Bukata bwa Yehoba Bwabulwa Kukonsheka Kwibuyuka
“Yehoba ye mukatampe, ye wa kutotwa kikatampe; ne bukata bwanji bwabulwa kukonsheka kwibuyuka.”—MASALAMO 145:3.
1, 2. Davida waji muntu wa mutundu ka, kabiji wimwenenga byepi mu kwiesakanya kwi Lesa?
WANEMBELE Salamo 145 ke umo wa banabalume bayukanyikwa bingi bajingako kala. Byo akijingatu nsongwalume, walwile na kitonzhi ne kumwipaya. Kabiji byoajinga mfumu wayukile kulwa nkondo, washinjile balwanyi bavula bingi. Jizhina janji wajinga Davida. Ye wajinga mfumu wa kibiji wa bena Isalela bakala. Panyuma ya lufu lwanji, byambo bya kushinda byanembelwe, kabiji kino kyo kyalengela bantu bavula lelo jino kuyukapo bimo pe aye.
2 Davida nangwa kya kuba waubile bintu byavula, wajinga muntu wikepesha bingi. Waimbile kwi Yehoba amba: “Byo ndanguluka bya mwiulu mwenu, mingilo ya minwe yenu, ñondo ne tubangabanga, byo mwaikajika; Nanchi muntu ye wa byepi, byo mwamuta muchima?” (Masalamo 8:3, 4) Mu kifulo kya kwimona aye mwine amba ye mukatampe, wamwene kuba’mba kupokololwa ku maboko a balwanyi banji kwafuminenga kwi Yehoba. O ene mambo oa ambijile mba: “Mwampa jikebo ja lupulukilo lwenu; kabiji kukokamuchima kwenu kwangalula ka nji mukatampe.”(2 Samwela 22:1, 2, 36) Yehoba umwesha kukoka muchima pa kwibobila lusa bandengamambo, kabiji Davida wasanchile bingi Lesa pa lusa lwanji.
‘Amiwa Nkamutumbijikanga Lesa Mfumu’
3. (a) Davida wamwenenga byepi bufumu bwa bena Isalela? (b) Davida wakebelenga kumutota byepi Yehoba?
3 Nangwa kya kuba Davida wajinga mfumu watongwelwe na Lesa, wayukile kuba’mba Yehoba ye mfumu wa kishinka wa bena Isalela. Waambile mba: “Bufumu nabo bo bwenu, anweba Yehoba, kabiji anweba mwatumbijikwa ke mwine, peulu ya byonse.” (1 Byambo bya Moba 29:11) Davida byo anemekelepo bukalama bwa Lesa! Kabiji waimbile’mba: “Amiwa nkemutumbijikanga Lesa wami, anweba mfumu; Kabiji nkatakaikanga jizhina jenu myaka ne myaka. Moba onse nkemutakaikanga; Kabiji nkejitotanga jizhina jenu myaka ne myaka.” (Masalamo 145:1, 2) Davida wajinga na mulanguluko wa kukeba kutotanga Yehoba Lesa myaka ne myaka.
4. Salamo 145 washiina ñanyi bubela?
4 Salamo 145 washiina Satana pa bubela bwanji bwa kuba’mba Lesa mfumu kechi wapa bilengwa byanji bwana bwa bene ne. (Ntendekelo 3:1-5) Kabiji uno Salamo ubena kumwesha bubela bwa kwa Satana kuba’mba bantu bakokela Lesa na mambo a bintu byo baji nabyo, kechi na mambo a kuba’mba batemwa Lesa ne. (Yoba 1:9-11; 2:4, 5) Byonka byajinga Davida, bena Kilishitu bakine lelo jino babena kushiina Diabola pa bubela bwanji. Banemeka luketekelo lwabo lwa bumi bwa myaka mu Bufumu mambo bakeba kutota Yehoba myaka ne myaka. Bantu bavula batatula kala kwitabila mu kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu pa kwingijila Yehoba na lukokelo mu butemwe kwikala bapopweshi banji bepana, babatizwa.—Loma 5:8; 1 Yoano 5:3.
