‘Saŋgala . . . Mɛlɛka Yaawɛɛ!’ Le Yɛɛ?
‘Saŋgala . . . Mɛlɛka Yaawɛɛ. . . . I cho bɔɔ suɛi kɔl kɛndɛ, nduyɛ mi i wa suɛi bɛnda le ndu saŋgalaa.’—SAM 147:1.
1-3. (a) A teleŋ kuɛɛ nda poonyiaa yɛ Sam 147? (b) Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o Sam 147 niŋ?
MIŊ saŋgala waŋndo daandi daandi o bii fau te nyɛ o dimi wo ɔɔ nyɛ o tosa wo hɛnaŋ naa pɛ tau. Nuawɔ niko se mɛɛ hei nyindu naa le Chɛhowa Mɛlɛka saŋgalaa yɛ! Ŋ saŋgala ndu le kpaaya ndɔ bɛndoo, o naŋ cha o nyɛm o toosiaa woŋ niŋndo. Nduyɛ miŋ saŋgala ndu le kaala yiŋgoloŋ o nɔ le naa wo, o naŋ cho chɔɔ o sala soliaŋ Po ndɔɔ niŋndo.
2 Te ŋ nua pɛ Sam 147, miŋ che kpendekele maa wana poonyiaa chondei heiyo ndoo nɔ yeemɛi yiŋgoloŋnde le Chɛhowa saŋgalaa. Mbo dɛɛniaa vɛlɛ acheleŋnda le ma saŋgala Mɛlɛka a ndu latulu.—Nuawɔ Sam 147:1, 7, 12.
3 Ŋ sina wana poonyiaa Sam 147 wo le. Kɛ wana che pɛ maa wana poonyiaa chondei heiyo wa achal teleŋ Isɔluɛiya miiŋgu Chulusɛlɛm ndo, mɛɛ Chɛhowa soli nda o chɛleŋ niŋ Babilɔŋ. (Sam 147:2) Le mɛɛ wanaa Chɛhowaa miiŋgu vɛlɛ ndu piɛiyo o lɛŋnde ndaleŋ niŋ yɛ wana poonyiaa ŋchondoo hoo saŋgala Chɛhowa ni. Mi wana poonyiaa ŋchondoo hoo chɔɔlu sabula cheleŋ chɔm le Chɛhowa saŋgalaa. Sabula kuɛɛ? Nduyɛ ɔɔ sabula ŋ nɔ le “Saŋgalaa . . . Mɛlɛka Yaawɛɛ” laŋ?—Sam 147:1.
CHƐHOWA NYƆƆLU WANAA CHO A KƆLTA TAMBƐILAŊ NDA
4. Mɛɛ Masaa Sailɔɔ soli Isɔluɛiya Babilɔŋ, vɛɛ kɔllo wa yɛ nda, nduyɛ le yɛɛ?
4 Yiyaŋndɔ mɛɛ kɔllo wa Isɔluɛiya yɛ teleŋ nda wa o biyɔɔ niŋ Babilɔŋ ndo. Mi wanaa kuɛ a nda loŋnda siiŋguu nda nyɛ mamaa, ma dimul nda aa, “La solul naa chondoŋ a Chulusɛlɛm okɔɔ.” Kɛ yeemɛi ve Chuuwa le chondii soli le kanifuule, Chulusɛlɛm, chiee ke nda nyaale bɛndoo wo wa o tambɛi. (Sam 137:1-3, 6) Kɔltaŋ la wa nda la tambɛi pɛ, nduyɛ ndaa yeema kɔl dɛɛniaa. Kɛ a mɛɛ Diom Mɛlɛkaa dimi yɛ koni, mi Chɛhowa mala wanaa nduaa. Vɛɛ ndoo mala yɛ nda? Mi Masaa Sailɔɔ o Paasiaa niŋ yam Babilɔŋ a chɔuwo nduyɛ mbo dimi a Chɛhowa okɔɔ aa, “Mbo ke ya dioo le mi teŋgul ndu chiɛiyo Chulusɛlɛm.” Mi Sailɔɔ dimul vɛlɛ Isɔluɛiya aa, “Wana o wana wa nya tɛɛŋ mbo wa wana Mɛlɛka pɛ, maa Mɛlɛka Yaawɛɛ, Mɛlɛka ndɔɔ o wa latulu a ndu fɔ. Le mbo tiu ba mbo miiŋgu.” (Koloniko Diiŋ Ndɔɔ 36:23) Hei wa bɔɔ suɛi kɔl dɛɛniaa le Isɔluɛiyaa wa o Babilɔŋ niŋnda!
5. Yɛɛnɛ wana ŋchondoo ndoo dimi yɛ a kpaaya Chɛhowa nɔ le kɔltaŋ nyɔɔloo wo okɔɔ?
5 O cho ko kaaleŋ Isɔluɛi le Chɛhowa dɛɛniaa kɔllo le, kɛ mbo dɛɛniaa Isɔluɛiya kɔltaŋ a pilɛŋ pilɛŋnda kpou. Nyɛ pilɛ koŋ kpe Chɛhowa tosa hau a naa ni. Mi wana ŋchondoo poonyiaa a Mɛlɛka okɔɔ maa “wanaa cho a kɔlta tambɛilaŋ nda, mbo nyɔɔlu nda kɔltaŋ niŋ, nduyɛ mbo soli nda o kpɔkɔsila nda cho niŋ ndaŋ.” (Sam 147:3) Te ŋ wa pɛ a naa ɔɔ miŋ wa a kɔl tambɛiyo, ŋ nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa buulaŋ le naa. Chɛhowa nɔ yeemɛi le naa kɔllo dɛɛniaa nduyɛ mbo siŋgi saŋga cho naa o kɔltaŋ niŋndo. (Sam 34:18; Aisaya 57:15) Mbo ke naa taasioo a yoomuaŋ le halikpeŋ miŋ nɔla bahawɛila komal naalaŋ biuwɔŋndo.—Chemisi 1:5.
Chɛhowa nɔ yeemɛi le naa kɔllo dɛɛniaa nduyɛ mbo mala naa le sinaŋndo nyɛkɛndɛi
6. Vɛɛ naŋ sɔla yɛ tɔnɔɔ o nyɛ wana ŋchondoo dimi o Sam 147:4 niŋndo? (Tofa fotueiyo o peele naŋ kandu leŋ choo.)
6 Okoŋ kɔɔli, mi wana ŋchondoo tofa halaa okoŋ, mbo dimi a Chɛhowa okɔɔ maa mbo “chɔm looŋ cho o halaa niŋ choo choo woŋ” nduyɛ “mbo veelu muŋ diolaŋ ŋ pilɛŋ pilɛŋ.” (Sam 147:4) Wana ŋchondoo ndoo nɔla mbo che looŋ, kɛ ndoo sina mɛɛ ŋ cho bolle pilɛ yɛ le. Hau, wanaa pɛɛku a nyɔɔŋ okɔɔ wa sina maa looŋ kundaŋ naŋ cha woŋ cho o biiliɔŋndaŋ niŋ. Kɛlɛŋgaa looŋ kundaŋ cheleŋ o halaa niŋ cho biiliɔŋndaŋ o biiliɔŋndaŋ niŋ. Waŋchieeya tiuba ma chɔm looŋ kpou le, kɛ Wana Toosiaa ndu nɔla. Nduyɛ pɛŋ, i kɛ kɛ fee o sina ndi nyɛkɛndɛ walaŋ. Lelaŋ pɛŋ o ke muŋ kpou diolaŋ ni. (Kɔliŋtiaŋ Tasoo 15:41) Te Mɛlɛka sina pɛ naa luei kɛ kɛ fee cho wa, mɛɛ num bɛɛ o sina num. Lɔɔlɔɔ fee o sina fonda kpeekpei ŋ cho wo, nyɛ cho num o kɔl lo, vɛlɛ a nyɛ ŋ hau ba le ndu wo!
7, 8. (a) Yɛɛ Chɛhowa sina yɛ a naa okɔɔ? (b) Taamaselii kuɛɛ Chɔm yɛ maa wana inyiɛɛyo Chɛhowa cho ni?
7 Chɛhowa sina nyɛ cho num choo wo, nduyɛ o nɔ kpaayaa le num malaa a bahawɛila numndaŋ. (Nuawɔ Sam 147:5.) Ma yiyaŋ maa bahawɛi cho num choo wo o lusul bɔɔ nduyɛ maa a nɔla ma biunuŋ ndu le. Chɛhowa sina naa kpaaya naa kunduŋ nda, “o sina maa a puuloo o toosiaa naa ni.” (Sam 103:14) Wanaa lahakiaa naŋ cho ni, lelaŋ miŋ tosa biondɔŋ pilɔɔ daandi daandi. Nduyɛ le hei, miŋ tambu kɔl. Lepum miŋ kel suei le nyɛ naŋ dimi wo, yeemaŋ wɔɔŋ wa naa o kɔl loŋ, ɔɔ paŋala wa naa o kɔl lo! Chɛhowa ndu tosa biondɔŋ te, kɛ o sina nyɛ cho naa o kɔllo walaŋ.—Aisaya 40:28.
8 Kani bɛɛ a che niŋ mɛɛ Chɛhowa soliŋ kpaaya ndɔɔ kpeku le num solioo o nyɛpalaa niŋ yɛ? (Aisaya 41:10, 13) Mi hei yɔŋnuŋ ndepilɛnɔ kɔɔfanɔ pilɛ diolaŋ Kiyoko. Mɛɛ o kuɛ o viomɔɔ sɛnɛiyo bɛŋgu, mbo tambu kɔllo tau. Kɛ vɛɛ Kiyoko looku yɛ sina maa Chɛhowa sina bahawɛila ndɔlaŋ? O kunda ndɔ sɛnɛiyo niŋ, waŋnda wa loŋ tau a ndaa sina nyɛ wa ndu kɔllo paaliaŋndo wo. Mbo sinaŋ maa Chɛhowa wa ndu dimullo aa, “I kaala num, o cho ko le mɛɛ ŋ cho kɔɔfanɔɔ yɛ le, kɛ le mɛɛ ŋ cho chua nuu, nduyɛ ma yɔŋguŋ o yalo yɛ. I yeema ma tuei yoomu numndo yeela maa Seiyaa niaa opilɛ!” Vɛɛ Chɛhowa chɔm yɛ num maa “sinapɛŋgu ndɔɔ nɔ lamɛɛlu le”?
CHƐHOWA KE NAA NYƐ NAŊ HAU BA WO
9, 10. O nɛi sɔvɛ bɛndu kuɛɛ choo Chɛhowa mala yɛ naa? Chɔmndɔ taamaseliiyo.
9 Naa kpou yeema nyɛdiaa, nyɛ chuɛɛnaŋndo, a naa lɔlaa. Kɛlɛŋgaa ma buulaŋ te a sɔla niŋ pɛ nyɛdiaa tau le dioo. Kɛ Chɛhowa toosiaa lɛŋndeŋ le mi le soli nyɛdiaa tau le naa kpou. Nduyɛ, te “basabasakuendiaa chuauwa a wa chaŋndo a yiaaŋ pɛ, ndu ke nda nyɛ diaa ni ma de.” (Nuawɔ Sam 147:8, 9.) Te Chɛhowa ke wɔ pɛ basabasakuendiaa nyɛdiaa le dioo, ɔɔ niŋ naa? Ŋ nɔ tiindaŋndo maa o cho naa ke nyɛm naŋ hau ba woŋ.—Sam 37:25.
10 I hiou kpou ve, mi Chɛhowa ke naa nyɛ naŋ hau ba le tiindaŋ naa kɛsioo o kala poŋndo. Nduyɛ mbo ke naa “kɔl nyulu Mɛlɛka yɔŋgu wo o wana chiee nɔla mbo sina bɛɛ pɛŋgu le wo.” (Filipiaŋnda 4:6, 7) Mi puaapilɛnɔɔ diolaŋ Mutsuo nda laa ndɔ cha mi Chɛhowa mala nda. Mɛɛ lɛŋnde nyiiya o mɛŋndaŋ bɛŋgu leŋ le koŋ Chepaŋ o wɔsi 2011 niŋ, mi piɔmndo biandu nda mɛɛ nda hel o chiɛi ndaa choo. O paale leŋ choo, sɔŋgɔ nyɛ o nyɛ ndaa nɔ, mbo hialuŋ nda. O nyumndaŋ niŋ nda lɔl ni o chiɛi ndaa niŋ, nduyɛ o fondaŋ nyulu vili vilioo. Mɛɛ paaleŋ le sɛ, ma nuuviaa nyɛ ke nda kɔl dɛɛniaa wo. Nyɛ nda saaluŋ kinɛiyo wa Yau iWɔsi Seiyaa Chɛhowaa le wɔsi 2006 ni. Mɛɛ Mutsuo muli pei, mbo cha suɛi lebolle aa, “Lɛŋnde Nyiiyaaleŋ o Mɛŋndaŋ Bɛŋgu, Le Dii Waŋnda Diyɔɔ Bɛndoo Leŋ.” Buŋgɛi keŋ wa suɛi a lɛŋnde nyiiyaale yɔŋnuŋ o mɛŋndaŋ bɛŋgu o Sumata niŋ o wɔsi 2004 niŋndo. Mi le tɛɛmbuu nyɔɔŋ a yoomula waŋnda mbo hiau ba o ba cheleŋ. Mi Mutsuo nda laa ndɔ tuisi mɛmiaŋ kpasu kpasu mɛɛ nda veelu diomndaŋ a puaapiliaa a ndepiliaa ndaa okɔɔ. Ma yiyaŋ maa Chɛhowa wa nda kioo kɔl dɛɛniaa kpeekpei ndaa yeema wo ni. Mi Chɛhowa mala vɛlɛ nda o nɛila cheleŋ niŋ. Mi puaapiliaa ndaa o fondaŋ nda cheleŋ o Chepaŋ niŋ ke nda nyɛdiaa a nyɛ chuɛɛnaŋndo. Kɛ nyɛ hiou nda yoomuaŋ ke kpou wo wa teleŋ kɔɔnaa yɔŋ puaapiliaa o kundaa niŋ le nda yilɔɔ wo. Mi Mutsuo dimi aa, “Mi yiyaŋ maa Chɛhowa wa wana o wana fee ikɛi kpɛɛluŋ nduyɛ mbo wa naa malaa. Nuawɔ kɔl dɛɛniaa se!” Mɛlɛka ke naa fɛŋ nyɛ naŋ yeema le tiindaŋ naa kɛsioo o kala poŋndo, okoŋ kɔɔli, mbo buulaŋ niko le bahawɛila naala ŋdial taŋ.
A SƆLA TƆNƆƆ O MALA MƐLƐKAA NIŊ
11. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le tɔnɔɔ sɔlaa o mala Mɛlɛkaa niŋ?
11 Chɛhowa dimi maa “wanaa tusi nda pila toolo wa, mbo heelu nda tema.” O kaala naa nduyɛ o cho lɔɔlɔɔ o bɛɛndiaŋ le naa malaa. (Sam 147:6a) Vɛɛ naŋ sɔla yɛ tɔnɔɔ o mala ndɔɔ niŋ? Mɛɛ mi chaŋyɛi naa ndaa tɛɛŋ wa ikala poŋ. Le mi keŋ yɔŋnuŋ, mɛɛ miŋ wa wanaa tuisiaŋ. (Sɛfanaya 2:3) Chɛhowa wanaa tuisiaŋnda tiindaŋ ni le kafala kɛ kɛ chiiyo, a nyɛ nda palaa. Chɛhowa hini kɔl a nda.
12, 13. (a) Le tɔnɔɔ sɔlaa o mala Mɛlɛkaa niŋ, yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ kpakpala? (b) Nɛɛnɛ Chɛhowa hini yɛ kɔl a ndu?
12 O baa opilɔɔ choo, “wanaa dɛnɛ wɔɔŋnda nda, mbo tɛɛmbuu nda.” (Sam 147:6b) Ŋ yeema mi hei yɔŋnuŋ naa le! Ŋ yeema mi Mɛlɛka chɔm naa kaala ndɔ cho lefafɛɛŋ ndo. Lelaŋ, ŋ nɔ miŋ tul nyɛ o tul leyɛ wo leyɛ. (Sam 97:10) Le taamaseliiyo, ŋ nɔ miŋ tul kaa ihini nɔɔlɛiyo leyɛ. Hoo sim ni maa ŋ nɔ miŋ kpakpala nyɛ o nyɛ nyindu naa le keŋ tosaa, mɛɛ wunduaŋ a fotueila tum fondolaŋ nuaa cho naa yɛ. (Sam 119:37; Maatiu 5:28) Chɔulaba kala kalaa pila hei wa lepum ni. Kɛ o cho chɔulaba kɛndɛ kanifuule, miŋ sɔla sala Chɛhowaa.
13 Ŋ nɔla miŋ tosa chɔulabaa hoo a ba naa le. Ŋ nɔ miŋ tiindaŋ Chɛhowa. O naŋ pa kɔl te ŋ tiindaŋ pɛ o nyɛm waŋchieeya handu kɔllo choo le nda malaa woŋ? Sako, Chɛhowa hini kɔl a “dialluŋ kalaŋ” suaa nɔ woŋ te. Baa ŋ nɔ pa miŋ dɔu tiindaŋndo o naapila niŋ ɔɔ wanaa cheleŋ? “Kpaaya” waŋndo “tosa mbo hini kɔl te.” (Sam 147:10) Kɛ, ŋ nɔ miŋ lambaŋ piɛileŋ o Chɛhowa lo le malaa nduyɛ miŋ nyɔɔlu ndu le dialuŋ naŋ vilɛiyoŋ malɔɔ. Fɛɛŋ bɛɛ Chɛhowa saŋga a piɛile waa naa tueiyɔɔ le. “Wanaa ke Mɛlɛka Yaawɛɛ bɛɛleŋ, nduyɛ ma duau tiindaŋ ndaa o kaala ndɔ cho le teleŋ o teleŋ ndo niŋ nda, nda tosa ni mi Mɛlɛka o hini kɔl.” (Sam 147:11) Le mɛɛ o chɔm lo lechoo wo nduyɛ mbo kaala naa yɛ, ŋ sina maa o cho hiouwɔɔ lachi a naa malaa le yeemaŋ naŋ wɔɔŋndoŋ tiuwo ba.
14. Tiindaŋ yɛɛ wana ŋchondoo ndoo nɔ yɛ?
14 Chɛhowa ke naa tiindaŋndo maa te bahawɛiyo komal naa pɛ, o cho naa mala. Mɛɛ Isɔluɛiya miiŋgu Chulusɛlɛm, mi wana ŋchondoo yiyaŋ a mɛɛ Chɛhowa wa nda malaa yɛ. Mbo dimi aa, “Ndu cho wana manda diola saasala nyalaŋ ndo ni. Ndu duau chuauwaa nyaa sala ni. Ndu tosa ni mi kɔl nyuloo o wa o lɛŋnde nyaleŋ niŋ.” (Sam 147:13, 14) Le mɛɛ Chɛhowa manda diola saasala chioo yɛ, siooŋii ve wana ŋchondoo le. Keŋ ke ndu tiindaŋndo ni maa Chɛhowa cho wanaa nduaa manda.
Te ŋ buulaŋ pɛ tau a bahawɛila naalaŋ okɔɔ, vɛɛ Diom Mɛlɛkaa mala yɛ naa? (Tofa pɛlta 15-17)
15-17. (a) Vɛɛ naŋ yiyaŋ yɛ lepum a bahawɛila komal naa laŋ, kɛ vɛɛ Chɛhowa soliŋ yɛ Diom ndɔɔ kpeku le naa malaa? (b) Taamaselii kuɛɛ chɔm yɛ maa mi diom Mɛlɛkaa nyaanuŋ “chɔ chɔ” le naa malaa?
15 Ma buulaŋ tau a bahawɛila numndaŋ, kɛ Chɛhowa nɔla mbo ke num taasioo le ma biunuŋ. Mi wana ŋchondoo dimi maa te Mɛlɛka “yeema le waŋnda o chieeŋndo niŋ dimul le isɔɔ o isɔɔ tosa pɛ, yooŋgu koŋ komallo waŋnda o lepilɛ niŋ chɔ chɔ.” Okoŋ kɔɔli, mi wana ŋchondoo suaa a mɔm ŋkpuŋgbaa okɔɔ, fondaŋ vili vilioo, a looŋ kpuŋgbaŋ. Okoŋ, mbo dimi aa, “Waŋnda kpou a nɔla ma sim lɛŋ te a hueiye.” Okoŋ, mbo dimi vɛlɛ maa mi Chɛhowa “tosa mi mɛŋma ikpuŋgbama maŋ ma teŋga.” (Sam 147:15-18) Mɛlɛka naa, o sina hoo nyɛ o nyɛ fee, nduyɛ o nɔla mbo tosa nyɛ o nyɛ fee wo, o cho looŋ kpuŋgbaŋ a mɔm ikpuŋgbaa nɛiyo chɔmndo wo, nɔla mbo mala naa miŋ yem bahawɛi kɛ kɛ.
A che niŋ pa o yoomu numndo niŋ maa Chɛhowa cho chɔ chɔ le num nɛiyo chɔmndo?
16 Hau, Chɛhowa cho naa nɛiyo chɔmndo o Diom ndɔɔ niŋ, Baabuiyo. Mi wana ŋchondoo dimi maa mi diom Chɛhowaa nyaanuŋ “chɔ chɔ” le naa malaa. Mɛlɛka cho naa nɛi bɛnda wo chɔmndo nduyɛ a teleŋ bɛnda wo. Yiyaŋndɔ a mɛɛ ŋ sɔla tɔnɔɔ o Baabuiyo niŋ, yaula “buɛi cho sakpo, nduyɛ, mbo wa buɛi kɔl kalu wo” toosiaa laŋ, Tɛlivisiɔŋ Seiyaa Chɛhowaa, jw.org, bɛnduaa kundaa, vɛlɛ a puaapiliaa a ndepiliaa numnda yɛ. (Maatiu 24:45) A che niŋ pa o yoomu numndo niŋ maa Chɛhowa cho chɔ chɔ le num nɛiyo chɔmndo?
17 Mi ndepilɛnɔ pum diolaŋ Simɔŋ cha mɛɛ Diom Mɛlɛkaa mala ndu yɛ. Mi ndoo yiyaŋ maa wana fondoo o cho ni, nduyɛ maa Chɛhowa hini kɔl a ndu le. Kɛ mɛɛ o wa a kɔl tambɛiyo, mbo lambaŋ piɛileŋ o Chɛhowa lo, mbo wa ndu nyɔɔloo le malaa. Mbo hiau vɛlɛ lachi a Baabuiyo pɛɛkoo. Mi Simɔŋ dimi aa, “Lepilɛ bɛɛ bahawɛi komal lɔ ya mi Chɛhowa kɛɛ ya kpaaya ndɔɔ a nɛi ndɔ chɔmaa ke le.” Hei mala ndu ni mbo chɔɔlu yiyaŋ kɛndɔɔ nɔ.
18. Le yɛɛ ŋ yiyaŋ yɛ maa Chɛhowa cho num ikɛi kpɛɛluŋ? Nduyɛ sabula yɛɛ ŋ nɔ yɛ le Mɛlɛka Yaawɛɛ saŋgalaa?
18 Mi wana ŋchondoo sina maa o kaaye o chieeŋndo niŋ kpou, kaaleŋ Isɔluɛi Chɛhowa ndoo hɛli sindɛ ni le waa wanaa nduaa. Kaale leŋ kinɛi lee sɔla “yooŋgu” Mɛlɛkaa ni a “sawala ndɔlaŋ.” (Nuawɔ Sam 147:19, 20.) Hau, bɛɛleŋ pila naŋ nɔ ni le mɛɛ diola Mɛlɛkalaŋ la cho naa choo yɛ. Ŋ naŋ bɔɔ kɔl le mɛɛ naŋ sina ndu yɛ. Ŋ nɔ Diom ndɔɔ le naa nɛiyo chɔmndo, nduyɛ ŋ nɔla miŋ nɔ chaŋyɛi kpɛɛluŋ nde a ndu. Maa wana poonyiaa Sam 147 wo, a nɔ sabulaŋ tau le Mɛlɛka Yaawɛɛ saŋgalaa! Nduyɛ dɛɛniaa acheleŋnda le mi nda bɛɛ tosa lende.