilenga kukeba kumvwa

Lufunjisho lwaimena pa Byubilo 13:1-52

1, 2. Lwendo lwa Banabasa ne Saulo lwapuseneko byepi na akwabo, kabiji mwingilo wabo wafikizhe byepi Byubilo 1:8?

PA JOJA juba, kipwilo kya mu Antioka kyasangalele bingi. Pa bangauzhi ne bafunjishi bonse bajinga mu Antioka, ba Banabasa ne Saulo bo bo basajile ku mupashi wazhila kuba’mba batwale mambo awama ku mapunzha a kwalepa.a (Byu. 13:1, 2) Ibyo, banabalume bafikilamo, bebatuminepo kala. Nangwa byonkabyo, bamishonale bayile ku mapunzha ko batambwijile kala bwina Kilishitu. (Byu. 8:14; 11:22) Pa kino kimye, Banabasa ne Saulo pamo ne Yoano Mako, wibakwashishenga, bebatumine ku mapunzha kwajinga bantu bavula babujile kumvwapo mambo awama.

2 Pa myaka 14 yapichilepo, Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba: “Mukekala bakamonyi bami mu Yelusalema, monse mu Yudea ne mu Samaliya, ne monse mwapela ntanda.” (Byu. 1:8) Kutongolwa kwa Banabasa ne Saulo kwikala bamishonale kwalengejile byambo bya bungauzhi bya kwa Yesu kufika.b

Bebapatwile Kwingila “Mwingilo” (Byu. 13:1-12)

3. Ki ka kyalengejilenga lwendo lwaendanga bantu mu myaka kitota kitanshi kukatazha?

3 Lelo jino, na mambo a myotoka ne madeke, bantu bafika ku mapunzha aji kwalepa mu jiolatu jimo nangwa abiji. Bino kechi byo byo kyajinga mu myaka kitota kitanshi C.E. ne. Kala, bantu javula baendangatu panshi kabiji mikwakwa nayo yatamine bingi. Bantu bakokanga bingi umvwe baenda musinso walepa makilomita 30.c Onkao mambo, nangwa kya kuba ­Banabasa ne Saulo bakebeshe bingi kwingila mwingilo wabo, bayukile ne kuba’mba kwibikako ne kwikala na muchima wa kwipana kwakebewenga bingi.​—Mat. 16:24.

MUKWAKWA

Mu moba a kala, kwenda panshi kwatayanga bingi kimye ne kukokesha bingi kabiji kwavwangilemo byavula bingi kukila kwenda na bwato. Nangwa byonkabyo, bantu baendangatu panshi pa kuya ku mapunzha avula.

Kañenda wakonshangatu kwenda makilomita 30 juba jimo. Wapyanga na mute, kunokwa na mvula, kushiya na mashika ne kulukukwa jimo jimo ku bangivi. Mutumwa Paulo wanembele’mba, “naendanga javula, kupita mu bizumba bya pa mikola, kukeba kungipaya ku tupondo.”​—2 Ko. 11:26.

Mikwakwa yavula yawama yapichile monse mu bibunji byalamwanga na Bufumu bwa Loma. Mu mikwakwa ikatampe, bakañenda batanangamo mazubo mufikila benyi abalañene pa musinso wa kwendapo juba jimo. Pakachi ka ano mazubo pajinga mazubo mwa kujiila mo bapotanga kajo. Banembi ba mu kyokya kimye balumbulwile’mba mazubo a benyi ne mazubo mwa kujiila ajinga bingi na biko, mwavulanga bingi bantu, mwatwanga bingi kyuya kabiji mwatanwanga ne mbalebale. Ano mapunzha ayukanyikilwe’mba mwatanwanga bantu batama. Javula, bena ano mazubo baibilanga bakañenda kabiji pa mingilo yo bebobilanga pavwangile ne bupite.

Bena Kilishitu bachinuzhukanga kujiila nangwa kulaala mu ano mazubo. Kyamweka kimye kyo baendanga mu mapunzha mwabujile bakilongo nangwa balunda, bafikilanga mu onka ano mazubo.