5, 6. Tutumbijika ne kutakaika byepi Lesa?
5 Akilangulukai pa byo tutumbijika ne kutakaika Yehoba javula byo tuji bakalume banji. Twakonsha kuba bino mu lulombelo umvwe byambo byo twatanga mu Baibolo bitufika pa muchima. Kabiji kutakaika kwa kine ne lusanchilo lumweshiwa inge kya kuba’mba twamona Lesa byo engila na bantu banji nangwa pa kumona kilengwa kyanji byo kyalengwa mu jishinda ja kukumya. Kabiji tutumbijika Yehoba Lesa kimye kyo twisamba pa nkebelo yanji na bakwetu baitabila pa kupwila kwa bwina Kilishitu nangwa kimye kyo tuji kungi. Kya kine “mingilo yawama” yubiwa na mambo a Bufumu bwa Lesa ipana bingi lukumo kwi Yehoba.—Mateo 5:16.
6 Kushimika mazubo a Bufumu abena kutungiwa mu byalo biyanji na bantu ba Yehoba nakyo ke kya kumwenako kimo kya mingilo yawama ibena kwingijiwa luno. Mingilo ya uno mutundu ibena kwingijiwa na mambo a mali abena kupanyiwa na bakwabo baitabila kufuma mu byalo byapusana pusana. Bena Kilishitu bamo bepana bene kukwasha kushimika Mazubo a Bufumu. Kabiji mwingilo wanemesha pa mingilo yonse yawama ke kutota Yehoba kupichila mu kusapwila mambo awama a Bufumu bwanji. (Mateo 24:14) Byonka byo kyamweshiwa mu mavesi apelako mu Salamo 145, Davida wasanchile ne kutakaika bufumu bwa Lesa. (Masalamo 145:11, 12) Nanchi nenuwa mumona bukalama bwa butemwe bwa Lesa byonka bya monanga Davida nyi? Abya mwisambapo na bakwenu kimye kyonse pa Bufumu bwanji nyi?
Bya Kumwenako Bukata bwa Lesa
7. Ambai kine kintu kikatampe kya kutotela Yehoba.
7 Masalamo 145:3 etubula kine kintu kikatampe kitulengela kumutota Yehoba. Davida waimbile’mba: “Yehoba ye mukatampe, ye wa kutotwa kikatampe; ne bukata bwanji bwabulwa kukonsheka kwibuyuka.” Bukata bwa Yehoba kechi bwakepa nangwa pachechetu ne. Kabiji kechi bwapela kwibuyuka ne. Bino tusa kumwenamo bingi pa kwisamba pa bya kumwenako bya Bukata bwa Yehoba bwabula kukonsheka kwibuyuka.
8. Kulengwa kwa bintu byonse kumwesha byepi bukata bwa Yehoba ne bulume bwanji?
8 Akivulukaipo juba jimo jo mwalupukile bufuku kufuma mu nzubo yenu ne kutala mwiulu mwakenguluka kwa kubula kyeya kya ñondo. Nanchi kechi mwakuminye pa kumona tubangabanga byo twavula mwiulu nenyi? Abya kino kechi kimulengejilepo kutakaika bukata bwa Yehoba bwa kulenga bintu bya mwiulu nenyi? Pano bino, atwa tubangabanga tomwamwene twajingatu tucheche pa tubangabanga tonse tuji mu mwela wanshansha ujimo ne ntanda. Kunungapo, kishimunwa kuba’mba pa myela yanshansha kukila 100 bilyonyi, isatutu yo yonka yo mwakonsha kumona kwa kubula kwingijisha telesikopo. Kine kuvula kwa tubangabanga ne myela yanshansha bya kukankalwa kubala ke kishiino kimwesha bulume bwa kulenga bintu bwa Yehoba ne bukata bwanji bwabulwa kukonsheka kwibuyuka.— Isaya 40:26.
9, 10. (a) Yehoba wamwesheshe byepi bukata bwanji pe Yesu? (b) Lusanguko lwa kwa Yesu lukosesha byepi luketekelo lwetu?
