MUTWE WA KUFUNDA 24
LWIMBO 98 Binembelo Byanembelwe na Lutangijilo lwa Mupashi wa Lesa
Byo Tufunjilako ku Bungauzhi Bwaawile Yakoba byo Ajinga Pepi Kufwa—Lubaji 1
“Konkanai pamo kuba’mba nemubuule kikemumwekela mu moba a kulutwe.”—NTE. 49:1.
BYO TUSAKWISAMBAPO
Byo tufunjilako ku bungauzhi Yakoba bo aawile byo ajinga pepi kufwa. Buno bungauzhi bwaambile pe Lubenyi, Shimeona, Levi ne Yuda.
1-2. Ñanyi kintu kyaubile Yakoba byo ajinga pepi kufwa, kabiji mambo ka? (Monai ne kya pa nkupiko.)
PAPICHILE myaka 17 kufuma kalume wa Yehoba wakishinka aye Yakoba po afumine mu Kenana ne kuya ku Ijipita pamo na kisemi kyanji. (Nte. 47:28) Pa kyokya kimye, Yakoba wajinga bingi na lusekelo byo amonañene jikwabo na mwananji ye atemenwe bingi aye Yosefwa. Kabiji wasangalele bingi kisemi kyanji byo kyakwatankene jikwabo pamo. Pano bino, Yakoba byo ayukile’mba wajinga pepi kufwa, waichile bonse ba mu kisemi kyanji kuba’mba ebalaye.—Nte. 47:28.
2 Mu oa moba, nsemi wa mulume inge wamona’mba uji pepi kufwa, waitanga ba mu kisemi kyanji bonse kuba’mba ebalaye. (Isa. 38:1) Kyamweka pa kyonkakye kimye, watongolanga ne muntu wa kutangijila kisemi kyanji inge wafwa.
Yakoba uji pepi kufwa, ubena kubuula baana banji 12 byambo bya bungauzhi (Monai mafuka 1-2)
3. Kwesakana na Ntendekelo 49:1, 2, mambo ka byambo byaambile Yakoba o byanemena?
3 Tangai Ntendekelo 49:1, 2. Nangwa byonkabyo, kuno kusambakana kwanemene bingi. Yakoba wajinga ngauzhi. Pa kuno kusambakana, Yehoba watangijile kalume wanji kwamba pa bintu byanema bingi bikamwekela baana banji ne ba mu bisemi byabo. O ene mambo byambo byaambile Yakoba o bebitelela kimye kimo kuba’mba byambo bya bungauzhi byo aambile byo ajinga pepi kufwa.
4. Ñanyi bintu byo twafwainwa kuvuluka byo tusakwisambanga pa bungauzhi bwaawile Yakoba byo ajinga pepi kufwa? (Monai ne kakitenguluzha ka kuba’mba “Kisemi kya kwa Yakoba.”)
4 Mu uno mutwe, tusakwisamba pa byambo Yakoba byo aambijile baana banji babalume bana ko kuba’mba Lubenyi, Levi, Shimeona ne Yuda. Mu mutwe walondelapo, tukesamba pa byambo Yakoba byo aambijile baana banji babalume batanu na basatu. Byonka byo tusakufunda, Yakoba kechi waambiletu pa baana banji babalume bonka ne, bino waambile ne pa ba mu bisemi byabo, baikele kisaka kya Isalela kulutwe. Kufunda pa bintu byamwekejile kino kisaka kusakwitukwasha kuyuka’mba bungauzhi bwaawile Yakoba bwafikile. Kabiji kumvwisha buno bungauzhi kusakwitulengela kuyuka bintu byo twafwainwa kuba pa kuba’mba tutokeshenga ku muchima Shetu wa mwiulu aye Yehoba.
LUBENYI
5. Ñanyi bintu Lubenyi byo aketekejilenga kutambula ku bashanji?
5 Yakoba watendekejilepo kwambila Lubenyi amba: “Yobe mubeji wami.” (Nte. 49:3) Byo ajinga mubeji, Lubenyi kyamweka waketekejilenga’mba ye ye bakapa bya buswanyi byavula bya bashanji. Kabiji waketekejilenga’mba ye ye bakatongola kwikala mutwe wa kisemi inge bashanji bafwa ne kuba’mba mu kisemi kyanji mo mukafumanga bantu bakatangijilanga kisaka kya bena Isalela.
