ယဟိဝၤယွၤ မၤလိၤထီၣ်ယကျဲ

ယမိၢ်ယပၢ် မၤစၢၤယၤလၢ ယကလဲၤကျဲလၢအဘၣ်

ဖဲ ၁၉၂၀ နံၣ်န့ၣ်​ တချုးဖဲ ယမိၢ်ယပၢ်ထီၣ်ပှၢ်ဒံးဘၣ်အခါ အဝဲသ့ၣ်မၤလိလံာ်စီဆှံလီၤ. ယအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဖဲ ၁၉၃၉ နံၣ်လီၤ. ဖဲယနီၢ်ဆံးဒံးအခါ ပအိၣ်လၢကီၢ်အဲကလံး ဒီးယလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဒီး ယမိယပါမုာ်မး ဒီးလၢခံ ယပၣ်ဃုာ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ကၠိ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤန့ၣ်လီၤ. ယနီၣ်ဘၣ်ဒံး ဖဲယလီၤဘၣ်ကၠိဖိမူဒါ အဆိကတၢၢ်တဘျီအခါ ဒ်သိးယကွၢ်ပှၤကမျၢၢ်ကဖျါအဂီၢ် ယဘၣ်ဆၢထၢၣ်လၢ သ့ၣ်တၣ်အဖီခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ ယအိၣ်ဒၣ်ဃုနံၣ်ဒံးလီၤ. ဖဲယကွၢ်လီၤပှၤကမျၢၢ်အခါ ယသးကနိးတၢ်ညါ.

လၢတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤန့ၣ်​ ယပါကွဲးန့ၢ်ယၤ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဂ့ၢ်လၢ ခးက့အပူၤ ဒ်သိးယကသူအီၤလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤလီၤ. ဖဲယအိၣ်ဃိးနံၣ်အခါ ယလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ထဲတဂၤဧိၤလၢ ပှၤဟံၣ်မဲာ်ညါအဆိကတၢၢ်တဘျီလီၤ. ဖဲဟံၣ်ကစၢ်ဖးဝဲ ယခးက့အခါ ယသးခုညါ ဒီးအဝဲဟံးန့ၢ်ဝဲ လံာ်လၢအမ့ၢ် “Let God Be True” လီၤ. ဒီးယလဲၤဃ့ၢ်တဲဘၣ်​ ယပၢ်လၢ တၢ်သးခုအပူၤလီၤ. ယထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်​ ဒီးဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မုာ်ဒိၣ်မး ဒီးမၤစၢၤစ့ၢ်ကီးယၤလၢ ယအဲၣ်ဒိးမၤ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤလၢ ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤလီၤ.

လံာ်စီဆှံတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ထုးန့ၢ်ယသးဒိၣ်မးဖဲ ယပၢ်ဟ့ၣ်လီၤယၤ တၢးထီခိးတၢ် လီၤ. ဖဲတၢးထီခိးတၢ် ဟဲတုၤအခါ ယသးအိၣ်ဖးအီၤ ကိးဘ့ၣ်ဒဲးလီၤ. ယတၢ်နာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤဟဲဒိၣ်ထီၣ်​ ဒီးယဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်ယသးလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်လီၤ.

ဖဲ ၁၉၅၀ နံၣ်န့ၣ်​ ယၤဒီးယမိယပါ ပလဲၤထီၣ်ဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်​ “Theocracy’s Increase” လၢနူယီးအပူၤလီၤ. ဖဲမုၢ်ခံနံၤ, လါအီကူး ၃ သီ န့ၣ်​ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တၢ်ဂ့ၢ်ခိၣ်တီ မ့ၢ်ဝဲ “Missionary Day” လီၤ. ဖဲအနံၣ်ဝဲန့ၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါခဲရ့ ဘါဘၢၤ န့ၣ်​ လၢခံအဝဲကဲထီၣ်​ ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ် ဒီးအဟ့ၣ်လီၤဝဲ တၢ်ဒိးဘျၢထံ အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤန့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲသံကွၢ်ဝဲ ပှၤလၢအဒိးဘျၢထံတဖၣ်​ တၢ်သံကွၢ်ခံဖျၢၣ်​ ဝံၤအလီၢ်ခံ ယဆၢထၢၣ်ဒီး တဲလၢ “မ့ၢ်.” ဖဲန့ၣ်​ ယသးနံၣ်အိၣ်ဒၣ်​ ၁၁ နံၣ်ဒံးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ ယသ့ၣ်ညါလၢ ယမၤတၢ်ဆၢတဲာ် လၢအဘၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ ယကဘၣ်လဲၤလီၤလၢ ထံကျါန့ၣ်​ ယပျံၤတၢ်ဒိၣ်မး ခီဖျိလၢ ယပီၢ်ထံတသ့ဘၣ်အဃိလီၤ. ယဖါတံၢ်လဲၤပိာ်ယခံလၢ တၢ်ဒိးဘျၢထံအလီၢ် ဒီးအတဲယၤလၢ ဘၣ်ယိၣ်တၢ်နီတမံၤတဂ့ၤ. ပှၤဒိးဘျၢယၤထံးချ့မးအဃိ ယတူၢ်ဘၣ်လၢ ယခီၣ်တတုၤလီၤလၢ တၢ်ဖီလာ်ဘၣ်. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဂၤဒိးဘျၢယၤထံဝံၤဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအဂၤတဂၤ ထုးထီၣ်ယၤလၢ တၢ်ဒိးဘျၢထံအလီၢ်လီၤ. စးထီၣ်လၢ ယဒိးဘျၢထံဝံၤတနံၤန့ၣ်​ ယဟိဝၤယွၤ ဆဲးမၤလိၤထီၣ်ယကျဲလီၤ.

