BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • rr Kitango 17 pp. 181-188
  • “Amiwa Nakuzhingijila Obewa Gogi”

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • “Amiwa Nakuzhingijila Obewa Gogi”
  • Yehoba Pano Wabwezha Bupopweshi bwa Kine!
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Gogi wa Magogi ye Mulwanyi
  • Ñanyi “Kyalo” kyo Akalukuka?
  • Mambo ka Gogi o Akalukukila Kyalo Kyetu, Ñanyi Kimye, Kabiji mu Ñanyi Jishinda?
  • Mepuzho Afuma ku Batanga
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba—2015
  • Katatakatu Gogi wa Magogi Bamonaune
    Mutanchi wa Kupwila kwa—Bwikalo ne Mwingilo Wetu wa Bwina Kilishitu January 2017
  • Imanaitu Mumone Yehoba byo Akemushinjila Balwanyi!
    Kyamba kya Usopa—2003
Yehoba Pano Wabwezha Bupopweshi bwa Kine!
rr Kitango 17 pp. 181-188
Nzhita ya bashilikale bakafuma mu bisaka bya bantu bikakwatankana, bilumbulula Gogi wa Magogi, inengezha kulukuka bapopweshi ba kine

KITANGO 17

“Amiwa Nakuzhingijila Obewa Gogi”

Ezikyo 38:3

PAIMENA KITANGO: Kulumbulula “Gogi” ne “kyalo” kyo akalukuka

1, 2. Ñanyi nkondo ikatampe iji kulutwe, kabiji ñanyi mepuzho o twafwainwa kwipuzha? (Monai kipikichala kitanshi.)

PA MYAKA yavula, bantu bakukankalwa kubala bafwa mu makondo, kikatakata mu makondo abiji ajingako a ntanda yonse. Bino nkondo ikatampe ikyangye kwikalako ibena kwiya. Ino nkondo ikapusanako mambo kechi ikekala nobe nkondo ya bisaka bya bantu bilwatu na mambo a kukeba bintu bibawamina ne. Bino ayo ikekala “nkondo ya aja juba jikatampe ja Lesa wa Bulume Bonse.” (Lum. 16:14) Ino nkondo ikakolomoka inge mulwanyi wa Lesa akalukuke bantu ba Lesa. Kino kikalengela Nkambo Mfumu Yehoba kwibonaunatu bonse pelu mu jishinda ja kukumya, kintu kikyangye kumwekapo pano pa ntanda ne.

2 Kino kyakonsha kulengela kwipuzha ano mepuzho: Nanchi uno mulwanyi ye ñanyi? Ñanyi kyalo kyo akalukuka, kabiji mambo ka? Ñanyi kimye kyo akalukuka kino kyalo, kabiji ukekilukuka byepi? Mikumbu ya ano mepuzho yanema bingi, mambo bintu bikamweka kulutwe bitukunza atweba bonse bapopweshi ba Yehoba bakine baji pano pa ntanda. Mikumbu ya ano mepuzho iji mu bungauzhi bwanembwa mu Ezikyo kitango 38 ne 39.

Gogi wa Magogi ye Mulwanyi

3. Lumbululai bishinka bikatampe biji mu bungauzhi bwa kwa Ezikyo bwaamba pa Gogi wa Magogi.

3 Tangai Ezikyo 38:1, 2, 8, 18; 39:4, 11. Bishinka biji mu buno bungauzhi ke bino: “Ku mpelo ya myaka,” mulwanyi utelwa’mba “Gogi wa . . . Magogi,” ukalukuka “kyalo” kya bantu ba Lesa. Kuno kulukuka bantu ba Lesa kukakolomona “bukaji” bwa Yehoba. Kabiji Yehoba ukapokolola bantu banji ne kushinda Gogi.a Yehoba ukapana mubiji wa mulwanyi wanji ne bonse bamutundaika ‘ku banyama bakaji ba mungye kuba’mba bakebaje.’ Kepo Yehoba akapa Gogi “kilende kya kumuzhiikamo.” Buno bungauzhi katatakatu bufike. Pa kuba’mba tumvwishe byo bukafika, twafwainwa patanshi kuyuka uno Gogi.

