Tol Tamasi Wana Dimi le Naa Yoomu Fafɛɛŋndo Kioo wo Kɔɔli
“Mɛɛ nya cho niŋ chuauvaa Mɛlɛkaa, nduyɛ mbo kaala nya tau yɛ, mɛɛ la kindi niko mi la chua kaala ndɔlaŋ.”—ƐFI. 5:1.
1. Ke kuɛɛ mala yɛ naa le kaala Mɛlɛkalaŋ chɔmndo?
CHƐHOWA yɔŋgu naa kioo le naapila kɛsioo o foofo acheleŋnda. Miŋ kindiŋ lepum le sinapɛŋgoo sɔlaa a suɛi yɔŋnuŋ ndɔ naa le ve. (Nuawɔ Ɛfisiaŋnda 5:1, 2.) Vɛɛ naŋ looku yɛ miŋ soliŋ ke Mɛlɛkaa hoo kpeku a taasi? Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa le kuunaa kioo hoo naa yɔŋullo?
2. Vɛɛ saŋga naa piiliaŋ yɛ Chɛhowa?
2 A tonya, ŋ cho a kɔlkɛndɛ le mɛɛ Mɛlɛka dimi maa o cho wanaa cho kɔlaŋ o choo choo niŋnda yoomu nɔ la mɛɛlu le wo ke yɛ, nduyɛ mbo ke “saa cheleŋ” aa dɔu tiindaŋndo o Chiisu niŋnda yoomu fafɛɛŋndo o lɛŋndeŋ choo. (Chɔŋ 10:16; 17:3; Kɔl. Tasoo 15:53) Tonya, wanaa cho yoomu nɔ la mɛɛlu le wo sɔla o choo choo niŋnda, a wanaa cho nɔ yoomu fafɛɛŋndo o lɛŋndeŋ choo wa cho lɛ wa o nyɛpalaa naŋ cho hau chɔɔ wo bɛŋgu le. Chɛhowa sina nyɛ kindilaa naŋ cho le bɛŋgu wo, nuawɔ ko bɛɛ mɛɛ ndoo sina saŋga Isɔluɛiya wa le bɛŋgu o chɛleŋ niŋ Ichipi wo yɛ. O kpeekpei niŋ, “Saŋga o saŋga keeku nda choo, o mel nda leniŋ te, mbo chɛl ma saŋga nda ndaa” latulu (Ais. 63:9, NW) O wɔsila bɔbɔɔ kɔɔli vɛlɛ, mi Chuuwa yɔŋ sioonde le simul nda wa sɔlaa yaamɔɔwaa ndaa o ba teleŋ nda wa maaŋndo taŋgullo wo. Kɛ mi Mɛlɛka dimul nda aa, “Wana o wana pilaŋ nda pɛ, mɛɛ a pilaŋ ya tana.” (Sɛk. 2:8, NW) Mɛɛ kala chuaa nɔ nyɛiye le chɛlɛkpɛ ndɔɔ naa yɛ, lende koni Chɛhowa nɔ nyɛiye ni le wanaa nduaa kaalaa chɔmndo. (Ais. 49:15, NW) O kpeekpei niŋ, Chɛhowa kɛsi ndupila o foofo acheleŋnda, nduyɛ naa bɛɛ nɔ ke koŋ.—Chon. 103:13, 14, NW.
MƐƐ CHIISU NDOO CHƆM KAALA MƐLƐKAA YƐ
3. Yɛɛ chɔm yɛ maa Chiisu ndoo nɔ nyɛiye?
3 Chiisu ndoo sina nyɛ nɛiyaa acheleŋnda mi che bɛɛ naa o keeku o saŋga apum wa lebɛŋgu wo le. Le tamaseliiyo, wanaa bala fonduaa ndaa nɔ sioonde le sim lachiaa lepiɛiya, a wa waŋnda huiyo, ma kɛsi nda kalaŋnda lusulɛilaŋ o lebol a sawala waŋchieeya wa. (Mat. 23:4; Mak. 7:1-5; Chɔŋ 7:13) Kposoŋ bɛɛ Chiisu ndoo nɔ isiooŋ te, nduyɛ o sɔla hui le. kɛ ndoo nɔ sinapɛŋgoo a sɔɔŋ muŋ yɔŋnuŋ ndu bɛɛ le woŋ. Lelaŋ, “mɛɛ Chiisu che waŋnda a cho faŋgaa lende, mi nyɛiyɛ bii ndu le nda. Kani fondole, mɛɛ saa va nuaa a nɔ wana mandaa le yɛ, lende nda va ni.” (Mat. 9:36) Maa finya ndɔ, Chiisu ndoo nɔ kaalaa a nyɛiye.—Chon. 103:8, NW.
4. Vɛɛ i piiliaŋ yɛ Chiisu mɛɛ o wa chɔɔ acheleŋnda saŋgaa?
4 Mɛɛ Chiisu che waŋnda saŋgaa, mbo chɔm nda kaala kpeekpeiyo maa Finya ndɔ. Mɛɛ o chii wali pollo tosa kekelee tuma pum, Chiisu nda buɛiyaa nduaa ndaa yeema ma kuɛ o naa doŋ doŋnda le ma kɔ pɛŋgi nyɛ pɔmbɔ. Kɛ le mɛɛ Chiisu ndoo nɔ nyɛiye le faŋga wa ndu chɔmndo wo yɛ, mbo chua teleŋ ndɔɔ, okoŋ, “mbo kandu nda pɛɛkoo a sɔɔŋ tau tau.”—Mak. 6:30, 31, 34.
MƐƐ NAŊ CHƆM KAALAA MAA CHƐHOWA YƐ
5, 6. Le kaalaa chɔmndo maa Mɛlɛka, vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ bii chaaŋ naa wanachioo? Tuuwɔ tamaseliiyo. (Tofa fotueiyo o peele naŋ kandu leŋ choo.)
5 Ŋ chɔm kaalaa maa Mɛlɛka a mɛɛ naa bɛɛ bii chaaŋ naa wanachioo yɛ. Le tamaseliiyo, Kilisiɔŋnɔ feleŋgɔnɔɔ diolaŋ Alaŋ wa yiyaŋndo a puaapilɛnɔ yuuwɛi chi lɛ lapi le diomndaŋ veeloo le wo, nduyɛ mbo cha ndi vɛlɛ ikala le wali pollo tosaa chiɛiyo a chiɛiyo. Mi Alaŋ loonuŋ diomnda Chiisu laŋ ndaŋ, “Kaa ŋ hɛnaŋ maa chaaŋ num tosal num ndo, num bɛɛ tosal chaaŋnda lende.” (Luk. 6:31) Okoŋ, mi Alaŋ nyunaŋ aa, ‘Yɛɛ ya yeema yɛ mi waŋnda tosal la?’ Muli ndɔ sakpoo wa ni aa, ‘I yeema nda ma lɔɔ bɔllo a ya latulu!’ Kɛ puaapilɛnɔ yuwɛiyo hoo nɔla lɛ bɔllo lɔɔ le. Vɛ, o nɔla pa? Chiisu cho naa dimullo maa ŋ nɔ kuee miŋ nyunaŋ aa, ‘Yɛɛ ya yeema yɛ chaaŋ ni wanachioo mbo tosalla te o yɔŋ pɛ mi wa o bahawɛiyo niŋ maa ndu?’
6 Alaŋ cho bɛndu yuu le. Kɛ o nɔ kioo le sinaa saŋga o keeku wɔ lebɛŋgu le wo. O cho tofaa puaapilɛnɔ yuwɛiyo hoo, nduyɛ mbo wa ndu nilaŋ yaŋɔɔ le bahawɛila ndɔlaŋ sinaa. O pɔm pɔmbɔ, mi Alaŋ sinapɛŋgu mɛɛ wana yuwɛiyo cha ndi ikala le diomnda veeloo o Baabuiyo niŋ, ɔɔ le kɔlaŋ wali pollo tosaa chiɛiyo a chiɛiyo yɛ. Mɛɛ Alaŋ sinaŋ nyɛ kindilaa puaapilɛnɔ yuwɛiyo hoo wa lebɛŋgu wo, mbo cha mala o yeema wo, nduyɛ Alaŋ yeema le ndu malaa. Ŋ nɔla miŋ tosa nyɛ pilɔɔ kpe. Le kaalaa chɔmndo maa Mɛlɛka, ŋ kɛsi wɔ naapila o bahawɛi puaapilɛnɔ koŋ cho lebɛŋgu wo.—Kɔl. Tasoo 12:26.