6. Nangwa kya kuba Lubenyi wajinga mubeji, mambo ka o abujijile kutambula bya buswanyi byanji? (Ntendekelo 49:3, 4)
6 Nangwa kya kuba Lubenyi wajinga mubeji, kechi watambwile buswanyi bwanji ne. (1 Moba 5:1) Mambo ka? Mu myaka ya kunyuma, Lubenyi walaajile na ntombo wa kwa Yakoba aye Biliha. Uno ntombo wajinga wa mwingilo wa kwa Lechela, mukazhi wa kwa Yakoba wafwile. (Nte. 35:19, 22) Lubenyi wajinga mwana wa kwa Yakoba ye asemejile mu mukazhanji mukwabo aye Liya. Kampe lwiso lo lwalengejile Lubenyi kuba bino. Nangwa kyamweka walaajile ne Biliha pa kuba’mba Yakoba ashikwe Biliha ne kutemwako bainanji. Kintu kyo aubile kyafichishe bingi Yehoba ku muchima ne bashanji.—Tangai Ntendekelo 49:3, 4.
7. Ñanyi kintu kyamwekejile Lubenyi ne ba mu kisemi kyanji? (Monai ne kakitenguluzha ka kuba’mba “Bungauzhi Bwaawile Yakoba byo Ajinga Pepi Kufwa.”)
7 Yakoba waambijile Lubenyi amba: “Kechi ukakila mu buneme ne.” Abino byambo byafikile. Kafwako po baambapo mu Baibolo kuba’mba mu baana ba kwa Lubenyi mwafuminepo muntu waikele mfumu, ñanga nangwa ngauzhi ne. Nangwa byonkabyo, Yakoba wapele mwananji aye Lubenyi buswanyi, kabiji baana ba kwa Lubenyi basemunwine ne kwikala mukoka mukatampe mu Isalela. (Yosh. 12:6) Lubenyi wamwesheshe byubilo byawama mu bintu bikwabo, kabiji kafwako po baambapo mu Baibolo kuba’mba waubile bulalelale jikwabo ne.—Nte. 37:20-22; 42:37.
8. Ñanyi bintu byo tufunjilako ku byamwekejile Lubenyi?
8 Ñanyi bintu byo tufunjilako? Twafwainwa kwibikako kwikala na kyubilo kya kwikanya ne kuchinuzhuka bulalelale. Inge twaesekwa kulenga mambo, twafwainwa kulanguluka pa kyo tukeba kuba byo kisakufichisha Yehoba ku muchima, kisemi kyetu ne bantutu bakwabo. Kabiji twafwainwa kuvulukanga’mba “kyonka muntu kyo abyala, kyo kyo akanowa.” (Nga. 6:7) Mu jishinda jikwabo, bintu byamwekejile Lubenyi bituvululamo kuba’mba Yehoba uji bingi na lusa. Nangwa kya kuba Yehoba kechi wakonsha kwituzhikijila ku bintu bifuma mu bintu byatama byo twaubile ne, bino uketupesha inge ketwibikeko kuba byawama.
SHIMEONA NE LEVI
9. Ñanyi kintu kyalengejile Yakoba kwambila Shimeona ne Levi byambo byamwesheshe kuba’mba waumvwine kutama ku muchima? (Ntendekelo 49:5-7)
9 Tangai Ntendekelo 49:5-7. Kabiji byambo byaambile Yakoba byamwesheshe’mba kechi wasekejilemo mu bintu byaubile Shimeona ne Levi ne. Mu myaka ya kunyuma, mwana wamukazhi wa kwa Yakoba aye Daina, bamulaajile kyakumukanjikizha ku mwanamulume mwina Kenana aye Shekema. Baana ba kwa Yakoba bonse bazhingijile bingi na mambo a kintu kyamwekejile nyenga yabo aye Daina. Pano bino, Shimeona ne Levi baubile kintu kyatama bingi. Babepele banabalume bonse bena Shekema kuba’mba inge bonse baswa kuya ku mukanda, bakekala mu mutende na ba mu kisemi kya kwa Yakoba. Bano banabalume baswile kabiji bayile ku mukanda. Bano banabalume byo bakijinga mu misongo na mambo a kuya ku mukanda, Shimeona ne Levi “bashikwile mapoko ne kutwela mu muzhi kwa kubula kwibaketekela kabiji baipayile banabalume bonse.”—Nte. 34:25-29.
10. Byambo bya bungauzhi byaambile Yakoba pe Shimeona ne Levi byafikile byepi? (Monai ne kakitenguluzha ka kuba’mba “Bungauzhi Bwaawile Yakoba byo Ajinga Pepi Kufwa.”)