4. Tusakwambapo’mba ka pa Gogi wa Magogi?

4 Nanchi Gogi wa Magogi ye ñanyi? Kwesakana na byo bamulumbulula mu buku wa Ezikyo, Gogi ke mulwanyi wa bapopweshi ba kine ba Lesa. Nanchi mu bungauzhi, Gogi jo jizhina ja kwa Satana, byo kiji kuba’mba ye mulwanyi mutanshi wa bapopweshi ba kine nyi? Abino byo byaambanga mabuku etu pa myaka yavula. Nangwa byonkabyo, kupesapesa bulongo bungauzhi bwa kwa Ezikyo kwalengejile kupimpula byo twamuyukile Gogi. Kyamba kya Usopa kyalumbulwile kuba’mba Gogi wa Magogi kechi jizhina ja kilengwa kya mupashi kibula kumweka ne, bino jilumbulula balwanyi ba bantu ba Lesa bamweka. Onkao mambo, jizhina ja Gogi wa Magogi jilumbulula kukwatankana kwa bisaka bya bantu bikalukuka bapopweshi ba kine.b Saka tukyangye kwisamba pa bishinka byalengela’mba twambe bino, twayai twisambe pa bishinka bibiji biji mu bungauzhi bwa kwa Ezikyo byamwesha patoka’mba Gogi kechi kilengwa kya mupashi ne.

5, 6. Bishinka byo baambapo mu bungauzhi bwa kwa Ezikyo bimwesha byepi amba Gogi wa Magogi kechi kilengwa kya mupashi ne?

5 “Nkemupana ku bañonyi bapusana pusana . . . bakemuje.” (Ezi. 39:4) Baibolo javula wamba pa bañonyi baja nyama pa kwamba pa luzhachisho lwa Lesa. Lesa waambile bino byambo pa kujimunako bena Isalela ne bisaka bya bantu babujile bena Isalela. (Mpitu. 28:26; Yele. 7:33; Ezi. 29:3, 5) Bino byambo bya lujimuno bebyambilenga ku bantu, kechi ku bilengwa bya mupashi ne. Kino kyayilamo bingi, mambo bañonyi ne banyama bakaji kechi bakonsha kuja bilengwa bya mupashi ne. Onkao mambo, lujimuno luji mu buno bungauzhi bubena kumwesha kuba’mba Gogi kechi kilengwa kya mupashi ne.

6 “Nkapa Gogi Kilende kya Kumuzhiikamo mu Isalela.” (Ezi. 39:11) Binembelo kechi byambapo kuba’mba bilengwa bya mupashi bakonsha kwibizhiika pano pa ntanda ne. Baibolo wamba’mba Satana ne bandemona banji bakebataya mu kalengwa kabula kupela pa myaka 1,000, kabiji jikapelako bakebataya mu “kizhiba kya mujilo” kya kifwanyikizho kilumbulula kuba’mba bakebazhiya myaka ne myaka. (Luka 8:31; Lum. 20:1-3, 10) Baibolo byo yaamba kuba’mba Gogi ‘bakamupa kilende,’ ko kuba’mba kechi kilengwa kya mupashi ne.

7, 8. Ñanyi kimye kikafika mpelo ya “mfumu wa ku kabeta ka ku buyeke,” kabiji kino kipasha byepi na kikamwekela Gogi wa Magogi?

7 Inge kechi kilengwa kya mupashi ne, pano nanchi uno Gogi, mulwanyi ukalukuka bapopweshi ba kine jikapelako ye ñanyi? Twayai twisambe pa bungauzhi bubiji busakwitukwasha kuyuka bulongo Gogi wa Magogi.

8 “Mfumu wa ku kabeta ka ku buyeke.” (Tangai Danyela 11:40-45.) Ngauzhi Danyela waambile pa bufumu bwa ntanda yonse bwapusana pusana bukekalako kufika ne mu ano moba. Kabiji buno bungauzhi bwaamba ne pa malwañano a bufumu bwa “ku kabeta ka ku bulenge” na wa ku “kabeta ka ku buyeke.” Pa myaka yavula yapitapo, buno bufumu bwa ntanda yonse bupimpulwa mambo byalo bikwabo nabyo bikeba kwikala na buno bulume. Danyela waambile pa kulukuka bantu ba Lesa kukapelako amba mfumu wa ku kabeta ka ku buyeke “mu moba akapelako . . . ukaya na bukaji na konauna ne kuvizha bantu bavula.” Uno mfumu wa ku kabeta ka buyeke ukaya kikatakata na kulukuka bantu ba Yehoba.c Byonkatu byo kikekala ku Gogi wa Magogi, mfumu wa ku kabeta ka ku buyeke naye “mpelo yanji ikafika” byo akakankalwa kuzhiya bantu ba Lesa.