Chɔm kaalaa maa Chɛhowa (Tofa pɛl 7)
7. Vɛɛ naŋ looku yɛ miŋ sina acheleŋnda nyɛkɛndɛi le waa latulu a nda o nyɛ nda nɛiyaa niŋ?
7 O cho suɛi tɛtɛlɛ le sinaa nyɛ nɛiyaa acheleŋnda cho lebɛŋgu wo le. Bahawɛila naŋ sina paale pilɛ bɛɛ le laŋ, cho wanaa bɔɔbɔɔ komallo. Waŋnda apum cho o simul boliŋ bɛndoo bɛŋgu, naa, ɔɔ yuuwɛi. Mi acheleŋnda wa kɔl tambɛiyo biuwɔŋndo, siooŋndoŋ, ɔɔ fulamakɔɔli nda sɔla o suɛi wɔɔŋ yɔŋnuŋ nda ve. Mi apum wa vɛlɛ o yuŋgu nda nɔ laalaŋnda pilɛ o Mɛlɛka niŋ te wo, ɔɔ o nɔ kala chua pilɔɔ wo. Wana o wana nɔ hau bahawɛilaŋ lapum, nduyɛ le lɔɔlɔɔ, o wa bahawɛi naŋ keeku wɔ lebɛŋgu le wo. O hei niŋ, vɛɛ naŋ chɔm yɛ kaalaa maa Mɛlɛka? Ŋ nɔ mi yaŋ nilaŋ nyɛkɛndɛi le sinapɛŋgoo sɔlaa o tiŋ te waŋndo wa naa pɛ bahawɛi ndɔɔ chɔmndo. Hei cho naa nyindɔɔ miŋ chɔm kaalaa maa Chɛhowa le wana koŋ malaa a mɛɛ bahawɛi ndɔɔ cho yɛ. Mala wana o wana yeema wo cho teŋgeŋ, kɛ ŋ nɔla miŋ soliŋ Baabuiyo kpeku le waŋnda kɔllo dɛɛniaa, a nda malaa o nɛila cheleŋndaŋ niŋ.—Nuawɔ Luomaŋnda 12:15; Pitɛ Tasoo 3:8.
CHƆM KƐNDƐI MAA CHƐHOWA
8. Yɛɛ mala yɛ Chiisu le kɛndɛi chumndo?
8 Mi Po Mɛlɛkaa dimi aa, “Mɛlɛka ndu, wanaa sina ikɛndɛ le va a wanaa kɔl vesɛiya bɛɛ, mbo tosal nda tonyaa.” (Luk. 6:35) Nduyɛ, mi Chiisu chɔm kɛndɛi maa Mɛlɛka. Yɛɛ mala yɛ ndu le keŋ tosaa? Mbo bii waŋnda nyɛkɛndɛi, nduyɛ mbo kɛsiŋ o kɔl maa diomnda ndɔlaŋ, a nyɛm o wa tosaa woŋ nɔla mbo piiliaŋ wana cheleŋ. Le tamaseliiyo, mi chua ndaa sina maa o kɛsi pɔnɔ pilɛ le wo huŋ naa ndu cha a chaŋndo, nduyɛ mi mɛmɛma wa ndu tolɔɔ o hɔllaŋ ma wa Chiisu delioo o ŋpelu. Mi Chiisu sina maa chuaa hoo mal yɔŋ ndɔ wɔɔŋndo, nduyɛ mbo sina mɛɛ o wa kɔl i tambu yɛ te ndoo tou ndu pɛ. Kɛ mbo chandu ndu, nduyɛ mbo mal ndu haki. Mɛɛ Falesiiya dɔunuŋ tumbe a nyɛ yɔŋnuŋndo, mi Chiisu suaa vɛlɛ o nda lo a bɛɛleŋ.—Luk. 7:36-48.
9. Yɛɛ mala yɛ naa le kɛndɛi chɔmndo maa Chɛhowa? Chɔmndo tamaseliiyo.
9 Vɛɛ naŋ chɔm yɛ kɛndɛi maa Mɛlɛka? Mi kiilanɔɔ Pɔɔl poonyiaa aa, “Wana cho hoo mbo va buɛi Masanɔɔ Mɛlɛkaa wo, o nɔ mbo va wana lasɛɛŋgiaŋ te. O nɔ mbo va wana ikɛndɛ naa wana o wana chua.” (Tim. Diiŋ Ndɔɔ 2:24) Wanaa nɔ taasioo wa sina mɛɛ nda nɔ ma bii sɔɔŋ yɛlɛkɛlɛɛ woŋ yɛ, le kpakpalaa acheleŋnda pilaŋndo tana. Yiyaŋndɔ a mɛɛ naŋ chɔm kɛndɛi o sɔɔŋ muŋ niŋ yɛ. O naa baalaa, te wana cho chilaŋ chuaa wo ve wali ndɔɔ tosa nyɛkɛndɛi le, yɛɛ ŋ cho yɛ tosa? Te paŋguŋ bɔɔbɔɔ hiou pɛ ma che puaapilɛnɔɔ lepilɛ o bɔŋaŋ leKilisiɔŋndo, yɛɛ ŋ cho yɛ ndu dimul? Te wana chiɛiyo dimul num pɛ o wali pollo niŋ, “I nɔ ba le suɛi o numndo suŋ suŋ te,” a cho bɛɛleŋ chɔm? Te la wa pɛ nya laa num o chiɛiyo mbo nyuna num aa, “Le yɛɛ a dimulla nyɛ num oo tuu le tosaa o Ndaamaa (Wɛiyo) choo wo le?” Ŋ cho pa muli a lebɛɛ? Kɛsioo naapila o foofo acheleŋnda, nduyɛ a kindiŋndo le sinaa mɛɛ diomnda naŋ suaa laŋ la piiliaŋ nda yɛ ke naa sinapɛŋgoo le suɛi a nyɔɔŋ tosaa o nɛila naŋ chɔm kɛndɛi maa Chɛhowa wo choo.—Nuawɔ Talelaŋ 15:28, NW.
CHƆM TAASIOO MAA MƐLƐKA
10, 11. Yɛɛ mala yɛ naa le taasioo chɔmndo maa Mɛlɛka? Chɔmndɔ tamaseliiyo.
10 Sinapɛŋgoo sɔlaa a sɔɔŋ yɔŋnuŋ ndɔ naa le woŋ mala naa vɛlɛ le taasioo chɔmndo maa Chɛhowa, nduyɛ ŋ nɔla miŋ che fulamakɔɔlioo a mɛɛ naŋ cho sɔɔŋ muŋ biyɔɔ yɛ. Suiliŋnda kpeekpei Chɛhowalaŋ opilɛ cho taasioo ni. Nduyɛ te Chɛhowa hɛli pɛ le ndu soliŋndo kpeku, o nɔla mbo che fulamakɔɔlioo kpou o kaalaŋ lapum niŋ. Ŋ nɔ taasi le sɔɔŋ chɔɔ maa Chɛhowa le, kɛ ŋ nɔ miŋ yiyaŋ nyɛkɛndɛi a fulamakɔɔlioo tuupa miŋ tosa suɛi o nɛiyo pum choo. Isɔluɛiya ndaa chi fulamakɔɔli wa le Mɛlɛka kiɔɔ diikɔŋndo wo le. A nyɛ Mɛlɛka tosal nda wo kpou, mi Muuse sina maa a cho iwɔɔŋnde tosa Mɛlɛka o hɔl. Mbo miŋgi sondoo o diomnda cho o chondei hei niŋndaŋ le mi Isɔluɛiya kpou tuei aa, “Waŋnda Isɔluɛi cho kaale nɔ kɔl kalu le. A nɔ sinapɛŋgu o sinapɛŋgu le. Te ndaa wa wanaa kɔl kalu pɛ, a wa nyɛ yɔŋnuŋ nda wo sinapɛŋgu, nduyɛ a wa sina nyɛ wa nda yɔŋnuŋ o mɛɛlulaŋ ndo.”—Dut. 31:29, 30; 32:28, 29, NW.
11 Le taasioo chɔmndo maa Mɛlɛka, ŋ nɔ mi yiyaŋ nyɛkɛndɛi, nduyɛ miŋ che kpendekele fulamakɔɔli sɔɔŋ naŋ tosa woŋ chuu naa wo. Le tamaseliiyo, te o yɔŋ pɛ miŋ wa nuaŋnaŋndo le challe o nɔɔ niŋ, ŋ nɔ miŋ sina maa yeemɛi wa naa tau le hiniei tosaa. Pɛpɛ bɛɛ, ŋ nɔ miŋ tosa kɛɛsiaa o kɛɛsiaa ɔɔ miŋ tosa nyɛ o nyɛ luei chaŋyɛi nɛi naa Chɛhowaa tɛɛŋ o kpundɔɔ niŋndo le! Kɛ, ŋ nɔ miŋ tol nyɛ Baabuiyo dimi hoo wo kɔɔli, “Wana kɔlkaloo nɔla mbo che kpundɔɔ ndu lachi, mbo kpakpala ndu. Kɛ diɔmndo ndu, o lo kɔlaŋ mbo kɔ del o kpundɔɔ niŋ.”—Tal. 22:3, NW.
KPAKPALA YIYAŊ WƆƆŊNDO
12. Vɛɛ yiyaŋndo yɔŋul lɛ naa?
12 Mi wana kɔlkaloo sina maa yiyaŋnda wɔɔŋndaŋ la cho ko maa le yiŋ. Nyɛ kɛndɔɔ pila yiŋndeŋ le tosal num ni te a chaa pɛ leŋ biyɔɔ. Ŋ yau nyɛdiaa naa a leŋ. Kɛ mi yiŋndeŋ le dii te le hɛluŋ naa pɛ, nduyɛ le luam chiɛiyo mi le diu wanaa cho leniŋnda kpou. Lende koni yiyaŋndo mala naa ni te ŋ soliŋ ndu pɛ kpeku le tamasi Chɛhowaa tolɔɔ kɔɔli. Kɛ, te ŋ nɔ pɛ yiyaŋ wɔɔŋndo o kɔl, o nɔla mbo yɔŋul naa. Le tamaseliiyo, te ŋ tosa ndi pɛ maa kaa naa le yiyaŋndo o sɔɔŋ wɔɔŋndo choo, hoo tosa miŋ luei balaŋ o sɔɔŋ fondo fuu woŋ tosaa niŋ. A tonya, te ŋ wa pɛ yiyaŋndo o suɛi nɔɔlɛiye choo, ŋ cho piɔm iMɛlɛkayaa sɔla!—Nuawɔ Chemisi 1:14, 15.
13. Yoomu suu kuɛɛ Ifi wa yɛ chɔnɔŋndo o kɔl?
13 Ŋ yaasiaŋndɔ mɛɛ wanalanɔ tasoo, Ifi looku yeemɛi sɔla le “yɔm komɔɔ ndɔɔ tosa mi wana sina suɛi wɔɔŋnde a i kɛndɛi yo” dioo yɛ. (Kan Ch. 2:16, 17) Mi kɛuwo dimul ndu aa, “La dio bɛɛ la vi le. Mɛlɛka dimi lende fondole, o sina maa te la de ndu pɛ hɔlta nyalaŋ la cho kumbiŋ nduyɛ, mi la sina suɛi kɛndɛi a i wɔɔŋnde pɛŋgu maa Mɛlɛka pila.” Mi Ifi cha “maa yɔmndo hoo naŋ le dioo. Nduyɛ mbo cha mɛɛ komɔɔ ndɔɔ naŋ yɛ.” Yɛɛ wa yɛ fulamakɔɔlioo? “Mbo kendi mbo dia. Nduyɛ pɔnɔ ndɔ va loŋ a ndu latulu. O koŋ, mbo ke vɛlɛ pɔnɔ ndɔ, ndu bɛɛ mbo dia.” (Kan Ch. 3:1-6) Mi Ifi cha nyɛ o hɛnaŋndo o suɛi Setana dimul ndu ve niŋ. Tuupa mi wana dimul ndu nyɛ cho o kɛndɔɔ a o wɔɔŋndo wo, ndupila nɔ niŋ kɛɛsiaa o ba ni. Nuawɔ kpundɛ bɛndu se le yiyaŋ waa naa nɔɔ! Mi pɔnɔ Ifi, Adama nɔ hakioo wo, “tosa ni mi yɔŋ wɔɔŋndo huŋ o chieeŋndo niŋ, nduyɛ mi yɔŋ wɔɔŋndo huŋ a piɔmndo.”—Luom. 5:12.
14. Vɛɛ Baabuiyo mala naa le yɔŋ wɔɔŋndo kpakpalaa?
14 Haki Ifi tosa o kpeeloo Idɛŋ niŋndo ve kaa ihini le. Kɛ, mi Chiisu sila maa ŋ nɔ miŋ wa sɔɔŋ nɔɔlɛiyoŋ kɛsiŋndo o kɔl te. mbo dimi aa, “Kɛ wana o wana a tofa wana lanɔɔ pɛ, mbo lo o koŋ kɔɔli, ma del kɔl le hinilaŋ a ndu pɛ, mɛɛ sava dimi maa wana suunda a lanɔ pila le wo, mɛɛ a chii ndu tɛɛmbuu o kɔl niŋ.” (Mat. 5:28) Le handɔɔ lechoo, mi Pɔɔl sila aa, “La mal yiyaŋndaŋ le sɔɔŋ wana chieeyɛi yɔŋ wɔɔŋnde I yeema nya le tosaa woŋ.”—Luom. 13:14.
15. Nyɛm sulaŋ kuɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ chuuŋgiaa nduyɛ le yɛɛ?
15 Suɛi fonduei wɔɔŋii cheleŋ cho yiyaŋndo nɔɔ le nyɛmkiɔŋ sɔlaa tau ni. Nduyɛ hei tosa miŋ kɛɛ kɔllo mulioo nyɛkɛndɛi o Chɛhowa lo. O kpeekpei niŋ, nyɛmkɛŋ wana nyɛsɔlaa “cho maa kpaki wana nɔla hiouwɔɔ le wo o yiyaŋ ndɔɔ niŋ.” (Tal. 18:11, NW) Mi Chiisu dimi bundɛi a “wana landuŋ kɔl o nyɛm chieeŋndoŋ muŋ chuuŋgiaa suee wo cho” yɛ, maa “mɛɛ o mɛɛ o nɔ muŋ Mɛlɛka ndu sina maa o tambɛi pɛsɛkɛ o cho ni.” (Luk. 12:16-21) Mi Chɛhowa naŋ kɔl tau te ŋ tosa pɛ sɔɔŋ nɛŋi ndu kɔllo woŋ. (Tal. 27:11, NW) Nuawɔ se mɛɛ naŋ wa a kɔl kɛndɛ yɛ te ŋ nɔ pɛ sala Mɛlɛkaa le mɛɛ naŋ chuuŋgiaa “nyɛm sulaŋ o fondaŋ” ndɔɔ yɛ! (Mat. 6:20) Nduyɛ chaŋyɛi kɛndɛi a Chɛhowa cho nyɛ sulaa bɛndu naŋ kindiŋ le nɔɔ wo ni.
MƐƐ NAŊ BƐƐ KƆL LANDƐIYO YƐ
16. Ɔɔ nɛiyo opilɛ le kɔl landɛiyo tiu wo ba?
16 Yiyaŋndɔ a mɛɛ kpɛ naŋ nɔ kɔl landɛi yɛ, te ŋ wa kindi kindiŋndo le “nyɛm sulaŋ chieeŋ naŋ” chuuŋgiaa pɛ. (Mat. 6:19) Mi Chiisu soliŋ taloo kpeku le chɔmndo maa mi “buulaŋ nyɛm chieeŋndoŋ a yeemɛi sullo” ŋɔu nyɛ Baabuiyo dimi a Masale Mɛlɛkaleŋ okɔɔ wo. (Mat. 13:18, 19, 22) O wa buulaŋ ikanioo ɔɔ o wa ndu le, mi waŋnda apum wa yiyaŋndo lɔɔlɔɔ o sɔɔŋ wɔɔŋ yɔŋnuŋ lepum ndoŋ choo. Kɛ te kɔl landɛiyo hiou naa pɛ mayoomu, o nɔla mbo chuu naa saŋga ŋdiallo a kpundɔɔ o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Ŋ dɔunuŋ tiindaŋndo o Chɛhowa niŋ, nduyɛ mi loonuŋ maa “wolɔɔla lusulɛilaŋ bɛndulaŋ pila buulaŋndaŋ la cho ni. Kɛ diomnda kɛndɛlaŋ la nyɔɔlu wana kɔllo le teleŋ o teleŋ.” (Tal. 12:25, NW) Diomnda kɛndɛla wana nɔ sinapɛŋgoo wo soliŋ kpeku le naa kɔllo dɛɛniaa wo tosa miŋ dɔunuŋ nyaale. Wanaa velu naa wa bahawɛila naalaŋ chɔmndo, wana naŋ chal o nɔɔ niŋndo, ɔɔ chaŋyɛi nɛi kɛndɛi o cha sɔɔŋ o nɛi Mɛlɛkaa choo wo mala naa miŋ fula o kɔl landɛiyo niŋ.
17. Vɛɛ Chɛhowa mala yɛ naa le kɔl landɛiyo biuwɔŋndo?
17 Wana o wana tiuba mbo sina kɔl landɛi naa maa Chɛhowa le. Mi Pɔɔl poonyiaa aa, “La nɔ buulaŋ o isɔɔ o isɔɔ niŋ te. Nduyɛ, isɔɔ o isɔɔŋ nya va Mɛlɛka piɛiyo le ndi pɛ, la chɔm ndu nyɛ nya hau ba le ndu wo. Nduyɛ, pɛŋgu o pɛŋgu nya va ndu nyunaa le nyɛ o nyɛ pɛ, la mel ndu balikaa. O koŋ kɔɔli, kɔl nyulu Mɛlɛka yɔŋgu wo o wana chiee nɔla mbo sina bɛɛ pɛŋgu le wo nɔla mbo manda kɔlta nyalaŋ, a yiyaŋnda nyalaŋ, kani fuule, le mɛɛ nya cho o diom pilɔɔ niŋ a Chiisu Kiliti yɛ.” (Fil. 4:6, 7) Yiyaŋndɔ a wanaa cho malaa yɔŋgoo le naa mandaa yɔŋi naŋ sɔla kpundɔɔ o Mɛlɛka piɛiyo niŋnda okɔɔ. Nda cho yɛ chaaŋaa naa laalaŋnda ni, bɛnduaa, buɛi kɔlkaloo, maalikɛiya, Chiisu, vɛlɛ a Chɛhowa pila.
18. Vɛɛ yiyaŋndo Mala yɛ naa?
18 A mɛɛ naŋ che yɛ, Yiyaŋndo mala naa le suiliŋnda Chɛhowalaŋ chɔmndo, mɛɛ kaalaa cho naa yɛ. (Tim. Tasoo 1:11; Chɔŋ Tasoo 4:8) Ŋ nɔla miŋ wa a kɔl kɛndɛ te ŋ chɔm pɛ kaala kpeekpeiyo, te ŋ yiyaŋ pɛ a fulamakɔɔli kaala naalaŋ la chuu naa wo, nduyɛ te ŋ kpakpala pɛ kɔl landɛi tosa miŋ kɛɛ nyaaloo nɔɔ wo. Lelaŋ, ŋ soliŋ ke Mɛlɛkaa kpeku le yiyaŋndo o tiindaŋ cho naa lachi wo choo, nduyɛ miŋ chɔm kaalaa, kɛndɛi, taasioo, a kɔlkɛndɔɔ maa Chɛhowa.—Luom. 12:12.