ယဆၢတဲာ်လီၤယသးလၢ ယကနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤ

ဖဲယဖျိထီၣ်​ တီၤထီကၠိဝံၤအခါ ယအဲၣ်ဒိးမၤပှၤလဲၤလၢညါလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ ယကၠိသရၣ်​ ဆီၣ်ထွဲယၤလၢ ယကဃုတၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့လီၤ. ယဒိကနၣ်အဝဲသ့ၣ်အကလုၢ် ဒီးယလဲၤထီၣ်ဝဲ ဖၠၣ်စိမိၤကၠိလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ လၢခံန့ၣ်​ ယသ့ၣ်ညါလီၤသးလၢ ယကဆဲးမၤနီၢ်သး ဒီးသးစၢၢ်ဆၢယတၢ်မၤလိ တဘျီဃီ ခံခါလၢာ်တသ့ဘၣ်အဃိ ယဆၢတဲာ်လီၤယသးလၢ ယတထီၣ်ကၠိလၢၤဘၣ်. ယဃ့ဘါထုကဖၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်​ ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤဝံၤအလီၢ်ခံ ယကွဲးထီၣ်လံာ်လၢ ယသရၣ်အအိၣ်လၢ တၢ်တနံၣ်အံၤဝံၤန့ၣ်​ ယကဟးထီၣ်ကၠိလီၤ. မ့ၢ်လၢယနာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤ လၢလၢပှဲၤပှဲၤအဃိ ယစးထီၣ်မၤ ပှၤလဲၤလၢညါလီၤ.

ဖဲ ၁၉၅၇ နံၣ်​ လါယူၤလံန့ၣ်​ ယစးထီၣ်မၤ ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလၢ ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤလၢ Wellingborough လီၤ. ယသံကွၢ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ ဝ့ၢ်လိဒိၣ်​ အဘ့ၤသ့လး လၢကဆှၢလီၤန့ၢ်ယၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢ အမၤပှၤလဲၤလၢညါတဂၤ လၢကဟဲမၤသကိးတၢ် ဒီးယၤအဂီၢ်လီၤ. ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ဘၢၣ်​ ဖဲစ့ ဟဲမၤသကိးတၢ်ဒီးယၤ ဒီးအဝဲသိၣ်လိယၤ တၢ်အါမးလီၤ. အဝဲမ့ၢ်ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိလၢ အသးဆူၣ်တဂၤ ဒီးအမၤစၢၤယၤလၢ ယကရဲၣ်ကျဲၤတၢ်ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤန့ၣ်​ အိၣ်ဒၣ်ထဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်သးပှၢ်ဃုဂၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ဖဲစ့ ဒီးယၤလီၤ. မ့ၢ်လၢ ယကတဲာ်ကတီၤဒီး ယပၣ်ဃုာ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤခဲလၢာ် အဃိ ယအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် အါမးလၢ ယကမၤဒိၣ်ထီၣ်​ ယတၢ်နာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤ ဒီးမၤဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်​ ယတၢ်နာ်လီၤ.

