MUTWE WA KUFUNDA 53
Anweba Balongo Banyike, Ikalai Banabalume Bena Kilishitu Baji na Bulunda Bwakosa ne Yehoba
‘Kosai ne kuchinchika.’—1 MFU. 2:2.
LWIMBO 135 Yehoba Wasashijila’mba: ‘Mwanami Wikale wa Maana’
BIJI MU UNO MUTWEa
1. Mwanamulume mwina Kilishitu wafwainwa kuba byepi pa kuba’mba engijilenga Yehoba bulongo?
MFUMU Davida waambijile Solomone amba: “Wafwainwa kukosa ne kuchinchika.” (1 Mfu. 2:1-3) Banabalume bena Kilishitu lelo jino nabo bafwainwa kulondela luno lujimuno. Pa kuba’mba bobe bino, bafwainwa kukookelanga mizhilo ya Lesa ne kulondela mafunde a mu Baibolo mu bwikalo bwabo. (Luka 2:52) Mambo ka balongo banyike o bafwainwa kwikela banabalume bena Kilishitu baji na bulunda bwakosa ne Yehoba?
2-3. Mambo ka mulongo mwanyike o afwainwa kwikela na bulunda bwakosa ne Yehoba?
2 Mwanamulume mwina Kilishitu uji na mingilo yavula bingi mu kisemi ne mu kipwilo. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, anweba balongo banyike mulanguluka pa mingilo yo mukeba kwingila kulutwe. Mwakonsha kwibikila kikonkwanyi kya kutwela mu mwingilo wa kimye kyonse, kwikala nkwasho ne kwikala mukulumpe mu kipwilo kulutwe. Kabiji mwakonsha kukeba kusongola ne kwikala na baana. (Efi. 6:4; 1 Timo. 3:1) Pa kuba’mba mukengile ino mingilo bulongo, mwafwainwa kwikala bena Kilishitu baji na bulunda bwakosa ne Yehoba.b
3 Ñanyi bintu byafwainwa kwimukwasha pa kuba’mba mwikale na bulunda bwakosa ne Yehoba? Kuji mingilo yavula bingi yo mwafwainwa kufunda ne kwiingila bulongo. Pano ñanyi bintu byo mwafwainwa kuba pa kino kimye bikemukwasha kwingila mingilo yenu bulongo kulutwe?
BINTU BYAKONSHA KWIMUKWASHA KWIKALA BENA KILISHITU BAJI NA BULUNDA BWAKOSA NE YEHOBA
Kwikala na byubilo bijipo ne Kilishitu kwakonsha kwimukwasha kwikala banabalume bena Kilishitu baji na bulunda bwakosa ne Yehoba (Monai jifuka 4)
4. Kwepi ko mwakonsha kutaana bantu bo mwakonsha kufunjilako? (Monai kipikichala.)
4 Yukai bantu bo mwakonsha kufunjilako. Mu Baibolo muji banyike bavula bo mwakonsha kufunjilako. Bano banabalume batemenwe bingi Lesa kabiji baingijilenga bulongo mingilo ya kukwasha bantu ba Lesa. Kabiji mwakonsha kutaana banabalume bena Kilishitu bakwabo baji na bulunda bwakosa ne Yehoba mu kisemi kyenu ne mu kipwilo. (Hebe. 13:7) Kabiji mwakonsha kufunjila ne kwi Yesu Kilishitu. (1 Pe. 2:21) Pa kufunda pa bano banabalume, langulukai pa byubilo byawama byo bajinga nabyo. (Hebe. 12:1, 2) Kabiji fuukulai ne kumona mashinda mo mwakonsha kwibalondela.
5. Mwakonsha kwikala byepi na maana a kupima bintu bulongo, kabiji mambo ka kino o kyanemena? (Salamo 119:9)
5 Ikalai na “maana a kupima bintu ne . . . kwialama.” (Maana 3:21) Muntu uji na maana a kupima bintu ulangulukapo bulongo pa bintu saka akyangye kufuukula bya kuba. Onkao mambo, ibikaiko pa kuba’mba mwikale na ano maana a kupima bintu. Mambo ka o mwafwainwa kubila bino? Mambo banyike bavula mu ino ntanda boba bintu monka mo babena kulangulukila abo bene nangwa kufuukula bintu kwesakana na mo babena kukebela. (Maana 7:7; 29:11) Kabiji bintu byo bamwesha pa tv, mu mafilimu ne bintu bantu byo besamba pa intaneti byakonsha kwimongola. Nangwa byonkabyo, mwakonsha kwikala na maana a kupima bintu bulongo. Mu ñanyi jishinda? Patanshi mwafwainwa kulanguluka pa mafunde a mu Baibolo ne kulanguluka pa byo akonsha kwimukwasha. Kyalondelapo, mwafwainwa kwingijisha ano mafunde pa kufuukula bintu bitookesha Yehoba ku muchima. (Tangai Salamo 119:9.) Kwingijisha mafunde a mu Baibolo mu jino jishinda kukemukwasha kwikala banabalume bena Kilishitu baji na bulunda bwakosa ne Yehoba. (Maana 2:11, 12; Hebe. 5:14) Akilangulukai pa kwikala na maana a kupima bintu byo kwakonsha kwimukwasha mu ano mashinda abiji: (1) mwakubila bintu na banyenga ne (2) byo mufuukula pa mvwajilo ne mwekelo yenu.
