BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • bt Kitango 20 pp. 157-164
  • “Byayilenga na Kukumbana ne Kushinda Byashinjilenga” Nangwa kya kuba Bebamanyikilenga

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • “Byayilenga na Kukumbana ne Kushinda Byashinjilenga” Nangwa kya kuba Bebamanyikilenga
  • “Kushimuna Bulongo” Mambo a Bufumu bwa Lesa
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • “Wayukile Binembelo” (Byu. 18:24-28)
  • “Saka Ebetabisha pa Mambo a Bufumu bwa Lesa” (Byu. 18:23; 19:1-10)
  • Byambo bya Yehoba “Byayilenga na Kukumbana ne Kushinda “Nangwa kya Kuba Kwajinga Bandemona (Byu. 19:11-22)
  • “Kwabuukile Lupata Lukatampe pa Mambo a Jishinda.” (Byu. 19:23-41)
  • Sapwilainga ne Kulenga Baana ba Bwanga
    Kyamba kya Usopa—2003
  • Twajijilai Kukomesha Kipwilo
    Kyamba kya Usopa—2010
“Kushimuna Bulongo” Mambo a Bufumu bwa Lesa
bt Kitango 20 pp. 157-164

KITANGO 20

“Byayilenga na Kukumbana ne Kushinda Byashinjilenga” Nangwa kya kuba Bebamanyikilenga

Byaingijile Apolosa ne Paulo mu kutwala mambo awama palutwe

Lufunjisho lwaimena pa Byubilo 18:23–19:41

1, 2. (a) Paulo ne balunda nanji bapichile mu ñanyi lukatazho mu Efisesa? (b) Ñanyi bintu byo tusakwisambapo mu kino kitango?

BANTU bavula baishilenga lubilo mu mikwakwa ya bena Efisesa saka boba kiwowo. Balengele kiombe kyaubilenga bingi kyungwe. Batumwa babiji mo baingijilanga ne Paulo bebakwachile ne kwibatajangizha. Mashitolo aikejile ku mukwakwa mukatampe bafumishemo bintu byajingamo kimye jino jibumba byo japichilenga kuya ku nzubo ya makayo mwatwelanga bantu bafika ku 25,000. Bantu bavula kechi bayukile kyalengejile kino kiwowo ne, bino balangulukilenga’mba bazhingijisha lesa wamukazhi aye Atemesa wajinga mu nzubo ya kupopwelamo. Onkao mambo, bano bantu babijikilenga’mba: “Atemesa wa bena Efisesa ye mukatampe!”​—Byu. 19:34.

2 Twamona Satana byo aesekele jibiji kwingijisha kiombe kya bantu batama kulekesha mwingilo wa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa. Pano bino, Satana kechi wingijishatu jishinda jimo ja bumbanzhi ne. Mu kino kitango, tusakwisambamo mashinda avula Satana o aingijishe kulekeshamo mwingilo ne kulengela bena Kilishitu batanshi kubula kukwatankana. Kabiji tusakwisamba ne pa mashinda onse Satana o aingijishe ne byo akankelwe, mambo tutanga’mba, “mambo a Yehoba ayilenga na kukoma na bulume ne kushinda ashinjilenga.” (Byu. 19:20) Mambo ka bano bena Kilishitu o bamushinjile Satana? Kibakwashishe kyo kitukwasha ne atweba lelo jino. Yehoba ye witukwasha kumushinda. Nangwa byonkabyo, byonka byaubanga bena Kilishitu batanshi, ne atweba twafwainwa kulondela mikambizho yo tufunda. Na lutangijilo lwa mupashi wa Yehoba, twakonsha kwikala na byubilo byakonsha kwitukwasha kwingila bulongo mwingilo wetu. Patanshi twayai twisambe pe Apolosa.

“Wayukile Binembelo” (Byu. 18:24-28)

3, 4. Ñanyi kintu Apolosa kyo abujile kuyuka, Akwila ne Pilisila kyo bamwene mwi aye, kabiji bamukwashishe byepi?