10 Yakoba waumvwine bingi kutama ku muchima pa byubilo bya bumbanzhi byamwesheshe baana banji babiji. Waambijile jimo kuba’mba bakebapalañanya mu Isalela. Abino byambo byafikile byo papichile myaka kukila 200 kimye kisaka kya bena Isalela po kyatwelele mu Ntanda ya Mulaye. Mukoka wa bena Shimeona watambwile buswanyi bwa mizhi imo yajinga mu Yuda. (Yosh. 19:1) Buswanyi bwa bena Levi bwajinga mizhi 48 yajinga mukachi ka mapunzha a bena Isalela.—Yosh. 21:41.
11. Ñanyi bintu byawama byaubile mukoka wa bena Shimeona ne mukoka wa bena Levi?
11 Ba mu kisemi kya kwa Shimeona ne Levi kechi baubile bintu byatama byaubilepo bashakulu babo ne. Mukoka wa bena Levi wapopwelanga Yehoba mu bukishinka. Mosesa byo atambwile Mizhilo kufuma kwi Yehoba pa Mutumba wa Sinai, bena Isalela bavula batendekele kupopwela mwana ñombe wa ngolode ye balengele. Pano bino, bena Levi batundaikile Mosesa ne kumukwashako kwipaya bonse bapopwejilenga mwana ñombe. (Lupu. 32:26-29) Yehoba wasajile mukoka wa bena Levi ne kwibapa mwingilo wanema wa kwikala bañanga ba Lesa. (Lupu. 40:12-15; Bala. 3:11, 12) Palutwe kacheche, byo balwilenga kuba’mba batambule Ntanda ya Mulaye, bena Shimeona bakwatankene pamo na bena Yuda kuya na kulwa na bena Kenana pa kuba’mba bafikizhe kyaswa muchima wa Yehoba.—Mito. 1:3, 17.
12. Ñanyi bintu byo tufunjilako ku byaubile Shimeona ne Levi?
12 Ñanyi bintu byo tufunjilako? Bukaji kechi bwafwainwa kwimulengela kufuukula ne kuba bintu byatama ne. Kechi kyatama kuzhingila inge anweba nangwa mulunda nenu bamuba nshiji ne. (Sala. 4:4) Nangwa byonkabyo, twafwainwa kuvulukanga’mba Yehoba washikwa kwamba byambo nangwa kuba bintu byatama na mambo a kuzhingila. (Yako. 1:20) Inge betuba nshiji ku balongo ne banyenga mu kipwilo nangwa ku bantutu bakwabo, twafwainwa kupwisha luno lukatazho kwesakana na byaamba mafunde a mu Baibolo. Kuba bino kuketukwasha kubula kukizhamo kuzhingila ne kuba bintu byatama. (Loma 12:17, 19; 1 Pe. 3:9) Nangwatu inge bansemi benu boba bintu byatama bifichisha Yehoba ku muchima, vulukainga’mba kechi mwafwainwa kulondela bintu byatama byo boba ne. Kange mulangulukenga’mba kyapwa bunga bwapwila pa mpuki kabiji amba Yehoba kechi ukemupesha ne. Yehoba ukemukwasha kuba byawama kabiji ukemubila bibusa.
YUDA
13. Mambo ka Yuda o aakamijilwe kimye byo kyafikile kya kumwambila byambo ku bashanji?
13 Yakoba byo apwishishe kwamba na baana bakwabo, watendekele kwambila Yuda. Byo aumvwine byambo Yakoba byo aambijile bakolojanji, kyamweka Yuda waakaminwe bingi mambo naye waubile bintu byatama bingi. Wayile pamo na bakolojanji na kupukula bintu bya mu muzhi wa Shekema. (Nte. 34:27) Wakwatankene pamo na bakolojanji kupotesha Yosefwa mu buzha ne kubepa bashanji amba bamuja ku nyama. (Nte. 37:31-33) Kabiji byo papichile kimye, walaajile na mulokazhi wanji aye Tamala mambo walangulukilenga’mba pite.—Nte. 38:15-18.
14. Ñanyi bintu byawama byaubile Yuda? (Ntendekelo 49:8, 9)
14 Pano bino, byo bamutangijile na mupashi, Yakoba wasanchijile Yuda ne kumupesha. (Tangai Ntendekelo 49:8, 9.) Yuda wamwesheshe’mba watele bingi muchima shanji wakotele. Kabiji waubijile kifyele nkasanji aye Benjamina.—Nte. 44:18, 30-34.
15. Ñanyi bintu bimwesha’mba Yuda bamupesheshe?