ခီဖျိလၢ ယတလဲၤကဲသုးဘၣ်အဃိ ယလီၤဘၣ်လၢဃိာ်ပူၤ ဝံၤအလီၢ်ခံ ယထံၣ်လိာ်သးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ဘၤဘၤရၤ လၢအမၤပှၤလဲၤလၢညါတဂၤလီၤ. ပဖျီပသးဖဲ ၁၉၅၉ နံၣ်​ ဒီးပအဲၣ်ဒိးလဲၤတၢ်လီၢ် တပူၤဂ့ၤတပူၤဂ့ၤ ဖဲပှၤကဆှၢပှၤလီၤ. အဆိကတၢၢ် ပလီၤဘၣ်မူဒါလၢ တၢ်လီၢ်လၢ Lancashire လၢကီၢ်အဲကလံး မုၢ်ထီၣ်ကလံၤစိးတခီလီၤ. ဝံၤဒီး လါယနူၤအါရံၤ ၁၉၆၁ န့ၣ်န့ၣ်​ ပှၤကွဲမုာ်ယၤလၢ ယလဲၤထီၣ်ဝဲ ဘီမုၢ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ကၠိတလါ လၢဝ့ၢ်လိဒိၣ်​ အဘ့ၤသ့လးန့ၣ်လီၤ. ဖဲယထီၣ်တၢ်မၤလိအံၤ ဝံၤအလီၢ်ခံ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်မူဒါလၢ ကဝီၤအတၢ်မၤလီၤ. လၢခံနွံအတီၢ်ပူၤန့ၣ်​ လၢဝ့ၢ် Birmingham အပူၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢအမ့ၢ် ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ်လၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်လဲၤခီဖျိအါတဂၤ သိၣ်လိယၤဒ်သိး ယဟံးထီၣ်ဖီၣ်ထီၣ်မူဒါလၢ ကဝီၤအတၢ်မၤကသ့အဂီၢ်လီၤ. ဒီးယမါစ့ၢ်ကီး လဲၤပိာ်ထီၣ်ယခံလီၤ. ဖဲန့ၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ပက့ၤကဒါက့ၤ လၢပမူဒါအလီၢ်လၢ Lancashire ဒီးကီၢ်ခၠဲၡံယၢၤလီၤ.

တၢ်နာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤန့ၣ်​ မ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်ထီဘိ

ဖဲလါအီကူး ၁၉၆၂ နံၣ်န့ၣ်​ ဘၣ်ဖဲ ပလဲၤဟးလိာ်ကွဲအခါ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်လံာ်ပရၢ လၢဝဲၤတြၢ်လီၤ. လၢလံာ်ပရၢအပူၤန့ၣ်​ ပၣ်ဃုာ်ဒီးကံလဧးကၠိ အလံာ်ပတံထီၣ်လီၤ. ပဃ့ဘါထုကဖၣ်​ ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤ ဝံၤအလီၢ်ခံ ယၤဒီးယမါ ပမၤပှဲၤလံာ်ပတံထီၣ်ဝံၤဒီး ပဆှၢကဒါက့ၤလၢ ဝဲၤတြၢ်န့ၣ်​ လၢအဆိအချ့လီၤ. ယဲၢ်လါ ဝံၤအလီၢ်ခံ ပလဲၤလၢ ဘရိးကလ့ၣ်, နူယီး လၢပကထီၣ်ဝဲ ကံလဧးကၠိ ၃၈ ဝီတဝီ ဒီးပထီၣ်ဝဲကၠိန့ၣ်​ ယံာ်ဝဲအလါ ၁၀ လီၤ.

တၢ်သိၣ်လိလၢ ကံလဧးကၠိန့ၣ်​ ပမၤလိဘၣ်​ ကစၢ်ယွၤအကလုၢ်ကထါ, အတၢ်ကရၢကရိဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်အဂ့ၢ် လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါလီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ ပသးအိၣ်ဒံးထဲ ခံဆံဘျဲၣ်အဃိ ပမၤလိန့ၢ်တၢ်လၢ ကၠိဖိအဂၤတဖၣ်အအိၣ်​ န့ၢ်အါမးလီၤ. ယလီၤဘၣ်မူဒါဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါဖြံၣ်​ ရၣ်(ခ်) လၢအမ့ၢ်ပှၤသိၣ်လိတၢ်တဂၤန့ၣ်​ မ့ၢ်ဝဲတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်ဖးဒိၣ်တခါလီၤ. တၢ်သိၣ်လိလၢ အဟ့ၣ်လီၤဝဲလၢ ယဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးအီၤ အဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်​ မ့ၢ်ဝဲဖဲပဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးပှၤဂၤအခါ ပတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်န့ၣ်​ ကဘၣ်ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ လံာ်စီဆှံထီဘိလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢ အဟ့ၣ်ပှၤတၢ်သိၣ်လိန့ၣ်​ မ့ၢ်ဝဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ န့သၢၤနီ(ရ်), ဖြဲၤဒၢၤရဲၣ်​ ဖြဲး ဒီး ခၤချဲ(န်) န့ၣ်​ အဝဲသ့ၣ်အတၢ်လဲၤခီဖျိ အိၣ်အါမးလီၤ. ပဝဲကၠိဖိတဖၣ်​ ပမၤလိန့ၢ်ဘၣ်တၢ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ အ့ၤဟ့ၣ်(ၡ်) မဲးမ့လဲၤ အဒိအတဲာ်အါမးလီၤ. ဒီးအဝဲတဲပၠးပှၤ ဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤဟံးစုနဲၣ်ကျဲဝဲ အခ့အပှၤတဖၣ်လၢ ဆၢကတီၢ်အကီအခဲအတီၢ်ပူၤ စးထီၣ်ဖဲ ၁၉၁၄ တုၤလၢ ၁၉၁၉ နံၣ်န့ၣ်လီၤ.