6. Kwikala na maana a kupima bintu bulongo kwakonsha kukwasha byepi mulongo mwanyike kunemeka banyenga mu kipwilo?
6 Kwikala na maana a kupima bintu bulongo kukemulengela kunemeka banabakazhi. Kijitu bulongo mulongo mwanyike kutemwa bingi nyenga mwina Kilishitu ye abena kulangulukapo kusongola kulutwe. Nangwa byonkabyo, mwanamulume mwanyike uji na maana a kupima bintu bulongo kechi ukamba, kunemba nangwa kuba kintu kyonse kikamwesha’mba wafwalama nyenga ne. Kanatu awo nyenga ye afwalama ukeba kukamusongola kulutwe. (1 Timo. 5:1, 2) Inge uno mulongo waipanguzha nyenga, pa kuba’mba abule kutamisha jizhina jawama ja nyenga, kechi bafwainwa kwikala kwa bunke bubiji bwabo kwakubula muntu wa busatu ne.—1 Ko. 6:18.
7. Kwikala na maana a kupima bintu bulongo kwakonsha kukwasha byepi mulongo mwanyike kimye kyo abena kufuukula bya mvwajilo ne mwekelo yanji?
7 Jishinda jikwabo mulongo mwanyike jo amwesheshamo’mba uji na maana a kupima bintu bulongo ke kufuukula bulongo mu mvwajilo ne mwekelo. Javula mafwashonyi a bivwalo bealeta ku bantu babula kwingijila Yehoba nangwa boba baji na byubilo byatama. Ndangulukilo yabo yatama imwekela mu mafwashonyi a bivwalo bikwata ku mubiji nangwa bivwalo byo balenga bilengela banabalume kumweka nobe banabakazhi. Pa kusala bya kuvwala, mulongo mwanyike ubena kukosesha bulunda bwanji ne Yehoba, wafwainwa kulondela mafunde a mu Baibolo ne kulondela balongo bavwala bulongo mu kipwilo. Iipuzhai’mba: ‘Nanchi byo mfuukula bimwesha’mba nji na maana a kupima bintu bulongo kabiji ndangulukilako bakwetu nyi? Nanchi mvwajilo yami ilengela bantu kungyuka bukiji kuba’mba kine ne kalume wa Lesa nyi?’ (1 Ko. 10:31-33; Titu. 2:6) Mulongo mwanyike uji na maana a kupima bintu bulongo bakamunemeka ku balongo ne banyenga. Kabiji ne kyakilamo kunema, bakamunemeka kwi Shetu wa mwiulu.
8. Ñanyi bintu mulongo mwanyike byo afwainwa kuba pa kuba’mba ekale waketekelwa?
8 Ikalai baketekelwa. Mulongo mwanyike waketekelwa wingila bulongo mingilo yo bamupa. (Luka 16:10) Akilangulukai pa byaingilanga Yesu. Waingilanga mingilo yanji bingi bulongo kwakubula mulele. Kabiji waingilanga mingilo yanji yo bamupele kwi Yehoba nangwa kikatazhepotu byepi. Watemenwe bingi bantu kikatakata baana banji ba bwanga kabiji wibafwijile. (Yoa. 13:1) Londelainga Yesu ne kwingila na ngovu mingilo yonse yo bemupa. Inge kechi mwayuka bya kwingila bulongo mwingilo ye bemupa ne, ipelulai ne kwipuzha balongo bayuka kwingila bulongo yewo mwingilo pa kuba’mba bemukwashe. Kange mwingilenga mingilo kikulutu amba mwaingila ne. (Loma 12:11) Pa kuba mwafwainwa kwingila bulongo ne kwiipwisha. Kabiji mwafwainwa kumwesha’mba mubena kwingijila “Yehoba, kechi bantu ne.” (Kolo. 3:23) Nangwa byonkabyo, mwafwainwa kuyuka’mba kechi mwalumbuluka ne. Onkao mambo, kyawama kwipelula ne kuswa kwimukwasha inge mwabula kwingila bulongo.—Maana 11:2.