9. Bikamwekela Gogi wa Magogi bipasha byepi na bikamwekela “bamfumu ba pano pa ntanda ponse”?

9 “Bamfumu ba pano pa ntanda ponse.” (Tangai Lumwekesho 16:14, 16; 17:14; 19:19, 20.) Buku wa Lumwekesho waambijile jimo kuba’mba “bamfumu ba pano pa ntanda” bakalukuka “Mfumu wa bamfumu,” ko kuba’mba Yesu. Bino bano “bamfumu ba pano pa ntanda” kechi bakonsha kulukuka Yesu ne, mambo wikala mwiulu. Onkao mambo, bakalukuka bapopweshi ba Yehoba bekala pano pa ntanda batundaika Bufumu bwa Lesa. Bamfumu ba pano pa ntanda bakakankalwa kushinda mu nkondo ya Amagedonyi. Bungauzhi bwaamba’mba mpelo yabo ikafika byo bakalukuka bantu ba Yehoba. Kino kyo kikamwekela ne Gogi wa Magogi.d

10. Tusakupwisha kuba’mba Gogi wa Magogi ye ñanyi?

10 Kwesakana na bishinka byo twisambapo, nanchi Gogi ye ñanyi? Kitanshi, Gogi kechi kilengwa kya mupashi ne. Kya bubiji, Gogi ulumbulula bisaka bya bantu bikalukuka bantu ba Lesa katatakatu kulutwe. Kyamweka bino bisaka bikakwatankana pamo pa kulukuka bantu ba Lesa. Mambo ka? Mambo bantu ba Lesa baji mwaya ntanda yonse. Onkao mambo, bino bisaka bikakwatankana pamo pa kuba’mba bikebaluke bonse. (Mat. 24:9) Satana ye mwine ukatundaika bisaka bya bantu kulukuka bantu ba Lesa. Kufumatu ne kala, Satana ye utundaika makafulumende a pano pa ntanda kumanyika bapopweshi ba kine. (1 Yoa. 5:19; Lum. 12:17) Nangwa byonkabyo, byambo bya bungauzhi biji mu buku wa Ezikyo byaamba kikatakata pa bamfumu ba pano pa ntanda bakalukuka bapopweshi ba Yehoba.e

Ñanyi “Kyalo” kyo Akalukuka?

11. Bungauzhi bwa kwa Ezikyo bwalumbulula byepi “kyalo” Gogi kyo akalukuka?

11 Byonka byo twaji kumvwa mu jifuka 3, Gogi wa Magogi ukakolomona bukaji bwa Yehoba byo akalukuka kyalo kya bantu ba Yehoba. Ñanyi kyalo kyonka kino? Twayai twisambe jikwabo pa byaamba bungauzhi bwa kwa Ezikyo. (Tangai Ezikyo 38:8-12.) Buno bungauzhi bwaamba’mba Gogi “ukalukuka kyalo kya bantu bo bapokolola” kabiji “bo bakonkanya pamo kufuma mu bisaka bya bantu.” Kabiji bwaamba pa bantu ba Lesa bo apokolola bekala mu kyokyo kyalo amba: ‘Bekala mu mutende,’ bekala “mu mizhi yabula masakwa, tupingilo nangwa binzhilo” kabiji amba “baji na bya bunonshi.” Ino yo ntanda ya kifwanyikizho mwikala bapopweshi ba Yehoba mwaya ntanda. Pano twayuka byepi?

12. Ñanyi kubwezha bintu kwamwekele mu kyalo kya bena Isalela ba kala?