3 Paulo byo ayilenga ku Efisesa pa lwendo lwanji lwa busatu lwa bumishonale, Muyudea wa jizhina ja Apolosa wafikile mu muzhi. Uno muntu wafumine mu muzhi wayile nkuwa wa Alekesandiliya wa mu Ijipita. Apolosa wajinga na byubilo byawama bingi. Waambanga bingi bulongo. Kabiji “wayukile ne Binembelo.” Wajinga wa mukoyo bingi.” Uno mukoyo walengejile Apolosa kwamba na kuchinchika ku jibumba ja Bayudea bajinga mu nshinagoga.​—Byu. 18:24, 25.

4 Akwila ne Pilisila batelekelenga bintu byaambilenga Apolosa. Bano bamulume ne mukazhi batemenwe bingi byo bamumvwine saka afunjisha “bulongo bintu byaamba pe Yesu.” Bintu byo aambile pe Yesu byawamine bingi. Nangwa kya kuba bano bamulume ne mukazhi bamumwene saka afunjisha bulongo pe Yesu, bamwene’mba Apolosa kechi wayukile bintu bimo byanemene ne. Apolosa “wayukilekotu lubatizhilo lwa Yoano.” Nangwa kya kuba Akwila ne Pilisila baingilanga mwingilo wa kutunga matente, kechi bachiine Apolosa na mambo a kufunda kwanji ne. Pakuba Akwila ne Pilisila “bamusendele ku mbaji ne kumulumbulwila bulongo jishinda ja Lesa.” (Byu. 18:25, 26) Pano uno muntu wafunjile kufika palepa kabiji wajinga na byubilo byawama, waubilepo byepi pa bintu byo aumvwine? Kine uno mwanamulume wamwesheshe byubilo byawama bya bwina Kilishitu ko kuba’mba wipelwile.

5, 6. Ñanyi kintu kyalengejile Apolosa kumwingijisha kwi Yehoba, kabiji twakonsha kufunjilako ka kwi Apolosa?

5 Apolosa byo atambwijile bukwasho kufuma kwi Akwila ne Pilisila, kyamulengejile kwikala kalume wafikilamo wa Yehoba. Byo ayile ku Akaya “wakwashishe bingi” baitabijile. Kabiji bintu byo afunjishenga byafikile Bayudea pa muchima baikalanga mu yewa muzhi bakainenga’mba Yesu kechi ye Mesiasa walayilwe ne. Luka waambile’mba: “Wibashinawijilenga patoka Bayudea kuba amba mafunjisho abo a bubela kupichila mu byo ebalumbulwijile mu Binembelo amba Yesu ye Kilishitu.” (Byu. 18:27, 28) Apolosa waingijilenga bingi bulongo mu kipwilo. Kwingila bulongo mwingilo wanji byonka byaubanga Paulo, kyo kyalengejile “mambo a Yehoba” kukoma ne kushinda. Ñanyi kintu kyo twakonsha kufunjilako kwi Apolosa?

6 Kyanema bingi bena Kilishitu kwipelula. Atweba bonse tuji na bya bupe byapusana pusana, kabiji byakonsha kwikala maana a kisemwa, bintu byo twaubapo mu bwikalo nangwa bintu byo twafunda. Nangwa kya kuba tuji na bino bya bupe, twafwainwa kwipelula. Mambo umvwe twabula kwipelula, bino bya bupe byetu byakonsha kwikala ke byatutu. Kabiji kwikala na bino bya bupe byawama kwakonsha kwitulengela kwilundumika. (1 Ko. 4:7; Yako. 4:6) Umvwe kine twipelula, tukamonanga bakwetu amba betukila. (Fili. 2:3) Kabiji kechi tukakananga umvwe bakwetu betololako nangwa umvwe betufundako ne. Kechi twafwainwa kukoselatu pa kintu kyo twatemwa umvwe paikala lupimpu lwaamba pa bintu bimo na mambo a lutangijilo lwa mupashi wazhila ne. Umvwe twatwajijila kwipelula, Yehoba ne Mwananji baketwingijishanga.​—Luka 1:51, 52.

