Naa Bandu Mɛŋgɛlaa KƐSI YAULAŊ O INTANƐITIIYO WA
Bandu Mɛŋgɛlaa
NAA KƐSIAA LAYAUWA O INTANƐTIIYO CHOO
Kisiei
Ɔ, ɔ, Ɛ, ɛ, Ŋ, ŋ
  • Ɔ
  • ɔ
  • Ɛ
  • ɛ
  • Ŋ
  • ŋ
  • BAABUIYO
  • YAULAŊ A NYƆƆŊ
  • BƆŊAŊNDAŊ
  • bt suɛi lebolii 14 p. 122-131
  • “Naa Kpou Ŋ Chii Chɛlaŋ”

Viduei cho le fondaa hoo le.

Mal Haki, bahawɛi pɔmbɔ yɔŋnuŋ le num vidueiyo hoo solullo.

  • “Naa Kpou Ŋ Chii Chɛlaŋ”
  • Dimul Waŋnda a Masale Mɛlɛkaleŋ Okɔɔ
  • Suɛi Lebolii Pɔmbuɛi
  • Fonda Soo a Nyɛ Pilɔɔ Wo
  • “Hei Chɛlaŋ a Nyɛ Wanaa Ndaa Suaa le Mɛlɛka Wa Dimi Wo” (Walta Kiilaa 15:​13-21)
  • “Ma Hɛli Laŋgbaa Kalla Nda Tɛɛŋ” (Walta Kiilaa 15:​22-29)
  • “Ma Duaunuŋ Nyaale Tau le Kɔl Dɛɛniaa Nda Sɔla Wo” (Walta Kiilaa 15:​30-35)
  • Wali Yɛɛ Dialii Kuumbaŋ Choo Ve Hau Tosa Yɛ?
    Nɛɛ Yaa Cho Yɛ Hau Hɛnaŋ Chɛhowaa Tosaa?
  • Nɛɛ Cho yɛ Hau Wanaa Mɛlɛkaa Nɛiyo Chɔmndo?
    Bandu Mɛŋgɛlaa le Masale Chɛhowaleŋ Yondaa—2017
  • “Mi Suɛi Hei Huŋ a Sɛɛŋgiaŋndo”
    Dimul Waŋnda a Masale Mɛlɛkaleŋ Okɔɔ
  • Wali Yɛɛ “Buɛi Cho Sakpo, Nduyɛ Mbo Wa Buɛi Taasi Wo” Nɔ Yɛ?
    Tuei Yoomoo Yeela Lefafɛɛŋ!​—Yauwo le Baabuiyo Pɛɛkoo
Chɔɔlu Nua
Dimul Waŋnda a Masale Mɛlɛkaleŋ Okɔɔ
bt suɛi lebolii 14 p. 122-131

SUƐI LEBOLII 14

“Naa Kpou Ŋ Chii Chɛlaŋ”

Kɛɛsiaa dialii kuumbaŋ choo ve tosa wo, vɛlɛ a mɛɛ o piiliaŋ kundalaŋ kpou yɛ.

O tɔlnuŋ o Walta Kiilaa 15:​13-35 choo

1, 2. (a) Nyunala sɔvɛla kuɛɛ dialii kuumbaŋ choo ve o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ ndii nɔ yɛ le mulioo? (b) Mala yɛɛ puaapiliaa haa ndaa sɔla yɛ le kɛɛsiaa hoo tosaa?

WANA o wana wa niŋ kɛɛsiaa dialii kuumbaŋ choo ve wa tosa wo chumndo. Kiilaa a bɛnduaa wa o lumuiyo niŋ Chulusalɛm nda wa nuaŋnaŋndo mɛɛ nda wa suukaŋndo. Okoŋ ma saaluŋ maa a fuuluu o suɛi sɔvɛ sɔvɛi ipum. Ndi wa yɛ suɛi hivi chiɛi kɔɔlioo ni. Mi nyunala sɔvɛ sɔvɛlaŋ lapum la fula a suɛi hei okɔɔ. Baa Kilisiɔŋnda cho wɔ pa o sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuse laŋ bɛŋgu? Baa yɛ yiɔɔ nɔ pa mbo wa Kilisiɔŋaa Chuuwa tɛɛŋ nda Kilisiɔŋaa ve ŋChuu le wa?

2 Puaa wa haa chilaŋ chuaa wa ndaa yaasiaa niŋ sɔɔŋ bɔɔbɔɔ. Ndaa sina niŋ sɔɔŋ wanaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa dimi woŋ, nduyɛ vɛlɛ ma cha sala Chɛhowaa o sɔɔŋ muŋ yɔŋnuŋ waŋnda apum o yoomula ndalaŋ niŋndoŋ. Ma suaa nyɛ o nyɛ ndaa sina, vɛlɛ a mɛɛ ndaa yiyaŋ a suɛi keŋ okɔɔ yɛ. Sɔɔŋ cho tau, ŋ chɔm maa nyina diandaa Chɛhowaa chɔm nda nɛiyo ni wo. Baa mi puaa haa tual pa nɛi chɔmaa nyina diandaa kɔɔli?

3. Tɔnɔ kuɛɛ naŋ cho yɛ sɔla te ŋ wa pɛ kona cho o yau Walta Kiilaa 15 niŋndo yaasiaa?

3 Tiindaŋndo a kɔl simulaa ndoo yeemaŋ ni, le chɛlɔɔ nɛi chɔmaa nyina diandaa ndoo yɔŋgu o suɛi hei niŋndo. Naapum hei wa tosa mi simlachiaa lepiɛiyaa Chuuwa ndaa chɔɔlu kɔllo tuulu tau a nda. Nduyɛ ma sɔla vɛlɛ simullo puaa apum o ba o kunda leKilisiɔŋndo niŋ a ndaa kɛɛsiaŋ o kɔl le wanaa Mɛlɛkaa miŋgioo pila o sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuse laŋ bɛŋgu wa. Yɛɛ dialii kuumbaŋ choo ve ndii nɔ yɛ niko mi i tosa? Te ŋ wa pɛ konaa cho o yau Walta Kiilaa 15 niŋndo pɛɛkoo, ŋ cho chɔ mɛɛ puaa haa kɛsi tamasi kɛndɔɔ le Dialii Kuumbaŋ Choo Seiyaa Chɛhowaa hau yɛ. Nɛi pilɔɔ hoo kpe naa bɛɛ nɔ ni miŋ tol kɔɔli te ŋ wa pɛ kɛɛsiaalaŋ tosaa, ɔɔ mi simultaŋ la komal naa maa ŋKilisiɔŋ.

“Hei Chɛlaŋ a Nyɛ Wanaa Ndaa Suaa le Mɛlɛka Wa Dimi Wo” (Walta Kiilaa 15:​13-21)

4, 5. Suɛi kuɛɛ Chemisi ndoo soli yɛ o nyɛ wanaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa dimi wo niŋ a teleŋ suɛi hivi chiɛi kɔɔlioo?

4 Mi Chemisi, pɔmbɔɔ Chiisu bɛɛ sim le suɛi a hivi chiɛi kɔɔlioo okɔɔ.a Wana che pɛ maa ndu wa chilaŋ chuaa o bɔŋaŋndo hoo ni. Naapum mi diomnda o dimilaŋ la chɔm kɛɛsiaa dialii kuumbaŋ choo ve ndii tosa wo. Mi Chemisi suaa o puaa nda wa o bɔŋaŋndo hoo niŋ latulu wa lo aa: “Simiɔŋ laŋga chɔm naa maa Mɛlɛka chɛl wanaa cho ŋChuu le wa, le mbo hɛli ŋwaŋ nda tɛɛŋ le mi diola ndɔlaŋ la wa nda choo. Hei chɛlaŋ a nyɛ wanaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa dimi wo.”—Walta. 15:​14, 15.

5 Naapum mi suɛi Simiɔŋ ɔɔ Saimɔŋ Pitɛ yɔŋgu ve, a sɔɔŋ Pɔɔl nda Banabaa dimi woŋ tosa mi Chemisi loonuŋ a bolii Baabui sɔvɛ sɔvɛi ipum a suɛi hivi chiɛi kɔɔlioo okɔɔ. (Chɔŋ 14:​26) Mɛɛ Chemisi chii dɔɔ diomndaŋ ndaŋ, “hei chɛlaŋ a nyɛ wanaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa dimi wo” dimi, mbo chɔm nyɛ Emɔɔsi 9:​11, 12 dimi wo. Yauwo hoo wa o yaula maHibuluilaŋ tɛɛŋ. Nduyɛ mi ndaa veelu nda aa “wanaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa.” (Maa. 22:​40; Walta. 15:​16-18) Diomnda Chemisi soo laŋ ndaŋ la cho teŋgeŋ a nyɛ naŋ saaluŋ hau o yau Emɔɔsi wo niŋndo. Kɛlɛŋgaa o yau Septuagint ndo niŋ diomnda Chemisi dimilaŋ la fula ni. Yaula maHibuluila ndaa hivi o Kilikiiye niŋndaŋ la wa ni.

6. Vɛɛ Diom Mɛlɛkaa soo yɛ a hivi chiɛi kɔɔlioo okɔɔ?

6 Sanaa a wana ndoo suaa le Mɛlɛka wo Emɔɔsi, mi Chɛhowa dimi maa o cho tosa mi “masale Deeveleŋ le miiŋgu maa paandu.” Leŋ le cho yɛ Masale Mɛsayanɔɔ ni. (Isi. 21:​26, 27) Baa Chɛhowa cho pa vɛlɛ hunɔɔ kaale Chuuwa biyɔɔ teŋgeŋ maa paandu? Sako bɛɛ. Kanifuule mi huuluei dimi maa, “waŋnda a tuaa a wanaa cho ŋChuu le wa kpou” cho hunɔɔ diompilɛ le mi ‘diola Mɛlɛkalaŋ la wa nda choo.’ Loonuŋ maa, mi Pitɛ laŋga dimi kpendekele maa, Mɛlɛka ‘chɔm yɛ yɛ nda tɛɛŋ a Kilisiɔŋaa ve ŋChuu le wa le. Kɛ mbo dindi kɔlta ndalaŋ le mɛɛ nda laalaŋ yɛ.’ (Walta. 15:​9) O dimi niŋ, hɛnaŋ Mɛlɛkaa wa ni le mi Chuuwa a wanaa ve ŋChuu le wa kpou simnuŋ masaa o Masale ndɔleŋ niŋ. (Luomaŋ. 8:​17; Ɛfi. 2:​17-19) Ba o ba cho mi huuluei dimi maa, mɛɛ mi wanaa cho ŋChuu le wa sɔla hivi chiɛi kɔɔlioo, ɔɔ ma siiŋguŋ ndapila Chuuwa malaŋ nda simnuŋ masaa o Masale Mɛlɛkaleŋ niŋ te.

7, 8. (a) Yɛɛ Chemisi ndoo dimi yɛ a hivi chiɛi kɔɔlioo okɔɔ? (b) Nduyɛ vɛɛ naŋ bii yɛ nyɛ o dimi o bila?

7 Mi sɔɔŋ Chemisi cha o Diom Mɛlɛkaa niŋndo nyindu ndu mbo suaa diomndaŋ ndaŋ aa: “Lelaŋ, I yiyaŋ maa wanaa cho ŋChuu le wa, a cho muliŋndo o Mɛlɛka lo wa, o bɛnda miŋ paaliaŋ nda le. Kɛ o bɛnda miŋ poonyial nda le ma fafaŋ nyɛm lasooluu woŋ, kaa ihini nɔɔlɛiyo, yifaa, a koowaŋ. Chɔŋ o sindɔɔ niŋ, Muuse ndoo nɔ waŋnda le yaula o poonyiaalaŋ waŋnda pɛɛkoo o chiee o chiee bɛndu niŋ. A wa hei tosaa o paale pɛŋgiaale kɛ kɛ choo o chiɛila Chuuwa piɛi Mɛlɛka laŋ niŋ.”—Walta. 15:​19-21.

8 Mɛɛ Chemisi dimi aa “I yiyaŋ maa,” baa chɔmndo o wa ni maa le mɛɛ o chua chilaŋ o bɔŋaŋndo yɛ o nɔ kpaayaa puaapiliaa nduaa choo le kɛɛsiaa kɛ kɛ tosaa? Sako bɛɛ! Diomnda maKilikii la nda soliŋ kpeku le diomndaŋ ndaŋ ndo “I yiyaŋ maa” sim ni, “dimioo nyɛ cho num o kɔllo.” O cho kɛɛsiaa le Chemisi ndoo tosa le dialii kuumbaŋ choo ve kpou le. Kɛ yiyaŋ ndɔɔ o wa chɔmndo ni sanaa a sɔɔŋ o tueiyoŋ, nduyɛ a nyɛ Diom Mɛlɛkaa dimi a suɛi keŋ okɔɔ wo.

9. Tɔnɔ yɛɛ yiyaŋ Chemisi yɔŋgu wo hiŋ yɛ?

9 Baa nyɛ Chemisi ndoo dimi wo bɛnda pa? Ei ndoo bɛnda. Kanifuule mi kiilaa a bɛnduaa mɛɛlu ndu tolɔɔ kɔɔli. Fulamakɔɔli kɛndɛ kuɛɛ hei chuu yɛ nda? Yiyaŋ Chemisi ndoo yɔŋgu hoo wo ndoo paaliaŋ niŋ wanaa ve ŋChuu le wa le. Kanifuule, o cho sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuse laŋ te nda wa nda baŋɔɔ le biyɔɔ le. (Walta. 15:​19) O baa pilɔɔ choo, kɛɛsiaa hoo wa chɔm bɛɛleŋ le kɔlta iyamala Kilisiɔŋaa Chuuwa, a ndaa tuɛi waŋnda yaula “Muuse ndoo . . . poonyiaalaŋ waŋnda pɛɛkoo o paale pɛŋgiaale kɛ kɛ choo o chiɛila Chuuwa piɛi Mɛlɛka laŋ niŋ” ndo.b (Walta. 15:​21) Nduyɛ hei wa hunɔɔ a diompilɔɔ Kilisiɔŋaa Chuuwa a Kilisiɔŋaa ve ŋChuu le wa tɛɛŋ. I hiou kpou ve, i wa Chɛhowa kɔllo nɛŋi, le mɛɛ kɛɛsiaa hoo ndoo chɛlaŋ a sabu ndɔɔ yɛ. Nuawɔ se nɛi kɛndɛ le bahawɛi huŋ a piɔuviaŋndo wanaa Mɛlɛkaa tɛɛŋndo solioo! Nduyɛ hei cho bɔɔ tamasi kɛndɛ le kunda leKilisiɔŋndo hau!

Albert Schroeder cho suɛi yɔŋɔɔ o bɔŋaŋ bɛndu teŋgeŋndo a wɔsi 1998.

10. Vɛɛ Dialii Kuumbaŋ Choo Ve cho yɛ hau tamasi dialii kuumbaŋ choo ve o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ tolɔɔ kɔɔli?

10 A mɛɛ naŋ che o suɛi lebolii naŋ hiou ve niŋ yɛ, maa dialii kuumbaŋ choo ve o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ, hau bɛɛ mi Dialii Kuumbaŋ Choo Seiyaa Chɛhowaa tiindaŋ Chɛhowa Kpuluŋguma Bɛndoo, a Chiisu Kiliti wana cho kunda lekilisiɔŋndo bolleŋndo le nɛi chɔmaa yɔŋgoo o suɛi kɛ kɛ niŋ.c (1 Kɔliŋ. 11:​3) Vɛɛ nda tosa yɛ hei? Ŋgɔɔ Abɛti D. Sukoloda wa waŋndo opilɛ o Dialii Kuumbaŋ Choo Ve choo chɔŋ a wɔsi 1974 haaa mbo chii wali ndɔɔ o chieeŋndo choo a Fuoo 2006. Mbo dimi aa: “Mi Dialii Kuumbaŋ choo ve bɔɔŋiaŋ o Kpekedu kɛ kɛ choo le baŋaŋndo biyɔɔ. Okoŋ ma kandu bɔŋaŋndo a piɛileŋ le mi nyina diandaa Chɛhowaa wa nda choo. Ma kindiŋ o nɛi o nɛi niŋ le mi sɔɔŋ nda suukaŋ choo woŋ, vɛlɛ a kɛɛsiaala nda tosalaŋ la tɔlnuŋ o diom Mɛlɛkaa choo Baabuiyo.” Mi Ŋgɔɔ Militɔŋ G. Hɛŋsiɛ bɛɛ, o ndoo viou tau o Dialii Kuumbaŋ Choo Ve choo, mbo chii wali ndɔɔ o lɛŋndeŋ choo a Fuoo 2003 wo nyuna sukuuwa Kiliaadi a ndaa chii toŋgo 101 wa nyuna sɔviɔɔ opum aa: “Baa kɔɔna cheleŋ cho pa o chieeŋndo choo o simlachiaa nduaa tosa fɛŋ yaasiaa o Diom Mɛlɛkaa niŋ tuupa ma tosa kɛɛsiaala sɔvɛlaŋ ndo?” Mulioo choŋnuŋ kpendekele. Kɔɔna kɛ kɛ cho le.

“Ma Hɛli Laŋgbaa Kalla Nda Tɛɛŋ” (Walta Kiilaa 15:​22-29)

11. Vɛɛ kundalaŋ la looku yɛ tueiyɔɔ a kɛɛsiaa dialii kuumbaŋ choo ve ndii tosa wo okɔɔ?

11 Mi dialii kuumbaŋ choo ve o Chulusalɛm niŋ chɛlaŋ a kɛɛsiaa nda tosa a hivi chiɛi kɔɔlioo okɔɔ wo. Kɛ le mi puaapiliaa ndaa hiou lachi a waa o diompilɔɔ niŋ, ndaa nɔ ma dimul nda a kɛɛsiaa hoo okɔɔ walaŋ, a o nɛi kaalaa niŋ. Vɛɛ hei ndii yɔŋnuŋ yɛ niŋ nyɛkɛndɛi? Mi Baabuiyo dimi aa: “Okoŋ mi kiilaa, bɛnduaa, a kunda wanaa laalaŋnda kpou kɛɛsiaa le ma hɛli laŋgbaa kalla nda tɛɛŋ, ma yɔŋ nda Aŋtiɔɔ latulu a Pɔɔl nda Banabaa. Ma viam Chuda, o ndaa veelu aa Basabaa wo nda Sailaa. Nda wa chilaŋ chuaa puaapiliaa tɛɛŋ ni.” Le handɔɔ lechoo, ma poonyiaa vɛlɛ yauwo, okoŋ ma yɔŋ ndu a puaa haa le ma kɔ veelu diomndaŋ o kundalaŋ laŋ niŋ, Aŋtiɔɔ, Siiliaa, a Siliisiaa.—Walta. 15:​22-26.

12, 13. Yɛɛ kɛndɛ ndoo yɔŋnuŋ yɛ mɛɛ nda (a) yɔŋ Chuda nda Sailaa? (b) sɔla yauwo dialii kuumbaŋ choo ve o ba?

12 Maa wanaa “wa chilaŋ chuaa puaapiliaa tɛɛŋ” nda, Chuda nda Sailaa ndaa suliŋ le waa hɔlte dialii kuumbaŋ choo ve ni. Puaapiliaa hiɔɔluaa ndaa vem haa wa chɔm kpendekele maa kɛɛsiaa hoo ve ko mulioo le hivi chiɛi kɔɔlioo le, kɛ nɛi chɔmaa sɛnɛi dialii kuumbaŋ choo ve ndoo yɔŋgu wo wa koŋ ni. Puaa hiɔɔluaa haa wa tosa ni mi diompilɔɔ ndoo wa Kilisiɔŋaa Chuuwaa wa Chulusalɛm nda tɛɛŋ, a Kilisiɔŋaa ve ŋChuu le wa o lɛŋii cheleŋ niŋ. Nuawɔ se kɛɛsiaa kɛndɛ bɛndu, a kaala nda chɔmndo! I cho kpendekele maa mi hei huŋ a kɔl nyuloo, vɛlɛ a diompilɔɔ wanaa Mɛlɛkaa tɛɛŋ.

MƐƐ DIALII KUMBAŊ CHOO VE CHO HAU I KƆƆNAA YƐ

Maa Kilisiɔŋnda o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ, hau bɛɛ Dialii Kuumbaŋ Choo Ve chɔm Seiyaa Chɛhowaa nɛiyo ni. Puaa cho a yɔŋgaŋ o Mɛlɛka lo, nduyɛ mi nyina diandaa pɔya nda wa cho o kundaa hoo choo ni. Mi Dialii Kuumbaŋ Choo Ve bii bɔŋaŋndo o lɔɔ o lɔɔ bɛŋgu. Puaa cho haa o Dialii Kuumbaŋ Cho Ve choo wa cho a piɔuwaa o kundalaŋ la ŋɔmpum choo. Nduyɛ kundalaŋ ndaŋ o kɛ kɛ nɔ walta yɛ yɛlaŋ le tosaa.

  • Kunda Kɔɔna Sɔɔŋ Ndo chua chilaŋ ni o sɔɔŋ lasawaŋ niŋ, nduyɛ ma soliŋ lepum nyɛm layooŋgoŋ kpeku mɛɛ tɛlivisiɔŋndo, intanɛtiiyo, a nɛila cheleŋ cho nuaa yɛ le mi waŋnda sina tonya kpeekpei cho a laalaŋnda naalaŋ okɔɔ wo. Maa yɔŋgu vɛlɛ malaa te kpundɛlaŋ, tɔɔndaŋnda kala kalaŋ, a sɔɔŋ wɔɔŋ cheleŋ komal pɛ puaapiliaa naa chieeŋndo balɔɔ silɔ.

  • Kunda Kɔɔna Sɔɔŋ le Wanaa Cho Wallo o Bɛtɛɛlla: Kundaa hoo tosa kɛɛsiaa ni le mi wanaa tosa wallo o Bɛtɛɛlta Seiyaa Chɛhowaa chieeŋndo balɔɔ silɔ wa sɔla nyɛm nda hauba woŋ, vɛlɛ a nyɛm mala nda o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo. Ndu chua vɛlɛ chilaŋ ni le chɔɔloo wanaa sɛnɛiya veeloo le wallo tosaa o Bɛtɛɛl.

  • Kunda Cho Hɔlteŋ le Yaula Naalaŋ Toosiaa Wo: Kundaa hoo chua chilaŋ ni le yaula naalaŋ toosiaa, solioo o pei choo, vɛlɛ a laŋ yɔŋndo o fondaŋnda yɛ yɛlaŋ. Ndu cho vɛlɛ hɔlteŋ ni le fondaŋnda nda toosiaa yaula naalaŋ ndo, a nyɛ o nyɛ Seiyaa Chɛhowaa nɔ nduyɛ ma wa ndu soliŋndo kpeku o lɛŋii yɛ yɛi niŋ. Nduyɛ vɛlɛ mbo chua chilaŋ le chiɛila Bɛtɛɛltaŋ, Toŋgola leMasalaŋ, a Toŋgola naŋ bii Bɔŋaŋnda Bɛŋndaŋ ndo taŋgullo. O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, ndu koni cho hɔlteŋ le toolula puaapiliaa yɔŋgu chieeŋndo balɔɔ silɔ laŋ chaa soliŋndo kpeku ni.

  • Kunda Kɔɔna Sɔɔŋ le Wallo Wo: Kundaa hoo cho wali dimiaa yooŋgu kɛndɛ cho tosaŋndo chieeŋndo balɔɔ silɔ wo hɔlteŋ ni. Mbo mala vɛlɛ le bahawɛila komal bɛnduaa kundaa, buɛiyaa ibuŋgaa, a wanaa cho o wali lɔɔlɔɔ Mɛlɛka niŋnda solioo. Ndu koni hɛli vɛlɛ waŋnda le kɔlaŋ o Sukuuwo Kiliaadi ni le wali Mɛlɛkaa tooloo chieeŋndo balɔɔ silɔ wo.

  • Kunda Pɛɛkaa: Ndu cho hɔlteŋ le pɛɛku naŋ sɔla o bɔŋaŋnda ibuŋgalaŋ, la bɛŋndaŋ, vɛlɛ a la naŋ bii o lɔɔ tɛɛŋndo ni. Nduyɛ, ndu cho hɔlteŋ le pɛɛku naŋ sɔla o vidueilaŋ niŋ, a o diomnda nda chua laŋ niŋndo ni. Ndu bɛɛndiaa vɛlɛ pɛlta yɛ yɛlaŋ le Sukuuwo Kiliaadi, Sukuu leKɔɔfaa, a sukuula cheleŋ ni. O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, ndu bɛɛndiaa vɛlɛ sɔɔŋ iMɛlɛkayaŋ le wanaa yɔŋguŋ le wallo o Bɛtɛɛltaŋ niŋnda ni.

  • Kunda Poonyiaa: Kundaa hoo cho hɔlteŋ le nyɛm mala naa o Mɛlɛka piɛiyo niŋndo sɔlaa o kundalaŋ niŋ, vɛlɛ a le wana o wana ni. Ndu muli nyunala waŋnda nyuna a Baabuiyo okɔɔ laŋ ni. Ndu koni cho vɛlɛ hɔlteŋ le wali hiviaa cho tosaŋndo chieeŋndo balɔɔ silɔ wo ni. Nduyɛ, ndu chɛl vɛlɛ le sɔɔŋ puaapiliaa yɔŋgu woŋ, a tuulala vidueiyo poonyiaa o pei choo ni.

Nyina diandaa Mɛlɛkaa Dialii Kuumbaŋ Choo Ve tiindaŋ ni le nda nɛi chɔmaa kioo. A chueŋnuŋ ndapila maa nda le cho masaa waa le Seiyaa Chɛhowaa le. Kɛ maa Kilisiɔŋaa pɔyaŋaa cheleŋ o chieeŋndo choo, a “cho Saa Fɔŋndɔɔ tolɔɔ kɔɔli . . . , ba o ba o kɔ.”​—Sɔɔŋ. 14:​4.

13 Yau ndaa sɔla hoo wo ve ko le wanaa ve ŋChuu le wa nɛi chɔmaa kioo a suɛi hivi chiɛi kɔɔlioo okɔɔ le, kɛ o wa vɛlɛ nda chɔmndo nyɛ nda nɔ ma tosa le sala Chɛhowaa sɔlaa wo. Suɛi kulle o yauwo hoo niŋ wa ni aa: “Nyina diandaa a naapila kɛɛsiaa maa ŋ cho lɛ nya wolɔɔla cheleŋ siiluu le, mɛɛ sɔɔŋ kpeekpeiyoŋ muŋ, la hiou lachi a nyɛm lasooluu woŋ, koowaŋ, yifaa, a kaa ihini nɔɔlɛiyo fafaŋndo. Te la fafaŋ pɛ nyɔɔŋ muŋ, la cho batiuwaa sɔla.”—Walta. 15:​28, 29.

14. Vɛɛ wanaa Chɛhowaa looku yɛ wa diompilɛ o chieeŋ cho hoo o piɔuwaŋ ndo niŋ?

14 Hau, mi che bɛɛ Seiyaa Chɛhowaa cho niŋ hiouwɔɔ 8,000,000, nduyɛ ma wa o kundalaŋ niŋ hiouwɔɔ 100,000, diompilɔɔ cho nda tɛɛŋ o sɔɔŋ nda tosa woŋ niŋ. Vɛɛ hei yɔŋnuŋ yɛ te ŋ tofa pɛ mɛɛ sɛɛŋgiaŋndaŋ a piɔuviaŋndo cho hau o chieeŋndo niŋ yɛ? Diompilɔɔ hoo cho nda tɛɛŋ le mɛɛ Chiisu Kiliti, o cho kunda leKilisiɔŋndo bolleŋndo cho nɛi chɔmaa hoo yɔŋgoo sanaa a “buɛi cho sakpo, nduyɛ mbo wa buɛi taasi wo” yɛ. Ndu cho yɛ, Dialii Kuumbaŋ Choo Ve ni. (Maa. 24:​45-47) Diompilɔɔ hoo cho vɛlɛ le mɛɛ puaapiliaa chieeŋndo balɔɔ silɔ cho nɛi chɔmaa Dialii Kuumbaŋ Choo Ve tolɔɔ kɔɔli yɛ.

“Ma Duaunuŋ Nyaale Tau le Kɔl Dɛɛniaa Nda Sɔla Wo” (Walta Kiilaa 15:​30-35)

15, 16. Fulamakɔɔli kuɛɛ wa yɛ a suɛi hivi chiɛi kɔɔlioo okɔɔ, nduyɛ le yɛɛ la yɔŋnuŋ yɛ?

15 Mɛɛ laŋgbaa nda vem nda fuuluu Aŋtiɔɔ, “ma chuuŋgiaa kundaa kpou naapilɛ, ma ke nda yauwo.” Yɛɛ puaapiliaa loŋ tosa yɛ mɛɛ nda sɔla nɛi chɔmaa dialii kuumbaŋ choo ve o ba? “Mɛɛ nda chii diomndaŋ veelu o yauwo niŋ, ma duaunuŋ nyaale tau le kɔl dɛɛniaa nda sɔla wo.” (Walta. 15:​30, 31) Le handɔɔ lechoo, mi Chuda nda Sailaa “dɛɛniaa puaapiliaa kɔltaŋ a sɔɔŋ bɔɔbɔɔ nda yɔŋgu woŋ, nduyɛ ma luei nda yoomuaŋ.” O dimi niŋ, puaa ŋiɔɔŋnda haa bɛɛ, “wanaa ndaa suaa le Mɛlɛka wa nda wa ni,” maa Banabaa, Pɔɔl, a wanaa cheleŋ.—Walta. 13:​1; 15:​32; Ɛsɔ. 7:​1, 2.

16 Sala Chɛhowaa wa o nyɛ o nyɛ nda tosa choo le bahawɛi hivi chiɛi kɔɔlioo solioo. O yɛɛ choo fulamakɔɔli kɛndɛ ndaa sɔla koŋ ndo tɔlnuŋ yɛ? Le mɛɛ dialii kuumbaŋ choo ve ndii yɔŋgu nɛi chɔmaa a teleŋ kpeekpei ndoo bɛnda wo, nduyɛ mbo tualnuŋ o diom Mɛlɛkaa choo, vɛlɛ a mala nyina diandaa yɛ. Nyɛ cheleŋ wa vɛlɛ ni, kaala ndaa chɔmndo, nduyɛ a nɛi ndaa soliŋ kpeku le kundalaŋ dimullo a kɛɛsiaa dialii kuumbaŋ choo ve tosa wo.

17. Tamasi kuɛɛ buɛiyaa ibuŋgaa cho yɛ hau tolɔɔ kɔɔli?

17 Mi Dialii Kuumbaŋ Choo Seiyaa Chɛhowaa hau tol nɛi pilɔɔ hoo kɔɔli le nɛi chɔmaa yɔŋgoo o puaapiliaa lo chieeŋndo balɔɔ silɔ. Te a tosa kɛɛsiaa pɛ, ma dimul kundalaŋ sakpo a laŋ okɔɔ o nɛi walaŋndo choo. Nɛiyo opilɛ o nda tosa heiyo cho yilɔɔ buɛi ibuŋgaa yil o kundalaŋ niŋndo ni. Mi puaapiliaa soliŋ haa sala wa kuɛ o kundalaŋ niŋ le nɛi chɔmaa yɔŋgoo, a le puaapiliaa kɔltaŋ dɛɛniaa. Maa Pɔɔl nda Banabaa, ma chua teleŋndo tau o wali pollo niŋ, le “waŋnda pɛɛkoo a nda yooŋgu kɛndɔɔ dimullo a Chɛhowa okɔɔ.” (Walta. 15:​35) Nduyɛ maa Chuda nda Sailaa, ma dɛɛniaa puaapiliaa kɔltaŋ a sɔɔŋ bɔɔbɔɔ nda yɔŋgu woŋ, nduyɛ ma luei nda yoomuaŋ.

18. Le yɛɛ wanaa Mɛlɛkaa nɔ yɛ ma hiou lachi a tiindaŋndo nɔɔ maa Chɛhowa cho nda sala dɔwɔɔ?

18 Kundalaŋ kpou yɛ? Yɛɛ cho yɛ laŋ mala le mi la wa hiouwɔɔ lachi a kɔl nyuloo vɛlɛ a diompilɔɔ tueiyɔɔ yeela o chieeŋ cho hoo o piɔuwaŋ ndo niŋ? Kɛsiŋ nyɛ Chemisi ndoo poonyiaa hoo wo o kɔl. Mbo dimi aa: “Taasi chɛŋ o choo choo niŋndo tosa mi waŋndo wa o diandaa, mbo nɔ kɔl nyuloo, nduyɛ o kindu isɔɔ dimul te. O tosa mbo wa o bɛɛndiaŋ le diikɔŋndo. . . . Wanaa luei kɔl nyuloo waŋnda tɛɛŋ nda, kɔl nyuloo nda wa koŋ saŋɔɔ ni. Nduyɛ nyɛ cho sakpo wo nda cho koŋ tosaa ni.” (Chemi. 3:​17, 18) O yɔŋ bɛɛ aa nyɛ ndaa suukaŋ choo Chulusalɛmndo Chemisi ndoo nɔ o kɔl ni, ŋ sina kpeekpei a hei okɔɔ le. A mɛɛ naŋ yaasiaa a sɔɔŋ cho o Walta Kiilaa 15 niŋndoŋ okɔɔ yɛ, i cho kpendekele maa mɛɛ mi diompilɔɔ a kɔl nyuloo wa wanaa Chɛhowaa tɛɛŋ malaŋ o duau nda sala.

19, 20. (a) Yɛɛ ndoo chɔm yɛ maa kɔl nyuloo a diompilɔɔ wa o kundaa Aŋtiɔɔ niŋ? (b) Yɛɛ Pɔɔl nda Banabaa ndaa kɛsi yɛ kɔllo choo le tosaa?

19 Kɔl nyuloo vɛlɛ a diompilɛ wa o kundaa Aŋtiɔɔ niŋndo cho tamaseliiyo a hei okɔɔ. Puaapiliaa Aŋtiɔɔ simul puaapiliaa Chulusalɛm le mɛɛ nda vem Chuda nda Sailaa yɛ le. Mi Baabuiyo dimi aa: “Mɛɛ nda viou loŋ le teleŋ tiŋ, mi puaapiliaa choŋguŋ nda, ma miiŋgu o wanaa vem nda wa lo.” Ndu cho yɛ ni, ma miiŋgu Chulusalɛm. (Walta. 15:​33) Ŋ nɔ tiindaŋndo maa mi puaapiliaa o Chulusalɛm niŋ naŋ kɔl tau mɛɛ nda tuei nyɛ puaapiliaa ŋiɔɔŋnda haa dɔɔnuŋ kona a kɔla ndalaŋ Aŋtiɔɔ okɔɔ wo. Ma sɔla batiuwaa o viomɔɔ nda vem nda hoo wo niŋ, le mɛɛ Chɛhowa chɔm nda kɛndɛi bɛnduei yɛ.

20 Mi Pɔɔl a Banabaa kɛsi niko kɔllo le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo kalaŋ o Aŋtiɔɔ niŋ, mɛɛ buɛiyaa ibuŋgaa tosa nuaa hau yɛ, ma kuɛ kundala cho nda o ba bɛŋgulaŋ yilɔɔ. (Walta. 13:​2, 3) Nuawɔ se sala bɛndu le wanaa Chɛhowaa! Vɛɛ Chɛhowa hiou yɛ lachi a puaa ŋiɔɔŋaa dialuŋfulaa haa salaa dɔwɔɔ, nduyɛ a nda soliŋndo kpeku le wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ tosaa? Ŋ cho hei pɛɛku o suɛi lebolii cho lachi ve niŋ.

Kala chuaa a chua ndɔɔ cho o bɔŋaŋ bɛndoo, ma wa yauwo hoo tofaa “Questions Young People Ask—Answers, That Work, Volume 2.”

Dialii Kuumbaŋ Choo Ve a wanaa mala nda wa cho hau Kilisiɔŋnda kioo nyɛm mala nda o Mɛlɛka piɛiyo niŋndoŋ.

CHEMISI, “PƆMBƆƆ MASANƆƆ”

Po Choosɛ nda Meele wo Chemisi wa ni. Nduyɛ o pɔmbuaa Chiisu wa tɛɛŋ, ndu fɛlɛŋ Baabuiyo pɛl diolaŋ. (Maa. 13:​54, 55) Le hei, wana che pɛ maa ndu wa po diiŋ ndɔɔ le Meele ni. Nda Chiisu waa chɛŋ latulu ni, mbo cha ndu yooŋgu kɛndɔɔ dimioo, nduyɛ mbo sina vɛlɛ a “walta kɔndɔfilta” Chiisu ndoo tosalaŋ latiŋ. Kɛ ŋ sina kpeekpei te o wa o hɔlndɔ ɔɔ o ve o hɔlndɔ le le. Kɛ a koŋ kpou, a teleŋ Chiisu wa yooŋgu kɛndɔɔ dimioo wo, pesiŋ bɛɛ Chemisi a pɔmbuaa nduaa “ve laalaŋ dɔwɔɔ” o bɛ nda niŋ te. (Chɔŋ 7:​5) Naapum pɛŋ, Chemisi ndoo nɔ yiyaŋ pilɔɔ maa wanayaŋ Chiisu woŋ ŋpum, ŋ dimi maa ‘seemaa o seema ni’ wo.—Maki 3:​21.

Chemisi cho diomndaŋ veeloo o yau simbulaa niŋ.

Mi nyɛ o nyɛ siŋgaŋ mɛɛ Chiisu sɔla piɔmndo nduyɛ mbo miiŋgu yoomu. Wanaa yaa cheleŋ ndaa nɔ vɛlɛ diolaŋ aa Chemisi o yaula maKilikiilaŋ niŋ. Kɛ i cho kpendekele maa, Chemisi pɔmbɔ ndɔ o hɔl Chiisu ndoo fula ni o palɛi 40 bɛŋgu chɔŋ a teleŋ o miiŋgu yoomu wo. (1 Kɔliŋ. 15:​7) Naapum hei tosa ni mi Chemisi sina wana suu bɛ ndɔ wa wo. Mɛɛ mɛɛ i wa, i naŋ sina ve cho ni maa mɛɛ Chiisu hel choo choo, o fuuluu bɛɛ palɛi tɔ le mi Chemisi, kala ndɔ, a pɔmbuaa nduaa kpou chuuŋgiaŋ o chiɛi choo choo wo niŋ a kiilaa latulu le piɛileŋ.—Walta. 1:​13, 14.

Okoŋ kɔɔli, mi Chemisi simnuŋ wana lebiɔɔ o kundaa Chulusalɛm niŋ. Chɔŋ niŋ a teleŋ koŋ, naapum waŋnda o kundaa niŋ ndaa sina ndu niŋ maa kiilanɔɔ o cho ni. (Kalee. 1:​18, 19) Mi foofo bɛndu Chemisi ndoo nɔ wo chɔmnuŋ kpendekele a teleŋ maalikɛinɔɔ soli Pitɛ o chiɛi manyumndo niŋndo. Kanifuule, mi Pitɛ dimul buɛiyaa Chiisuaa apiliaa le ma ‘dounuŋ Chemisi a puaapiliaa kona’ a sɔɔŋ yɔŋnuŋ ndu woŋ okɔɔ. (Walta. 12:​12, 17) Mɛɛ bahawɛi hivi chiɛi kɔɔlioo komal “kiilaa a bɛnduaa” o Chulusalɛm niŋ, naapum Chemisi ndoo chua chilaŋ o suukaŋ koŋ niŋ ni. (Walta. 15:​6-21) Nduyɛ mi kiilanɔɔ Pɔɔl dimi maa Chemisi, Sifaasi (Pitɛ), a Chɔŋ ndaa “saa kunda wanaa laalaŋnda” o Chulusalɛm niŋ ni. (Kalee. 2:​9) Mɛɛ wɔsioŋ ŋtiŋ hiou vɛlɛ, mi Pɔɔl miiŋgu Chulusalɛm mɛɛ o fula o balɔɔ ndɔ lemisiɔnalueiyo a teleŋ yaa ndɔɔ, mbo kɔ dɔunuŋ kona o ‘Chemisi lo, a bɛnduaa kundaa wa loŋ nda kpou.’—Walta. 21:​17-19.

I cho kpendekele maa Chemisi wo hoo, o Pɔɔl veelu aa “pɔmbɔɔ Masanɔɔ” wo poonyiaa yau nɔ diolaŋ ndɔlaŋ o Baabuiyo niŋndo ni. (Kalee. 1:​19) O yau koŋ niŋ, Chemisi dimi nuaa maa kiilanɔɔ ɔɔ pɔmbɔɔ Chiisu le o cho le. Kɛ mbo dimi o nɛi tusiaŋ niŋ maa “buɛi Mɛlɛkaa nda Masanɔɔ Chiisu Kiliti wo” o cho ni. (Chemi. 1:​1) Maa Chiisu, mi Chemisi chɔm o yau o poonyiaa wo niŋ maa o sina tau a nyɛm Mɛlɛka toosiaa woŋ, vɛlɛ a kaala waŋnda chieeya okɔɔ. Le tonyala Baabuiyo tuuwo, mi Chemisi suaa a nyɛm naŋ cha o chieeŋndo niŋndoŋ okɔɔ, mɛɛ hueiyii hɔŋ o pioo choo ve, looŋ o choo choo niŋ, paaleŋ, bilta peeŋgelaŋ, yiŋnde bɛnduleŋ, a visiaa nda manda wa cho nuaa yɛ. (Chemi. 1:​6, 11, 17; 3:​5, 7) Taasi Mɛlɛka ke ndu le suɛi a kaala waŋnda chieeya, vɛlɛ a sɔɔŋ nda tosa woŋ okɔɔ, tiuba mbo mala wana o wana le chaŋyaŋ kɛndɔŋ tosaa.—Chemi. 1:​19, 20; 3:​2, 8-18.

Diomnda Pɔɔl soo o 1 Kɔliŋtiaŋ 9:​5 niŋndaŋ chɔm maa Chemisi ndoo nɔ lanɔɔ. Baabuiyo suu a teleŋ Chemisi sɔla piɔmndo wo, keleŋaa nyɛ tosa mbo sɔla piɔmndo wo le. Kɛ mi wana sinaa dɛnɛ pilɛ diolaŋ Chosifɔs, o wa Chuunɔɔ wo poonyiaa maa, a wɔsi 62 o faŋa Chiisu wo kɔɔli, mɛɛ masa Luomaŋnda Pɔsiɔɔsi Fɛsitɔɔ sɔla dɔɔ piɔmndo, tuupa mi Abinɔɔ miiŋgu o foofo ndɔɔ, mi Ananɔɔ (Ananaaya) “chuuŋgiaa Laŋgbaa Kalaa Kialu Yamaŋ Nda le ma kɔɔsa a Chemisi, pɔmbɔɔ Chiisu ɔɔ Kiliti. Nduyɛ ndaa nɔ mi ndaa kɔɔsa vɛlɛ a wanaa cheleŋ.” A mɛɛ Chosifɔs dimi yɛ, mi Ananɔɔ “hɛɛnduu nda sɔɔŋ choo maa a tɛɛmbuu sawaa, nduyɛ mbo tosa ma vii vii nda a poutaŋ le nda diyɔɔ.”

a Tofa kɔfoo hoo “Chemisi​—‘Pɔmbɔɔ Masanɔɔ.’”

b Chemisi wa suɛi a sɔɔŋ Muuse ndoo poonyiaa woŋ okɔɔ, mɛɛ sawaa cho nuaa yɛ, a hɛnaŋ Mɛlɛkaa tuupa mbo ke ndu sawalaŋ le poonyiaa. Le tamaseliiyo, a saaluŋ mɛɛ Mɛlɛka yiyaŋ a koowaŋ okɔɔ yɛ, suundaa, a mɛlɛkaa lachoowaa piɛiyo o yau Chɛnɛsee wo niŋ. (Chɛ. 9:​3, 4; 20:​2-9; 35:​2, 4) A tonya, mi Chɛhowa chɔm sawala mandaalaŋ kpendekele la wana o wana nɔ mbo bii laŋ, o wa Chuunɔ ɔɔ wana cho Chuunɔ le wo.

c Tofa kɔfoo hoo “Mɛɛ Dialii Kuumbaŋ Choo Ve Cho Hau I Kɔɔnaa Yɛ.”

    WOL le Sɔɔŋ Yaasiaa—Kisi (2010-2025)
    Chukku Ma Kinda
    Chuku Ma Kumbi
    • Kisiei
    • Share
    • Mɛɛ ŋ Yeema Yɛ
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Sawalaŋ Le Tɛɛŋgei Soliŋndo Kpeku
    • Mɛɛ Naŋ Bii Yooŋgula Numndaŋ Yɛ
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Chuku Ma Kumbi
    Share