FUNDAIPO BINTU BIMO BYAKONSHA KWIMUKWASHA
9. Mambo ka mulongo mwanyike o afwainwa kufunjilapo bintu bimo bya kumukwasha mu bwikalo bwanji?
9 Pa kuba’mba mwikale banabalume bena Kilishitu bengijila bulongo Yehoba, mwafwainwa kufundapo bintu byakonsha kwimukwasha kumwingijila bulongo. Bino bintu bikemukwasha kwingila bulongo mingilo mu kipwilo, kutaana nkito ne kwiingila bulongo pa kuba’mba mumwenengamo mali a kwikwashishamo anweba pamo ne kisemi kyenu. Kabiji bikemukwasha kukosesha bulunda bwenu na bakwenu. Twayai twisambe pa bino bintu bimo byakonsha kwimukwasha.
Kutanga ne kunemba bulongo kukemukwasha anweba ne kipwilo pamo (Monai mafuka 10-11)
10-11. Mulongo mwanyike ukamwenamo byepi aye mwine ne kipwilo inge wafunda kutanga ne kunemba bulongo? (Salamo 1:1-3) (Monai kipikichala.)
10 Fundai kutanga ne kunemba bulongo. Baibolo wamba’mba mwanamulume wa lusekelo kabiji uba bulongo utanga Mambo a Lesa pa juba pa juba ne kulanguluka langulukapo. (Tangai Salamo 1:1-3.) Kutanga Baibolo pa juba pa juba kukamukwasha kulanguluka pa bintu monka mukebela Yehoba ne kuba bintu kwesakana na byaamba Binembelo. (Maana 1:3, 4) Banabalume ba uno mutundu bo babena kukebewa mu kipwilo. Mambo ka?
11 Banabalume bayuka kufunjisha kabiji bengijisha binembelo kutundaika bakwabo, bakebewa mu kipwilo pa kuba’mba bakwashenga balongo ne banyenga. (Titu. 1:9) Umvwe mwayuka kutanga ne kunemba bulongo, mukanengezhanga bulongo majashi ne mikumbu ifika bantu pa muchima. Kabiji kikemupelela kunemba bishinka pa kufunda Baibolo pa bunke bwenu, pa kupwila kwa kipwilo, pa kubuñana kwa mwanzo ne pa kushonkena. Bino bishinka byo mukanembanga bikemukwasha kukosesha lwitabilo lwenu ne kutundaika bakwenu.
12. Ñanyi bintu bikemukwasha pa kuba’mba muyuke bya kwisamba bulongo na bantu?
12 Yukai bya kwisamba bulongo na bakwenu. Mwanamulume mwina Kilishitu wafwainwa kuyuka bulongo bya kwisamba na bantu. Mwanamulume wayuka kwisamba bulongo na bakwabo uteleka ne kumvwisha bibena kwamba bakwabo ne byo babena kumvwa ku muchima. (Maana 20:5) Wakonsha kufunda ne kuyuka ñumvwanyikilo ya jiwi ja muntu ye abena kwamba nanji, mwekelo ya kilungi kyanji ne kuyuka inge watako muchima nangwa ne. Kechi mwakonsha kufunda bino bintu byonse inge kya kuba kechi mutanwa na bantu bimye byavula ne. Inge javula mwatemwa kwisamba na bantu kwingijisha keyala wenu wa pa intaneti ne kwitumina tubyambo pa foni, kino kyakonsha kwimulengela kubula kwisambanga na bantu kilungi na kilungi. Onkao mambo, ikalaingapo na kimye kya kwisamba na bantu kilungi na kilungi.—2 Yoa. 12.
Kyawama kufundapo mwingilo umo wakonsha kwimukwasha kutaana nkito (Monai jifuka 13)
13. Ñanyi bintu bikwabo mwanamulume mwanyike byo afwainwa kufunda? (1 Timoti 5:8) (Monai kipikichala.)