7. Paulo ne Apolosa bamwesheshe byepi amba bepelwile?

7 Kwipelula kwitukwasha kubula kwabenamo. Nanchi mwakonsha kufwanyikizha Satana byo alengejile mabano pakachi ka bena Kilishitu batanshi nyi? Satana wakonsheshe kutemwa bingi umvwe Apolosa ne mutumwa Paulo baabenamo nangwa kwiubila kichima pa mambo a bintu byo baubilenga mu bipwilo. Bakonsheshe kwabenamo. Mambo mu Kolinda, bena Kilishitu bamo batatwile kwamba’mba, “Amiwa ne wa kwa Paulo,” bakwabo nabo amba, “Amiwa ne wa kwa Apolosa.” Nanchi Paulo ne Apolosa baswishishe ino ñambilo yakonsheshe kuleta mabano nyi? Ine. Paulo wasanchijile Apolosa pa mingilo yo aingijile kabiji wamupele ne mingilo ikwabo ya kwingila. Apolosa naye walondejile byamubujile Paulo. (1 Ko. 1:10-12; 3:6, 9; Titu. 3:12, 13) Ne atweba twafwainwa kwipelula lelo jino.

“Saka Ebetabisha pa Mambo a Bufumu bwa Lesa” (Byu. 18:23; 19:1-10)

8. Ñanyi jishinda Paulo jo apichilemo pa kuya ku Efisesa kabiji mambo ka o apichijile mu jino jishinda?

8 Paulo waambile’mba ukabwela ku Efisesa, ne kya kine wabwelele monka mo aambijile.a (Byu. 18:20, 21) Pano twayai twisambe pa byo abwelele. Patanshi wajinga mu Antioka wa mu Silya. Pa kuya ku Efisesa, wafwainwe kupita jishinda jipi ja ku Selukya ne kuya na bwato ko ayilenga. Bino aye wapichile “mu mapunzha a mu kibunji.” Lwendo lwaendele Paulo belulumbulula bulongo mu buku wa Byubilo 18:23 ne 19:1, palepele makilomita 1,600. Mambo ka Paulo o afuukwijilepo kupita jishinda jalepele bibye? Mambo wakebeshe bingi “kukosesha baana ba bwanga bonse.” (Byu. 18:23) Pa lwendo lwa busatu lwa bumishonale, Paulo waingijile bingi na mukoyo byonkatu byo kyajinga pa lwendo lwanji lutanshi ne lwa bubiji, nangwa byonkabyo wanemekele bingi uno mwingilo. Bakalama ba mwanzo pamo na bakazhi babo lelo jino nabo byo byo bengila. Nanchi kechi twibasanchila pa muchima wabo wa kwipana ne butemwe bwabo nenyi?

EFISESA WAJINGA MUZHI MUKATAMPE WA MU ASHA

Efisesa wajinga muzhi mukatampe waikejile ku muzhika wa Asha Maina. Mu moba a mutumwa Paulo, bantu bajingamo bavujile kukila pa 250,000. Byo ajinga muzhi mukatampe mu kibunji kya Loma wa mu Asha bamutelanga’mba “Muzhi Mutanshi Wabayile mu Asha.”

Busulu ne bintu bya bupopweshi byo byalengejile muzhi wa Efisesa kuba’mba mwikale bunonshi bwavula. Uno muzhi waikejile na kwasangijile mukola mukatampe na kalunga ka mema mwapitanga mato kabiji wajinga na kiito kwafikilanga mato onse a bantu baiyanga na kuba busulu. Mu Efisesa mwajinga nzubo yo bapopwelangamo lesa Atemesa ne tumakunka ne mazubo avula a balesa ba bena Loma, ba Bangiliki, ba bena Ijipita ne ba bena Anatolia.

Nzubo yo bapopwelangamo Atemesa yawamine bingi kabiji beibajila pa bintu bitanu na bibiji byawama byajingako kala, mu bula yajinga makilomita 105 ne mu bwipi makilomita 50. Yajinga na makonka 100 abayile o bashimikile na mabwe kabiji alepele Mamita 17. Nzubo ya kupopwelamo beinemekele bingi ku bena Meditelanya kabiji bapananga mali avula bingi a kulaminamo lesa Atemesa. Onkao mambo, ino yonka nzubo yo yaikele kipao kikatampe mu Asha.

Mu Efisesa mwajinga ne kibanza kikatampe mo baubilanga makayo a kapela, a bimfumfu ne bya kutambatamba. Muno monka mo mwaikelanga ne bije, kabiji mwajinga ne bisankanyi bya busulu ne mashitolo.