မူဒါဆီတလဲ

ဖဲပထီၣ်ကၠိ ဘူးထီၣ်ကဝံၤအခါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါနီ(ရ်) တဲဘၣ်ယၤ ဒီးယမါလၢ ပကလီၤဘၣ်မူဒါလၢ ကီၢ်ဘရၢဒံၤ လၢအၤဖြံၤကၤအပူၤလီၤ. ပကရီလဲၤလၢ ဘ့ၤသ့လး အလံာ်ရိဒၢး ဒ်သိးပကကွၢ်ဝဲ နံၣ်ကတၢၢ်လံာ်တၢ်ပာ်ဖျါ လၢပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ လၢတၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်​ အိၣ်ပှဲၤဂၤလဲၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ ပကမၢကမၣ်ဒိၣ်မး လၢကီၢ်ဘရၢဒံၤန့ၣ်​ ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ တအိၣ်နီတဂၤဘၣ်. ပကဘၣ်လဲၤ လၢကီၢ်ဘရၢဒံၤ လၢအၤဖြံၤကၤအပူၤလၢ ပှၤတလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် နီတဘျီဒံးဘၣ်. ဘၣ်ဃးဒီး ထံကီၢ်တဘ့ၣ်န့ၣ်အဂ့ၢ် ပတသ့ၣ်ညါ တၢ်အိၣ်သးနီတမံၤဘၣ်. အဃိ ပဘၣ်ယိၣ်တၢ်ဒိၣ်မးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ တၢ်ဃ့ဘါထုကဖၣ်န့ၣ်​ မၤစၢၤပှၤလၢ ပကပာ်ပသး မုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်လီၤ.

မူဒါအသီတခါအံၤန့ၣ်​ အလီၤဆီဝဲဒီး မူဒါလၢ ပလဲၤခီဖျိဘၣ်အီၤတဖၣ်လီၤ. အဒိ, ကလံၤသီၣ်ဂီၤ, တၢ်ဆဲးတၢ်လၤဒီးကျိာ်န့ၣ်​ လီၤဆီဝဲဒိၣ်မးလီၤ. ခဲအံၤ ပဘၣ်မၤလိဝဲ ဖြၣ်စ့ၣ်အကျိာ်လီၤ. ပကဘၣ်ဃုစ့ၢ်ကီး တၢ်လီၢ်တၢ်ကျဲလၢ ပကအိၣ်အီၤအဂီၢ်လီၤ. ပလဲၤတုၤဖဲန့ၣ်​ ခံသီဝံၤအလီၢ်ခံ ပသကိးဟဲရံၤ အါနီၣ်​ ဟဲဟးအိၣ်သကိးပှၤလီၤ. အဝဲထီၣ်ဃုာ် ကံလဧးကၠိဒီးပှၤ ဒီးအလီၤဘၣ်မူဒါ လၢစၣ်ဘံၣ်ယၣ်လီၤ. အဝဲမၤစၢၤပှၤလၢ ပကန့ၢ်ဟံၣ်ဃီအဂီၢ် ဒီးလၢခံတၢ်လီၢ်အံၤကဲထီၣ်ဝဲ ပမံးၡ့ၣ်နရ့ၣ်အဟံၣ်လီၤ. တယံာ်တမီၢ်ဘၣ်န့ၣ်​ လီၢ်ကဝီၤ ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်​ စးထီၣ်ထီဒါပှၤလီၤ. မ့ၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်တသ့ၣ်ညါ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်သးအဂ့ၢ်နီတမံၤဘၣ်. ဖဲပစးထီၣ်မၤမူဒါအံၤ မုာ်ထီၣ်ဝဲအဆၢကတီၢ်န့ၣ်​ ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်​ တဲဘၣ်ပှၤလၢ နသုအိၣ်ဖဲအံၤတသ့ဘၣ်. မ့ၢ်လၢပတၢ်မၤလံာ်အုၣ်သး တအိၣ်ဘၣ်အဃိလီၤ. အဃိ ပဘၣ်ဟးထီၣ်လၢ တၢ်လီၢ်အံၤဒီး ပဘၣ်လဲၤအိၣ်က့ၤ လၢယူၤကၣ်ဒၣ်လီၤ.

ပကလဲၤလၢ ယူၤကၣ်ဒၣ်အဂီၢ် ပဘၣ်ယိၣ်တၢ်ဒိၣ်မး ခီဖျိလၢပလံာ်ခီကီၢ် တအိၣ်ဘၣ်အဃိ ဘၣ်ဆၣ်​ ပသန့ၤပသးလၢ ယဟိဝၤယွၤလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ပှၤခဲနဒၤဖိတဂၤလၢ အလဲၤမၤစၢၤတၢ်လၢ ယူၤကၣ်ဒၣ်န့ၣ်​ ၡဲပၠးဝဲ ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဖၣ်​ ဘၣ်ဃးဒီး ပတၢ်အိၣ်သးအဃိ အဝဲသ့ၣ်ဟ့ၣ်ပှၤအခွဲးလၢ ပကအိၣ်ဖဲန့ၣ်စှၤကိးလါတုၤလၢ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်လံာ်အုၣ်သးလၢ ပကအိၣ်ဘၣ်လၢ ထံကီၢ်အံၤအပူၤလီၤ. တၢ်ကဲထီၣ်သးတဖၣ်အံၤ မ့ၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤပှၤအဃိလီၤ.

တၢ်အိၣ်သးလၢ ယူၤကၣ်ဒၣ်န့ၣ်​ လီၤဆီန့ၢ်ဒံး တၢ်အိၣ်သးလၢ ဘရၢဒံၤလီၤ. ဒီးလၢထံကီၢ် ယူၤကၣ်ဒၣ်ဒီတဘ့ၣ်န့ၣ်​ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤန့ၣ်​ ပှၤစးထီၣ်မၤအီၤလံ. ဘၣ်ဆၣ်​ ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ အိၣ်ထဲ ၂၈ ဂၤဒံးလီၤ. ဖဲလီၢ်ကဝီၤန့ၣ်​ ပှၤတဲကီၤလၤဝါ အိၣ်အါမးလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ ပသ့ၣ်ညါလၢ ဒ်သိးပှၤသူၣ်အိၣ်သးအိၣ်​ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတဖၣ်​ ကလဲၤထီၣ်လဲၤထီအဂီၢ် ပကဘၣ်မၤလိ လီၢ်ကဝီၤအကျိာ်တခါခါလီၤ. ပစးထီၣ်​ စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ Kampala အတၢ်လီၢ် ဒီးဖဲန့ၣ်​ ပှၤကတိၤဝဲ လူၤကၣ်ဒၣ်အကျိာ်အါမးအဃိ ပစးထီၣ်မၤလိဝဲ ကျိာ်အံၤလီၤ. ပကတဲ လူၤကၣ်ဒၣ်အကျိာ် ကဘၣ်ဂ့ၤဂ့ၤအဂီၢ် တံာ်တာ်ဝဲတဘျုးနံၣ်ညါ. ဘၣ်ဆၣ်​ ပတဲကျိာ်အံၤသ့ထီၣ်အဃိ ကဲထီၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤ သပှၢ်ကတၢၢ်လီၤ. ပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိတဖၣ်​ ဒ်သိးအနီၢ်သးကလဲၤထီၣ်လဲၤထီအဂီၢ် ပသ့ၣ်ညါလၢ ပကဘၣ်မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်. ဖဲအဝဲသ့ၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပသးအိၣ်အဝဲသ့ၣ်အခါ အဝဲသ့ၣ်တဲဖျါထီၣ်​ အတၢ်တူၢ်ဘၣ်ပျီပျီ လၢပအိၣ်လီၤ.

ပတၢ်လဲၤတၢ်က့ၤတဖၣ်

ပသးခုဒိၣ်မး လၢပမၤစၢၤဘၣ်​ ပှၤလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤသးတဖၣ်​ လၢကမၤလိဘၣ်​ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအဂီၢ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ်​ ဖဲပလီၤဘၣ်မူဒါလၢ ကဝီၤအတၢ်မၤအခါ ပသးခုဒိၣ်န့ၢ်ဒံးအလီၢ်လီၤ. ခီဖျိလၢ ပအိၣ်လၢကဲၣ်နယၣ်​ အဝဲၤတြၢ် အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲဖီလာ်အဃိ ပဘၣ်ဃုကွၢ်ဝဲတၢ်လီၢ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ ကဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်​ လၢပှၤမၤပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီတဖၣ်အဂီၢ်လီၤ. တၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ်​ ပထံၣ်ဘၣ်ပှၤတူၢ်လိာ်ခီၣ်ဆၢတၢ်ဂ့ၤမး သနာ်က့ အဝဲသ့ၣ်တနၢ်ဟူဘၣ်​ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးအဂ့ၢ် နီတဘျီဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်​ အဝဲသ့ၣ်သးအိၣ်တူၢ်လိာ်ပှၤဂ့ၤဂ့ၤ ဒီးကတဲာ်ကတီၤန့ၢ်ပှၤ တၢ်အီၣ်တၢ်အီတဖၣ်လီၤ.

ယလဲၤကဒီးလၢ တၢ်လီၢ်လၢအဂၤတတီၤလီၤ. ယဒိးထီၣ်လ့ၣ်မ့ၣ်အူလၢ Kampala ဒီးကလဲၤတုၤလၢ ကဲၣ်နယၣ်​ အကဘီသန့လၢအမ့ၢ် port of Mombasa အဂီၢ်န့ၣ်​ ယံာ်ဝဲခံသီကျဲညါလီၤ. ဝံၤဒီး ယဒိးထီၣ်ကဘီ လၢအကလဲၤလၢ ကီၢ်စ့ၡဲ(စ်) လီၤ. ကီၢ်စ့ၡဲ(စ်) မ့ၢ်ကီးဆံးဆံးဖိတဘ့ၣ်​ လၢအအိၣ်လၢ အ့ဒယၣ်​ အပီၣ်လဲၣ်မိၢ်ပှၢ်တခီလီၤ. လၢခံ ဖဲ ၁၉၆၅ နံၣ်​ တုၤလၢ ၁၉၇၂ နံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ်​ ယမါလဲၤပိာ်ယခံ လၢတၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်ဆၢကတီၢ် ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ အိၣ်ဝဲထဲခံဂၤ ဒီးလၢခံန့ၣ်​ ကဲထီၣ်ဝဲကရူၢ် ဝံၤဒီး ကဲထီၣ်ဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖုလီၤ. ဒီးလၢခံ ယလဲၤဟးအိၣ်သကိးဘၣ်​ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်​ လၢအဲရံထြံယၤ, အံးသံးယိဖၠံယါ ဒီးစူၢ်ဒၣ်​ တၢ်လီၢ်တဖၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ.

ဖဲသုးတဖု စးထီၣ်ဒိၣ်စိဝဲအခါ တၢ်အိၣ်သးလၢ ယူၤကၣ်ဒၣ်န့ၣ်​ ဆီတလဲဝဲလီၤ. ဖဲတၢ်အိၣ်သးကီခဲ အဆၢကတီၢ်န့ၣ်​ ယသ့ၣ်ညါလၢ ယကဘၣ်မၤထွဲလံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ လၢအမ့ၢ် “တၢ်လၢ အဘၣ်ဃးဒီး ကဲစၢ်န့ၣ်​ ဟ့ၣ်က့ၤလၢ ကဲစၢ်တက့ၢ်.” (မၢ်ကူး ၁၂:၁၇) ဘၣ်တဘျီ ကယဲၢ်ပှၤကီၢ်ချၢဖိလၢ အအိၣ်လၢ ယူၤကၣ်ဒၣ်ပူၤန့ၣ်​ ကဘၣ်လဲၤတီၣ်ဖျါထီၣ်အမံၤလၢ ပလံးအရူလၢ အအိၣ်ဘူးဒီးအဝဲသ့ၣ်​ အတၢ်လီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပမၤထွဲဝဲ တၢ်ကလုၢ်အံၤလီၤ. စှၤကိးသီဝံၤအလီၢ်ခံ ဖဲပလဲၤလၢ Kampala အခါ ပလံးဟဲလၢယအိၣ်​ ဒီးမံးၡ့ၣ်နရ့ၣ်အဂၤတဂၤအအိၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပပျံၤတၢ်ဒိၣ်မးလီၤ. အဝဲသ့ၣ်တဲဝဲလၢ ပမ့ၢ်ဝဲတၢ်မဲာ်ချံ ဒီးက့ၤကိးပှၤလၢ ပလံးအရူဖးဒိၣ်လီၤ. ဒီးဖဲန့ၣ်​ ပတဲဖျါထီၣ်လၢ ပမ့ၢ်မံးၡ့ၣ်နရ့ၣ်လၢ မၤစၢၤပှၤဂၤ တကးဒံးဘၣ်​ ပတီၣ်ဖျါထီၣ်တ့ၢ်ပမံၤဝံၤလံ. ဘၣ်ဆၣ်​ ပလံးလၢအဟဲက့ၤကိးပှၤန့ၣ်​ တဒိကနၣ်ပှၤဘၣ်. အဖီၣ်ပှၤ ဒီးက့ၤကိးက့ၤပှၤ လၢပလံးအရူလၢ အအိၣ်ဘူးဒီးပဟံၣ်န့ၣ်လီၤ. ပက့ၤတုၤဖဲန့ၣ်အခါ ပလံးလၢအအိၣ်ဖဲ ရူပူၤတဂၤန့ၣ်​ သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပတီၣ်ဖျါထီၣ်ပမံၤဝံၤလံအဃိ အဝဲသ့ၣ်မၢပှၤပျၢ်ကွံာ်ပှၤလီၤ. အဃိ ပသးခုၣ်လီၤက့ၤဝဲလီၤ.

ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပထံၣ်ဝဲပှၤသုးဖိတဖၣ်​ အိၣ်ခိးကျဲလီၤ. ပထံၣ်ဘၣ်ဒီး ပှၤသုးဖိလၢ အအီမူးသံးတဖၣ်​ ကိးပတုၤပှၤလၢကျဲ ခဲအံၤခဲအံၤလီၤ. အဃိ ပဃ့ဘါထုကဖၣ်ကိးဘျီဒဲး ဒ်သိးပကပာ်သး မုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်​ ဒီးပကလဲၤဘၣ်တၢ် ဂ့ၤဂ့ၤအဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်​ ဖဲ ၁၉၇၃ နံၣ်န့ၣ်​ ကယဲၢ်ပှၤမံးၡ့ၣ်နရ့ၣ်ဖိ ကဘၣ်ဟးထီၣ်ကွံာ်လၢ ယူၤကၣ်ဒၣ်အပူၤလီၤ.

ခဲအံၤ ပမူဒါဆီတလဲလၢအသီ ဒီးပကဘၣ်လဲၤ လၢကီၢ်ခိးတံၣ်ဘှါ လၢအအိၣ်လၢအၤဖြံၤကၤ မုၢ်နုာ်တခီလီၤ. အဃိ ပဘၣ်မၤကဒီး တၢ်ဆီတလဲလၢအသီတဘျီလီၤ. ပကဘၣ်မၤလိဝဲ တၢ်ဆဲးတၢ်လၤလၢအသီ ဒီးခဲအံၤ ပဘၣ်က့ၤမၤလိကဒီး ဖြၣ်စ့ၣ်အကျိာ် ဒီးပဘၣ်မၤသကိးတၢ်ဒီး မံးၡ့ၣ်နရ့ၣ်လၢအဟဲလၢ ထံကီၢ်အဂၤတဖၣ်လီၤ. ပထံၣ်ဘၣ်ကဒီး ယဟိဝၤယွၤမူၤဃီၤပှၤလၢ အအိၣ်ဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသးတဖၣ်​ လၢကတူၢ်လိာ်ဝဲ ပတၢ်သးခုကစီၣ်လီၤ. အဃိ ပသ့ၣ်ညါလၢ ပတၢ်နာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ်​ အမၤလိၤထီၣ်ပကျဲလီၤ.

လၢတၢ်တမုၢ်လၢ်အပူၤ ယမါအိၣ်ဒီး ခဲစၢၣ်တၢ်ဆါလီၤ. ပက့ၤလၢကီၢ်ယူရပၤအါဘျီ ဒ်သိးယမါကကူဆါ ယါဘျါအသးအဂီၢ် ဘၣ်ဆၣ်​ အတၢ်ဆါန့ၣ်​ တကိညၢ်လီၤဘၣ်. ဖဲ ၁၉၈၃ နံၣ်န့ၣ်​ ပသ့ၣ်ညါလၢပဆဲးမၤပမူဒါ လၢအၤဖြံၤကၤ တန့ၢ်လၢၤဘၣ်. အဃိ ပဝဲခံဂၤလၢာ် ပသးဘၣ်ဒိဝဲဒိၣ်မးလီၤ.

ပတၢ်အိၣ်သးတဖၣ်​ ဆီတလဲ

ဖဲပမၤတၢ်လၢ ဝ့ၢ်လိဒိၣ်​ ဘ့ၤသ့လးအခါ ယမါအခဲစၢၣ်တၢ်ဆါန့ၣ်​ ဟဲနးထီၣ်ဒီး လၢခံအသံဝဲလီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ဘ့ၤသ့လးဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်​ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါယၤ ဒီးမၤမုာ်ထီၣ်ယသးလီၤ. ဒ်သိးယလဲၤခီဖျိ တၢ်ဆီတလဲလၢ ယတၢ်အိၣ်မူအံၤကန့ၢ် ဒီးယကဆဲးနာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ် ပှၤဒီမါဝၤခံဂၤ မၤစၢၤယၤလီၤ. လၢခံ ယထံၣ်လိာ်သးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်အဲ(န်) လၢအမၤပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီ လၢအဟဲမၤစၢၤတၢ်လၢ ဘ့ၤသ့လးန့ၣ်လီၤ. အဝဲမ့ၢ်ပှၤလၢ အအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤတဂၤလီၤ. လၢခံ ယဖျီယသးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်တဂၤအံၤ ဖဲ ၁၉၈၉ နံၣ်​ ဒီးစးထီၣ်ဖဲန့ၣ်​ ပဆဲးမၤဘၣ်တၢ်လၢ ဝ့ၢ်လိဒိၣ်အဘ့ၤသ့လးလီၤ.

စးထီၣ်ဖဲ ၁၉၉၅ နံၣ်တုၤလၢ ၂၀၁၈ နံၣ်န့ၣ်​ ယသးခုဒိၣ်မးလၢ ယအိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ယကဲထီၣ်ဘၣ်​ ဝဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ်အပှၤခၢၣ်စးတဂၤ ဒီးယလဲၤအိၣ်သကိးဘၣ်​ ထံကီၢ်အဘ့ၣ်​ ၆၀ ညါလီၤ. ဖဲယလဲၤအိၣ်သကိးတၢ် တဘျီလၢ်လၢ်အခါ တၢ်မ့ၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်​ ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ်​ ယထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤကဟုကယာ်အဝဲသ့ၣ်လီၤ.

ဖဲ ၂၀၁၇ နံၣ်န့ၣ်​ ပက့ၤဟးဘၣ်ကဒါက့ၤ လၢအၤဖြံၤကၤလီၤ. ယသးခုဒိၣ်မးလၢ ယဟဲကိးဘၣ်​ ယမါအဲ(န်) လၢဘရၢဒံၤ ဒီးပဝဲခံဂၤလၢာ် ပသးခုဒိၣ်မးလၢ ပထံၣ်ဘၣ်ပှၤအါဂၤ ဟဲနုာ်လီၤလၢ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအပူၤလီၤ. ကျဲတဘိဃီလၢ ယစံၣ်တဲၤတဲလီၤတ့ၢ်ဘၣ်တၢ် ဖဲ ၁၉၆၄ နံၣ်န့ၣ်​ အခဲအံၤ အိၣ်ဒီးဘ့ၤသ့လးအတၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖျၢၣ်​ ဒီးတၢ်လီၢ်အံၤ ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ အိၣ်ဝဲအဂၤ ၁၅,၅၀၀ ဘျဲၣ်လံလီၤ.

ဖဲ ၂၀၁၈ နံၣ်န့ၣ်​ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်​ တၢ်လဲၤဟးအိၣ်သကိး အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအဃိ ယသးခုဒိၣ်မးလီၤ. ဖဲန့ၣ်အကျါ ပၣ်ဃုာ်ဒီး ထံကီၢ်ခိးတံၣ်ဘှါလီၤ. ဖဲပလဲၤတုၤလၢ Abidjan အခါ လီၤဂာ်လၢ ယဟဲက့ၤတုၤလၢယဟံၣ်လီၤ. ဖဲပလဲၤအိၣ်လၢ ဘ့ၤသ့လး ပှၤတမှံၤဒၢးအခါ ယအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ မတဂၤအိၣ်လၢ ပဒၢးကပၤတဂၤလဲၣ်​ အဃိ ယကွၢ်ဝဲလီတဲဆိအလံာ်နီၣ်ဂံၢ် ဒီးယထံၣ်ဝဲ စီစူအမံၤ ဒီးယဆိကမိၣ်လၢ ယသ့ၣ်ညါအီၤလီၤ. ဒီးယနီၣ်ဘၣ်ဒံး ဖဲယအိၣ်လၢ Abidjan အခါ အဝဲကဲဝဲ ဝ့ၢ်အပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါတဂၤလီၤ. အဝဲတမ့ၢ်စီစူ လၢယသ့ၣ်ညါအီၤတဂၤဘၣ်. ကဲဝဲလၢ အဖိခွါတဂၤဟီ.

ယဟိဝၤယွၤမၤလၢပှဲၤဝဲ အတၢ်အၢၣ်လီၤအီလီၤ ထီဘိလီၤ. တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်လၢ ယထံၣ်ဘၣ်န့ၣ်​ ယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ဖဲပနာ်န့ၢ်ယဟိဝၤယွၤအခါ အဝဲမၤလိၤထီၣ်ပကျဲလီၤ. ခဲအံၤ ပအဲၣ်ဒိးဆဲးလဲၤလၢ ကျဲလၢအဒံးယံာ်ဒံးကပီၤထီၣ်ဝဲ တုၤလၢဟီၣ်ခိၣ်သီအပူၤလီၤ.—ကတိၤဒိ ၄:၁၈.