9 Langulukai jishinda jikwabo ja bukata bwa Yehoba javwangamo Yesu Kilishitu. Bukata bwa Lesa bwamwekele byo alengele mwananji ne kumwingijisha pa kimye kyalepa bingi kwikala “sendwe” Wanji. (Byambo bya Mana 8:22-31) Kabiji bukata bwanji bwa butemwe bwamwekele pa kupana mwananji yenkawa umo kwikala kya kukuula bantu. (Mateo 20:28; Yoano 3:16; 1 Yoano 2:1, 2) Kabiji bantu bakankalwa kumvwisha lukumo ne mubiji wa mupashi wa bumbulwakufwa ye apele Yesu kimye kyo asangukile.—1 Petelo 3:18.
10 Lusanguko lwa kwa Yesu lwavwangamo bintu byavula byawama bilumbulula bukata bwa Yehoba bubulwa kukonsheka kwibuyuka. Kwa kubula nangwa kuzhinauka ne, Lesa wabwezhezhe milanguluko ya kwa Yesu yo ajinga nayo pa kutendeka kwa kulenga bintu bimweka ne bibula kumweka. (Kolose 1:15, 16) Abino bintu bimweka ne bibula kumweka byavwangamo bilengwa bya mupashi, lwelele, ntanda, ne bintutu bikwabo bya ku mubiji byumi biji mu ino ntanda yetu. Kabiji byo amubwezhezhemo maana mwananji a kuvuluka bilengwa byonse bya mwiulu ne bwikalo bwa panopantanda mwananji saakyangye kwikala muntu, Yehoba wabwezhezhemo ne milanguluko ya byo apichilemo byo ajinga muntu walumbuluka. Kya kine bukata bwa Yehoba bubulwa kukonsheka kwibuyuka bwamweshiwe mu lusanguko lwa kwa Yesu. Onkao mambo, ino mingilo ikatampe ibena kupana kiyukilo kya kuba’mba kusangulwa kwa bantu bakwabo kukobiwa. Kino kyafwainwa kukosesha lwitabilo lwetu lwa kuba’mba Lesa wakonsha kubwezhamo bumi bwa bantu banji bavula bafwa.—Yoano 5:28, 29; Byubilo 17:31.
Mingilo ya Kukumya ne Byubilo Bikatampe
11. Ñanyi mingilo ikatampe ya Yehoba yatatwile pa Pentekosta 33 C.E?
11 Kufumatu kimye kyasangukile Yesu, Yehoba waubapo kala mingilo ya kukumya. (Masalamo 40:5) Pa Pentekosta 33 C.E, Yehoba walengele mukoka mupya wa “bena Isalela ba Lesa” walengelwe na baana ba bwanga ba kwa Kilishitu bashingilwe na mupashi wazhila. (Ngalatiya 6:16) Mu jishinda ja kukumya uno mukoka wa ku mupashi mupya wakomene kya kine mu yoya ntanda yayukanyikilwe. Nangwa kya kuba kwajinga basendukile mu lwitabilo kyalengejile Kilishitendomu kubailako panyuma ya lufu lwa batumwa ba kwa Yesu, Yehoba watwajijile kuba mingilo ya kukumya mu kufikizha nkebelo yanji.
12. Baibolo byo yatuntululwa mu milaka ikatampe ya panopantanda kibena kumwesha ka?
12 Kya kumwenako, Baibolo yense wasungilwe kabiji kulutwe watuntulwilwe mu milaka ikatampe yonse iji panopantanda ano moba. Kutuntululwa kwa Baibolo kwapichile mwakatazha bingi na mambo akuzakamisha kwa kwipayañana kufuma ku bantu ba kwa Satana. Kwambatu kine, pa kuba’mba Baibolo ituntululwe mu milaka kukilaila pa 2,000, umvwe ne kyaswa muchima wa Yehoba Lesa uji na bukata bwanji bubulwa kukonsheka kwibuyuka ne, inge kechi yatuntululwa ne!