Shayuka wa mapunzha aye Strabo washimuna’mba ku kiito kya mu Efisesa kwaikalanga bingi mateshi. Mu kuya kwa kimye, balekele kwikingijisha. Nangwa kya uno muzhi ufwako, bakañenda inge bafwakesha bikulukulu bya muzhi wa Efisesa, bafwanyikizha byo amwekanga kala.

9. Mambo ka baana ba bwanga o bafwainwe kwibabatizha jibiji, kabiji twakonsha kufunjilako ka ku byo baubile?

9 Paulo byo afikile mu Efisesa, wataine baana ba bwanga bavula ba kwa Yoano Mubatizhi. Bano bebabatizhe mu lubatizhilo lwa kwa Yoano kala. Kabiji kyamweka bano baana ba bwanga bayukiletu bintu bicheche, kampe kechi bayukile ne mupashi wazhila ne. Paulo wibalumbulwijile mwatajile lubatizhilo lwa kwa Yesu, byonkatu byajinga Apolosa nabo bepelwile ne kukeba kufunda. Byo bebabatizhe mu jizhina ja kwa Yesu, batambwile mupashi wazhila kabiji baubilenga ne mingilo ya kukumya. Kine, kulondela lutangijilo lwa jibumba ja Yehoba jo abena kwingijisha, muji mfweto.​—Byu. 19:1-7.

10. Mambo ka Paulo o afumijile mu nshinagoga ne kuya mu kibamba kikatampe kya sukulu, kabiji twakonsha kwingijisha byepi kino mu mwingilo wetu?

10 Uno mwingilo wayijileko palutwe. Paulo wasapwijile na kuchinchika mu nshinagoga pa bañondo basatu. Nangwa kya kuba aye ‘wibetabishenga pa mambo a bufumu bwa Lesa,’ bamo bakosele michima kabiji bamukainyenga kusapwila. Mu kifulo kya kuba’mba Paulo ataye kimye kyabaya na bantu ‘baambilenga byatama ku jibumba pa mambo a Jishinda ja Nkambo,’ aye wafuukwilepo kuya na kufunjisha mu kibamba kikatampe kya sukulu. (Byu. 19:8, 9) Aba bonse bakebelenga kulondela byaamba jibumba ja Yehoba, bafwainwe kufumamo mu nshinagoga wajinga mu kibamba kikatampe kya sukulu. Byonka byaubanga Paulo, ne atweba twakonsha kuchibikizha mwisambo umvwe twamona’mba mwina nzubo kechi ubena kukeba kuteleka nangwa kampe waimenatu pa kupachika. Kuji bantu baji nobe mikooko bakeba kuteleka ku byambo byo tusapwila bitundaikañana.

11, 12. (a) Paulo waingijile byepi na mukoyo ne kusapwila kwesakana na bantu bo aambilengako? (b) Nga Bakamonyi ba kwa Yehoba nabo bengila byepi na mukoyo ne kusapwila kwesakana na bantu bo batana?

11 Kyamweka Paulo wafunjishenga pa juba pa juba mu uno sukulu kutatula na kimye kya 11 koloko wa mute kufika ku 4 koloko wa mabanga. (Monai byambo byo balumbulula pa Byu. 19:9 nwtsty.) Kimye kyo afunjishenga, bantu bazhindaminetu nzoo kabiji mute wazongele bingi mambo bantu bavula kyo kimye kyo balekele mingilo yabo kuba’mba baje ne kukokoloka. Umvwe Paulo waingijile pa myaka ibiji kwa kubula kuleka, ko kuba’mba waingijile maola kukila pa 3,000 nangwa amba maola 125 pa ñondo.b Kino ke kintu kikwabo kyalengejile mambo a Yehoba kukoma ne kushinda. Paulo waingijile bingi na mukoyo kabiji wasapwijilenga kwesakana na bantu bo aambilengako. Wanengezhanga bintu bulongo pa kuba’mba asapwile bantu bavula mu nyaunda. Ñanyi kintu kyawama kyafuminemo mu mwingilo waingijile Paulo? “Bonse baikelenga mu kibunji kya Asha baumvwine mambo a Nkambo, Bayudea ne Bangiliki.” (Byu. 19:10) Kine Paulo washimwinenga bulongo bukine.