12 Pa kuba’mba tumvwishe, twayai twisambe pa byafikile buno bungauzhi mu kyalo kya bena Isalela ba kala mwaikalanga bantu ba Lesa, mo bajimanga ne kumupopwela pa myaka yavula. Bena Isalela byo bamusatukijile, Yehoba waambijile jimo kupichila mwi ngauzhi amba aya ntanda ukeyonauna ikashalatu masala. (Ezi. 33:27-29) Kabiji Yehoba waambile pa bena Isalela balapijile amba bakabwela kufuma mu buzha mo bajinga mu Babilona ne kutendeka jikwabo bupopweshi bwa kine. Yehoba wibapesheshe kabiji ntanda ya bena Isalela yajingatu “nobe bujimi bwa Edena.” (Ezi. 36:34-36) Abino bintu byatendekele kumweka mu 537 B.C.E. kimye Bayudea bajinga mu buzha kyo babwelele ku Yelusalema na kutendeka jikwabo bupopweshi bwa kine mu ntanda yabo yawama.

13, 14. (a) Kyalo kya ku mupashi kyo ki ka? (b) Mambo ka Yehoba o anemekela kino kyalo?

13 Bungauzhi bwa kubwezha bupopweshi bwa kine bwafikile ne mu ano moba. Byonka byo twafunjile mu Kitango 9 kya uno buku, mu mwaka wa 1919 bantu ba Lesa momo bafumine mu buzha mu Babilona Mukatampe. Mu uno mwaka, Yehoba wabwezhezhe bantu banji mu kyalo kya ku mupashi. Kino kyalo ke paladisa wa ku mupashi muji mutende, ko kuba’mba mpunzha nangwa’mba lunengezho mo bengijila Lesa wa kine. Mu kino kyalo, twazhikijilwa bingi kabiji twikala kwakubula kwakamwa. (Maana 1:33) Tutambwila kajo ka ku mupashi kavula kabiji twingila mingilo yapusana pusana itundaika mwingilo wa kusapwila Bufumu bwa Lesa. Kinetu tubena kwimwena kufika kwa bino byambo bya kuba’mba: “Mapesho a Yehoba o alengela muntu kunonka, kabiji kechi wiapaina pamo na misongo ne.” (Maana 10:22) Konse ko twikala pano pa ntanda, inge twabambakana kutundaika bupopweshi bwa kine mu byambo ne mu byubilo byetu, ko kuba’mba tuji mu paladisa wa ku mupashi.

14 Yehoba wanemeka bingi paladisa wa ku mupashi. Mambo ka? Mambo Yehoba umona bantu bonse bajimo pa muntu pa muntu bo akokela mu bupopweshi bwa kine amba “bya buneme bya mu bisaka.” (Hagai 2:7; Yoa. 6:44) Bano bantu bonse bebikako bingi kuvwala bumuntu bupya busolola byubilo byawama bya Lesa. (Efi. 4:23, 24; 5:1, 2) Bapopweshi ba kine bepana na muchima yense kwingila mingilo ya Lesa, imutumbijika ne kumwesha patoka byo bamutemwa. (Loma 12:1, 2; 1 Yoa. 5:3) Kinetu, Yehoba umvwa bingi bulongo pa kumona bapopweshi banji byo bebikako kuwamisha uno paladisa wa ku mupashi. Akilangulukai pa kino: Kutangizhako bupopweshi bwa kine mu bwikalo bwetu, kechi kulengelatu paladisa wa ku mupashi kuwama ne, bino kusangajika ne muchima wa Yehoba!—Maana 27:11.

Bantu baji mu paladisa wa ku mupashi bapwila pamo, babena kuwamisha mapunzha abo o bapopwelapo, balomba Lesa kwibakwasha, kabiji bekwasha mulwabo

Konse ko twikala pano pa ntanda, inge tubena kutundaika bupopweshi bwa kine na muchima yense, ko kuba’mba tuji mu kyalo kya ku mupashi (Monai mafuka 13, 14)

Mambo ka Gogi o Akalukukila Kyalo Kyetu, Ñanyi Kimye, Kabiji mu Ñanyi Jishinda?

15, 16. Ñanyi kimye Gogi wa Magogi kyo akalukuka kyalo kyetu kya ku mupashi mo twabwela?