15 Yakoba waambijile jimo kuba’mba Yuda ye ukatangijilanga balongo banji. Nangwa byonkabyo, papichile myaka yavula bingi pa kuba’mba buno bungauzhi butendeke kufika. Bena Isalela byo bafumine mu Ijipita ne kupita mu kiselebwa pa kuya mu Ntanda ya Mulaye, mukoka wa bena Yuda ye watendekejilepo kuya. Mikoka ikwabo yalondejile panyuma. (Bala. 10:14) Byo papichile myaka yavula, Yuda ye watendekejilepo kuya na kushinda bena Kenana mu Ntanda ya Mulaye. (Mito. 1:1, 2) Kabiji Davida wafumine mu mukoka wa bena Yuda, ye waikele mfumu mutanshi pa bamfumu bafumine mu uno mukoka. Pano bino, buno bungauzhi bwaambile pe Yuda bwafikile ne mu mashinda akwabo.
16. Bungauzhi buji pa Ntendekelo 49:10 bwafikile byepi? (Monai ne kakitenguluzha ka kuba’mba “Bungauzhi Bwaawile Yakoba byo Ajinga Pepi Kufwa.”)
16 Yakoba waambile’mba Kalama wa myaka wa bantu bonse ukafuma mu kisemi kya kwa Yuda. (Tangai Ntendekelo 49:10 ne tubyambo twa munshi.) Uno Kalama ke Yesu Kilishitu, Yakoba ye atelele’mba Shilo. Malaika waambile pe Yesu amba: “Yehoba Lesa ukamupa jitanda ja kwa Davida shanji.” (Luka 1:32, 33) Kabiji Yesu bamutela’mba “bokwe wa mu mukoka wa bena Yuda.”—Lum. 5:5.
17. Twakonsha kulondela byepi byuba Yehoba mu byo tumona bakwetu?
17 Ñanyi bintu byo tufunjilako? Yehoba wapesheshe Yuda nangwa kya kuba waubile bintu byatama bingi. Nanchi bakolojanji Yuda bakuminye na mambo a kuba’mba Yehoba wamupesheshe nyi? Monse mo kyakonsheshe kwikela, Yehoba wamwene byawama mwi Yuda kabiji wamupesheshe. Twakonsha kulondela byepi byaubile Yehoba? Inge mwina Kilishitu mukwetu bamupapo mingilo yanema, twakonsha kutendeka kumuzhinauka na mambo a kuta muchima pa bintu byo alubankanya. Pano bino twafwainwa kuvulukanga’mba Yehoba usekela mwi aye na mambo a byubilo byanji byawama. Yehoba umona byawama mu bapopweshi banji. Ne atweba byo byo twafwainwa kubanga.
18. Mambo ka o twafwainwa kwikela batekanya?
18 Kintu kikwabo kyo tufunjilako ku byamwekejile Yuda ke kwikala batekanya. Yehoba kimye kyonse ufikizha milaye yanji, pano bino javula wiifikizha mu jishinda ne pa kimye kyo tubena kubula kuketekela. Ba mu kisemi kya kwa Yuda kechi bafikenejiletu ponkapo kutendeka kutangijila bantu ba Lesa ne. Pano bino, batundaikilenga mu bukishinka bantu Yehoba bo atongwele kutangijila bantu banji, nabiji Mosesa mwina Levi, Yoshua mwina Efelaimu ne Mfumu Saulo mwina Benjamina. Ne atweba twafwainwa kutundaikanga bantu Yehoba bo asala kwitutangijila lelo jino.—Hebe. 6:12.
19. Bungauzhi bwaawile Yakoba byo ajinga pepi kufwa bwitufunjishapo ka pe Yehoba?
19 Ñanyi bintu byo twafunda pa bungauzhi bwaawile Yakoba byo ajinga pepi kufwa? Kyamwekeshatu patoka kuba’mba “muntu byo amona kechi byo bimona Lesa ne.” (1 Sam. 16:7) Yehoba watekanya kabiji ulekelako mambo. Nangwa kya kuba Yehoba kechi uswisha byubilo byatama ne, pano bino kechi uketekela bakalume banji kubangatu byawama kimye kyonse ne. Kabiji Yehoba upesha ne bantu balengele mambo akatampe balapila kufuma panshi ya muchima ne kutendeka kuba byawama. Mu mutwe walondelapo, tukafunda pa byambo Yakoba byo aambijile baana banji bakwabo batanu na basatu.
LWIMBO 124 Twajijilai Kwikala Bakishinka