Banyenga babiji babena kusapwila kwingijisha foni.

Twibikako bingi kukeba bantu konse ko twakonsha kwibatana

12 Ne atweba Bakamonyi ba kwa Yehoba lelo jino twingila bingi na mukoyo ne kusapwila kwesakana na bantu bo tutana. Twibikako bingi kwisamba na bantu konse ko twakonsha kwibatana. Tusapwila bantu mu mikwakwa, pa bisankanyi ne mu mapunzha mo bemikila myotoka. Twakonsha ne kwisamba na bantu kupichila mu kwingijisha lamya nangwa makalata. Kabiji mu mwingilo wetu wa ku nzubo ku nzubo, tunanga bantu pa mazubo abo pa kimye kyo bekalapo.

Byambo bya Yehoba “Byayilenga na Kukumbana ne Kushinda “Nangwa kya Kuba Kwajinga Bandemona (Byu. 19:11-22)

13, 14. (a) Yehoba walengejile Paulo kuba ka? (b) Ñanyi kintu kyatama kyaubile baana ba kwa Sekeba, kabiji bantu baji mu Kilishitendomu nabo boba byepi kino lelo jino?

13 Luka witubula’mba kwamwekele bintu byanema bingi, mambo Yehoba walengejile Paulo kuba “mingilo ya kukumya.” Tubitambala ne tubisapi twavwajile Paulo betutwajile ku bantu bakolelwe bo babukile. Na mambo a kino, kyalengejile bandemona kulupukamo mu bantu.c (Byu. 19:11, 12) Byo bashinjile bandemona ba kwa Satana, kyalengejile bantu bamo kwitabila, pano bino bantutu bacheche bo baitabijile.

14 “Bayudea bamo bapitañananga na kupanga bandemona,” nabo bakebele kuba bya kukumya byonka byaubilenga Paulo. Bamo baesekele kwingijisha jizhina ja kwa Yesu ne Paulo kuba’mba bapangilemo bandemona. Luka waamba pa baana babalume batanu na babiji ba kwa Sekeba ba mu kisemi kya ñanga mukatampe bakebele kuba bino. Ndemona wibashikishe’mba: “Yesu namuyuka kabiji Paulo naye namuyuka; bino anweba yenu bañanyi?” Awa muntu wajinga na ndemona wibavundumukijile bonse nobe nyama mukaji ne kwibashinda, kya kuba banyemene matakotu kabiji wibakozhezhe. (Byu. 19:13-16) Kine, “mambo a Yehoba” ashinjile. Paulo bamupele bulume kupusanako na bantu bajinga mu bupopweshi bwa bubela. Ne lelo jino, kuji bantu bavula bingi balanguluka’mba kwingijisha jizhina ja Yesu ne kwitela bene amba “bena Kilishitu,” kyo kintu kikebewatu. Pano bino, Yesu waambile’mba, kanatu bonkaba boba kyaswa muchima wa Shanji bo bakekala na bumi bwa myaka.​—Mat. 7:21-23.

15. Pa mambo a kupopwela mipashi ne bintu byavwangwamo, twakonsha kulondela byepi byaubile bena Efisesa?

15 Kintu kya bumvu kyamwekejile baana babalume ba kwa Sekeba kyalengejile bantu bavula kwikala na moyo wa kwakamwa Lesa, bamo baitabijile ne kuleka kupopwela mipashi. Kisho kya bena Efisesa kyajinga kya kuba bingelekezha. Kuponga ne kwingijisha manyaku kwaubile ne woo, kabiji pakuba bino balondelanga bintu byo banembele. Bena Efisesa bavula baletele mabuku abo o baingijishanga ku bya buñanga ne kwiasoka bantu saka bamonako nangwa kya kuba ano mabuku batayijilepo mali avula.d Luka waamba’mba: “Byambo bya Yehoba byayilenga na kukumbana ne kushinda byashinjilenga.” (Byu. 19:17-20) Kine, bukine bwa mambo a Lesa bwashinjile mafunjisho a bubela ne bandemona. Twakonsha kufunjilako ku kintu kyawama kyaubile bano bantu bakishinka. Ne atweba tubena kwikala mu ntanda muji bantu bavula bapopwela mipashi. Umvwe tuji na bintu bya kunza ku kupopwela mipashi, ne atweba twafwainwa kwibyela byonka byaubile bena Efisesa. Twayai tusankilepo bino byubilo bya bunya nangwa kya kuba kechi kyapela kuba bino ne.

