Byambo Bikwabo bya mu Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo
SEPTEMBER 2-8
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | BAHEBELU 7–8
“Ñanga wa Myaka ne Myaka Byonka Byajinga Melekizedeke”
it-2 366
Melekizedeke
Wajinga mfumu wa kala wa Salema kabiji wajinga “ñanga wa kwa Lesa Mwine Wakila” aye Yehoba. (Nt 14:18, 22) Ye wajinga ñanga mutanshi ye batongola mu Binembelo, wajinga ñanga, mwaka wa 1933 B.C.E saka akyangye kufika. Byo ajinga mfumu wa Salema, kulumbulula’mba “mutende,” mutumwa Paulo wamulumbulwile’mba Melekizedeke wajinga “Mfumu wa Mutende” kabiji “Mfumu wa Bololoke.” (Heb 7:1, 2) Kyamweka muzhi wa Salema wajinga pakachi na muzhi ye batelanga’mba Yelusalema, kabiji kimye kimo baingijishanga ne jizhina ja “Salema” inge babena kwamba pa muzhi wa Yelusalema.—Sl 76:2.
Abulama (ye batelanga’mba Abalahama) byo ashinjile mfumu Kedolaoma ne bamfumu bakwabo bo ajinga nabo, wasambakene na Melekizedeke mu Kimpachiko kya Shave nangwa’mba “Kimpachiko kya Mfumu.” Akuno Melekizedeke ko ko aletejile Abalahama “shinkwa ne binyu” kabiji wamupesheshe ne kwamba’mba: “Abulama obilwe bibusa kwi Lesa Mwine Wakila, Mulenga wa jiulu ne ntanda; atotwe Lesa Mwine Wakila, yenka wapana balwanyi bobe kwi obewa!” Kabiji Abalahama wapeele Melekizedeke mfumu kabiji ñanga “byonse bya bujikumi bya pa bipukulwa” byo asendele kufuma ko ashinjile nkondo ku bamfumu bakebelenga kumwipaya.—Nt 14:17-20; Heb 7:4.
it-2 367 jifu. 4
Melekizedeke
Pano kyajinga byepi kuba’mba Melekizedeke “bantu kechi bayuka juba jo asemekelwe nangwa jo afwile ne”?
Paulo waambilepo kishinka kimo kyanema bingi pe Melekizedeke amba: “Shanji ne inanji kechi bayukanyikwa ne. Kisemi kyanji nakyo kechi kyayukanyikwa ne. Kabiji bantu kechi bayuka juba jo asemekelwe nangwa jo afwile ne. Bino aye bamwalwile kwikala nobe Mwana Lesa, ñanga wa kikupu.” (Heb 7:3) Melekizedeke naye wasemekelwe ne kufwa byonka byo kikala ku bantu bonse. Pano bino, mazhina a bainanji ne bashanji kechi ayukanyikwa ne, kabiji bashakulu banji ne baana banji nabo kechi bebambapo ne. Kabiji Binembelo nabyo kechi byaambapo pa kusemwa ne pa kufwa kwanji ne. Nanchi kyayilamo bingi Melekizedeke kwimenako Yesu Kilishitu ukatwajijila kwikala ñanga myaka ne myaka. Byonka byo kyajinga kwi Melekizedeke kafwako ye aswaine ne, kabiji kafwako wamuswaine kwikala ñanga ne, byo byo kiji ne kwi Kilishitu, kafwako wajingapo ñanga mukatampe waesakana nanji ne, kabiji Baibolo waamba’mba kafwako ukamuswana ne. Kikwabo Yesu wasemekejilwe mu mukoka wa bena Yuda kabiji mu uno mukoka mo mwafumine ne bamfumu nabiji Davida. Bashakulu banji kechi bafumine mu mukoka wa bena Levi bajinga bañanga ne. Kwesakana na byo kyajinga kala kafwako wafwainwe kwikala ñanga kabiji pa kimye kimo waikala mfumu ne. Abino byonse byamwekele na mambo a kuba’mba Yehoba mwine ye wachipile luno luchipo kwi aye.
it-2 366
Melekizedeke
Buñanga bwa Kilishitu Bwanema Bingi. Mu bungauzhi bwamba pe Mesiasa, Yehoba wachipile luchipo kwi “Nkambo” ya kwa Davida kuba’mba: “Obewa wi ñanga wa myaka ne myaka byonka byajinga Melekizedeke!” (Sl 110:1, 4) Uno Salamo ye walengejile Bahebelu kuyuka kuba’mba uno Mesiasa ye ukekala ñanga kabiji mfumu. Mu nkalata mutumwa Paulo yo anembejile Bahebelu, waambile kipasu kuba’mba buno bungauzhi bubena kwamba pe “Yesu waikala ñanga mwine mukatampe myaka ne myaka byonka byajinga Melekizedeke.”—Heb 6:20; 5:10; monai LULAYAÑANO.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
w00 8/15 14 jifu. 11
Bitapisho Bitokesha Lesa ku Muchima
11 Paulo waambile’mba: “Bañanga bakatampe bonse batongolwa kupana bya bupe ne bitapisho.” (Bahebelu 8:3) Paulo pano waabenye ino milambo yapananga bañanga bakatampe mu mbaji ibiji, “bya bupe” ne “bitapisho,” nangwa’mba “bitapisho bya mambo.” (Bahebelu 5:1) Bantu javula bapana bya bupe kumwesha butemwe ku bo babena kupa nangwa kumwesha kusanta, ne kwikala na balunda kuba’mba bebatemwe ne kwibakwasha. (Ntendekelo 32:20; Byambo bya Maana 18:16) Kyo kimotu, milambo yavula yaambilepo Mizhilo beimonanga’mba “bupe” bo bapananga kwi Lesa pa kuba’mba aswe mingilo yabo ne kwibatemwa. Mizhilo yaambile pa muntu yense walenga mambo kuba’mba wafwainwe kuja nyenye ne kupana “bitapisho bya mambo.” Mabuku atanshi kikatakata mabuku nabiji Kulupuka, Bena Levi ne Kubala aamba bingi pa bitapisho ne milambo yapusana pusana. Nangwa kya kuba kechi twakonsha kukwatakanya ne kuvuluka bishinka byonse ne, pano bino twafwainwa kutako bingi muchima ku misango ya bitapisho yapusana pusana.