13. Kufuma mu 1914, bukata bwa Yehoba bwamweshiwa byepi mu nkebelo ya Bufumu bwanji?
13 Bukata bwa Yehoba bwamweshiwa ne mu nkebelo ya Bufumu bwanji. Kya kumwenako mu 1914, wabikile mwananji Yesu Kilishitu kwikala mfumu mwiulu. Panyumatu ya byo byo, Yesu waubilepo kimo pe Satana ne bademona banji. Wibapangilemo mwiulu ne kwibela panopantanda po babena kupembelela kutayiwa mu kalengwa kabula kupela. (Lumwekesho 12:9-12; 20:1-3) Kufumatu pa kyo kya kimye, baana ba bwanga bashingwa ba kwa Yesu bapita mu malwa akatampe. Nangwa byonkabyo Yehoba watwajijila kwibalama mu kino kimye kya kubula kumweka kwa kwikalapo kwa Kilishitu.—Mateo 24:3; Lumwekesho 12:17.
14. Ñanyi mwingilo wa kukumya Yehoba yeamwesheshe mu 1919, kabiji ñanyi bintu byafuminemo?
14 Mu mwaka wa 1919, Yehoba wamwesheshe mwingilo mukwabo wa kukumya umwesha bukata bwanji. Baana ba bwanga bashingwa ba kwa Yesu babwelele panyuma ku mupashi, baikele bakosa jikwabo ku mupashi. (Lumwekesho 11:3-11) Kufumatu kyo kya kimye ne luno, batwajijila kusapwila na mukoyo mambo awama a bufumu bwaikajikwa mwiulu. Bashingwa bakwabo batendekele kukonkanyiwa kuba’mba bafike kibelengelo kya 144,000. (Lumwekesho 14:1-3) Onkao mambo, kupichila mu baana ba bwanga bashingwa ba kwa Kilishitu, Yehoba waala kitendekesho kya “ntanda ipya,” ya jibumba ja bantu baoloka. (Lumwekesho 21:1) Pano bino, “ntanda ipya” ikekala byepi panyuma ya kuba bashingwa bonse bakishinka baya kwiulu?
15. Mwingilo ka bena Kilishitu bashingwa ye babena kutwala palutwe, kabiji bika bibena kufumamo?
15 Mu 1935, Kyamba kya Usopa kya August 1 ne kya August 15 kyajinga na mitwe ikatampe yaambilenga pa “jibumba jikatampe,” jatongolwa mu Lumwekesho kyapitala 7. Bena Kilishitu bashingwa batatwile na mukoyo mwingilo wa kuleta bapopweshi bakwabo kufuma mu mikoka, mitundu, mu bantu, ne mu njimi kukwatankena pamo nabo. Bano ba “jibumba jikatampe” bakapuluka mu “malwa akatampe” abena kwiya ne kwikala myaka ne myaka mu paladisa mu “ntanda ipya” kikupu. (Lumwekesho 7:9-14) Na mambo a mwingilo wa kusapwila ne kulenga baana ba bwanga ubena kutangijilwa na bena Kilishitu bashingwa, bantu kukila pa 6 milyonyi baji na luketekelo lwa bumi bukabula kupwa mu paladisa panopantanda. Ñanyi wafwainwa kutotwa pa kuno kuyilako palutwe mu mwingilo nangwa kya kuba Satana ne ntanda yanji bamukanya? (1 Yoano 5:19) Yehoba ye yenkatu wafwainwa kwingila bino byonse na mupashi wanji wazhila.—Isaya 60:22; Zekaliya 4:6.
Lukumo Lwakatazha lwa Buneme bwa Yehoba
16. Mambo ka bantu o babujila kumona ‘lukumo lwakatazha lwa Yehoba lwa buneme bwanji’?
16 Nangwa kya kuba “mingilo ya kukumya” ne “byubilo bikatampe” bya Yehoba bikale bya byepi, kechi bikalubiwako ne. Davida wanembele’mba: “Kisemi kimo kikeitota mingilo yenu ku kikwabo, ne kwikibula byubilo byenu bikatampe. Bya lukumo lwakatazha lwa buneme bwenu, ne bya mingilo yenu ya kukumya, nkebilangulukanga. Kabiji bantu bakambanga mambo a bulume bwa byubilo byenu byakatazha; ne amiwa nkalondololanga bya bukata bwenu.” (Masalamo 145:4-6) Davida wakonsheshe kuyuka byepi lukumo lwakatazha lwa Yehoba, byo aji aye “Lesa ye mupashi” ubula kumweka ku meso a bantu?—Yoano 1:18; 4:24.
17, 18. Davida wabaisheko byepi lusanchilo lwa kusanchila ‘lukumo lwakatazha lwa buneme bwa Yehoba’?
17 Nangwa kya kuba Davida kechi wamwene Lesa ne, kwajingapo mashinda amo amulengejile kubaishako lusanchilo lwanji pa mambo a buneme bwa Yehoba. Kya kumwenako, watanganga Binembelo byaamba pa byubilo bikatampe bya Lesa, nabiji konaunwa kwa ntanda ibi mu muyulo. Kabiji wayukishetu bulongo Lesa byo alengeshe bumvu tuba lesa twa bubela twa bena Ijipita kimye kyo afumishe bena Isalela mu buzha. Bintu bya yenka uno mutundu bimweka bishimuna buneme ne bukata bwa Yehoba.
18 Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, Davida wabaisheko lusanchilo lwa kusanchila buneme bwa Lesa kechi mu kutangatu binembelo konka ne, bino ne kwibilangulukapo. Kya kumwenako wakonsheshe kulangulaka languluka pa byamwekele kimye Yehoba kyoapaine Mizhilo ku bena Isalela. Kwajinga kulundumwina, kubesha, jikumbi kufinda, kepo ne jiwi jakosa bingi ja lusengo. Mutumba wa Sinai wafutumukilenga bwishi. Byo baimene munshi ya mutumba, bena Isalela baumvwine “mizhilo jikumi” yaambile Yehoba kupichila mwi malaika wanji kasa ifuma mukachi ka mujilo ne mu jikumbi. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 4:32-36; 5:22-24; 10:4; Kulupuka 19:16-20; Byubilo 7:38, 53) Byo lwajingapo lukumo lwa kukumya lwa Yehoba! Batemwa byambo bya Lesa balanguluka pa ano mashimikila a mu Baibolo, bafwainwa kutundaikwa na ‘lukumo lwakatazha lwa buneme bwa Yehoba.’ Lelo jino, tuji na Baibolo yense uji na bimwesho bya lukumo lwa pusana pusana bitulengela kumvwisha bukata bwa Yehoba.—Ezikyo 1:26-28; Danyela 7:9, 10; Lumwekesho, kyapitala 4.
19. Kika kiketulengela kubaishako lusanchilo lwetu lwa kusanchila Yehoba pa buneme bwanji?
19 Jishinda jikwabo Davida jo akonsheshe kumvwishishamo buneme bwa Lesa jajinga ja kutanga mizhilo Lesa yo apele bena Isalela. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 17:18-20; Masalamo 19:7-11) Kukokela mizhilo ya Yehoba kwalengejile bena Isalela kunemekwa kabiji ne kupusanako na bantu bakwabo. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 4:6-8) Byonka byo kyajinga kwi Davida, kutanganga binembelo kimye kyonse, ne kwibilangulukapo, kabiji ne kwibifunda na mukoyo, kuketulengela kubaishako lusanchilo lwetu lwa kusanchila Yehoba pa buneme bwanji.
Byubilo Byawama Bitumbijika Bukata bwa Lesa
20, 21. (a) Salamo 145:7-9 itumbijika bukata bwa Yehoba mu kukwatankena pamo na byubilo bya mutundu ka? (b) Nga bino byubilo bya Lesa byatongolwa bibalengela bonse bamutemwa kuba byepi?
20 Byonka byo twamona kala, mavesi atanshi atanu na imo a mu Salamo 145 etubula kyo tutotela Yehoba na bintu bitumbijika bukata bwanji bwabulwa kukonsheka kwibuyuka. Mavesi 7 kufika ku 9 abena kumwesha bukata bwa Lesa pa kutongola byubilo byanji byawama. Davida waimbile’mba: “Bakambañananga mambo a nkuwa ya kuvula kwa kuwama kwenu, ne kwimba mambo a bololoke bwenu. Yehoba ye wa bupe, ye wayula na lusa; ubanda kuzhingila, ye wa lusa lukatampe. Yehoba ye wawama ku bonse; ne lusa lwanji lwakosa luji pa mingilo yanji yonse.”
21 Patanshi Davida walumbulula byubilo byawama kabiji byaoloka bya Yehoba, byazhinaukile Satana Diabola. Bino byubilo bilengela bonse batemwa Lesa ne kukokela bukalama bwanji kuba byepi? Kine, buwame bwa Yehoba ne jishinda janji jaoloka jo alaminamo biletela lusekelo bapopweshi banji kuba’mba babule kuleka kwamba pa mambo a lukumo lwanji. Kabiji kikwabo, buwame bwa Yehoba bumweshiwa ku “bantu bonse.” Kine, kino kikakwasha bavula kulapila ne kwikala bapopweshi ba kine ba kwa Lesa kimye saka kikyangye kupwa.—Byubilo 14:15-17.
22. Yehoba wingila byepi na bakalume banji?
22 Davida wanemekele byubilo bya Lesa byo alumbulwile Mwine kimye ‘apichilenga ku meso a [Mosesa] ne kushimuna’mba: Yehoba, Yehoba, Lesa wa lusa ne wa bibusa, ubanda kuzhingila, wayula na butemwe bubula kwaluka ne bukishinka.’ (Kulupuka 34:6) Onkao mambo, Davida wakonsheshe kushimuna’mba: “Yehoba ye wa bupe, ye wayula na lusa; ubanda kuzhingila, ye wa lusa lukatampe.” Nangwa kya kuba’mba bukata bwa Yehoba bwabulwa kukonsheka kwibuyuka, aye unemeka bingi bakalume banji pa kwibobila lusa. Aye wayula na lusa, ulekelako mambo bangubabibi balapila kupichila mu kitapisho kya bukuzhi bwa kwa Yesu. Kabiji Yehoba ubanda kuzhingila, mambo wapana kimye ku bakalume banji kya kupwishishamo bukoke buji bonse bwakonsha kwibalengele kubula kutwela mu ntanda ipya ya bololoke.—2 Petelo 3:9, 13, 14.
23. Byubilo ka bikambiwapo mu mutwe walondelapo?
23 Davida watakaikile bingi Lesa pa mambo a kifyele kyanji nangwa’mba butemwe bwanji bubula kwaluka. Byambo byapelako mu Salamo 145 byalumbulula Yehoba byo amwesha kino kyubilo ne bakalume banji bakishinka byo bafwainwa kuba na mambo a kifyele kyanji. Bino byubilo bikambiwapo mu mutwe walondelapo.
Musakukumbula’mba Ka?
• Yehoba utakaikwa byepi “moba onse”?
• Bya kumwenako ka bimwesha kuba’mba bukata bwa Yehoba bwabulwa kukonsheka kwibuyuka?
• Twakonsha kubaisha byepi lusanchilo lwa kusanchila lukumo lwa buneme bwa Yehoba?
[Kipikichala pa peja 3]
Myela yanshansha iji mwiulu imwesha bukata bwa Yehoba
[Byambo bya Muntu Ungi]
Courtesy of Anglo-Australian Observatory, Kipikichala kyakopele ba David Malin
[Kipikichala pa peja 5]
Bukata bwa Yehoba bwamweshiwa byepi pe Yesu Kilishitu?
[Kipikichala pa peja 6]
Bena Isalela byo batambwile mizhilo ku Mutumba wa Sinai, bamwene Lukumo lwa buneme bwa Yehoba