4. (a) Ñanyi walengejile amba Banabasa ne Saulo batongolwe, kabiji bakwabo ba mu lwitabilo baswile byepi kuno kutongolwa kwabo? (b) Twakonsha kutundaika byepi aba batambula mingilo mu kipwilo kya bena Kilishitu?

4 Pano mambo ka mupashi wazhila o akambizhe amba Banabasa ne Saulo bebapatule kwingila “mwingilo”? (Byu. 13:2) Baibolo kechi waambapo ne. Twayukatu’mba mupashi wazhila watangijile mu kusala bano banabalume. Kechi kyaambiwapo’mba bangauzhi ne bafunjishi ba mu Antioka bakaine luno lutangijilo ne. Bino, baswile kutongolwa kwa bano banabalume. Akifwanyikizhai Banabasa ne Saulo byo beumvwine kimye balongo babo bena Kilishitu ‘byo bapwishishe kuzhikilwa na nzala ne kulomba, ne kutenteka maboko pe abo ne kwibambila’mba bayenga.” (Byu. 13:3) Ne atweba twafwainwa kutundaika aba batambula mingilo mu kipwilo kya bena Kilishitu, kubikakotu ne banabalume batongolwa kwikala bakalama mu kipwilo. Mu kifulo kya kumvwina kichima boba bo bapa mingilo ya uno ­mutundu, twafwainwa ‘kwibalangulukilako mu butemwe na mambo a mwingilo wabo.’​—1 Tesa. 5:13.

5. Lumbululai byavwangilwemo mu kusapwila pa jikuji ja Kipilusa.

5 Panyuma ya kuya ku Selukya, kiito kyajinga pepi na Antioka, ba Banabasa ne Saulo bayile na bwato ku jikuji ja Kipilusa, palepele makilomita 200.d Byo ajinga ngikazhi wa ku Kipilusa, Banabasa kwa kubula nangwa kuzhinauka ne, wakebeshe bingi kuleta mambo awama ku bantu bajinga mu ino nyaunda mo aikalanga. Byo bafikile ku Salamisa, muzhi wajinga ku musela wa jino jikuji, bano banabalume kechi baikele na kuba bintu bikwabo ne. Ponkapotu, “batendekele kusapwila mambo a Lesa mu mashinagoga a Bayudea.”e (Byu. 13:5) Banabasa ne Saulo bafumine kwatendekela jikuji ja Kipilusa kufika ko japelela saka basapwila mu mizhi ikatampe. Kechi na mambo a jishinda jo baingijishe ne, bano bamishonale baendele makilomita nobe 160.

MU MASHINAGOGA A BAYUDEA

“Nshinagoga” ilumbulula “kukonkanya pamo.” Yalumbululanga ne kuba’mba kubuñana nangwa kipwilo kya Bayudea kabiji yalumbululanga mpunzha nangwa kishimikwa mwabuñenanga bantu.

Bavula bamba’mba mashinagoga atendekele kimye kyayile Bayudea mu buzha mu Babilona pa myaka 70 nangwa panyumatu ya kufuma mu buzha. Mashinagoga ajinga mapunzha mo bafunjishishanga bantu, kupopwelamo, kutangilamo Binembelo ne kutundaikilamo bantu kulondela byaamba Binembelo. Mu myaka kitota kitanshi C.E., muzhi yense mu Pelisitina wajinga na nshinagoga. Mizhi ikatampe yajinga na mashinagoga kukila pa imo kabiji mu Yelusalema mwajinga avula.

Nangwa byonkabyo, Bayudea bonse kechi babwelele ku Pelisitina panyuma ya kufuma mu buzha mu Babilona ne. Bavula bayanga mu byalo bingi na kuba busulu. Ku ntendekelo ya myaka kitota kitanshi kya butanu, Bayudea baikalanga mu bijiiji 127 bya Bufumu bwa Pelisha. (Esh. 1:1; 3:8) Pa kupitapo kimye, Bayudea batatwile kwikala mu mizhi yazhokolokele Meditelanya. Bano Bayudea bapalañenejilemo, balenganga mashinagoga konse ko bayanga na kwikala.

Mu mashinagoga, batanganga Mizhilo ne kwiilumbulula pa juba ja Sabado. Muntu watanganga ino Mizhilo pa mutuntamo wazhokolokelwe na bipona byo batanchikile mu mbaji isatu. Banabalume Bayudea bepaine, bo batanganga, kusapwila ne kutundaika bantu.

6, 7. (a) Seligiusa Paulosi wajinga ñanyi, kabiji mambo ka Balayesu o akebejilenga kumukanya’mba abule kumvwa mambo awama? (b) Saulo waubilepo byepi pa byakainyenga Balayesu?

6 Mu myaka kitota kitanshi, pa jikuji ja Kipilusa pakumbene bupopweshi bwa bubela. Kino kyaishile kuyukanyikwa bulongo kimye Banabasa ne Saulo kyo bafikile mu Pafosa, muzhi waikejile ku muzhika wa jino jikuji. Ku ino mpunzha, basambakene “Balayesu mulozhi kabiji ngauzhi wa bubela. Uno wajinga pamo na mukulumpe wa kibunji aye Seligiusa Paulosi muntu wa maana.”f Mu myaka kitota kitanshi, bena Loma bavula bajinga ba binemanga nangwatu “muntu wa maana” nabiji Seligiusa Paulosi, javula bayanga ku ñanga nangwa ku shayuka wa tubangabanga kuba’mba ebakwashe pa kufuukulapo bintu byanema. Nangwa byonkabyo, na mambo a byo aumvwine pa mambo a Bufumu, Seligiusa Paulosi “wakebeshenga bingi kumvwa mambo a Lesa.” Kukebesha kumvwa mambo a Bufumu kwa kwa Seligiusa Paulosi kwazhingijishe Balayesu wayukanyikilwe na jizhina ja Elimasa, jalumbulwilenga amba “Ñanga.”​—Byu. 13:6-8.

7 Balayesu wakainyenga mambo a Bufumu. Jishinda jo afwainwe kuzhikijilamo kifulo kyanji kya kupandako maana Seligiusa Paulosi ke “kusendula [uno] mukulumpe wa kibunji mu lwitabilo.” (Byu. 13:8) Bino, Saulo kechi wakonsheshe kuleka uno ñanga kupwisha kizaku kya Seligiusa Paulosi kya kukeba kumvwa mambo awama ne. Pano Saulo waubilepo byepi? Jishimikila jaamba’mba: “Saulo utelwa jikwabo amba Paulo, byo ayujile mupashi wazhila, wamuzanzhile meso ne kumwambila’mba: “Obewa muntu wayula na bujimbijimbi ne bubi bonse, mwana Diabola, obewa mulwanyi wa bintu byonse byaoloka, nanchi kechi ukaleka kukonkomanya mashinda aoloka a Yehoba nenyi? Umvwa. Yehoba usakukukambula kabiji usakwikala mpofu kabiji kechi usakumona ne.” Ponkapotu pa meso paubile kamfwa ne kufiita, kabiji wapupuchilengatu na kukeba muntu wa kumukwatako ku kuboko kuba’mba amutangijile.”g Ki ka kyafuminemo mu kino kya kukumya? “Mukulumpe wa kibunji pa kumona kino kyamwekele, waitabijile, mambo wakuminye bingi pa bintu byo afunjile pe Yehoba.”​—Byu. 13:9-12.

Mulongo walama Baibolo wazhikuka na kulwilako bukine saka aimana ku mutonyi mu kochi.

Byonka byajinga Paulo, ne atweba tusapwila bukine na kuchinchika kimye kyo tutalañana na bantu betwimena ku ntundwa

8. Twakonsha kulondela byepi kuchinchika kwa kwa Paulo?

8 Paulo kechi wachiine Balayesu ne. Ne atweba kechi twafwainwa kuchina boba betwimena ku ntundwa bakeba kubwezha panyuma lwitabilo lwa bantu bakeba kumvwa mambo a Bufumu ne. Pano bino byambo byetu kimye kyonse byafwainwa kwikala na “bibusa kabiji byalungwamo mukele.” (Kolo. 4:6) Kechi twafwainwa kuleka kusapwila bantu bakeba kumvwa mambo a Bufumu na mambo a kukebatu kuchinuzhuka makatazho afumamo ne. Kabiji kechi twafwainwa kuchina kusolola bupopweshi bwa bubela bwatwajijila “kukonkomanya mashinda aoloka a Yehoba” byonka byaubile Balayesu ne. (Byu. 13:10) Byonka byajinga Paulo, twayai tusapwilenga bukine na kuchinchika ne kuzakula michima ya bantu bakishinka. Nangwa kya kuba kechi twakonsha kumona bukwasho bwa Lesa byonka byo kyajinga kwi Paulo ne, twakonsha kuketekela amba Yehoba ukengijisha mupashi wanji wazhila kuleta bantu bafwainwa mu bukine.​—Yoa. 6:44.

“Byambo bya Kutundaika Bantu” (Byu. 13:13-43)

9. Paulo ne Banabasa baikala byepi bakumwenako bawama ku boba batangijila mu kipwilo lelo jino?

9 Bintu byaalukile kimye banabalume kyo bafumine mu muzhi wa Pafosa ne kuya na bwato ku Pelega ku mukuzho wa Asha Maina palepele makilomita nobe 250 kufuma ku kalunga ka mema. Mu Byubilo 13:13, jino jibumba jayukanyikwa amba, “Paulo ne bakwabo.” Bino byambo bimwesha’mba Paulo watatwile kutangijila mingilo yaingijilenga jibumba. Nangwa byonkabyo, kafwako po kyaambiwapo amba Banabasa waubijile Paulo kichima ne. Bano banabalume batwajijile kwingijila pamo kuba’mba bafikizhe kyaswa muchima wa Lesa. Paulo ne Banabasa ke bakumwenako bawama ku boba batangijila mu kipwilo lelo jino. Mu kifulo kya kukeba kutumbalala, bena Kilishitu bavuluka byambo bya kwa Yesu bya ku­ba’mba: “Anweba bonse mwi balongo na balongo.” Wanungilepo amba: “Yense witumbijika mwine bakamupelula, pakuba yense wipelula mwine bakamutumbijika.”​—Mat. 23:8, 12.

10. Londololai lwendo byo lwajinga kufuma mu Pelega kuya ku Antioka mu Pisidya.

10 Byo bafikile mu Pelega, Yoano Mako washile Paulo ne Banabasa ne kubwela ku Yelusalema. Ene mambo o abwelejile kechi ayukanyikwa ne. Paulo ne Banabasa batwajijile lwendo lwabo, kufuma mu Pelega kuya ku Antioka mu Pisidya, muzhi wajinga mu kibunji kya Ngalatiya. Luno lwendo lwakatezhe bingi mambo muzhi wa Antioka mu Pisidya waikejile pa mpunzha patuntama mamita 1,100. Mashinda atamine bingi na mambo a mikolo kabiji mwatanwanga bingi tupondo. Lukatazho lukwabo lwajinga lwa kuba’mba pa kikye kimye Paulo wakolelwenga.h

11, 12. Byo aambilenga mu nshinagoga mu Antioka wa mu Pisidya, Paulo wazakwile byepi michima ya bantu bo aambilengako?

11 Mu Antioka wa mu Pisidya, Paulo ne Banabasa batwelele mu nshinagoga pa juba ja Sabado. Jishimikila jaamba’mba: “Byo bapwishishe kutanga buku wa Mizhilo ne wa Bangauzhi ku bantu, bakulumpe ba nshinagoga batumine mawi kwi abo amba: ‘Anweba bakwetu, balongo, umvwe muji na byambo bya kutundaika bantu, byambai.’ ” (Byu. 13:15) Paulo waimene ne kwamba.

12 Paulo watendekele kwambila luonde amba: “Anweba bakwetu, anweba bena Isalela ne anweba mwakamwa Lesa.” (Byu. 13:16) Luonde Paulo lo aambilengako lwavwangilemo Bayudea ne boba baalukile ke Bayudea. Paulo wazakwile byepi michima ya bano bantu babujile kuyuka mwingilo wa kwa Yesu mu nkebelo ya Lesa? Kintu kitanshi, Paulo waambile pa mpito ya kisaka kya Bayudea. Walumbulwile Yehoba byo ‘atumbijikile bano bantu kimye kyo bajinga benyi mu kyalo kya Ijipita’ ne byo ‘ebatekenyejile pa myaka 40 mu kiselebwa’ panyuma ya kwibafumya mu Ijipita. Kabiji Paulo waambile pa bena Isalela byo batambwile Ntanda ya Mulaye ne Yehoba byo ‘ebapele kyalo kyabo kwikala ke kya buswanyi.’ (Byu. 13:17-19) Kyamweka Paulo waambilepo pa Binembelo bimo byo bafuminetu na kutanga na jiwi japeulu pa juba ja Sabado jo bavulukilenga. Umvwe byo byo kyajinga, ko kuba’mba kino kyajinga kintu kikwabo kyamwesheshenga amba Paulo wayukile bya ‘kwaluka bintu byonse ku bantu bonse.’​—1 Ko. 9:22.

13. Twakonsha kuzakula byepi michima ya bantu bo twambako?

13 Ne atweba twafwainwa kwibikako kuzakula michima ya boba bo tusapwilako. Kuyuka bupopweshi bwa muntu ku ketukwasha kusala mitwe yakonsha kumuzakula muchima. Kabiji twakonsha kwamba pa binembelo bimo bya mu Baibolo byayuka yewo muntu. Kyakonsha kuwama bingi kwambila muntu kutanga mu Baibolo wanji. Monaipo mashinda a kuzakwilamo michima ya bantu bo mubena kwambako.

14. (a) Paulo watendekele byepi kwamba mambo awama pe Yesu, kabiji wibajimwineko byepi? (b) Bantu baubilepo byepi pa byambo byaambile Paulo?

14 Kyalondejilepo, Paulo waambile pa ndonda ya bamfumu ba bena Isalela byo yaishile kufika kwi “mupulushi . . . aye Yesu,” ye batangijilenga kwi Yoano Mubatizhi. Kepo Paulo alumbulwile Yesu byo bamwipayile ne kusanguka ku bafu. (Byu. 13:20-37) Paulo waambile’mba: “Onkao mambo, balongo bami, yukai’mba kupichila mu uno muntu, kulekelwa kwa mambo kubena kusapwilwa kwi anweba . . . na mambo a lufu lwa uno muntu, Lesa ukabingisha yense waitabila.” Kabiji uno mutumwa wajimwineko bantu amba: “Jimukai kuba’mba kintu kyaamba Bangauzhi kikabule kwimufikila kya kuba’mba: ‘Akimonai uno mwingilo anweba ba milengulwila ne kukumya kabiji mukafwa, mambo mbena kwingila uno mwingilo mu moba enu ye mukabula kwitabila nangwa kya kuba muntu mukwabo akemulumbulwileye.’ ” Byambo byaambile Paulo byafikile bantu pa michima. Baibolo washimuna amba: “Bantu batendekele kwibasashijila’mba bino bintu byo baamba bakebyambe ne pa juba ja Sabado jikalondelapo.” Kabiji bantu byo bapalañene mu nshinagoga, “Bayudea bavula ne boba baalukile ke Bayudea bapopwelanga Lesa balondejilenga Paulo ne Banabasa.”​—Byu. 13:38-43.

“Twaya ku Bisaka bya Bantu” (Byu. 13:​44-52)

15. Paulo byo apwishishe kwamba, ñanyi kintu kyamwekele pa juba ja Sabado?

15 Pa juba ja Sabado jikwabo, “bantu bavula ba mu muzhi bakonkene” kuba’mba bateleke kwi Paulo. Kino kyalengejile Bayudea bamo kuzhingila ne “kutendeka kulengulula bintu byaambilenga Paulo.” Aye ne Banabasa babujile bano Bayudea na kuchinchika amba:“Kyafwainwe patanshi mambo a Lesa kusapwilwa kwi anweba. Bino na mambo a kuba mubena kwiakana ne kwichibila anwe bene mambo amba kechi mwafwainwa bumi bwa myaka ne myaka ne, twaya ku bisaka bya bantu. Mambo Yehoba witukambizha na bino byambo amba: ‘Nakutongola kwikala kyeya ku bisaka bya bantu, kuba’mba wikale lupulukilo kufika kwapela ntanda.’ ”​—Byu. 13:44-47; Isa. 49:6.

Paulo ne Banabasa betaya pangye ya muzhi wa Pisidya Antioka ku jibumba ja bebakainyenga.

“Bamanyikile Paulo ne Banabasa . . .  Kabiji baana ba bwanga batwajijile kwikala na lusekelo lukatampe ne kuyula na mupashi wazhila.”​—Byu. 13:50-52.

16. Bayudea baubilepo ka pa byambo bya bulume byaambile bamishonale, kabiji Paulo ne Banabasa baubilepo byepi byo bebamanyikile?

16  Bantu ba mu bisaka bikwabo basangalele kabiji “bonse bajinga na michima ya bukishinka ya kukeba bumi bwa myaka, baitabijile.” (Byu. 13:48) Byambo bya Yehoba byasampañene mu kyalo kyonse. Byaubile Bayudea byapuseneko na byaubile bantu bakwabo. Bino, bamishonale bebabujile amba nangwa bo bajinga batanshi kwibasapwila mambo a Lesa, basajilepo kukana Mesiasa, onkao mambo Lesa ukebazhachisha bingi. Bayudea bakambizhe banabakazhi bashiñama ne bakulumpe ba mu muzhi. “Bamanyikile Paulo ne Banabasa ne kwibataya pangye ya mipaka yabo.” Paulo ne Banabasa baubilepo byepi? “Bakunchile lukungu ku maulu abo ne kuya ku Ikonyuma.” Nanchi ino yo yajinga mpelo ya bwina Kilishitu mu Antioka wa mu Pisidya nyi? Ine. Baana ba bwanga bashajile monka, “batwajijile kwikala na lusekelo lukatampe ne kuyula na mupashi wazhila.”​—Byu. 13:50-52.

17-19. Mu ñanyi mashinda mo twakonsha kulondela bintu byawama byaubile Paulo ne Banabasa, kabiji kuba bino kuketulengela byepi kwikala na lusekelo?

17 Bintu byaubile bano bantu bakishinka kimye kyo bebamanyikile, bitufunjisha bintu byanema bingi. Kechi tuleka kusapwila nangwa kya kuba babinemanga ba pano pa ntanda betukanya kusapwila mambo a wama ne. Kabiji yukai’mba kimye bantu ba mu Antioka kyo bakaine byambo byo basapwijilenga, Paulo ne Banabasa “bakunchile lukungu ku maulu abo.” Byo baubile kino, Paulo ne Banabasa kechi bazhingijile bantu ne. Bino kino kyubilo kyamwesheshe amba kechi bafwainwe kuzhatwa na mambo a kyakonsheshe kumwekela bantu ne. Bano bamishonale bayukile’mba kechi bakonsheshe kupimpula ndangulukilo ya bantu ne. Bino kintu kyo bakonsheshetu kuba ke kutwajijila kusapwila. Kino kyo kyo baubile kimye kyo bayile ku Ikonyuma.

18 Ibyepi pa mambo a baana ba bwanga bashajile mu Antioka? Ibyo kuba’mba bajinga mu nyaunda yakatazha. Pano bino, lusekelo lwabo kechi lwaimenejile pa bantu baswilenga mambo awama ne. Yesu waambile’mba: “Batokwa ke boba bomvwa mambo a Lesa ne kwialama!” (Luka 11:28) Kabiji kino kyo kyaubile baana ba bwanga bajinga mu Antioka wa mu Pisidya.

19 Byonka byajinga Paulo ne Banabasa, twafwainwa kuvulukanga kimye kyonse’mba mwingilo wetu ke wa kusapwila mambo awama. Kuswa nangwa kukana mambo ke kintu kya kwifuukwilapo bantu bene bo tusapwilako. Umvwe aba bo tusapwilako kechi bakeba kumvwa ne, twafwainwa kufunjilako ku baana ba bwanga ba mu myaka kitota kitanshi. Kupichila mu kunemeka bukine ne kuleka mupashi wazhila kwitutangijila, ne atweba twakonsha kwikala balusekelo nangwa kya kuba bantu betwimena ku ntundwa.​—Nga. 5:18, 22.

BANABASA​—“MWANA WA LUTEKENESHO”

Mulongo umo watangijilenga mu kipwilo kitanshi kya mu Yelusalema wajinga Yosefwa mwina Levi kabiji ngikazhi wa ku Kipilusa. Batumwa bamupele jizhina jikwabo, jalumbulwilenga byo ajinga ja kuba’mba Banabasa, jilumbulula “Mwana wa Lutekenesho.” (Byu. 4:36) Banabasa byo amwene amba bakwabo ba mu lwitabilo bakajilwa bintu, ponkapotu waubilepo kintu kimo kya kwibakwashishamo.

Banabasa ubena kupana mafukuta abiji a mali a muwayawaya a bupe.

Pa Pentekosita mu 33 C.E., baana ba bwanga 3,000 ba katataka babatizhiwe. Kyamweka bano baana ba bwanga bavula baishile ku kijiilo mu Yelusalema kabiji kechi benengezhe kwikala mu uno muzhi pa moba avula ne. Kipwilo kyakebewenga mali a kukwashishamo bano bantu baishile. Onkao mambo, Banabasa wapoteshe mushiji kabiji wabingwile mali ne kwialeta ku batumwa.​—Byu. 4:32-37.

Byo ajinga kalama mwina Kilishitu waubanga bulongo, Banabasa wakebeshenga bingi kukwasha bakwabo. Ye wakwashishe Saulo mwina Talasusa waalulukile ke mwina Kilishitu kimye baana ba bwanga bakwabo kyo bamuchiine na mambo a byubilo byanji byo ajinga nabyo bya kumanyikañana. (Byu. 9:26, 27) Banabasa mu kwipelula, waumvwijile byo bamufunjileko aye ne Petelo kyabaya bingi kwi Paulo pa mambo a bulunda bwawama bwafwainwe kwikala pakachi ka Bayudea ne bena Kilishitu ba mu bisaka bikwabo. (Nga. 2:9, 11-14) Abino bintu bicheche bimwesha’mba kine Banabasa waubilenga bintu kwesakana na mwatajile jizhina janji ja kuba’mba, “Mwana wa Lutekenesho.”

a Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Banabasa​—‘Mwana wa Lutekenesho,’ ” pa jipa 86.

b Kufika pa kikye kimye, mu Silya Antioka mwajinga bipwilo kabiji palepele makilomita 550 kufuma ku kabeta ka ku buyeke bwa Yelusalema.

c Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Mukwakwa,” pa jipa 87.”

d Mu myaka kitota kitanshi, bwato bwaendanga makilomita 150 pa juba jimo umvwe mwela washikimana. Bino, umvwe mwela kechi washikimana ne, bwaendanga moba avula.

e Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Mu Mashinagoga a Bayudea,” pa jipa 89.

f Kipilusa watangijilwanga na Kije Kikatampe kya Loma. Mukulumpe wa jikuji ye wajinga kitumbafumu wa ino mpunzha.

g Kufuma pa kikye kimye, Saulo batendekele kumutela’mba Paulo. Bamo bamba’mba watambwile jizhina ja kina Loma amba anemekelemo Seligiusa Paulosi. Nangwa byonkabyo, byo kiji kuba’mba watwajijile kwingijisha jizhina ja kuba’mba Paulo panyuma ya kufuma mu Kipilusa, kino kimwesha’mba Paulo “mutumwa wa ku bisaka bya bantu,” wafuukwilepo kwingijisha jizhina ja kina Loma. Kabiji waingijishe jino jizhina ja kuba’mba Paulo mambo ntelelo ya Kingiliki ya jizhina janji ja Kihebelu ja kuba’mba Saulo, ipasha bingi na kyambo kya Kingiliki kilumbulula bintu byatama.​—Loma 11:13.

h Nkalata Paulo yo anembejile bena Ngalatiya yanembelwe panyuma ya kupitapo myaka yavula. Mu yoya nkalata, Paulo wanembelemo amba: “Kimye kitanshi, na mambo a kikola kyami nemusapwijile mambo awama.”​—Nga. 4:13.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu