Nanchi Muntu Yense Wafwainwa Kuketekelwa Nyi?
KUPOMONWA kwa Berlin Wall mu 1989 kwasolwele bintu byavula bingi byabujilwe kuyukanyikwa. Kyakumwenako, Lydiaa waishile kuyuka’mba mu kimye kya bukalama bwa kafulumende wa Socialist mu East Germany ba Stasi nangwa’mba ba Mingilo ba Kulama Mutende mu Kyalo, bajinga na fwailo mo basungijile mingilo yanji yo aubanga mu bumbelambela. Lydia wakankamenetu pa kuyuka byajinga mu ye uno fwailo kuba’mba mwatawanji ye wabujile ba Stasi byonse byoaubilenga. Muntu ye aketekejile bingi ye wamusolwele.
Pepala wa byambo wa The Times wa mu London washimwine’mba shetu umo wakikulumpe wa jizhina ja Robert “wanemekele bingi ne kuketekela” dokotala wanji. Dokotala naye bamulumbulwile amba wajinga bingi na “lusa ne kifyele.” Bino Robert wafwile lufu lwa kubula kuketekela. Nanchi wafwile na heart attack (kikola kya muchima) nyi, inyi ku stroke (kikola kya kalepu)? Ine. Bakulumpe ba mingilo ya kafulumende balumbulwile’mba dokotala wafwakashishe Robert ku nzubo ne kumwasa nguya ya kumwipaya kwa kubula kuyuka aye mwine ne kisemi kyanji ne. Kyamwekeshatu kuba’mba, Robert bamwipayile ku muntu ye aketekejile bingi.
Ba Lydia ne Robert bebamwesheshe malwa akatampe ku bakwabo bo baketekejile. Kimo kimye kechi kwikala kumona malwa akatampe ne. Pano bino, ku kuba kyatama ku muntu ye waketekela kechi kyenyi ne. Sawakya wanembele kipamo kitala pa bunsaji mu German kya Allensbacher Jahrbuch der Demoskopie 1998-2002, waambile’mba bantu bavula bebatamishapo kala ku bakwabo bo baketekejile. Kampepo ne anweba bemubapo kala kino. Onkao mambo, kechi twafwainwa kukumya ku byashimwine pepala wa byambo wa mu Swiss wa Neue Zürcher Zeitung mu 2002 amba: “Mu minkinyi ya mu byalo binonshi kafwamo kwiketekela kwa kine ne.”
Papita Kimye Kyabaya Bingi Kuketekela Muntu, Pano Luketekelo Lwakonsha Kupwatu mu ka Kimye Kacheche
Nanchi Luketekelo lo luka? Kwesakana na dikishonale umo, kuketekela bakwetu kulumbulula “kwitabila amba bakishinka kabiji kafwako kyatama kyo bakonsha kuba kya kukukozha obewa ne. Papita kimye kyabaya bingi kuketekela muntu, pano luketekelo lwakonsha kupwatu mu ka kimye kacheche. Bantu bavula byo bayuka’mba bebatamisha ku bantu bobaketekela, nanchi kya kuzhinauka pa kumona bantu sa bakankazhama kuketekela bakwabo nyi? Mu 2002 mu Germany, kyatainwe kuba’mba “banyike bachechetu bo baketekela bakwabo.”
Twakonsha kwishikisha amba: ‘Nanchi kine twafwainwa kuketekela muntu uji yense nyi? Abya twafwainwa kuketekela muntu ye twazhinauka’mba wakonsha kwitukozha ku muchima nyi?’
[Tubyambo twa mushi]
a Mazhina apimpulwa.
[Mabulañano pa peja 3]
Mu mukwekele wa kupesapesa umo, kyatainwe’mba bantu bavula bebatamishapo kala ku muntu ye baketekejile bingi.