“Kwabuukile Lupata Lukatampe pa Mambo a Jishinda.” (Byu. 19:23-41)

Demeteliusa walama kazubo ka lesa wamukazhi wa bangiliki ko baingijishanga kupopwela bashakulu mu Efisesa, kabiji ubena kwisamba na bakwabo mobobila busulu aku saka azhingila. Aku Paulo saka asapwila ku bantu baiya mu kisankanyi.

“Anweba bakwetu, mwayukishatu kuba amba mu buno busulu mo mo tumwena mali.”​—Byu. 19:25

16, 17. (a) Lumbululai Demeteliusa byo abushishe kiwowo mu Efisesa? (b) Bena Efisesa bamwesheshe byepi lupato lwabo?

16 Pano twayai twisambe pa jishinda ja bujimuku jikwabo ja kwa Satana, Luka jo anembele’mba “kwabuukile lupata lukatampe pa mambo a Jishinda.” Kintu kyanembele Luka kyajinga kya kine.e (Byu. 19:23) Sendwe wa Siliva watelwanga’mba Demeteliusa ye watatwile kiwowo. Waambijile bakwabo basendwe amba banonke na mambo a kupotesha bankishi. Watwajijile na kwamba’mba byambo byasapwijile Paulo byalengejile busulu kubwela panshi, mambo bena Kilishitu kechi bapopwelanga bankishi ne. Demeteliusa watundaikile bangikazhi bena Efisesa kutemwa kyalo kyabo, kabiji wibambiji­le’mba inge babula kujimuka, lesa wamukazhi aye Atemesa ne nzubo yabo yayile nkuwa, ‘bikekala ke byatu.’​—Byu. 19:24-27.

17 Bintu byaambile Demeteliusa kine byamwekele. Basendwe ba siliva batatwile kubijika’mba: “Atemesa wa bena Efisesa ye mukatampe!” kabiji kino kyalengejile mu muzhi kiwowo kyatongolwa ku ntendekelo ya kino kitango.f Paulo byo ajinga na muchima wa kwipana, wakebelenga kuya ku nzubo ya makayo kuba’mba akambe ku jibumba, pano bino baana ba bwanga bamukainye kuyamo kuchina’mba bantu bakamuba kyatama. Muntu umo wa jizhina ja Alekasanda waimene ku jibumba kuba’mba ambe. Byo ajinga Muyudea, kyamweka wakebeshe bingi kulumbulula lupusano lwajinga pakachi ka Bayudea ne bano bena Kilishitu. Umvwe wibalumbulwijile bino, inge kechi bakwatakenye ne. Bino byo bamuyukile’mba Muyudea, bonse babijikilenga pa maola abiji amba: “Atemesa wa bena Efisesa ye mukatampe!” Ne lelo jino bantu baji mu bupopweshi nabo byo byo boba. Kino kyalengela bantu kubanga bintu byabula maana.​—Byu. 19:28-34.

18, 19. (a) Kitumbafumu wazhindamikilepo byepi kiombe kya bantu batama bajinga mu Efisesa? (b) Nga bakalume ba Yehoba bazhikijilwa byepi ku ba bilolo ba mu kafulumende, kabiji twakonsha kuba byepi pa kuba’mba ne atweba tuzhikijilwe?

18 Kitumbafumu wazhindamikilepo bantu. Muntu umo wa maana wabujile kiombe kya bantu batama amba bena Kilishitu kafwako kintu kyatama kyo bakoba nzubo yabo ne lesa wabo wamukazhi ne. Mambo Paulo ne balunda nanji kechi balengele mambo nzubo ya Atemesa ne, kabiji ano mambo akachibiwa monka mo kyayila. Kyamweka uno kitumbafumu wavulwilemo kiombe kya bantu batama amba bajinga mu kizumba na mambo a kulala muzhilo wa bena Loma wa kuba kiwowo. Byo apwishishe kwamba bino, wapalañenye jibumba. Byambo byo aambile byafwomwene bukaji ne kupwisha kiwowo.​—Byu. 19:35-41.

19 Akye kechi kyo kyajinga kimye kitanshi nangwa kyapeleleko awa kitumbafumu wa maana kyo apokolwele baana ba bwanga ba kwa Yesu ne. Kabiji mutumwa Yoano wamwenejile jimo kino mu kimwesho amba mu moba akapelako, bintu bya pano pa ntanda byalenga bantu bibena kwimenako ntanda, bikasoloka Satana byo akamanyikanga baana ba bwanga ba kwa Yesu. (Lum. 12:15, 16) Kino kibena kumweka. Banchibamambo bavula lelo jino babena kuswisha Bakamonyi ba kwa Yehoba kupwila patoka ne kusapwila mambo awama ku bantu. Kabiji byubilo byetu byawama nabyo byo bibena kulengela kwituchibila mambo bulongo. Kyamweka byubilo byawama byamwesheshe Paulo byalengejile ba bilolo bamo ba mu kafulumende mu Efisesa kumunemeka ne kumuzhikijila. (Byu. 19:31) Twafwainwa kumweshanga bukishinka ne mushingi ku bantu bo tusapwilako. Kwikala na bino byubilo kwawama bingi, mambo kechi twayuka bintu byawama bikafumamo ne.

20. (a) Mumvwa byepi pa mambo a Yehoba byo ashinjile mu moba a bena Kilishitu batanshi, ne byo abena kushinda lelo jino? (b) Ñanyi kintu kyo mwafuukulapo kuba pa mambo a Yehoba byo abena kushinda mu ano moba etu?

20 Kulanguluka pa bintu byamwekele kala kwitusangajika bingi pa kumona ‘byambo bya Yehoba byo byayilenga na kukumbana ne kushinda.’ Kabiji tutemwa bingi ne atweba Yehoba byo abena kwitukwasha kushinda mu ano moba etu. Nanchi ne anweba mwakonsha kukwashako mu kuno kushinda nyi? Umvwe mukeba kuba bino, funjilai ku bino byakumwenako byo twisambapo. Ipelulainga, kulondela lutangijilo lwa jibumba ja Yehoba ne kwingijila najo pamo, kanai kupopwela mipashi kabiji ibikaingako kushimuna bulongo mambo awama kupichila mu kwikala bakishinka ne na byubilo byawama.

a Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Efisesa Wajinga Muzhi Mukatampe wa mu Asha,” pa jipa 161.

b Paulo wanembejile buku wa 1 Kolinda mu Efisesa.

c Kyamweka atwa tubisapi twavwajile Paulo twajinga tubitambala to ekashile ku mutwe kuchina masulwila kukunkulukila mu meso. Paulo wavwajile atwa tubisapi na mambo a mwingilo ye aingijilenga wa kulenga matente kampe kimye kyo akokolokelenga mu kimye kya lukelo.​—Byu. 20:34, 35.

d Luka waambile’mba mali a siliva ajinga 50,000 avujile bingi. Umvwe waambilenga pa ndenali, ko kuba’mba muntu pa kuba’mba ekale nao, wafwainwe kwingila moba 50,000 nangwa’mba myaka 137 umvwe kya kuba waingijilenga mulungu yense.

e Bamo bamba’mba Paulo wabujile bena Kolinda pa kino kyamwekele byo aambile amba “kechi twaketekejile amba tusakupuluka ne.” (2 Ko. 1:8) Nangwa byonkabyo, kyamweka Paulo wavulukilenga bintu byatama byamwekele. Paulo byo anembele’mba “nalwa na banyama bakaji mu Efisesa,” wafwainwa waambilenga pa kulwa na banyama bakaji mu kibanza nangwa bantu bamukainyenga kusapwila. (1 Ko. 15:32) Kyamweka wapichile mu bino byonse bibiji.

f Bano basendwe bakwatankene bingi. Byo papichile myaka kitota kimo, bantu balenganga shinkwa nabo babushishe kiwowo mu Efisesa.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu