Wachtawa LAYBRI NA DI INTANƐT
Wachtawa
LAYBRI NA DI INTANƐT
Krio
  • BAYBUL
  • BUK ƐN ƆDA TIN DƐN
  • MITIN DƐN
  • fy chap. 5 pp. 51-63
  • Tren Yu Pikin Frɔm we I Smɔl

Fim nɔ de fɔ dis say we yu pik.

Sɔri o, prɔblɛm de we mek di fim nɔ gri fɔ lod.

  • Tren Yu Pikin Frɔm we I Smɔl
  • Sikrit we Go Mek Famili Gɛt Gladi At
  • Sɔbɛdin
  • Buk ɛn Ɔda Tin dɛn fɔ Dis Sem Dɔkyumɛnt
  • TEK DI BAYBUL IN ADVAYS
  • GI YU PIKIN WETIN I NID
  • TICH YU PIKIN DI TRUT
  • PIKIN NID TRENIN
  • PROTƐKT YU PIKIN FRƆM BAD TIN
  • FALA DI ADVAYS DƐN WE GƆD GI
  • Aw fɔ Tich Yu Pikin
    Aw Yu Famili Go Gɛt Gladi At
Sikrit we Go Mek Famili Gɛt Gladi At
fy chap. 5 pp. 51-63

CHAPTA FAYV

Tren Yu Pikin Frɔm we I Smɔl

1, 2. To udat mama ɛn papa dɛn fɔ tɔn to fɔ ɛp we dɛn de mɛn dɛn pikin dɛn?

NA LƐK 3,000 ia dɔn pas we wan papa we bin gladi fɔ in pikin dɛn bin tɔk se: “Pikin na blɛsin we PAPA GƆD de gi.” (Sam 127:​3) Fɔ tru, di gladi at we pɔsin de gɛt we i bi mama ɔ papa, na blɛsin we Gɔd dɔn gi to bɔku pipul dɛn we dɔn mared. Bɔt di wan dɛn we gɛt pikin dɛn kin kam fɔ no se pan ɔl we dɛn gɛt gladi at dɛn kin stil gɛt bɔku wok fɔ du.

2 I nɔ izi fɔ mɛn pikin dɛn, mɔ insay dis wi yon tɛm. Bɔt bɔku pipul dɛn dɔn ebul fɔ du dat, ɛn wan pan di man dɛn we bin rayt di Sam buk bin tɔk se: “If PAPA GƆD nɔ put an we yu de bil yu os, na fɔ natin yu de wok.” (Sam 127:​1) Di mɔ we yu du wetin Jiova se, na di mɔ yu go bi gud mama ɔ papa. Di Baybul se: “Trɔs PAPA GƆD wit ɔl yu at. Nɔ abop pan yu yon sɛns.” (Prɔvabs 3:​5) Yu rɛdi fɔ lisin to di advays we Jiova de gi, as yu de du di wok we yu gɛt fɔ mɛn yu pikin fɔ lɛk 20 ia so?

TEK DI BAYBUL IN ADVAYS

3. Us wok papa dɛn gɛt we i kam pan fɔ mɛn pikin dɛn?

3 Insay bɔku famili dɛn na di wɔl, man dɛn kin fil se na di uman dɛn mɔ fɔ tren di pikin dɛn. Na tru se Gɔd in Wɔd se na papa fɔ gi in famili di tin dɛn we dɛn nid. Bɔt i tɔk bak se i gɛt ɔda wok dɛn we i fɔ du na di os. Di Baybul se: “Mek yu plan gud, mek yu fam ɛn plant bifo yu de se yu de bil os.” (Prɔvabs 24:​27) Gɔd si am se na di mama ɛn papa fɔ jɔynan fɔ tren di pikin dɛn.—Prɔvabs 1:​8, 9.

4. Wetin mek wi nɔ fɔ tink se bɔy pikin dɛn impɔtant pas gyal pikin dɛn?

4 Wetin yu tink bɔt yu pikin dɛn? Ripɔt dɔn sho se insay Eshia “mama ɛn papa dɛn nɔ kin gladi we dɛn bɔn gyal pikin.” Insay dɛn Latin Amɛrikin kɔntri dɛn, ivin “famili dɛn we yu nɔ go fil se fɔ tink da we de”, nɔ kin stil gladi we dɛn bɔn gyal pikin. Di tru na dat, gyal pikin dɛnsɛf impɔtant. We wan papa we bin de trade, we nem Jekɔp bin de tɔk bɔt in pikin dɛn, dat na in bɔy pikin dɛn ɛn in gyal pikin dɛn we i bin dɔn bɔn da tɛm de, i bin se “na di pikin dɛn we PAPA GƆD blɛs am wit.” (Jɛnɛsis 33:​1-5; 37:​35) Jizɔs bak bin blɛs ɔl di “pikin dɛn” (bɔy pikin dɛn ɛn gyal pikin dɛn) we dɛn bin kam wit to am. (Matyu 19:​13-15) Wi biliv se na so Jiova bak de fil.—Ditarɔnɔmi 16:​14.

5. Wetin maredman ɛn in wɛf fɔ tink bɔt we dɛn de disayd ɔmɔs pikin dɛn fɔ bɔn?

5 Di kɔntri we yu de, pipul dɛn tink se uman fɔ bɔn bɔku pikin dɛn? Bay rayt, na maredman ɛn in wɛf fɔ disayd ɔmɔs pikin dɛn, dɛn go want fɔ bɔn. Wetin go apin if di mama ɔ papa gɛt bɔku pikin dɛn ɛn nɔ ebul fɔ gi dɛn tin fɔ it, klos, ɛn fɔ put dɛn na skul? Na dɛn tin dɛn de maredman ɛn in wɛf fɔ tink bɔt we dɛn de disayd ɔmɔs pikin dɛn dɛn want. Sɔm mama ɛn papa dɛn we nɔ ebul fɔ kia fɔ ɔl dɛn pikin dɛn, kin gi di pikin dɛn to dɛn fambul dɛn fɔ mɛn. Na tin we fayn fɔ du? Nɔ, i nɔ fayn atɔl. Ɛn dis go mek di mama ɔ papa nɔ du wetin dɛn fɔ du to dɛn pikin dɛn. Di Baybul se: “If ɛnibɔdi nɔ kia fɔ di wan dɛn we na in yon, mɔ di wan dɛn we de na in famili, i dɔn lɛf fɔ biliv di tin dɛn we i dɔn lan.” (Fɔs Lɛta To Timoti 5:​8, NW) Maredman ɛn in wɛf fɔ tray fɔ plan ɔmɔs pikin dɛn dɛn go bɔn so dat dɛn go ebul fɔ ‘kia fɔ di wan dɛn we na dɛn yon.’ Dɛn fɔ jɔyn famili planin fɔ ebul du dat? Na dɛn fɔ disayd wetin dɛn want fɔ du. If maredman ɛn in wɛf disayd fɔ jɔyn famili planin, na dɛn bak fɔ disayd aw dɛn go du am. Di Baybul se: “Ɔlman gɛt fɔ ansa to Gɔd fɔ wetin i du.” (Lɛta Fɔ Galeshya 6:​5) Bɔt di Baybul nɔ gri wit ɛni famili planin we go pwɛl bɛlɛ. Di Baybul se na Jiova “de gi layf.” (Sam 36:​9) So if pɔsin pwɛl bɛlɛ, dat de sho se i nɔ gɛt wan rɛspɛkt fɔ Jiova ɛn na di sem wit pɔsin we de kil.—Ɛksodɔs 21:​22, 23; Sam 139:​16; Jɛrimaya 1:​5.

GI YU PIKIN WETIN I NID

6. Ustɛm fɔ bigin tren pikin?

6 Prɔvabs 22:​6 se: “Gi pikin gud trenin so dat wɛn i dɔn big, i nɔ go fɔgɛt di trenin.” Fɔ tren pikin dɛn na ɔda impɔtant wok we mama ɛn papa dɛn gɛt. Ustɛm yu fɔ stat fɔ tren yu pikin? Di tɛm we di pikin rili yɔŋ. Di apɔsul Pɔl bin se dɛn bin tren Timoti frɔm we i “smɔl.” (Sɛkɛn Lɛta To Timoti 3:​15) Di Grik wɔd we dɛn yuz na ya de tɔk bɔt yɔŋ bebi ɔ ivin pikin we dɛn nɔ bɔn yet. (Lyuk 1:​41, 44; Di Apɔsul Dɛn Wok [Akt] 7:​18-20) Frɔm di tɛm we Timoti smɔl na da tɛm de dɛn bigin tren am ɛn i bin gɛt di rayt trenin. We pikin smɔl na da tɛm de fayn fɔ bigin tren am. Ivin yɔŋ bebi want fɔ no bɔt sɔntin.

7. (a) Wetin mek i impɔtant fɔ lɛ mama ɛn papa mek tayt padi biznɛs wit dɛn yɔŋ bebi? (b) Us padi biznɛs de bitwin Jiova ɛn in wangren Pikin?

7 Wan mama bin se: “We a fɔs si mi pikin, a lɛk am wantɛm wantɛm.” Na so bɔku mama dɛn kin fil. Da fayn padi biznɛs we de bitwin mama ɛn pikin kin gro as dɛn de spɛn tɛm togɛda afta i bɔn di pikin. Fɔ sɔkul di pikin bak kin mek di padi biznɛs tayt. (Luk Fɔs Lɛta Fɔ Tɛsalonayka 2:​7.) We di mama de kia fɔ in yɔŋ bebi ɛn de tɔk to am na impɔtant tin fɔ no di tin dɛn we di yɔŋ bebi nid. (Luk Ayzaya 66:​12.) Bɔt wetin di papa fɔ du? In bak fɔ mek padi biznɛs wit in pikin. Jiova sɛt fayn ɛgzampul we i kam pan dis. Insay di Baybul buk we nem Prɔvabs, wi lan bɔt Jiova in padi biznɛs wit in wangren Pikin, we dɛn tɔk bɔt na ya se: “We PAPA GƆD bigin du in wok, na mi fɔs i mek. . . . A bin de mek i gladi ɛvride.” (Prɔvabs 8:​22, 30; Jɔn 1:​14) Semweso, papa fɔ tray fɔ mek tayt padi biznɛs wit in pikin frɔm we i de na bɛlɛ. Wan papa bin se: “Sho se yu rili lɛk am, no pikin nɔ de we go day bikɔs dɛn ɔg am ɔ kis am.”

8. Wetin mama ɛn papa dɛn fɔ ɛp dɛn pikin dɛn fɔ du frɔm di tɛm we dɛn yɔŋ?

8 Bɔt yɔŋ bebi dɛn nid ɔda tin dɛn. Frɔm di tɛm we dɛn bɔn, dɛn kin ebul fɔ lan ɛn mɛmba tin dɛn na dɛn maynd ɛn na mama ɛn papa dɛn go ɛp dɛn fɔ du dis. Wan ɛgzampul na we i kam pan langwej. We masta sabi bukman dɛn de tɔk bɔt aw pikin kin lan fɔ tɔk ɛn fɔ rid, dɛn se “i gɛt sɔntin fɔ du wit wetin di mama ɛn papa bin de du ɔ se to am we i smɔl.” Tɔk ɛn rid to yu pikin frɔm di tɛm we i yɔŋ. As tɛm de go i go want fɔ falamakata yu, ɛn i nɔ go te yu go bigin fɔ tich am aw fɔ rid. Da tɛm de, i go ebul fɔ rid bifo i bigin go skul. Dat go ɛp mɔ if yu de na kɔntri we nɔ gɛt bɛtɛ ticha dɛn ɛn pikin dɛn kin bɔku na di klasrum dɛn.

9. Us impɔtant tin mama ɛn papa dɛn nid fɔ du fɔ dɛn pikin dɛn?

9 Di fɔs tin we mama ɛn papa dɛn we na Kristian fɔ tink bɔt na fɔ ɛp dɛn pikin fɔ no bɔt Gɔd biznɛs. (Luk Ditarɔnɔmi 8:​3.) Wetin mek dɛn fɔ du dis? Na fɔ ɛp di pikin fɔ gɛt Krays in kwaliti dɛn, dat na fɔ mek i gɛt “di nyu layf.” (Lɛta Fɔ Ɛfisɔs 4:​24) Fɔ du dis dɛn nid fɔ tink bɔt fayn tin dɛn fɔ bil wit ɛn gud we dɛn fɔ bil.

TICH YU PIKIN DI TRUT

10. Us kwaliti dɛn pikin dɛn nid fɔ gɛt?

10 Di kayn tin dɛn we dɛn yuz fɔ bil os, na in kin mek i rili fayn. Di apɔsul Pɔl bin tɔk se sɔm pan di bɛst tin dɛn we pɔsin fɔ yuz fɔ bil na “gold ɔ silva ɔ dɛn fayn fayn ston lɛkɛ dayamɔn.” (Fɔs Lɛta Fɔ Kɔrint 3:​10-12) Dis ɛgzampul we Pɔl bin gi de sho di kayn kwaliti dɛn we Kristian dɛn fɔ gɛt lɛk fet, fɔ gɛt sɛns, fɔ gɛt rɛspɛkt, fɔ de biɛn Jiova ɔltɛm, fɔ lɛk Jiova, ɛn fɔ gladi fɔ du wetin i want. (Sam 19:​7-11; Prɔvabs 2:​1-6; 3:​13, 14) Aw mama ɛn papa dɛn go ɛp dɛn pikin frɔm we dɛn yɔŋ fɔ gɛt dɛn kwaliti dɛn ya? Na bay we dɛn fala di advays we Gɔd bin gi trade trade.

11. Aw di Izrɛlayt mama ɛn papa dɛn bin de ɛp dɛn pikin dɛn we i kam pan Gɔd biznɛs?

11 Jɔs bifo di Izrɛlayt dɛn go na di land we Jiova bin dɔn prɔmis dɛn, Jiova bin tɛl mama ɛn papa dɛn we na Izrɛlayt dɛn se: “Dɛn fɔ mek shɔ se dɛn nɔ fɔgɛt di lɔ dɛn; dɛn fɔ kram dɛn. . . . Dɛn fɔ mek shɔ se dɛn tich dɛn pikin dɛn di lɔ dɛn gud gud wan so dat dɛn go ebul rid dɛn we dɛn de na os, na trit, we dɛn de wok ɛn we dɛn de blo.” (Ditarɔnɔmi 6:​6, 7) So, mama ɛn papa dɛn fɔ bi ɛgzampul, padi, pɔsin fɔ tɔk to, ɛn ticha to dɛn pikin dɛn.

12. Wetin mek i impɔtant fɔ lɛ mama ɛn papa dɛn sɛt fayn ɛgzampul?

12 Sɛt ɛgzampul. Fɔs, Jiova bin se: “Dɛn fɔ mek shɔ se dɛn nɔ fɔgɛt di lɔ dɛn; dɛn fɔ kram dɛn.” Dɔn i tɔk bak se dɛn fɔ “tich dɛn pikin dɛn di lɔ dɛn gud gud wan.” So na di mama ɛn papa dɛn fɔs fɔ no Gɔd in lɔ dɛn. Di mama ɛn papa fɔ lɛk di tru tin dɛn we dɛn de lan bɔt Jiova ɛn wetin dɛn lan fɔ sho pan di we aw dɛn de liv. Datɛnde, dɛn go rili ebul fɔ tich di pikin dɛn. (Prɔvabs 20:​7) Wetin mek? Na bikɔs pikin dɛn kin fala wetin dɛn de si mɔ pas wetin dɛn kin yɛri.—Lyuk 6:​40; Fɔs Lɛta Fɔ Kɔrint 11:​1.

13. Aw mama ɛn papa dɛn go falamakata Jizɔs we i kam pan aw fɔ pe atɛnshɔn to dɛn pikin dɛn?

13 Bi dɛn padi. Jiova bin tɛl mama ɛn papa dɛn we na Izrɛlayt dɛn fɔ se: “Dɛn fɔ mek shɔ se dɛn tich dɛn pikin dɛn di lɔ dɛn gud gud wan so dat dɛn go ebul rid dɛn we dɛn de na os, na trit, we dɛn de wok ɛn we dɛn de blo.” Dis min se mama ɛn papa dɛn fɔ spɛn tɛm wit dɛn pikin dɛn ilɛk uskayn wok dɛn de du. Jizɔs bin sho klia wan fɔ se pikin dɛnsɛf nid in tɛm. As di tɛm de nia fɔ lɛ Jizɔs dɔn in prichin wok, “sɔm pipul bin kɛr dɛn pikin go to Jizɔs fɔ mek i put an pan dɛn ed ɛn blɛs dɛn.” Wetin Jizɔs bin du? I “tot di pikin dɛn, put in an pan dɛn ed ɛn blɛs dɛn.” (Mak 10:​13, 16) Tink bɔt dis, di tɛm fɔ lɛ Jizɔs day bin dɔn de nia. Bɔt stil i bin spɛn tɛm wit dɛn pikin ya ɛn pe atɛnshɔn to dɛn. Dis na fayn ɛgzampul!

14. Wetin mek i impɔtant fɔ lɛ mama ɛn papa spɛn tɛm wit dɛn pikin?

14 Bi pɔsin fɔ tɔk to. We yu spɛn tɛm wit yu pikin, dat go ɛp yu fɔ tɔk wit am. Di mɔ yu de tɔk wit am, na di mɔ yu go ebul fɔ no uskayn pɔsin i rili de bi. Mɛmba se, fɔ spɛn tɛm wit yu pikin nɔ jɔs min se na yu nɔmɔ fɔ de tɔk. Wan mama na Brazil bin tɔk se: “A bin nid fɔ lan aw fɔ lisin wit ɔl mi at.” Di bɛnifit we i bin gɛt na dat in pikin bigin tɛl am bɔt wetin de na in at.

15. Wetin una nid fɔ tink bɔt we i kam pan aw una fɔ ɛnjɔy unasɛf?

15 Pikin dɛn nid ‘tɛm fɔ laf, tɛm fɔ gladi’ ɛn tɛm fɔ ɛnjɔy dɛnsɛf. (Ɛkliziastis 3:​1, 4; Zɛkaraya 8:​5) Pikin dɛn go ɛnjɔy dɛnsɛf mɔ if dɛn mama ɛn papa jɔyn dɛn fɔ du am togɛda. I sɔri fɔ no se na bɔku famili dɛn, fɔ ɛnjɔy min fɔ wach tɛlivishɔn nɔmɔ. Pan ɔl we sɔm tɛlivishɔn program dɛn kin mek pipul dɛn ɛnjɔy dɛnsɛf, bɔku pan dɛn kin tich pipul dɛn bad abit dɛn, ɛn fɔ wach tɛlivishɔn de mek di famili nɔ ebul fɔ tɔk bɛtɛ. So i go bɛtɛ lɛ yu du tin dɛn we go ɛp yu pikin dɛn, lɛk fɔ siŋ, fɔ ple gem, fɔ kip kɔmpin wit padi dɛn, ɛn fɔ go waka na fayn fayn ples dɛn. Tin dɛn lɛk dis kin ɛp fɔ mek una rili tɔk mɔ.

16. Wetin mama ɛn papa dɛn fɔ tich dɛn pikin dɛn bɔt Jiova? Aw dɛn fɔ du am?

16 Bi dɛn ticha. Jiova bin tɛl mama ɛn papa dɛn se: “Dɛn fɔ mek shɔ se dɛn tich dɛn pikin dɛn di lɔ dɛn gud gud wan.” Di vas we de bifo sho wetin fɔ tich ɛn aw fɔ tich. Fɔs “dɛn fɔ lɛk PAPA GƆD wit ɔl dɛn at, wit ɔl dɛn sol ɛn wit ɔl dɛn trɛnk.” (Ditarɔnɔmi 6:​5) Dɔn “dɛn fɔ . . . tich dɛn pikin dɛn di lɔ dɛn.” Tich di pikin dɛn fɔ rili lɛk Jiova ɛn in lɔ dɛn. (Luk Di Ibru Pipul Dɛn 8:​10) So Jiova de tɛl yu se di bɛst we fɔ ɛp yu pikin dɛn fɔ gɛt fayn kwaliti dɛn na we yu tich dɛn bɔt Jiova ɔltɛm. Dis min se ɔltɛm, yu fɔ de stɔdi di Baybul wit dɛn.

Pikchɔ dɛn na pej 57

Mama ɛn papa, bi ɛgzampul, padi, pɔsin fɔ tɔk to, ɛn ticha

17. Wetin mama ɛn papa dɛn nid fɔ ɛp dɛn pikin dɛn fɔ du? Wetin mek dɛn fɔ du dat?

17 Bɔku mama ɛn papa dɛn no se fɔ tich pikin nɔ kin izi. Di apɔsul Pita bin ɛnkɔrej in kɔmpin Kristian dɛn fɔ se: “Una fɔ tan lɛkɛ bebi we jɛs bɔn, we want milk ɔltɛm; na so unasɛf fɔ want fɔ yɛri Gɔd in wɔd, ɔltɛm.” (Pita In Fɔs Lɛta 2:​2) We Pita yuz di wɔd “want,” dat de sho se we bɔku pikin dɛn de gro, dɛn nɔ kin bisin tumɔs fɔ lan bɔt Gɔd. Mama ɛn papa dɛn fɔ fɛn we dɛn fɔ mek dɛn pikin dɛn want fɔ lan bɔt Gɔd.

18. Wetin na sɔm pan di we dɛn we Jizɔs bin de yuz fɔ tich we mama ɛn papa dɛn fɔ falamakata?

18 Jizɔs bin de yuz parebul dɛn we i bin de tich fɔ mek pipul dɛn ɔndastand. (Mak 13:​34; Lyuk 10:​29-37) Dis na fayn we fɔ tich pikin dɛn. Yuz stori dɛn we rili fayn, lɛk di wan dɛn we de na Mi Baybul Stori Buka fɔ tich dɛn wetin di Baybul se. Mek lɛ di pikin dɛnsɛf du sɔntin. Mek lɛ dɛn drɔ pikchɔ dɛn ɛn akt sɔm pan di stori dɛn we de na di Baybul. Dɔn Jizɔs bin de yuz kwɛstyɔn dɛn. (Matyu 17:​24-27) Falamakata Jizɔs we una de du famili wɔship. Yuz di say na di jw.org Wɛbsayt we de fɔ pikin dɛn fɔ tich dɛn. Nɔ jɔs tɛl dɛn wan pan Gɔd in lɔ dɛn; aks dɛn kwɛstyɔn dɛn lɛk, Wetin mek Jiova gi wi dis lɔ? Wetin go apin if wi du wetin i se? Wetin go apin if wi nɔ du wetin i se? Dɛn kayn kwɛstyɔn dɛn ya de ɛp pikin fɔ tink gud wan bɔt aw Gɔd in lɔ dɛn gud ɛn aw dɛn de bɛnifit wi.—Ditarɔnɔmi 10:​13.

19. If mama ɛn papa dɛn du wetin di Baybul se we dɛn de mɛn dɛn pikin dɛn, aw dat go bɛnifit dɛn pikin dɛn?

19 If yu sɛt fayn ɛgzampul, yu bi padi, yu bi pɔsin fɔ tɔk to, ɛn yu bi ticha, yu go ɛp yu pikin frɔm we i smɔl fɔ gɛt tayt padi biznɛs wit Jiova Gɔd. Dis tayt padi biznɛs go ɛnkɔrej yu pikin fɔ gladi we i bi Kristian. I go tray fɔ du wetin i de lan pan ɔl we in kɔmpin dɛn go de mɔna am fɔ du tin we Gɔd nɔ want. Ɛp yu pikin ɔltɛm fɔ valyu dis fayn padi biznɛs wit Gɔd.—Prɔvabs 27:​11.

PIKIN NID TRENIN

20. Wetin na trenin? Aw fɔ du am?

20 Trenin na tin we de kɔrɛkt wetin de na di maynd ɛn di at. Pikin dɛn nid am ɔltɛm. Pɔl bin advays papa dɛn “fɔ gi dɛn [pikin dɛn] Kristiɛn trenin.” (Lɛta Fɔ Ɛfisɔs 6:​4) Mama ɛn papa dɛn fɔ tren dɛn pikin dɛn wit lɔv, jɔs lɛk aw Jiova de du. (Di Ibru Pipul Dɛn 12:​4-11) We yu de kɔrɛkt pɔsin, yu fɔ sho se yu lɛk am ɛn yu fɔ ɛksplen to am wetin mek yu de kɔrɛkt am. Na dat mek di Baybul se wi fɔ “lisin to” advays. (Prɔvabs 8:​33) Aw fɔ tren pikin?

21. Us advays dɛn de na di Baybul we mama ɛn papa dɛn fɔ tink bɔt we dɛn de tren dɛn pikin dɛn?

21 Sɔm mama ɛn papa dɛn kin tink se fɔ tren pikin dɛn jɔs min fɔ trɛtin dɛn, ala pan dɛn, ɔ fɔ ivin tɛl dɛn bad wɔd. Bɔt we Pɔl bin de tɔk bɔt fɔ tren pikin, i bin advays papa dɛn se: “Una nɔ fɔ du una pikin dɛn tin we go mek dɛn vɛks.” (Lɛta Fɔ Ɛfisɔs 6:​4) Di Baybul ɛnkɔrej ɔl Kristian dɛn “nɔ fɔ mek plaba, . . . nɔ [fɔ] de tek pawa tɔk to dɛn wan we nɔ si wit am.” (Sɛkɛn Lɛta To Timoti 2:​24, 25) Pan ɔl we mama ɛn papa we na Kristian dɛn fɔ min wetin dɛn de tɔk, dɛn fɔ tray fɔ du wetin dis vas se we dɛn de tren dɛn pikin dɛn. Sɔntɛnde, i nɔ du fɔ jɔs tɔk to di pikin, nid go de fɔ pɔnish am.—Prɔvabs 22:​15.

22. If nid de fɔ pɔnish pikin, wetin mama ɛn papa fɔ ɛp am fɔ ɔndastand?

22 Ɔl pikin difrɛn ɛn una go nid difrɛn we fɔ tren dɛn. Sɔm pikin dɛn “nɔ izi fɔ tek kɔrɛkshɔn we yu de tɔk to am.” If yu pɔnish dɛn kayn pikin ya wan wan tɛm we i du bad, dat go ɛp fɔ mek i kɔmɔt fayn. (Prɔvabs 17:​10; 23:​13, 14; 29:​19) Bɔt di pikin fɔ ɔndastand wetin mek yu de pɔnish am. Di Baybul se: “Fɔ bit pikin ɛn kɔrɛkt am de mek i lan.” (Prɔvabs 29:​15; Job 6:​24) Bɔt yu fɔ no aw fɔ pɔnish pikin. Jiova bin tɛl in pipul dɛn se: “A go disiplin una bay wetin una du.” (Jɛrimaya 46:​28b) Di Baybul nɔ sɔpɔt fɔ se mama ɛn papa dɛn fɔ vɛks we dɛn de bit di pikin ɔ fɔ bit am te i wund ɔ ivin skrap am.—Prɔvabs 16:​32.

23. Wetin di pikin fɔ ebul no we in mama ɛn papa pɔnish am?

23 We Jiova bin de wɔn in pipul dɛn fɔ se i go pɔnish dɛn, i bin fɔs tɛl dɛn se: “Nɔ fred, . . . bikɔs a de wit [una].” (Jɛrimaya 46:​28a) So, we mama ɛn papa dɛn si nid fɔ pɔnish pikin, dɛn nɔ fɔ du am di we we go mek di pikin fil se dɛn nɔ bisin bɔt am. (Lɛta Fɔ Kɔlɔse 3:​21) Bɔt di pikin fɔ no se in mama ɛn papa pɔnish am bikɔs dɛn de ‘wit am.’

PROTƐKT YU PIKIN FRƆM BAD TIN

24, 25. Us bad tin de apin to pikin dɛn we mek mama ɛn papa dɛn fɔ protɛkt dɛn?

24 Bɔku pipul dɛn we dɔn big kin mɛmba di tɛm we dɛn bin smɔl as tɛm we dɛn bin gladi. Dɛn kin mɛmba se dɛn bin sef, dɛn bin shɔ se dɛn mama ɛn papa dɛn go kia fɔ dɛn ilɛk wetin apin. Mama ɛn papa dɛn want dɛn pikin dɛn fɔ fil da we de, bɔt insay di wɔl we wi de tide usay bɔku pipul dɛn nɔ de du wetin rayt, i nɔ izi fɔ mek pikin dɛn fil sef.

25 Wan bad bad tin we dɔn bɔku dis biɛn tɛm na we big pipul dɛn de rep smɔl smɔl pikin dɛn. Insay Maleshya, ripɔt dɔn sho se fɔ ledɔm wit smɔl smɔl pikin dɛn dɔn bɔku pas aw i bin de bi. Insay Jamani, dɛn kin rep lɛk 300,000 pikin dɛn so ɛni ia, dɔn insay wan Sawt Amɛrika kɔntri ripɔt dɔn sho bak se na lɛk 9,000,000 pikin dɛn so dɛn kin rep. I sɔri fɔ no se di wan dɛn we kin rep dɛn pikin ya na pipul dɛn we de na dɛn famili ɛn na pipul dɛn we di pikin dɛn sabi ɛn biliv. Bɔt na mama ɛn papa dɛn fɔ protɛkt dɛn pikin dɛn. Aw mama ɛn papa dɛn go du dat?

26. Wetin na sɔm we dɛn we mama ɛn papa dɛn go mek dɛn pikin dɛn sef? If mama ɛn papa dɛn tich dɛn pikin dɛn bɔt mami ɛn dadi biznɛs, aw dat go protɛkt di pikin dɛn?

26 Dɛn dɔn kam fɔ no se na pikin dɛn we nɔ no bɛtɛ tin bɔt mami ɛn dadi biznɛs na dɛn mɔ dɛn kin rep, so di men tin we go ɛp dɛn na we dɛn tich dɛn bɔt mami ɛn dadi biznɛs frɔm we dɛn smɔl. We yu no bɔt sɔntin dat “go mek yu nɔ du di rɔŋ tin. I go kɔba yu frɔm dɛn mɔtalman we na fɔ tɔk bad tin nɔmɔ dɛn sidɔm fɔ.” (Prɔvabs 2:​10-12) Wetin dɛn fɔ no bɔt? Dɛn fɔ no bɔt di advays dɛn we de na di Baybul, fɔ no wetin rayt ɛn wetin rɔng. Pikin dɛn fɔ no bak se sɔm big pipul dɛn kin du bad tin dɛn ɛn dɛn nɔ nid fɔ du bad tin we big pipul dɛn tɛl dɛn fɔ du. (Luk Daniɛl 1:​4, 8; 3:​16-18.) Nɔ jɔs tɔk to di pikin bɔt mami ɛn dadi biznɛs wan tɛm nɔmɔ. Bɔku pikin dɛn kin ebul fɔ mɛmba sɔntin we dɛn de ripit am to dɛn. As di pikin dɛn de big, di papa fɔ ɔndastand se in gyal pikin go nid tɛm we i nɔ go want lɛ ɛnibɔdi ambɔg am, ɛn di mama sɛf fɔ ɔndastand dat bɔt in bɔy pikin. Dis go ɛp di pikin fɔ ɔndastand aw insɛf fɔ sho rɛspɛkt to ɔda pɔsin. So wan pan di bɛst we fɔ protɛkt yu pikin frɔm pipul dɛn we de du bad na we mama ɛn papa dɛn wach wetin dɛn pikin dɛn de du.

FALA DI ADVAYS DƐN WE GƆD GI

27, 28. Udat na di men Pɔsin we go ɛp mama ɛn papa dɛn fɔ mɛn dɛn pikin?

27 Na tru se fɔ tren pikin frɔm we i smɔl nɔ kin izi, bɔt mama ɛn papa dɛn we na Kristian dɛn fɔ no se nɔto dɛn nɔmɔ de tren dɛn pikin. Trade trade insay di jɔj dɛn tɛm, we wan man we nem Manoa kam fɔ no se i de kam bi papa, i bin aks Jiova fɔ sho am aw fɔ mɛn di pikin. Jiova bin ansa in prea.—Di Jɔj Dɛm 13:​8, 12, 24.

28 Semweso, as mama ɛn papa dɛn we na Kristian dɛn de mɛn dɛn pikin dɛn, dɛn fɔ pre to Jiova fɔ ɛp dɛn. Fɔ mek mama ɛn papa dɛn mɛn pikin nɔ kin izi, bɔt dɛn go gɛt bɔku bɛnifit. Wan mama ɛn papa we de na Away bin tɔk se: “Yu gɛt 12 ia fɔ mɛn yu pikin, bifo i rich di tɛm we i kin fil se i dɔn big. Bɔt if yu wok tranga wan fɔ du wetin di Baybul se, yu go gɛt gladi at di tɛm we di pikin go dɔn disayd fɔ insɛf fɔ sav Jiova.” (Prɔvabs 23:​15, 16) We yu pikin disayd fɔ du dat, yusɛf go ebul fɔ tɔk klia wan se: “Pikin na blɛsin we PAPA GƆD de gi.”

a Na Jiova Witnɛs dɛn mek dis buk.

AW DƐN ADVAYS YA WE DE NA DI BAYBUL GO ƐP . . . MAMA ƐN PAPA DƐN FƆ TREN DƐN PIKIN DƐN?

Abop pan Jiova.—Prɔvabs 3:​5.

Kia fɔ yu famili.—Fɔs Lɛta To Timoti 5:​8, NW.

Jiova na Papa we lɛk in Pikin.—Prɔvabs 8:​22, 30.

Na mama ɛn papa dɛn fɔ tich dɛn pikin dɛn.—Ditarɔnɔmi 6:​6, 7.

Nid de fɔ tren pikin.—Lɛta Fɔ Ɛfisɔs 6:​4.

FAYN WE FƆ TREN PIKIN

Wan fayn we fɔ tren pikin na fɔ mek shɔ se di pikin no se wetin i du na bad tin. (Lɛta Fɔ Galeshya 6:​7; luk Ɛksodɔs 34:​6, 7.) Fɔ ɛgzampul, if pikin dɔti ples, mek lɛ insɛf klin de, dat go mek i no se wetin i du nɔ fayn. Wetin fɔ du if i du bad tin to pɔsin? We yu mek lɛ i beg di pɔsin, dat go ɛp am nɔ fɔ du am igen. Ɔda we fɔ tren pikin we go ɛp am, na we yu nɔ alaw am fɔ gɛt sɔntin we i fɔ gɛt ɔ fɔ du sɔntin we i want fɔ du. Dat go mek di pikin lan se i mek sɛns fɔ du wetin rayt ɔltɛm.

    Krio Buk, Magazin, ɛn Ɔda Tin Dɛn (2010-2025)
    Lɔg Awt
    Lɔg In
    • Krio
    • Sɛn
    • Arenj am di we aw yu want
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Wetin Yu Fɔ No Bifo Yu Yuz Dis Wɛbsayt?
    • Prayvesi Pɔlisi
    • Prayvesi Sɛtin Dɛn
    • JW.ORG
    • Lɔg In
    Sɛn