13 Fundaipo mingilo imo ya kwikwashishamo anweba bene. Mwanamulume mwina Kilishitu uba bulongo wafwainwa kumonapo mashinda a kwikwashishamo aye mwine ne kisemi kyanji pamo. (Tangai 1 Timoti 5:8.) Mu byalo bimo, balongo banyike bebafunjisha mingilo imo ku bashabo nangwa ku bakilongo. Mu byalo bikwabo, mulongo mwanyike wakonsha kufundapo mingilo imo ya kwikwashishamo yo bebafunjisha mu masukulu saka bakyangye kuya ku koleji. Monse mo kyakonsha kwikela, kyanema bingi kufundapo mwingilo umo ukemukwasha kutaana nkito. (Byu. 18:2, 3; 20:34; Efi. 4:28) Ibikaiko kwingila nkito na ngovu ne kwiipwisha bulongo kabiji kino kikalengela bantu kuyuka’mba mwingila bingi bulongo mingilo yenu kwakubula kwiisha kisaikila. Inge ke mube bino, kikemupelelanga kutaana nkito. Kwikala na byubilo byawama ne kufundapo mingilo imo ya kwikwashishamo yo twisambapo kwanema bingi ku mwanamulume mwina Kilishitu pa kuba’mba ikamukwashe kwingila mingilo ikwabo kulutwe. Twayai twisambe pa ino mingilo imo.
NENGEZHAI BWIKALO BWENU BWA KULUTWE
14. Mulongo mwanyike wakonsha kuba byepi pa kuba’mba enengezhe kutwela mu mwingilo wa kimye kyonse?
14 Kwingila mwingilo wa kimye kyonse. Banabalume bena Kilishitu bavula batendeka kwingila mwingilo wa kimye kyonse saka bakijitu banyike. Mwingilo wa kimye kyonse ukwasha banyike kuyuka bya kwingila bulongo na bantu bapusana pusana. Kabiji wibakwasha kuyuka bya kwingijisha bulongo mali kwakubula kisuse. (Fili. 4:11-13) Kwingilako bupainiya bwa kukwasha kwibatundaika kutendeka ne bupainiya bwa kimye kyonse. Bavula bengilako bupainiya bwa kukwasha pa kimye kyabaya. Kino kibalengela kutendeka bupainiya bwa kimye kyonse. Mwingilo wa bupainiya bwa kimye kyonse ulengela bamo kwingilako mingilo ikwabo ya kimye kyonse nabiji kwingilako mwingilo wa buntungi nangwa kwingijila pa Betele.
15-16. Mulongo mwanyike wakonsha kuba byepi pa kuba’mba afikilemo kwingila mingilo mu kipwilo?
15 Kwikala nkwasho nangwa mukulumpe mu kipwilo. Balongo bonse bafwainwa kufikilamo kwikala bakulumpe mu kipwilo pa kuba’mba bakwashenga balongo ne banyenga mu kipwilo. Baibolo waamba’mba banabalume bakanamina uno mwingilo bakeba “mwingilo wawama.” (1 Timo. 3:1) Mwanamulume saka akyangye kwikala mukulumpe mu kipwilo, patanshi wafwainwa kwikala nkwasho. Bankwasho bakwasha bakulumpe mu kipwilo mu mingilo yavula. Bakulumpe mu kipwilo ne bankwasho bonse bakwasha balongo ne banyenga mu kipwilo kabiji bengila na mukoyo mwingilo wa kusapwila. Balongo bakonsha kufikilamo kwikala bankwasho nangwa saka bakijitu banyike kutendekela pa myaka 17 kuya kulutwe. Kabiji nkwasho wafikilamo wakonsha kwikala mukulumpe mu kipwilo saka ajitu na myaka 20.
16 Mwakonsha kufikilamo byepi kwingila ino mingilo? Baibolo waambapo byubilo bimo byo mwafwainwa kwikala nabyo. Kabiji vulukainga kuba’mba bino byubilo byonse bebyambapo mu Baibolo kabiji byaamba pa kutemwa Yehoba, kisemi kyenu ne kipwilo. (1 Timo. 3:1-13; Titu. 1:6-9; 1 Pe. 5:2, 3) Mwafwainwa kuyuka bulongo bino byubilo byonse byo biji. Lombai kwi Yehoba pa kuba’mba emukwashe kwikala na bino byubilo.c
Yehoba ukeba mwanamulume kutemwa mukazhanji ne baana ne kwibakebela bikebewa mu bwikalo, kwikala mulunda nabo wawama ne kwibakwasha kukosesha bulunda bwabo ne Yehoba (Monai jifuka 17)
17. Mulongo mwanyike wakonsha kwinengezha byepi kwingila mingilo ingilapo mwanamulume wasongola kabiji mutwe wa kisemi? (Monai kipikichala.)
17 Kusongola ne kwikala mutwe wa kisemi. Yesu waambile’mba banabalume bena Kilishitu bamo bafuukulapo kubula kusongola. (Mat. 19:12) Nangwa byonkabyo, inge mwafuukulapo kusongola, mukengilanga mingilo ingila mwanamulume wasongola kabiji mutwe wa kisemi. (1 Ko. 11:3) Yehoba ukeba mwanamulume kutemwa mukazhanji, kumukebela bintu bikebewa mu bwikalo, kwikala mulunda nanji wawama ne kumukwasha kukosesha bulunda bwanji ne Yehoba. (Efi. 5:28, 29) Kwikala na byubilo byawama ne kufundapo mingilo imo yo twisambapo mu uno mutwe nabiji maana a kupima bintu bulongo, kunemeka banabakazhi ne kwikala waketekelwa, kukemukwasha kwikala mwanamulume ulama kisemi kyanji bulongo. Bino byonse bikemukwasha kwingila bulongo mingilo yonse ingila mwanamulume wasongola kabiji mutwe wa kisemi.
18. Mulongo mwanyike wakonsha kwinengezha byepi kwikala nsemi wawama?
18 Shetu. Inge mwasongola, mwakonsha kwikala na baana. Ñanyi bintu byo mwafwainwa kufunjilako kwi Yehoba pa kuba’mba mwikale nsemi wawama? Mwakonsha kufunjilako bintu byavula bingi. (Efi. 6:4) Yehoba wabuujile Mwananji aye Yesu kuba’mba wamutemwa bingi kabiji amba mo amwena lusekelo. (Mat. 3:17) Umvwe mwaikala na baana, mwafwainwa kwibabuulanga kimye kyonse kuba’mba mwibatemwa bingi. Basanchilainga pa bintu byawama byonse byo boba. Bashetu baji na byubilo bijipo ne Yehoba bakwasha baana babo kwikala banabalume ne banabakazhi bena Kilishitu batemwa Yehoba. Mwakonsha kwinengezhezha jimo kukekala nsemi wawama inge ke mumweshe’mba mwata muchima ba mu kisemi kyenu, balongo ne banyenga mu kipwilo ne kwibabuulanga’mba mwibatemwa kabiji mwibata muchima. (Yoa. 15:9) Kino kikemukwasha kukengila bulongo mingilo kulutwe ingilapo mwanamulume wasongola kabiji uji na baana. Kino kikemukwasha kwingijila Yehoba bulongo luno, kukwasha ba mu kisemi kyenu ne balongo ne banyenga mu kipwilo.
ÑANYI BINTU BYO MWAFWAINWA KUBA LUNO?
Banabalume bavula bo bafunjishe kwingijisha Binembelo ne kulondela bintu byo bebafunjishe, bekala bena Kilishitu baji na bulunda bwakosa ne Yehoba (Monai mafuka 19-20)
19-20. Ñanyi bintu bikakwasha balongo banyike kwikala bena Kilishitu baji na bulunda bwakosa ne Yehoba? (Monai kipikichala kiji pa nkupiko.)
19 Anweba balongo banyike, mwafwainwa kwibikako pa kuba’mba mwikale banabalume bena Kilishitu bengijila Yehoba bulongo. Mwafwainwa kusala bulongo bantu bo mwafwainwa kulondela, kwikala na maana a kupima bintu bulongo, baketekelwa, kufundapo mingilo imo ya kwikwashishamo mu bwikalo bwenu ne kwinengezha kukengila mingilo ikwabo yanema kulutwe.
20 Kimye kimo mwakonsha kulanguluka’mba kechi mwakonsha kwingila mingilo yanema iji kulutwe ne. Pano bino, mwakonsha kwiingila. Vulukainga’mba Yehoba ukebesha bingi kwimukwasha. (Isa. 41:10, 13) Kabiji balongo ne banyenga mu kipwilo nabo bakemukwasha. Umvwe mwafikilamo kwingila bulongo mingilo ya Yehoba, mukekala bingi na lusekelo mu bwikalo bwenu. Anweba balongo banyike, yukai’mba twimutemwa bingi. Kabiji Yehoba emupeshe byo mubena kwibikako kwingila mingilo ikemulengela kukosesha bulunda bwenu ne Yehoba.—Maana 22:4.
LWIMBO 65 Tuyenga Kulutwe!
a Mu kipwilo mubena kukebewa banabalume bengijila Yehoba bulongo. Mu uno mutwe, tusakwisamba pe anweba balongo banyike byo mwakonsha kwikala banabalume baji na bulunda bwakosa ne Yehoba.
b Monai “Kulumbulula Byambo” mu mutwe wafumako.
c Monai buku wa Bakwatankana Kuba Kyaswa Muchima wa Yehoba, bita. 5-6.