15 Katatakatu bisaka bya bantu bikakwatankane ne kulukuka kyalo kyetu kya ku mupashi. Twafwainwa kuyuka byavula pa kino, mambo atweba bapopweshi ba kine ba Yehoba yetu bakalukuka. Twayai twisambe pa ano mepuzho asatu alondelapo.

16 Ñanyi kimye Gogi wa Magogi kyo akalukuka kyalo kyetu kya ku mupashi mo twabwela? Bungauzhi bwaamba’mba: “Ku mpelo ya myaka, ukalukuka kyalo.” (Ezi. 38:8) Bino byambo bibena kumwesha’mba kino kikamweka kwipi na ku mpelo ya buno bwikalo. Inge mwavuluka, malwa akatampe akatendeka kimye kikonaunwa Babilona Mukatampe, ko kuba’mba bupopweshi bwa bubela bwa ntanda yonse. Nkondo ya Amagedonyi saka ikyangye kutendeka, pano bino bipamo bya bupopweshi bwa bubela saka bebyonauna kala, Gogi popo akalukuka bapopweshi ba kine.

17, 18. Yehoba ukatangijila byepi bintu kimye kya malwa akatampe?

17 Mambo ka Gogi o akalukukila kyalo kya bapopweshi ba kine ba Yehoba? Bungauzhi bwa kwa Ezikyo bwasolola bishinka bibiji bikalengela Gogi kuba bino. Kitanshi, Yehoba ye ukatangijila bintu. Kya bubiji, milanguluko yatama ya kwa Gogi.

18 Yehoba ye ukatangijila bintu. (Tangai Ezikyo 38:4, 16.) Yehoba waambijile Gogi amba: “Amiwa nkakwalulula ne kukukona twanda mu mibanga yobe,” kabiji “nkakulengela kulukuka kyalo kyami.” Nanchi bino byambo bibena kulumbulula’mba Yehoba ye ukalengela bisaka bya bantu kulukuka bapopweshi banji nyi? Ine, kwalepeshatu! Lesa kechi wakonsha kuleta byatama pa bantu banji ne. (Yoba 34:12) Bino Yehoba wayuka kuba’mba balwanyi banji bashikwa bingi bapopweshi banji kabiji bakakebesha bingi kwibazhiya. (1 Yoa. 3:13) Gogi bakamukoba twanda mu mibanga ne kumwalulula. Kino kibena kulumbulula’mba Yehoba ukatangijila bintu bikamwekanga pa kuba’mba bikobiwe kwesakana na mo akebela pa kimye kyanji mwine. Babilona Mukatampe saka bamonauna kala, Yehoba kyo kimye kyo akalengela bisaka bya bantu kuba kintu kiji mu michima yabo. Yehoba ukaswisha bino bintu kumweka bikakolomona nkondo ya Amagedonyi, nkondo ikyangye kwikalapo pano pa ntanda. Kepo Yehoba akapokolola bantu banji ne kutumbijika bumfumu bwanji ne kuzhijika jizhina janji jazhila.—Ezi. 38:23.

Bisaka bya bantu bikakebesha kwitulekesha kupopwela Yehoba, mambo byashikwa bingi bupopweshi bwa kine ne bonse bebutundaika

19. Ki ka kikalengela Gogi kukeba kuzhiya bupopweshi bwa kine?

19 Milanguluko yatama ya kwa Gogi. Bisaka bya bantu ‘bikalangulukila jimo mwa kubila bintu byatama.’ Bapopweshi ba Yehoba bakakebesha kwibalukuka mambo bebashikwa bingi kufumatu ne kala. Pa kyo kya kimye, bakekalatu nobe bantu babula kuzhikijilwa bekala mu “mizhi yabula masakwa, tupingilo nangwa binzhilo.” Kabiji bisaka bya bantu bikakebesha ‘kwangata ne kupukula bintu’ bya bantu “baji na bya bunonshi.” (Ezi. 38:10-12) Ñanyi “bya bunonshi”? Bantu ba Yehoba baji na bunonshi bwavula bwa ku mupashi, kabiji kya bunonshi kikatampe kyo tuji nakyo ke kupopwela Yehoba bunke bwanji kwa kubula bubi. Bisaka bya bantu bikakebesha kwitulekesha kupopwela Yehoba, mambo byashikwa bingi bupopweshi bwa kine ne bonse bebutundaika.

Bantangi ba bupopweshi babena kumvwañana kuzhiya bantu ba Yehoba

Gogi ukekala na ‘mulanguluko watama’ wa kukeba kuzhiya bapopweshi ba kine, pano bino ukapulwilamotu mabuula (Monai jifuka 19)

20. Gogi ukalukuka byepi kyalo kyetu kya ku mupashi nangwa’mba paladisa?

20 Gogi ukalukuka byepi kyalo kyetu kya ku mupashi nangwa’mba paladisa? Bisaka bya bantu bikakebesha kwitulekesha kwikala bwikalo bo twikala ne kupopwela Lesa. Pa kuba’mba bobe bino, kampe bakalekesha mashinda mo tutambwila kajo ka ku mupashi, kwitukanya kupwila pamo, kwitulekesha kukwatankana ne kusapwila mambo a Lesa na mukoyo. Abino byo bintu byalenga paladisa wetu wa ku mupashi. Satana ukatundaika bisaka bya bantu kuzhiya bapopweshi ba kine pano pa ntanda.

21. Mambo ka o tusanchila Yehoba pa kwitubujila jimo bintu bikamweka kulutwe?

21 Gogi wa Magogi ukalukuka bapopweshi ba kine bonse baji mu paladisa wa ku mupashi witupa Lesa, kafwako nangwa umo ukashalapo ne. Tumusanchila bingi Yehoba mambo witubuujila jimo bintu biji kulutwe! Pa kino kimye byo tubena kutengela malwa akatampe, twayai tutwajijile kutundaika bupopweshi bwa kine na muchima yense, bwikalenga kintu kitanshi mu bwikalo bwetu. Inge ke tube bino, tukalengelanga kyalo kyetu kya ku mupashi kyo tujimo kuwama bingi. Kabiji tukamonako kintu kya kukumya kikamweka katatakatu kulutwe: Yehoba byo akazhikijila bantu banji ne kuzhijika jizhina janji jazhila pa Amagedonyi. Kino kyokyo tukesambapo mu kitango kyalondelapo.

a Mu kitango kyalondelapo mu uno buku, tukesamba pa kimye bukaji bwa Yehoba bukatampe po bukakolomokela Gogi wa Magogi ne bikalengela kino kumweka, ne byo kikekala ku bapopweshi ba kine.

b Monai “Mepuzho Afuma ku Batanga,” mu Kyamba kya Usopa kya May 15, 2015, ma. 29-30.

c Danyela 11:45 waamba kuba’mba mfumu wa ku kabeta ka ku buyeke ukalukuka bantu ba Lesa, mambo paamba’mba uno mfumu “ukapoopa matente anji a bufumu pakachi aku kalunga ka mema kakatampe [ka Meditelanya] aku mutumba wazhila wa kyalo Kyawama [mpunzha kwaikejile nzubo ya Lesa kabiji kwayanga na kupopwela bantu ba Lesa].”

d Baibolo waamba ne pa kulukuka kwa “mwina Asilya” wa mu ano moba, ukakebesha kuzhiya bantu ba Lesa. (Mika 5:5) Kulukuka bantu ba Lesa kuna, kwaambijile jimo bungauzhi ko kuba’mba kwa Gogi wa Magogi, kwa mfumu wa ku kabeta ka ku buyeke, kwa bamfumu ba pano pa ntanda ne kwa mwina Asilya kyamweka kubena kwamba pa bipungu bya kuno kulukuka kuntutu kumo kuji na mazhina apusana pusana.

e Monai Kitango 22 kya uno buku, kyalumbulula “Gogi wa Magogi” ye baambapo mu Lumwekesho 20:7-9.

BYA KUTUNDAIKA BUPOPWESHI BWA KINE

  1. Nanchi Gogi wa Magogi ye mu ka? Lumbululai.

  2. Kyalo kya ku mupashi kyo ki ka, kabiji twakonsha kwikiwamisha byepi?

  3. Ñanyi kintu kyo twafwainwa kutapo muchima byo tubena kutengela kufika kwa malwa akatampe, kabiji mambo ka?

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu