တၢ်အိၣ်မူ တၢ်လဲၤခီဖျိအဂ့ၢ်
ယပျဲလၢယဟိဝၤယွၤ ကဟံးစုနဲၣ်ကျဲယတၢ်အိၣ်မူ
ဖဲယသးစၢ်ခါန့ၣ် ယဃုထၢတၢ်ဖံးတၢ်မၤလၢ ယအဲၣ်ဒိးမၤ ဒီးတၢ်မၤတခါန့ၣ် ယမၤအီၤမုာ်ဒိၣ်မး. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤကွဲမုာ်ယၤ လၢယကမၤအတၢ်မၤ ဒီးလီၤဂာ်ဒ်သိးဒီး အတဲယၤလၢ “ယကဟ့ၣ်နၤ တၢ်သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ် ဒီးဟံးစုနဲၣ်ကျဲနၤလၢ ကျဲလၢ နကြၢးလဲၤ ဒီးယကကွၢ်နၤ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး ဒီးယကဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးနၤ.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၂:၈) မ့ၢ်လၢယပျဲ ယဟိဝၤယွၤ ဟံးစုနဲၣ်ကျဲယၤအဃိ ယမၤဘၣ်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤ ဒီးယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် ဒီးတၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤအါမး. တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤအကျါတခါန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ ယလဲၤမၤဘၣ် ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလၢ ကီၢ်အၤဖြံၤကၤ န့ၢ်ဝဲ ၅၂ နံၣ်ညါ.
ယအိၣ်လၢကီၢ်သူ ဒီးယလဲၤအိၣ်က့ၤလၢ ကီၢ်အၤဖြံၤကၤတဘ့ၣ်လၢ အအိၣ်ဒီး ပှၤလၢအသးဂ့ၤတဖၣ်
ယၤန့ၣ် ယအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢ ၁၉၃၅ လၢတၢ်လီၢ်လၢအမ့ၢ် ဒၤလစထါ. တၢ်လီၢ်အံၤအိၣ်လၢ ကီၢ်အဲကလံး အပူၤ ဘၣ်ဆၣ် ပှၤကိးန့ၢ်အမံၤလၢ ကီၢ်သူ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် မ့ၢ်လၢတၢ်လီၢ်အဝဲန့ၣ် စဲးယိၢ်တဖၣ် (တၢ်မၤလီၢ်) အိၣ်အါမး. ခီဖျိလၢ စဲးယိၢ်တဖၣ်န့ၣ် အခုၣ်ထီၣ်သူဝဲဒိၣ်မးအဃိ ဖဲနကွၢ် တၢ်လီၢ်တတီၤန့ၣ်အခါ ဖျါသူဝဲ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပှၤကိးဝဲလၢ ကီၢ်သူ. ဖဲယအိၣ်လွံၢ်နံၣ်အခါ ယမိယပါန့ၣ် မၤလိလံာ်စီဆှံဒီး ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်. ဖဲယညါဘီၣ်အခါန့ၣ် ယနာ်လၢ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါအံၤ မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢ အမ့ၢ်အတီအဃိ ဖဲ ၁၉၅၂ နံၣ်န့ၣ် ယဒိးဘျၢထံ. ဖဲန့ၣ်အခါ ယသးအိၣ်ဝဲ ၁၆ နံၣ်.
ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ယစးထီၣ်မၤလိတၢ်သီသီ ဒီးယစးထီၣ်မၤတၢ်လၢ စဲးယိၢ်ဖးဒိၣ်တဖျၢၣ် လၢအတ့ဝဲ တၢ်ပီးတၢ်လီသ့ၣ်တဖၣ် ဒီးတ့စ့ၢ်ကီး ကါအတၢ်ဖိတၢ်လံၤတဖၣ်. တကးဒံးဘၣ် ယဂုာ်ကျဲးစၢး မၤလိသ့ထီၣ်ယသး ဒ်သိး ယကကဲထီၣ် ခီပနံာ်တဖျၢၣ်အံၤ အပှၤနဲၣ်ရွဲၣ်အဂီၢ်. ဒီးတၢ်မၤအဝဲန့ၣ် ယမၤအီၤမုာ်ဒိၣ်မး.
ဖဲကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် ဟ့ၣ်လီၤယၤမူဒါလၢ ယကဘၣ်မၤ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံ လၢနွံဖးဖီ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အဂီၢ်လၢ ဝ့လၢဟီ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အခါန့ၣ် ယထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်သးလၢအကီတခါ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ယထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ခံဖျၢၣ်. ဖဲနွံဖးဖီန့ၣ် ယလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ ဘြူကြိၣ် မ့ၢ်လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤန့ၣ် အဘူးဒီးယတၢ်မၤလီၢ်အဃိ. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤ အယံၤဒီးယဟံၣ် အိၣ်ဝဲ အမံးလာ် ၂၀ ညါ. မ့မ့ၢ်လၢ နွံကတၢၢ်န့ၣ် ယက့ၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ ဝ့လၢဟီ မ့ၢ်လၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤ အအိၣ်ဘူးဒီး ယဟံၣ်အဃိ.
ယသးအိၣ်ဆီၣ်ထွဲ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ကရၢကရိအဃိ ယတူၢ်လိာ်မူဒါလၢ ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် ဟ့ၣ်လီၤယၤ. ယကမၤဒ်န့ၣ်အဂီၢ် ယကဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် ယတၢ်မၤလၢ ယမၤအီၤမုာ်တခါ. ဘၣ်ဆၣ် ယပျဲလၢယဟိဝၤယွၤ ဟံးစုနဲၣ်ကျဲဝဲ ယတၢ်အိၣ်မူအဃိ ယဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် တၢ်မၤလၢ ယမၤအီၤမုာ်နာ်က့ ယတသးအုးဘၣ်.
ဖဲယထီၣ်က့ၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ ဘြူကြိၣ် အခါ ယထံၣ်လိာ်ယသးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်လၢ အဒိၣ်တၢ်ဂ့ၤတဂၤ. အနီၢ်သးဆူၣ်မး ဒီးအမံၤမ့ၢ်အဲ. ပဖျီပသးဖဲ ၁၉၅၇ ဖဲန့ၣ်ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် မူဒါအါမး. အဒိ ပမၤဘၣ် ပှၤလဲၤလၢညါ, ပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီ, ပမၤဘၣ်ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ်တၢ်မၤ ဒီးပမၤဘၣ်တၢ်လၢ ဘ့ၤသ့လး စ့ၢ်ကီး. ယမါန့ၣ် ဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤယၤလၢ ယတၢ်အိၣ်မူ ဒီတကတီၢ်ညါအဃိ ယသးခုဒိၣ်မး.
ဖဲ ၁၉၆၆ န့ၣ် ပန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လၢ ပကလဲၤထီၣ်ဘၣ် ကံးလဧးကၠိ တီၤနီၣ်ဂံၢ် ၄၂ တီၤတတီၤ အဃိပသးခုဒိၣ်မး. ဒီးလၢခံ ပလီၤဘၣ်မူဒါလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ် ဒီးထံကီၢ်တဘ့ၣ်န့ၣ် ပှၤသ့ၣ်ညါအီၤလၢ အမ့ၢ်ထံကီၢ်လၢ အအိၣ်ဒီးပှၤလၢအသးဂ့ၤတဖၣ်. ပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် တူၢ်လိာ်ခီၣ်ဆၢပှၤဂ့ၤဂ့ၤ. ဘၣ်ဆၣ်လၢ တၢ်တမုၢ်လၢ်အပူၤ ပသ့ၣ်ညါလၢ ပတအိၣ်ဘၣ်ဖဲ ထံကီၢ်ဖဲန့ၣ် ယံာ်ယံာ်ဘၣ်.
ပမၤတၢ်လၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ် ဖဲတၢ်သဘံၣ်သဘုၣ် ကဲထီၣ်အသး အဆၢကတီၢ်
ပသူကါတခိၣ်အံၤ လၢပကမၤ ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် တၢ်မၤလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်အပူၤ
ပလဲၤတုၤလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ် ဖဲ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁, ၁၉၆၇. တကးဒံးဘၣ် ဖဲပလဲၤတုၤဖဲန့ၣ်အခါ ပဘၣ်ထီၣ်တၢ်မၤလိလၢ ပကဘၣ်မၤလိကျိာ် လၢအယံာ်ဝဲတလါ. ဝံၤအလီၢ်ခံ ပန့ၢ်ဘၣ်မူဒါလၢ ပကဘၣ်မၤ ကီၢ်ရ့ၣ်အပှၤကွၢ်တၢ်တၢ်မၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ပှၤဟ့ၣ်ပှၤကါတခိၣ် ဒီးပှၤတနီၤနီၤဆိကမိၣ်လၢ ကါလၢပနီအီၤတခိၣ်အံၤန့ၣ် လဲၤလၢတၢ်လီၢ်န့ၢ် ကိးတီၤဒဲး ဒီးလဲၤခီထံကျိမၣ်သ့ဒံး. ဘၣ်ဆၣ် တမ့ၢ်ဒ် ပှၤဆိကမိၣ်အသိးဘၣ်. ကါတခိၣ်အံၤန့ၣ် ပနီအီၤသ့ဒၣ်ထဲလၢ ထံဒီၣ်အကျါ. ဖဲတၢ်စူၤ အဆၢကတီၢ်န့ၣ် တဘျီတခီၣ် ပဘၣ်အိၣ်လၢဒဲပူၤ. ဒီးဒဲတဖၣ်န့ၣ် ပှၤတ့အီၤဒီးကပံးအဃိ တၢ်စူၤလီၤစီၤဝဲ. အဃိ ဒ်သိး တၢ်စူၤတလီၤစီၤဘၣ်ပှၤ တဂ့ၤအဂီၢ် ပဘၣ်ကျၢၢ်ဘၢဝဲ အခိၣ်ဒုးဒီး တးလပၣ် (မိကၤ) ဒ်သိးပတဘၣ်စီၣ် တဂ့ၤအဂီၢ်. ဖဲပမၤ မံၤၡၢၤနရံၤ တၢ်မၤအခါ ပထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲအါမး ဘၣ်ဆၣ် ပမၤအီၤမုာ်ဒိၣ်မး.
ဖဲလါအ့ဖြ့ၣ်န့ၣ် ယသ့ၣ်ညါလၢ တၢ်ကီတၢ်ခဲ ကအိၣ်ထီၣ်လၢ ထံကီၢ်တဘ့ၣ်အံၤအပူၤ. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် ဖဲယကနၣ် ကလံၤဒၢအခါ ယနၢ်ဟူလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်အကီၢ်ခိၣ် ဒီကထၢၤ ဟၣ်စထံ ဘဲဒၤ တဲဝဲလၢ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်န့ၣ် တဟ့ၣ်ဝဲတၢ်ခိတၢ်သွဲဘၣ် တကးဒံးဘၣ် အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မၤဘၣ်ထွဲလိာ်အသးဒီး ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ်တဖၣ်အံၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအကမၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်န့ၣ် အနီၢ်ကီၢ်န့ၣ် ပဝဲဒၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ပအိၣ်လၢ တၢ်အိၣ်ဘၢၣ်စၢၤ ဒီးပတဆီၣ်ထွဲ ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ် နီတခါဘၣ်.
ဖဲလါစဲးပတ့ဘၢၣ်န့ၣ် ပဖးဘၣ်တၢ်ကစီၣ် ဒီးလၢတၢ်ကစီၣ်အပူၤန့ၣ် ကီၢ်ခိၣ်ပာ်ဒ့ၣ်ပာ်ကမၣ်ဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်လၢ အဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ တၢ်လီၢ်ဝးဝး. အဃိ အဝဲသ့ၣ် အပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်န့ၣ် ကပာ်ပတုာ်ဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်ဖံးတၢ်မၤ. ဒီးဖဲ ၁၉၆၇ လါအီးကထိဘၢၣ် အသီ ၂၀ န့ၣ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤန့ၣ် ပဒိၣ်တဖၣ် မၤပတုာ်ဝဲ. ဖဲန့ၣ်ဝံၤတယံာ်ဘၣ်န့ၣ် ပၢၤကီၢ်ဒီး ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ် ဟဲလၢဝဲၤတြၢ် ဒီးပံးဝဲ ပဝဲၤတြၢ် ဒီးနီဟးထီၣ်ကွံာ်ဝဲ မံၤၡၢၤနရံၤတဖၣ် လၢထံကီၢ်အံၤအပူၤ.
ဖဲ ၁၉၆၇ န့ၣ် ပှၤဖီၣ်ယၤဒီးယမါ ဒီးမံၤၡၢၤနရံၤ အဂၤခံဂၤ လၢအမ့ၢ် ကၠဲၣ်ဒီးလ့ဒၤ ကၠိၤဟါစဲၤ ဒီးပှၤနီဟးထီၣ်ကွံာ်ပှၤလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်အပူၤ
ပှၤဖၢနုာ်ပှၤလၢဃိာ်ပူၤ သၢသီဝံၤအလီၢ်ခံ ပှၤနီဟးထီၣ်ပှၤလၢ ထံကီၢ်အံၤအပူၤ ဒီးပဘၣ်လဲၤလၢ မရံၤၡး. ဒီးမရံၤၡးန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲကီးတဖျၢၣ် လၢအအိၣ်လၢ ဘြံးတၢၣ် အတၢ်ပၢဖီလာ်. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါလၢ မရံၤၡးတဖၣ်န့ၣ် တဟ့ၣ်ပှၤအခွဲးလၢ ပကအိၣ်ဖဲန့ၣ် ဒ်မံၤၡၢၤနရံၤအသိးဘၣ်. အဃိ ပှၤဟ့ၣ်လီၤပှၤမူဒါလၢ ပကလဲၤလၢ ကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ်. ဖဲပလဲၤတုၤဖဲန့ၣ်အခါ ပထံၣ်လိာ်သးဒီး ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ်. ဒီးဖဲန့ၣ်ပဒိၣ်တဂၤ တပျဲလၢပကအိၣ် ဖဲန့ၣ်ဘၣ်. ဒီးပဒိၣ်တဂၤန့ၣ် တဲပှၤလၢ “ပှၤတပျဲသုအိၣ်လၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်ဘၣ်. သုကလဲၤအိၣ်လၢ မရံၤၡး စ့ၢ်ကီး ပှၤတပျဲအိၣ်သုဘၣ်. အခဲအံၤမၣ် သုကဟဲက့ၤ အိၣ်ကဒါလၢ ပထံပကီၢ်.” ဖဲယမါအဲ နၢ်ဟူဝဲဒ်န့ၣ်အခါ အဝဲဟီၣ်ဝဲ ဒီးအဝဲတူၢ်ဘၣ်လၢ ပှၤတအဲၣ်ဒိးတူၢ်လိာ်ပှၤ နီတဂၤဘၣ်. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ယၤစ့ၢ်ကီး ယအဲၣ်ဒိးဟးထီၣ်ဖဲန့ၣ် ဒီးက့ၤအိၣ်ကဒါလၢ ကီၢ်အဲကလံး. လၢခံပဒိၣ်တဂၤန့ၣ် ဟ့ၣ်ပှၤအခွဲးလၢ ပကမံတ့ၢ် လၢဝဲၤတြၢ်ဖဲန့ၣ်တနၤ. ဘၣ်ဆၣ် လၢခံတဂီၤန့ၣ် ပကဘၣ်လဲၤတီၣ်ထီၣ် ပတၢ်ဂ့ၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အရူ. ပလီၤဘှံးဒိၣ်မး ဘၣ်ဆၣ် ပအးလီၤ တၢ်ခဲလၢာ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအစုပူၤ. လၢခံတနံၤ ဟါလီၤခီန့ၣ် လၢတၢ်တမုၢ်လၢ်အပူၤ ပဒိၣ်ဟ့ၣ်ပှၤအခွဲးလၢ ပအိၣ်လၢ ကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ်အပူၤသ့. ဖဲန့ၣ်န့ၣ် ယနာ်သပှၢ်တၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤပှၤအဃိ ယတသးပ့ၤနီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်အံၤ နီတဘျီဘၣ်.
ပအိၣ်လၢ ကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ် ဘၣ်ဆၣ် ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်မူဒါအသီလၢ ကမၤစၢၤတၢ်လၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်
ယၤဒီးယမါ လၢကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ် ဘ့ၤသ့လး, ၁၉၆၈
ဖဲယမၤတၢ်လၢ စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ် အဝဲၤတြၢ်အခါ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် မူဒါလၢ ယကမၤတၢ်လၢ ဘီမုၢ်အတၢ်မၤဝဲၤကျိၤ ဒ်သိးကကွၢ်ထွဲ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ် ဒီးကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ် ကသ့အဂီၢ်. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပှၤမၤနးမၤဖှီၣ်အဝဲသ့ၣ်နးမး. ဒီးမူဒါလၢ ယန့ၢ်ဘၣ်အကျါန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး ယကဘၣ်ကျိာ်ထံဝဲဒၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်လၢ ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ်တဖၣ်လၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်ဆှၢဝဲ. ဘၣ်တနၤဒ်သိး ယကမၤဝံၤက့ၤ စရီတဖၣ်အဂီၢ် ယဘၣ်မၤတၢ် တုၤလၢမုၢ်နၤဖးယိာ်ညါ. ဘၣ်ဆၣ် ယဖးဘၣ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် ပှၤမၤအၢမၤနးအဝဲသ့ၣ်.a ဖဲယဖးဘၣ် တၢ်ဂ့ၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤအခါ ယမဲာ်ထံလီၤဝဲ. ဘၣ်ဆၣ် တကတီၢ်ဃီန့ၣ် ယထံၣ်ဘၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်သးတီ, တၢ်နာ် ဒီးတၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲအဃိ ကဲထီၣ်တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါလၢ ယဂီၢ်ဒိၣ်မး.—၂ ကရံၣ်သူး ၆:၄, ၅.
ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အိၣ်တ့ၢ်လၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်တဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အလဲၤဃ့ၢ်လၢ ကီၢ်မိၣ်စဲဘံးတဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ပဝဲသ့ၣ်တဖၣ် ပဂုာ်ကျဲးစၢးအဂ့ၤကတၢၢ် ဒ်သိးပကလုၢ်အီၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ နီၢ်သးတၢ်အီၣ်တၢ်အီ. လၢကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်အပူၤန့ၣ် ကျိာ်လၢပှၤတဲအါကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲခၠံခၠဲဝၤအကျိာ် အဃိပှၤလၢ အကျိာ်ထံတၢ်လၢ ခၠံခၠဲဝၤအကျိာ်တဖၣ်န့ၣ် လဲၤသုးလီၢ်သုးကျဲလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဂၤ အစံာ်ပူၤ လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ်. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဂၤန့ၣ် တ့ထီၣ်ဝဲ ဟံၣ်တဖၣ် ဒီးရူတဖၣ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အကျိာ်ထံတၢ်တဖၣ်အဂီၢ်. အဃိဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အကျိာ်ထံတၢ်တဖၣ်န့ၣ် ဆဲးမၤဝဲ တၢ်ကျိာ်ထံတၢ်မၤ လၢတၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်.
ပရဲၣ်ကျဲၤလၢ ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ်တဖၣ် လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်န့ၣ် ကဟဲလၢ ကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ် ကိးနံၣ်ဒဲး ဒ်သိးကဟဲထီၣ်ဘၣ် ဝဲၤတြၢ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် လၢခၠံခၠဲဝၤအကျိာ် အဂီၢ်. ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဖၣ် ဟဲထီၣ်ဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤအခါ အဝဲသ့ၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ ကမျၢၢ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ အလံာ် အဃိ ဖဲအဝဲသ့ၣ်က့ၤလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်အခါ အဝဲသ့ၣ်ဂုာ်ကျဲးစၢး နီၤလီၤဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤတဖၣ်အံၤ လၢဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်အအိၣ်. ဘၣ်တနံၣ်န့ၣ် ဖဲကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် ဟဲလၢ ကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ် အဆၢကတီၢ် ပရဲၣ်ကျဲၤန့ၢ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ဘီမုၢ်အတၢ်မၤကၠိ ဒ်သိးကမၤစၢၤ အဝဲသ့ၣ်လၢ ကအိၣ်ဒီး တၢ်သးဒူအဂီၢ်.
ယစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် လၢခၠံခၠဲဝၤအကျိာ် လၢခၠံခၠဲဝၤ/စိနၤ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် လၢကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ်
ဖဲ ၁၉၇၅ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤန့ၣ် ယလဲၤအိၣ်သကိး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အဟဲအိၣ်လၢ ကီၢ်မိၣ်စဲဘံး ဒဲကဝီၤပူၤတဖၣ်. အဝဲသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် လၢညါခါအအိၣ်လၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် မၤထွဲဝဲ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ကရၢကရိ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲတဖၣ် ဂ့ၤဂ့ၤ. အဒိ အဝဲသ့ၣ် ရဲၣ်ကျဲၤလီၤဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်ကရူၢ်, ဒီးမ့မ့ၢ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ် လၢအသီတဖၣ်န့ၣ် န့ၢ်ဘၣ်မူဒါ အကလုာ်ကလုာ် ဒ်သိး ကမၤစၢၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် လၢနီၢ်သးတခီ. အဝဲသ့ၣ် စံၣ်တဲၤတဲလီၤ ကမျၢၢ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ, တဲသကိး လံာ်စီဆှံအဆၢတဖၣ် လၢတနံၤဂီၢ်တနံၤဂီၢ်, ဖီၣ်ဝဲတၢးထီခိးတၢ် ဒီးမၤစ့ၢ်ကီးဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်တဖၣ်. အဝဲသ့ၣ်အိၣ်လၢ ဒဲကဝီၤပူၤနာ်က့ အဝဲသ့ၣ် ရဲၣ်ကျဲၤဝဲဒၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်တဖၣ်. အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီး ပှၤလၢအမၤကဆှီတၢ်, ပှၤလၢအရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤ တၢ်အီၣ်တၢ်အီတဖၣ် ဒီးပှၤလၢအမၤတၢ်လၢ တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢ တကပၤစ့ၢ်ကီး. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အိၣ်ဒီးတၢ်သးတီတဖၣ်န့ၣ် မၤလၢပှဲၤဝဲအမူဒါ မ့ၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်အဃိ. ဖဲယဟဲက့ၤအခါန့ၣ် ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါအါမး.
ဖဲ ၁၉၇၀ ဘျဲၣ်န့ၣ် ကီၢ်စၣ်ဘံၣ်ယၣ် အဝဲၤတြၢ်န့ၣ် ဟံထီၣ်ကဒါက့ၤမူဒါလၢ ကမၤစၢၤဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်တဖၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ခီဖျိလၢ တၢ်အိၣ်သးလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်န့ၣ် ကီခဲဒံးဝဲအဃိ ပဆဲးဃ့ဘါထုကဖၣ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ လၢအအိၣ် ဖဲန့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်. ဒ်ယမ့ၢ် ကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ် ဝဲၤတြၢ်ကမံးတံာ်တဂၤအသိး ယထံၣ်လိာ်သးဒီး ဝဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ် အပှၤခၢၣ်စးတဖၣ် ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အတီခိၣ်ရိၤမဲတၢ်လၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်, ကလံၤထံး အၤဖြံၤကၤ ဒီးကီၢ်စၣ်ဘံၣ်ယၣ်တဖၣ် တဘျုးဘျီညါ. ပမ့ၢ်ထံၣ်ဖှိၣ်လိာ်သး တဘျီဂ့ၤတဘျီဂ့ၤန့ၣ် ပသံကွၢ်လိာ်သးလၢ “ပဆဲးမၤစၢၤအါထီၣ် ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်တဖၣ်ကသ့ဒ်လဲၣ်.”
ဒ်တၢ်ဆၢကတီၢ် လဲၤပူၤကွံာ်ဝဲအသိး တၢ်မၤအၢမၤနးတဖၣ် စှၤလီၤဝဲစ့ၢ်ကီး. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အလဲၤဃ့ၢ်လၢ တၢ်လီၢ်အဂၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး ကယီကယီအဝဲသ့ၣ် က့ၤနုာ်လီၤဝဲလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်အပူၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အအိၣ်လၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်အပူၤတဖၣ် ထံၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်မၤအၢမၤနးတဖၣ် စှၤလီၤဝဲစ့ၢ်ကီး. ထံကီၢ်တဖၣ်လၢ အအိၣ်ဘူးဒီး ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ပာ်ပနီၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါလၢ အဖိးသဲစး ဒီးအဝဲသ့ၣ် တတြီမၤတံာ်တာ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် အါအါလၢၤဘၣ်. ဖဲ ၁၉၉၁ န့ၣ် ကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ် စ့ၢ်ကီးမၤဝဲဒ်န့ၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပဝဲသ့ၣ်တဖၣ် ပဆိကမိၣ်ထီၣ်လၢ ‘မ့မ့ၢ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်တဖၣ်ဟီမီၤ အဝဲသ့ၣ်ကန့ၢ်ဘၣ် တၢ်သဘျ့ဆံးယံာ်လဲၣ်.’
ယက့ၤအိၣ်ကဒါက့ၤလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်
လၢခံ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်န့ၣ် ထံကီၢ်တၢ်အိၣ်သးဆီတလဲဝဲ ဒီးဖဲ ၁၉၉၃ န့ၣ် ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ် ပဒိၣ်ပပှၢ်တဖၣ် ဟ့ၣ်ဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဖၣ် တၢ်သဘျ့. ဘၣ်တနံၤန့ၣ် ယတဲတၢ်ဒီး မံၤၡၢၤနရံၤတဂၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဂၤန့ၣ် သံကွၢ်ယၤလၢ “နၤမီၤ နကက့ၤလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်စ့ၢ်ကီးဧါ.” ဖဲန့ၣ်ယတဲအီၤလၢ ယအိၣ် ၅၉ နံၣ်လံ ယတက့ၤဘၣ် “ယသးပှၢ်တလၢလံ.” ဘၣ်ဆၣ် ဖဲတၢ်တနံၤဃီန့ၣ် ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် လံာ်ပရၢလၢ ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ်အအိၣ်လၢ မၢယက့ၤလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်.
ပမၤတၢ်လၢ ကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ်န့ၣ် မုာ်ဒိၣ်မး. အဃိပကဆၢတဲာ်လၢ ပကက့ၤလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ကီဒိၣ်မး. မ့ၢ်လၢပအိၣ်ဖဲန့ၣ်ဖးယံာ်လံ ဒီးပသကိးဖဲန့ၣ်စ့ၢ်ကီး အိၣ်ဝဲဒီဒူၣ်အဃိ. ဘၣ်ဆၣ် ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်ဒိသူၣ်ဒိသးဒီး တဲပှၤလၢ နမ့ၢ်တအဲၣ်ဒိး က့ၤကဒါက့ၤ ဖဲန့ၣ်ဘၣ်န့ၣ်သ့ ဘၣ်ဆၣ် ကွၢ်လၢနၤလီၤ. အဃိ ပမ့ၢ်ဃုထၢလၢ ပကအိၣ်လၢ ကီၢ်စံၣ်ဘၣ်ဘွ့ၣ်န့ၣ် ပအိၣ်သ့. ဘၣ်ဆၣ် ယသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤ စီၤအၤဘြၤဟၣ် ဒီးနီၢ်စၤရါ အတၢ်လဲၤခီဖျိအဂ့ၢ်. အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် အိၣ်ဘၣ်ဟံၣ်မုာ်မုာ်ခုၣ်ခုၣ်. လီၤဆီဒၣ်တၢ် အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် အသးပှၢ်ထီၣ်လံ ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ.—၁ မိၤၡ့ ၁၂:၁-၅.
ပဆၢတဲာ်လီၤပသးလၢ ပကမၤထွဲဒ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ကရၢကရိ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအသိး အဃိ ပက့ၤကဒါက့ၤလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ် ဖဲ ၁၉၉၅ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁ သီ. လၢအပူၤကွံာ် ၂၈ နံၣ်န့ၣ် ပအိၣ်ဘၣ်ဖဲန့ၣ်တဘျီလံ. လၢခံ ပဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် ဝဲၤတြၢ်ကမံးတံာ် တဖု. ဒီးဝဲၤတြၢ်ကမံးတံာ် တဖုအံၤန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီးယၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအဂၤခံဂၤ. ဒီးတယံာ်တမီၢ်န့ၣ် ပစးထီၣ်ရဲၣ်ကျဲၤဝဲဒၣ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်အဂီၢ်.
ယဟိဝၤယွၤဆိၣ်ဂ့ၤဝဲ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ
မ့ၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤဝဲ ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအဃိ ပတၢ်မၤန့ၣ် လဲၤထီၣ်လဲၤထီချ့မး. ဖဲ ၁၉၉၃ န့ၣ် ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ အိၣ်ဝဲအဂၤ ၃၀,၀၀၀ ဘၣ်ဆၣ် ဖဲ ၁၉၉၈ န့ၣ် ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ အိၣ်ဝဲ ၄၂,၀၀၀ ဘျဲၣ်ညါ.b ဒီးခီဖျိလၢ တၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်အဃိ ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ်န့ၣ် ဟ့ၣ်ဝဲအခွဲးလၢ ပကသူၣ်ထီၣ် ဝဲၤတြၢ်လၢအသီတဖျၢၣ် ဒ်သိး ကမၤစၢၤဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်အဂီၢ်. အဃိ ပပှ့ၤဝဲဟီၣ်ခိၣ်လီၢ်လၢအအိၣ်ဝဲ အ့ကၢၢ် ၃၀ ဖဲလံၤလီကွံၤ အဟီၣ်ကဝီၤ ဒီးယန့ၢ်ဘၣ်မူဒါလၢ ယကကဲဝဲ တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ် အကမံးတံာ်.
ဖဲ ၂၀၀၁ လါမ့ၤန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ကၤဖံယၢၤ လၢအမ့ၢ် ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ်န့ၣ် ဟ့ၣ်ဝဲတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ ဖဲပှၤဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်သူၣ်ထီၣ်အသီတဖၣ်အံၤအခါ. ဖဲန့ၣ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် ဟဲထီၣ်ဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် အိၣ်ဝဲခံကထိဘျဲၣ်ညါ. ဒီးအဝဲသ့ၣ်အါတက့ၢ်န့ၣ် ဒိးဘျၢထံန့ၢ်ဝဲ အစှၤကတၢၢ် အနံၣ် ၄၀ ဘျဲၣ်လံ. လၢညါဖဲပှၤတြီဝဲ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်မၤအခါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်န့ၣ် ထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲနးမး. အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဖှီၣ်လၢနီၢ်ခိတခီ ဘၣ်ဆၣ် လၢနီၢ်သးတခီန့ၣ် ထူးတီၤဝဲ. မ့မ့ၢ်အခဲအံၤဒု ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် လဲၤဟးအိၣ်သကိးဝဲ ဘ့ၤသ့လးအသီန့ၢ်လံ. အဝဲသ့ၣ်လဲၤဟးလၢ ဘ့ၤသ့လးပူၤ တတီၤဂ့ၤတတီၤဂ့ၤ အဝဲသ့ၣ်သးဝံၣ်ဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် အတၢ်သးဝံၣ် လၢအဝဲသ့ၣ်အကျိာ် အဃိ ဖဲယနၢ်ဟူဘၣ် ဒ်န့ၣ်အခါ ဘၣ်ယသးမုာ်ညါ. ယတထံၣ်ဘၣ်တၢ် ကၠဲအံၤနီတဘျီဘၣ်. ခီဖျိလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ်အံၤ အိၣ်ဒီး တၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲ ဒီးတၢ်သးတီအဃိ မ့ၢ်ဝဲ တၢ်အုၣ်သးတခါလၢ ယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤအဝဲသ့ၣ် ထူးထူးတီၤတီၤ.
ဖဲပှၤသူၣ်ထီၣ် ဝဲၤတြၢ်ဝံၤအခါန့ၣ် ယဒိးန့ၢ်ဘၣ်ကဒီးမူဒါအသီလၢ ပကသူၣ်ထီၣ်ဝဲ ဘီမုၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ်တဖၣ်အဃိ ယသးခုဒိၣ်မး. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ ကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်တဖၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ကသူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ်ဝဲ ဘီမုၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ်အဂီၢ် အဝဲသ့ၣ်အကျိၣ်စ့ တအိၣ်အါအါဘၣ် အဃိ တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအံၤ ကကဲဘျုးလၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်ဒိၣ်မး. လၢအပူၤကွံာ် ဘီမုၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ် တနီၤနီၤန့ၣ် ပှၤသူၣ်ထီၣ်ဝဲဒီး သ့ၣ်ယူၢ်ကလ့းအထူၣ် မ့မ့ၢ်လၢအခိၣ်ဒုးန့ၣ် အိၣ်ဝဲဒီး နီၣ်လၢပှၤထ့ဝဲတဖၣ်. ဘၣ်ဆၣ် မ့မ့ၢ်လီၢ်ဆ့ၣ်နီၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တ့ဝဲ လီၢ်ဆ့ၣ်နီၤဖးထီ လၢကပံာ်. မ့မ့ၢ်ခဲအံၤန့ၣ် ခီဖျိလၢ တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤ အသီအံၤအဃိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် သူဝဲအူးခဲ ဒ်သိးကသူၣ်ထီၣ်ဝဲ ဘီမုၢ်ဘျီၣ်ဒိၣ် ဂ့ၤဂ့ၤဖိတဖၣ်. မ့မ့ၢ်လီၢ်ဆ့ၣ်နီၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ကၠဲးဝဲလၢ လီၢ်ဆ့ၣ်နီၤဖးထီ မ့ၢ်လၢ ပှၤမ့ၢ်ဟဲအါထီၣ်တဂၤန့ၣ် သုးကဒံသုးကဒါ ဒီးပှၤဆ့ၣ်နီၤတြီၢ်ဒံး တဂၤဒံးအဃိ.
ဖဲယထံၣ်ဘၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ် ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်လၢ နီၢ်သးတကပၤ ခီဖျိလၢ ယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်အဃိ ယသးခုဒိၣ်မး. ဒီးယထံၣ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါသးစၢ်လၢ ကီၢ်အၤဖြံၤကၤတဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ပှၤတဖၣ်လၢ အသးအိၣ်ဟ့ၣ်လီၤအသး ဒီးမၤကစၢ်ယွၤ အတၢ်မၤဆူၣ်ဆူၣ်အဃိ ထုးန့ၢ်ယသးဒိၣ်မး. ခီဖျိလၢ ကစၢ်ယွၤအတၢ်ကရၢကရိ အတၢ်သိၣ်လိနဲၣ်လိအဃိ အဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်မၤလိသ့ၣ်တဖၣ်အါမး. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ် ဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်ဝဲချ့မး. ဒီးခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သိၣ်လိတဖၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်မၤဘၣ်ဝဲ မူဒါဒိၣ်ဒိၣ်ထီထီလၢ ဘ့ၤသ့လးအပူၤ ဒီးလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ. ထဲန့ၣ်တကးဒံးဘၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအအိၣ်လၢ လီၢ်ကဝီၤဖဲန့ၣ်တဖၣ် ကဲထီၣ်ဝဲ ကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် အဃိအဝဲသ့ၣ် ဆဲးမၤစၢၤဝဲ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဖၣ်န့ၢ်ဝဲ. ဒီးအဝဲသ့ၣ်အါတက့ၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ပှၤလၢအဆီဟံၣ်ဆီဃီ. ပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ဆဲးတၢ်လၤအိၣ်ဝဲလၢ အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ထီၣ်ပှၢ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်ဟံအဖိ. ဘၣ်ဆၣ် ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်န့ၣ် မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်အဲၣ်ဒိး မၤအါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤအဃိ အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ်ဒီး ဟံၣ်ဖိဃီဖိ အတၢ်ဆီၣ်သနံးနာ်က့ အဝဲသ့ၣ် ပာ်လီၤအသးလၢ တဟံဖိဒံးဘၣ်.
ယဆၢတဲာ်ဒံးန့ၣ်အဃိ ယသးမံဒိၣ်မး
ယၤဒီးယမါ လၢဘြံးတၢၣ် ဘ့ၤသ့လး
ပမၤတၢ်လၢ ကီၢ်အၤဖြံၤကၤ န့ၢ်ဝဲ ၅၂ နံၣ်ညါ. လၢခံမ့ၢ်လၢ ပတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ တဂ့ၤအါအါလၢၤဘၣ်အဃိ ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ် ဟ့ၣ်ပှၤအခွဲးလၢ ပကက့ၤအိၣ်က့ၤလၢ ကီၢ်ဘြံးတၢၣ် ဒီးယကဆဲးကဲဝဲဒၣ် ဝဲၤတြၢ်ကမံးတံာ်ဖဲန့ၣ်. ပကဘၣ်ဟးထီၣ် ဒီးပာ်တ့ၢ်ဝဲ ပမူဒါလၢ ကီၢ်အၤဖြံၤကၤအဃိ ပသးတမုာ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အအိၣ်လၢကီၢ်ဘြံးတၢၣ် ဘ့ၤသ့လးတဖၣ်န့ၣ် အံးထွဲကွၢ်ထွဲပှၤဂ့ၤဂ့ၤ.
မ့ၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ ဟံးစုနဲၣ်ကျဲယၤအဃိ ယနာ်သပှၢ်တၢၢ်လၢ တၢ်ဆၢတဲာ်လၢ ယမၤတခါအံၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဆၢတဲာ် လၢအဂ့ၤကတၢၢ်. လၢအပူၤကွံာ် ယမ့ၢ်ဆဲးမၤ နီၢ်ခိတၢ်ဖံးတၢ်မၤ ဒီးဆဲးသန့ၤယသးလၢ ယတၢ်နၢ်ပၢၢ် အဖီခိၣ်န့ၣ် အခဲအံၤ ယတၢ်အိၣ်မူ ကမၤအသးဒ်လဲၣ်န့ၣ် ယတသ့ၣ်ညါဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤ သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ‘အကဒုးနဲၣ်ယၤကျဲလၢအဘၣ်.’ (ကတိၤဒိ ၃:၅, ၆) လၢယညါဘီၣ်ခါန့ၣ် ယသးအိၣ်မၤတၢ်လၢ ခီပနံာ်ဖးဒိၣ်အပူၤ ဒီးတၢ်မၤတဖၣ်န့ၣ် ယမၤအီၤမုာ်ဒိၣ်မး. ဘၣ်ဆၣ် မ့မ့ၢ်ခဲအံၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ကရၢကရိန့ၣ် မၤစၢၤပှၤအဂၤ ဒ်သိးကန့ၢ်ဘၣ် နီၢ်သးတၢ်အီၣ်တၢ်အီအဃိ တၢ်မၤတခါအံၤန့ၣ် ဒုးသးမံယၤဒိၣ်မး. မ့ၢ်လၢယမၤဘၣ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤအဃိ ယသးခုဒိၣ်မး.
a Malawi’s theocratic history is published in the 1999 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, pp. 148-223.
b မ့မ့ၢ်ခဲအံၤ လၢကီၢ်မလၣ်ဝံၣ်န့ၣ် ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ အိၣ်ဝဲအဂၤ ၁၀၀,၀၀၀ ဘျဲၣ်လံ.