it-1 523 jifu. 5
Lulayañano
Nanchi lulayañano lwa Mizhilo lwaikele byepi “lwatutu”?
Lulayañano lwa Mizhilo lwaikele ke “lwatutu” kimye Lesa kyo abijikile mwi ngauzhi wanji Yelemiya amba ukalayañana lulayañano lupya. (Ye 31:31-34; Heb 8:13) Mu mwaka wa 33 C.E. lulayañano lwa Mizhilo belufumishepo na mambo a lufu lwa kwa Kilishitu pa kichi kya lumanamo (Kol 2:14), kepo papingile lulayañano lupya.—Heb 7:12; 9:15; By 2:1-4.
w14 10/15 15-16 mafu. 9-11, 13-14
Nanchi Lulayañano Lupya lo lu ka?
9 Mashi a kwa Yesu aichikile o aikajika lulayañano lupya. Ano mashi alengela kulekelwa mambo jimotu. Yesu kechi uji mu lulayañano lupya ne. Byo abula mambo, kechi ukebewa kumulekelako mambo ne. Bino Lesa waingijisha buneme bwa mashi a kwa Yesu aichikile ku baana ba kwa Adama. Kabiji wakonsha ne kutongola bantu bamo bakishinka kwikala “baana” banji kupichila mu kwibashinga mupashi wazhila. (Tangai Loma 8:14-17.) Byo bebamona kwi Lesa amba mambo bafwao, mu jishinda jikwabo bekala nobe Yesu Mwana Lesa wabula mambo. Bano bashingwa bakekala ‘banswanyi ba kuswana pamo na Kilishitu’ ne kwikala na jishuko ja kwikala “bufumu bwa bañanga.” Jino jajinga jishuko jafwainwe kwikala na bena Isalela byo balondejilenga Mizhilo. Byo aambilenga pa ‘banswanyi ba kuswana pamo na Kilishitu,’ mutumwa Petelo waambile’mba: “Anweba ‘mwi kisaka kyasalululwa, mwi ba buñanga bwa bufumu, kisaka kyazhila, bantu bo enonkejile mwine Lesa kuba amba musapwile ku mapunzha onse byawamisha’ bya yewa wimwichile byo mwajinga mu mfishi amba mwiye mu kyeya kyanji kya kukumya.” (1 Pe. 2:9) Lulayañano lupya lwanema bingi! Lwalengela baana ba bwanga ba kwa Yesu kwikala lubaji lwa bubiji lwa mwana wa kwa Abalahama.
LULAYAÑANO LUPYA LWATENDEKA KWINGILA
10 Lulayañano lupya lwatendekele kwingila ñanyi kimye? Kechi lwatendekele kimye Yesu kyo elwambilepo pa bufuku bwanji bwapeleleko pano pa ntanda ne. Pa kuba’mba lutendeke kwingila, mashi a kwa Yesu bafwainwe kwiechila ne buneme bwa mashi bafwainwe kwibupana kwi Yehoba mwiulu. Kabiji mupashi wazhila bafwainwe kumwitulwila pa boba bakekala ‘banswanyi ba kuswana pamo na Kilishitu.’ Onkao mambo, lulayañano lupya lwatendekele kwingila pa Pentekosita mu 33 C.E. kimye baana ba bwanga ba kishinka ba kwa Yesu kyo bebashingile mupashi wazhila.
11 Nangwa kya kuba lulayañano lwa kala ‘lwaalukile ke lwatutu’ kimye Yehoba kyo abijikile mwi Yelemiya amba ukalayañana lulayañano lupya na bena Isalela kechi lwakipwile ne, kufikatu ne lulayañano lupya byo lwatendekele kwingila. (Hebe. 8:13) Kino byo kyaubiwe, Lesa wamonanga Bayudea ne Bangetila baitabila babujile kuya ku mukanda mu jishinda jimotu, mambo ‘mukanda wabo wa kine ke yewa wa mu muchima na mambo a mupashi kechi na mambo a mizhilo yanembwa ne.’ (Loma 2:29) Byo alayañene nabo lulayañano lupya, Lesa wabikile mizhilo yanji “mu milanguluko yabo ne kwiinemba mu michima yabo.” (Hebe. 8:10) Bonse baji mu lulayañano lupya baji 144,000, balenga kisaka kipya, ko kuba’mba “bena Isalela ba Lesa,” bena Isalela ba ku mupashi.—Nga. 6:16; Lum. 14:1, 4.
12 Lulayañano lwa Mizhilo ne lulayañano lupya lwipasha byepi? Lulayañano lwa Mizhilo lwajinga pakachi ka Yehoba ne bena Isalela ba kisemwa; kabiji lulayañano lupya luji pakachi ka Yehoba ne bena Isalela ba ku mupashi. Mosesa wajinga ñambi wa lulayañano lwa kala; Yesu ye Ñambi wa lulayañano lupya. Lulayañano lwa Mizhilo lwaikajikilwe na mashi a nyama; lulayañano lupya lwaikajikilwe na mashi a kwa Yesu aichikile. Kabiji kisaka kya bena Isalela kyakwatankene pamo kupichila mu lulayañano lwa Mizhilo mwi Mosesa; aba baji mu lulayañano lupya bakwatankana mwi Yesu, Mutwe wa kipwilo.—Efi. 1:22.
13 Lulayañano lupya lwakwatankana na Bufumu mambo lwalengela’mba kwikale kisaka kyazhila kikekala bamfumu ne bañanga mu Bufumu bwa mwiulu. Kino kisaka kyalengwa na lubaji lwa bubiji lwa mwana wa kwa Abalahama. (Nga. 3:29) Onkao mambo, lulayañano lupya lumwesha’mba lulayañano lwa Abalahama lukafika.
14 Kuji kintu kikwabo kya Bufumu kikyangye kwikajikwa. Lulayañano lupya lwalengela amba kwikale bena Isalela ba ku mupashi kabiji lwalengela bajimo kwikala ‘banswanyi ba kuswana pamo na Kilishitu.’ Nangwa byonkabyo, kubena kukebewa lunengezho lwa mwayila mizhilo lukebalengela kwikala pamo ne Yesu mu Bufumu bwanji lwa kwikala bamfumu ne bañanga mwiulu.
SEPTEMBER 9-15
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | BAHEBELU 9-10
“Kimvule kya Bintu Byawama Bikeya”
it-1 862 jifu. 1
Kwilekelako Mambo
Kwesakana na mizhilo Lesa yo apeele bena Isalela, pa kuba’mba muntu walenga mambo kwi Lesa nangwa ku muntu mukwabo bamulekeleko mambo, patanshi wafwainwe kuleka kuba bintu byatama ne kulondela byakambizhe mizhilo nabiji kupana mulambo wa mashi a nyama kwi Yehoba. (Le 5:5–6:7) O ene mambo Paulo o aambijile’mba: “Kabiji monka mwayila Mizhilo bintu byavula bebitokesha na mashi, umvwe mashi abula kwichilwa, mambo kechi akonsha kulekelwa ne.” (Heb 9:22) Kwambatu kine, milambo ya mashi a banyama kechi yakonsheshe kufumyapo bundengamambo ne kukwasha muntu kwikala na jiwi ja mu muchima jatoka ne. (Heb 10:1-4; 9:9, 13, 14) Onkao mambo, lulayañano lupya lo baambilepo kala lo lwalengejile bantu kwibalekelako mambo abo na mambo a kitapisho kya bukuzhi bwapaine Yesu Kilishitu. (Ye 31:33, 34; Mat 26:28; 1Ko 11:25; Ef 1:7) Kabiji Yesu byo ajinga pano pa ntanda, wabukile bantu bambumba kumwesha’mba uji na bulume bwa kulekelako bantu mambo abo.—Mat 9:2-7.
‘Ndondelainga’
4 Binembelo kechi byaambapo pe Yesu byo bamutambwijile na lusekelo ne kukwatankana jibiji ne Shanji byo afikile mwiulu ne. Bino, Baibolo waambijile jimo bikamweka aku Yesu ubwelatu mwiulu. Kukila pa myaka bitota 15, Bayudea basekelelanga jonse kijiilo kyazhila. Juba jimo mu mwaka, ñanga mukatampe watwelanga Mwine Mwazhijisha mu nzubo ya Lesa na kupana mulambo pa Juba ja Kufuchilamo Mambo ku jikwachi ja lulayañano. Pa jije juba, ñanga mukatampe waimenangako Mesiasa. Yesu wafikizhe mwatajile buno bungauzhi bwa kusekelela kijiilo jimo jonka byo abwelele mwiulu. Wayile mu kyenyi kya Yehoba kya buneme monka mwiulu mwine mwazhijisha ne kumwesha buneme bwa kitapisho kya bukuzhi bwanji kwi Shanji. (Bahebelu 9:11, 12, 24) Nanchi Yehoba wikitambwile nyi?
it-2 602-603
Kulumbuluka
Byajinga Mizhilo ya Mosesa. Mizhilo Lesa yo apeele bena Isalela kupichila mwi Mosesa yavwangilemo kwikala na ñanga ne kupana milambo ya banyama yapusana pusana. Kwesakana namumwena Lesa waoloka, mizhilo, bañanga nangwa milambo ya banyama kechi yakwashishe bantu kwikala baoloka byonkatu byanembele mutumwa ne. (Heb 7:11, 19; 10:1) Pakuba ino mizhilo yakwashishe bantu kukasuluka ku bundengamambo ne lufu, kabiji mizhilo yasolwele ne bundengamambo byo buji. (Lo 3:20; 7:7-13) Abino byonse byabikileko Lesa, bibakwashishe kufikizha mwingilo ye ebapele; Mizhilo yaikele nobe “kalama” wa kwibatwala kwi Kilishitu kwikala “kimvule kya bintu byawama bikeya.” (Nga 3:19-25; Heb 10:1) Onkao mambo, Paulo byo aambile pa “Mizhilo na mambo a kubula kukosa kwa mubiji” (Lo 8:3), walumbulwilenga pa kubula kukosa kwa mubiji kwa ñanga mukatampe wa Bayudea (ye basajile mwayila Mizhilo kuba’mba ye usakutalanga pa lunengezho lwa kupana milambo ne ba kutwela Mwine Mwazhijisha pa Juba ja Kufuchilamo Mambo kwiya na mulambo wa mashi a nyama) kuba’mba ‘apulushe’ boba bo apulwishe kwesakana na byaamba Bahebelu 7:11, 18-28. Nangwa kya kuba milambo yapananga bantu kupichila mu bañanga ba kwa Alona, yakwashishe bantu kwikala na bulunda bwawama ne Lesa, pano bino kechi ibalengejile kulubamo pa bundengamambo bwabo ne. Mutumwa waambilepo pa kino amba bitapisho bya kufuchila mambo kechi byakonsheshe “kulengela aba bapopwela Lesa kwikala balumbuluka” ne, kino kibena kwamba pa mawi abo a mu muchima. (Heb 10:1-4; esakanyaiko Heb 9:9.) Ñanga mukatampe kechi wakonsheshe kupana bukuzhi bwa kukuula bantu ku bundengamambo ne. Kanatu ñanga wetu aye Kilishitu ye ukakonshatu kuba kino na mambo a kitapisho kyanji.—Heb 9:14; 10:12-22.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
w92 3/1 31 mafu. 4-6
Mepuzho Afuma ku Batanga
Paulo waambile’mba pafwainwe kufwa muntu waoloka pa kuba’mba lulayañano lwa Lesa na bantu lwingile. Lulayañano lwa Mizhilo lwamwesha kino. Mosesa ye wajinga ñambi walengejile bena Isalela kupwana ne Lesa. Onkao mambo, Mosesa waingijile mwingilo wanema bingi kabiji ye waingijile pamo na bena Isalela byo baishile mu luno lulayañano. Ko kuba’mba twakonsha kwamba’mba Mosesa ye wafikizhe lulayañano lwa Mizhilo lwabikileko Yehoba. Nanchi Mosesa wafwainwe kwichila mashi anji pa kuba’mba luno lulayañano lwa Mizhilo lutendeke kwingila nyi? Ine. Pakuba bantu balambwilenga banyama ne mashi a bano banyama aimenejilengako mashi a kwa Mosesa.—Bahebelu 9:18-22.
Pano kiji byepi pa lulayañano lupya lwa Yehoba ne bena Isalela ba ku mupashi? Yesu Kilishitu ye waikele ñambi pakachi ka Yehoba ne bena Isalela ba ku mupashi. Nangwa kya kuba Yehoba ye waleteleko luno lulayañano, Yesu Kilishitu ye wilufikizhe. Yesu kechi wajingatu ñambi ne, bino byo ajinga pano pa ntanda waikele pamo ne na boba bakekala patanshi mu luno lulayañano. (Luka 22:20, 28, 29) Kabiji wafikijilemo kupana kitapisho pa kuba’mba luno lulayañano lutendeke kwingila. Akino kitapisho kechi kyajinga kya banyama ne, bino kyajinga bumi bwa muntu waoloka. O ene mambo Paulo o aambijile pe Kilishitu amba ye wafikizhe lulayañano lupya. “Kilishitu watwelele . . . mwiulu, kuba’mba amweke kwi Lesa na mambo a atweba,” apano po patendekele kwingila lulayañano lupya.—Bahebelu 9:12-14, 24.
Paulo byo aambile pe Mosesa ne Yesu kuba’mba bo bafikizhe lulayañano, kechi watazhizhenga mu kuba’mba abano bo baleteleko luno lulayañano ne, Lesa ye wilubikileko. Pakuba abano bonse babiji bajinga bañambi mwakufikila luno lulayañano. Mu lulayañano lwa kwa Mosesa pakebewenga mashi a banyama kwimenako Mosesa, kabiji Yesu naye wapaine mashi anji ku baji mu lulayañano lupya.
it-1 249-250
Lubatizhilo
Luka waambile’mba Yesu walombelenga kimye kyo bamubatizhenga. (Luk 3:21) Kabiji mukwabo wanembele nkalata ku Bahebelu, waambile’mba Yesu Kilishitu waishile “pano pa ntanda” (ko kuba’mba kechi byo asemekelwe ne, mambo kechi wakonsheshe kutanga ne kwamba bino byambo ne, bino kyajinga kimye kyo epaine mwine kubatizhiwa ne kutendeka kwingila mwingilo wanji) waambilenga byonka byaamba uno Baibolo wa LXX pa Salamo 40:6-8 amba: “Kitapisho ne mulambo kechi mwibikebelenga ne, bino mwanengezhe mubiji wami. . . . Kepo naambile namba: “Talai, naiya (mu muvungilo, mo kyanembwa pe amiwa) kuba kyaswa muchima wenu, anweba Lesa.” (Heb 10:5-9) Yesu wajinga wa mu kisaka kya Bayudea, auno ye mukoka mutanshi Lesa ye alayañene nanji ko kuba’mba lulayañano lwa Mizhilo. (Lup 19:5-8; Nga 4:4) Na mambo a kino, Yesu wajinga kala mu lulayañano ne Yehoba Lesa kimye kyo bamubatizhe kwi Yoano. Onkao mambo, Yesu waingijilenga mwingilo wanema bingi kukilatu ne byamukambizhe Mizhilo kuba. Wipaine kwi Shanji Yehoba kuba “kyaswa muchima” wa Shanji kwesakanatu na byo “apaine” mubiji wanji ne byo alekeshe bantu kupana milambo ya banyama yo balambulanga monka mwakambizhizhe Mizhilo. Mutumwa Paulo waambile’mba: “Na mambo a kino “kyaswa muchima wanji,” twazhijikwa pa kulambulwa kwa mubiji wa kwa Yesu Kilishitu ye alambwile jimotu.” (Heb 10:10) Kyaswa muchima wa Shanji kwi Yesu kyavwangilemo kwingila mwingilo wakwatankana na Bufumu, pa kwingila uno mwingilo napo Yesu wipaine mwine. (Luk 4:43; 17:20, 21) Yehoba watemenwe bingi pa byonse byaubile Mwananji kabiji wamushingile mupashi wazhila ne kwamba’mba: “Obewa wi Mwanami ye natemwa; mo mmwena lusekelo.”—Mak 1:9-11; Luk 3:21-23; Mat 3:13-17.
SEPTEMBER 16-22
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | BAHEBELU 11
“Lwitabilo Lwanema Bingi”
Itabilai Milaye ya Yehoba
6 Byalumbulula Baibolo biji lwitabilo bitaanwa pa Bahebelu 11:1. (Tangai.) Lwitabilo lwaimena pa bintu bibiji byo tubula kumona: (1) “Akya kyo mwaketekela.” Kino kyavwangamo bintu byo betulaya bikamweka kulutwe bikyangye kumweka, nabiji mpelo ya bubi ne kwiya kwa ntanda ipya. (2) ‘Kibula kumweka.’ Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa’mba “kiyukilo kimwesha’mba” kilumbulula bishiino bimwesha bintu bibula kumweka, nabiji bishiino bimwesha’mba Yehoba Lesa, Yesu Kilishitu ne bamalaika ko baji, ne mingilo ingila Bufumu bwa mwiulu. (Heb 11:3) Twakonsha kumwesha byepi amba tuji na lwitabilo lwa kine, ne kuba’mba twaitabila mu bintu bibula kumweka byanembwa mu Mambo a Lesa? Lwitabilo lwetu umvwe kelubule kumwekela mu byubilo byetu ne mu byambo ko kuba’mba ke lwatutu.
“Ye Ufweta aba Bamukebesha”
Bi ka bikebewa pa kuba’mba tutokeshe Yehoba ku muchima? Paulo wanembele’mba, “kechi kyakonsheka kutokesha Lesa ku muchima kwa kubula lwitabilo ne.” Monai kuba’mba Paulo ubena kwamba’mba kechi kyakatazha kutokesha Lesa ku muchima kwa kubula lwitabilo ne. Bino waamba kuba’mba kyakatazha kutokesha Lesa ku muchima umvwe lwitabilo kafwako. Nanchi pa kuba’mba tutokeshe Lesa ku muchima, twafwainwa kwikala na lwitabilo.
Lwitabilo lwa mutundu ka lutokesha Lesa ku muchima? Pa kuba’mba twikale na lwitabilo mwi Lesa, twafwainwa kwikala na bintu bibiji. Kitanshi, twafwainwa “kuketekela amba ko aji.” Pano twakonsha kumutokesha byepi ku muchima umvwe tubena kuzhinauka kuba’mba Lesa ko aji? Lwitabilo mwavwangwa bintu byavula, mambo ne bandemona baitabila kuba’mba Yehoba ko aji. (Yakoba 2:19) Kwitabila kuba’mba Lesa ko aji kwakonsha kwitulengela kubapo bimo, ko kuba’mba bwikalo bwetu bwafwainwa kumwesha kuba’mba tuji na luketekelo kabiji tutokesha Lesa ku muchima.—Yakoba 2:20, 26.
Kya bubiji, ‘twafwainwa kuketekela amba’ Lesa “ye ufweta.” Muntu uji na lwitabilo lwa kine waketekela kuba’mba kwibikako kwanji pa kutokesha Lesa ku muchima kechi ukapulwilamotu mabula ne. (1 Kolinda 15:58) Twakonsha kutokesha byepi Yehoba ku muchima umvwe tuzhinauka kuba’mba wakonsha kwitufweta? (Yakoba 1:17; 1 Petelo 5:7) Muntu wayuka kuba’mba Lesa kechi wata muchima bantu ne, kechi usanta ne, kabiji amba wakanama, ko kuba’mba kechi wayuka Lesa wanembwa mu Baibolo ne.
Yehoba ufweta bantu ba mutundu ka? Paulo waamba’mba: “Aba bamukebesha.” Buku waamba pa bantuntuluzhi ba Baibolo waamba pa kyambo kya Kingiliki kyo batuntulula’mba “aba bamukebesha” kechi kilumbulula “kuya na kukeba kintu ne” bino kilumbulula kwiya kwi Lesa “na kumupopwela.” Buku mukwabo ulumbulula amba kino kyambo kya Kingiliki kilumbulula kwibikako kya kine kine. Yehoba ufweta bantu baji na lwitabilo lwibalengela ku mupopwela na muchima yense.—Mateo 22:37.
Koseshainga Lwitabilo Lwenu mu Bintu byo Mwaketekela
10 Mu Bahebelu kitango 11, mutumwa Paulo walumbulula meseko avula achinchikile bakalume ba Lesa bavula babula kutongolwa mazhina. Mutumwa watongola banabakazhi bajinga na lwitabilo bafwishishe baana babo, bino basangwilwe. Kepo atongola ne bakwabo amba “kechi balekele kwikala ba kishinka kwi Lesa amba bebakasulule ne, baubile kino kuba’mba bakasangulwe mu lusanguko lwakilamo kuwama.” (Hebe. 11:35) Nangwa kya kuba kechi twayuka bulongo bantu baambilengapo Paulo ne, bino bantu nabiji Nabota ne Zekaliya bebepayile na mabwe mambo a kukookela Lesa ne kuba kyaswa muchima wanji. (1 Mfu. 21:3, 15; 2 Moba 24:20, 21) Danyela ne balunda nanji kechi “balekele kwikala ba kishinka kwi Lesa amba bebakasulule” ne. Bino lwitabilo lwabo mu bulume bwa Lesa lwibalengejile “kushinka tunwa twa mabokwe” ne “kuzhimya bulume bwa mujilo.”—Hebe. 11:33, 34; Da. 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23.
11 Na mambo a lwitabilo lwabo, bangauzhi nabiji Mikaya ne Yelemiya “baesekelwe na myendeleko ne kwibapuma . . . ne kwibataya mu tuleya.” Bakwabo, nabiji Elaija, “bapitañenenga na kukeba mwa kufyama mu biselebwa, mu mitumba, mu mayengo ne mu mimbwa ya panshi.” Bonse bachinchikile mambo bajinga na ‘kintu kibalengejile kushiinwa’mba akya kyo mwaketekela kikamweka.’—Hebe. 11:1, 36-38; 1 Mfu. 18:13; 22:24-27; Yele. 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-1 804 jifu. 5
Lwitabilo
Bantu ba Kala Bajinga na Lwitabilo. Lwitabilo lo lwalengejile Paulo kwamba pa “jibumba jikatampe. . ja bakamonyi.” (Heb 12:1) Abela wayukile pa mulaye wa Yehoba wa “lukunwa” ukafumpa mutwe wa “muloolo.” Kabiji wamwene bishinka byamulengejile kushiinwa’mba Yehoba kine ukakambula bansemi banji batanshi mu Edena. Pangye ya Edena, Adama ne kisemi kyanji bajanga kajo ka mu jisulwila ja mu kilungi kyabo mambo mushiji bamufingile, ko kuba’mba mu bujimi mwamenenengatu miba ne nseku. Kyamweka Abela wamwenenga Evwa byo akebeshanga bingi mwatawanji ne Adama byo aikele mukulumpe pa mukazhi. Kabiji inanji waambile pa misongo ya kwimita kwanji. Kishinka kikwabo kwa kutwelela mu bujimi bwa Edena, bakelubi bo basopelenga saka balama mpoko yateemenenga mujilo. (Nte. 3:14-19, 24) Abino byonse ‘biyukilo’ byalengejile Abela kuketekela’mba lupulukilo lukeshilatu mu ‘lukunwa walayiwe.’ Onkao mambo, na mambo a lwitabilo Abela ‘wapaine kitapisho kyanema’ kyakijile kya kwa Kaina.—Heb 11:1, 4.
“Watokeshe Lesa ku Muchima”
Pano Enoka ‘bamuvilwile byepi pa kuba’mba abule kumona lufu?’ Yehoba wafwainwa wavilwile Enoka byo alengejile wakupukilwa mu tulo ne kufwa kwa kubula misongo. Bino Enoka “kyashimwinwe pe aye amba watokeshe Lesa ku muchima.” Pano kyajinga byepi? Enoka saka akyangye kufwa kyamweka Lesa wamumwesheshe kiloto kya paladisa ukekala pano pa ntanda. Enoka byo amwenenga kino kimwesho kyamwesheshe’mba waitabilwa kwi Yehoba, ponkapotu wafwile. Mutumwa Paulo wanembele pe Enoka ne bakwabo banabalume ne banabakazhi ba kishinka, amba: “Bano bonse bafwijile mu lwitabilo.” (Bahebelu 11:13) Kyamweka balwanyi banji bakebelenga mubiji wanji, bino “ko ayile kechi kwayukanyikilwe ne.” Kyamweka Yehoba wafile mubiji wanji kuba’mba balwanyi bakamusenda ne kutundaikilamo bupopweshi bwa bubela.
SEPTEMBER 23-29
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | BAHEBELU 12-13
“Lujimuno Lumwesha Butemwe bwa Yehoba”
Kutalanga ku “Bintu bya Kunyuma Ne”
18 Kufundañana kwashinta. Pano ibyepi inge kya kuba twazhingila na mambo a kwitufundako? Kino kechi kyakonsha kwitukolatu ku muchima ne, bino kyakonsha ne kwitubwezha panyuma ne kwitulengela “kulefulwa.” (Hebe. 12:5) Inge ‘twalengulula’ lujimuno na mambo a kubula kwilukeba nangwa ‘twalefulwa’ na mambo a kwitufundako ne kukana kwibingijisha, kifumamo kintu kimotu, kechi lwitukwasha ne. Kyawama bingi kumvwina byambo bya kwa Solomone bya kuba’mba: “Kwachisha ku mafunde ami; kechi wialeke ne; alame mambo ao bo bumi bobe.” (Mana 4:13) Byonkatu dalaivwa byo alondela mizhilo ya pa mukwakwa, ne atweba twayai tutwajijile kutambwila lujimuno, kwilwingijisha ne kuya kulutwe.—Mana 4:26, 27; tangai Bahebelu 12:12, 13.
“Kimye Kyonse pa Kulomba, Ambainga’mba ‘Tata’”
Nsemi yense uji na butemwe ujimunako baana banji, mambo ukeba’mba bakekale bulongo kulutwe na lwendo inge bakoma. (Efisesa 6:4) Nsemi wa mulume kechi wafwainwa kwikala na muleele pa kujimuna baana banji ne, pano bino kechi wafwainwa kwibazazukilanga pa kwibafundako ne. Byo byuba ne Shetu wa mwiulu pa kwitufundako. Kabiji Lesa witujimunako mu butemwe kechi wingijisha luusa lwanji kutama ne. Byonkatu biji Shanji, Yesu kechi wazazukilanga baana banji ba bwanga nangwa kya kuba babula kwingijilapo bukiji pa bintu byo ebajimunako kuba’mba bengijilepo ne.—Mateo 20:20-28; Luka 22:24-30.
“Saka Mumvwina Mafunde pa Kuba’mba Mwikale na Maana”
18 Nangwa kya kuba lujimuno lwakonsha kukola ku muchima, bino kuji kintu kimo kikilamo kukola ku muchima, ko kuba’mba bintu byatama bifuma mu kukana lujimuno. (Hebe. 12:11) Tusakwisamba pa byamwekejile bantu babiji babujile kumvwina lujimuno. Abano bantu ke Kaina ne Mfumu Zedekiya. Kaina byo ashikilwe Abela kya kuba ke akebe ne kumwipaya, Lesa wamwipwizhe Kaina amba: “Mambo ka o wazhingijila ne kumvwa ku muchima kutama? Umvwe ube byawama, nanchi kechi nsakukutemwa nenyi? Pakuba inge ubule kuba byawama, bubi bwa kubelamina ku kibelo, kabiji bubena kukeba kukukwata buzha; nanchi wakonsha kwibushinda nyi?” (Nte. 4:6, 7) Kaina kechi waumvwijile lujimuno ne. Kepo bubi bwamushinjile. Kaina wiletejile makatazho. (Nte. 4:11, 12) Kyamukolele bingi ku muchima kukila ne byo kyakonsheshe kumukola inge waumvwijile lujimuno lwa Yehoba.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
Nyemainga Kapela na Kuchinchika
11 Jino ‘jibumba jikatampe ja batumonyi’ kechi jajinga jakutambatu boba banyemenenga kapela nangwa kumonatu bantu bo batemwa banyema lubilo byo bakyombeshanga bakwabo ne. Pakuba nabo bajinga pa banyemenenga kapela. Bapwishishe kikonkwanyi kyabo bulongo. Nangwa kya kuba bafwa, kyakumwenako kyabo kitundaika boba batendeka katataka kunyema kano kapela. Akifwanyikizhai byakonsha kwiumvwa ubena kunyema kapela, inge wamona’mba pa babena kutamba paji ne boba batambwile bilambu. Nanchi kechi wibikako nenyi? Bano Bakamonyi bajingako kala bemwesha’mba kano kapela nangwa kya kuba kakatazha mwakonsha kunyema kufika ne ku mpelo. Onkao mambo, kulanguluka pa kyakumwenako kya ‘jibumba ja batumonyi,’ kwalengejile bena Kilishitu batanshi Bahebelu ‘kunyema kapela na kuchinchika.’ Ne atweba byo byo twafwainwa kuba lelo jino.
w89 12/15 22 jifu. 10
Panainga Bitapisho Bitokesha Yehoba ku Muchima
10 Bahebelu bafwainwe kuchinuzhuka ‘kutwalwa mungi na mafunjisho angi apusana pusana’ a bafunjishi bamo Bayudea. (Ngalatiya 5:1-6) Kechi na ano mafunjisho ne, poso na ‘lusa lukatampe lwa Lesa lukwasha kukosesha muchima’ pa kuba’mba muntu atwajijile kukosela mu bukine. Kyamweka bamo bepachikilenga ne pa kajo ne bitapisho, o ene mambo Paulo o aambijile’mba muchima kechi wakosele, “na kajo kabula kukwasha boba bekaja” ne. Kwikala na bulunda bwakosa ne Lesa kwiya na mambo a kwikala na munema wa kunemeka Lesa ne kusanta pa bukuzhi, kechi kwakamwa na mambo a kajo kamo ne kuvuluka moba amo ne. (Loma 14:5-9) Onkao mambo, kitapisho kya kwa Kilishitu kyalengejile bitapisho byapananga bena Levi kuleka kwingila.—Bahebelu 9:9-14; 10:5-10.
SEPTEMBER 30–OCTOBER 6
BYA BUNEME BIJI MU MAMBO A LESA | YAKOBA 1-2
“Bintu Bitwala ku Bundengamambo ne Lufu”
Lweseko
Twesekwa bingi inge twamona kintu kyo twatemwa. Twakonsha kufwanyikizha bino. Inge mwaya na kupota bya kupota pota, mwakonsha kumonapo kintu kyo mwatemwa bingi, kabiji mwakonsha kutendeka kulanguluka kwiba kino kintu. Bino jiwi jenu ja mu muchima jakonsha kwimukanya. Mwafwainwa kulondela bibena kwimubuula jiwi ja mu muchima ne kwikileka. Inge mwauba bino, ko kuba’mba mwashinda lweseko.
BYAMBA BAIBOLO
Muntu inge waesekwa kechi kilumbulula’mba uno muntu watama ne. Baibolo waamba’mba atweba bantu bonse twesekwa. (1 Kolinda 10:13) Kintu kyanema ke byo tuba inge twaesekwa. Bantu bamo batwajijilatu na kulanguluka pa bintu byatama, kino kibalengela kuba byatama. Bakwabo baleka ponkapotu inge batendeka kulanguluka pa bintu byatama.
“Muntu yense wesekwa kupichila mu kumukoka ne kumujimbaika ku bya kusakasaka byanji mwine.”—Yakoba 1:14.
Lweseko
Baibolo waambapo bintu byakonsha kulengela muntu kuba bintu byatama. Pa Yakoba 1:15 paamba’mba: “Umvwe bya kusakasaka [byatama] byaimita, bisema bundengamambo.” Kino kibena kulumbulula’mba inge twatwajijila na kulanguluka pa bintu byatama, kitulengela kubula kwikala na bulume bwa kwizhikijila ku kintu kyatama. Nangwa byonkabyo, twakonsha kuchinuzhuka milanguluko yatama. Inge twauba bino, tukashinda lweseko.
Kukeba Bishinka Bikwabo Byanema
it-2 253-254
Kyeya
Yehoba ye “Shetu wa byeya” (Ya 1:17) Aye kechi ‘usamisha kyeya mute,’ ‘kupana mizhilo ya ñondo ne tubangabanga ya kusamisha kyeya bufuku,’ ne, (Ye 31:35) bino aye ye Nsulo ya bintu byonsetu bitukwasha kwikala na bulunda bwakosa ne aye. (2Ko 4:6) Mikambizho ya Lesa ne mizhilo yanji ne mambo anji kyo kyeya ku bonse bakeba kwibatangijila ku bino bintu. (Sl 43:3; 119:105; Man 6:23; Is 51:4) Nyimbi wa masalamo waambile’mba: “Mu kyeya kyenu mo mo tumwena kyeya.” (Sl 36:9; esakanyaiko Sl 27:1; 43:3.) Byonkatu kyeya kya juba lukelo byo kitwajijila kusamisha kufikatu “ne pa kushinkamana juba,” byo biji ne jishinda ja baoloka, jisaminako na mambo a kwikala na maana apana Lesa byo kiya na kusama ne kusamisha. (Man 4:18) Yense ulondela byaamba Yehoba wenda mu kyeya kyanji. (Is 2:3-5) Kabiji inge muntu ke alanguluke pa bintu byatama, uji mu mfishi ikatampe ya ku mupashi. Yesu waambile’mba: “Pakuba inge jiso jenu jiji na lwiso, ne mubiji wenu yense ukekala mu mfishi. Onkao mambo, umvwe kyeya kiji mwi anweba kyaikala nobe mfishi, kine ayo mfishi ikakilamo kubaya!”—Mat 6:23; esakanyaiko Mpi 15:9; 28:54-57; Man 28:22; 2Pe. 2:14.
it-2 222 jifu. 4
Mizhilo
“Muzhilo wa Bufumu.” Onkao mambo, “muzhilo wa bufumu” wanema bingi pa mizhilo ikwabo yaamba pa bya kwikala na bakwetu, ne mfumu byo afwainwa kwikala na bantu. (Ya 2:8) Lulayañano lwa Mizhilo lwaimena pa butemwe lwaamba’mba, “wafwainwa kutemwa mukwenu byonka byo witemwa obe mwine” (uno ye muzhilo wa bufumu) kabiji pa ino mikambizho ibiji po paimena Mizhilo yonse ne byambo byaawile Bangauzhi. (Mat 22:37-40) Nangwa kya kuba bena Kilishitu kechi baji mu lulayañano lwa Mizhilo ne, nabo balondela muzhilo wa Mfumu Yehoba ne Mwananji aye Mfumu Yesu Kilishitu kwesakana na mwayila lulayañano lupya.