တၢ်အိၣ်မူ တၢ်လဲၤခီဖျိအဂ့ၢ်
ယန့ၢ်ဘၣ် တၢ်သးခု ဒီးတၢ်သူၣ်မံသးမုာ် လၢယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤ
ဖဲ ၁၉၅၁ န့ၣ် ယလဲၤတုၤလၢ ဝ့ၢ်ရူအဲ လၢအမ့ၢ် ဝ့ၢ်ဆံးဆံးဖိတဖျၢၣ် လၢအအိၣ်လၢ ခွ့ဘဲး လၢအမ့ၢ် ပှၤခဲနဒၣ်ဖိ အကီၢ်ရ့ၣ်. ယလဲၤတုၤလၢ ဟံၣ်တဖျၢၣ်လၢ ပှၤမၢယလဲၤ ဒီးယဒိတကျိာ်တြဲၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါမးစဲ ဖ့ထိၤa လၢအဖျိထီၣ် ကံးလဧးကၠိ ဒီးကဲဝဲမံၤၡၢၤနရံၤန့ၣ် ဟဲအိးထီၣ်တြဲၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအံၤ အအိၣ် ၂၃ နံၣ် ဒီးအနီၢ်ဖးထီ, မ့မ့ၢ်ယၤန့ၣ် ယအိၣ် ၁၆ နံၣ် ဒီးယနီၢ်ဖုၣ်န့ၢ်အီၤတစဲး. ယပၠးအီၤလံာ်ပရၢ ဘၣ်ဃးဒီး ယန့ၢ်ဘၣ်မူဒါလၢ ယကမၤပှၤလဲၤလၢညါ. အဖးဝဲဝံၤဘျီ အကွၢ်ယၤ ဒီးတဲဝဲလၢ “နဟဲဖဲအံၤန့ၣ် နမိသ့ၣ်ညါဧါ.”
ယဒိၣ်ထီၣ်လၢ ဟံၣ်ဖိဃီဖိတၢ်နာ် တဒ်သိးဘၣ်
ယအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဖဲ ၁၉၃၄. ယမိယပါ အိၣ်ဟဲလၢ ကီၢ်စွံးစလဲၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ် လဲၤပၠီအိၣ်က့ၤလၢ ထ့မ့ၤ လၢအမ့ၢ် သဝီတဖျၢၣ်လၢ ပှၤခူၣ်ဟီၣ်လာ်ပနံာ် ဖဲအီၤထဲရံအိၤ ကီၢ်ရ့ၣ် လၢကီၢ်ခဲနဒၣ်. ဒီးကဘၣ်ဖဲ ၁၉၃၉ န့ၣ် ယမိစးထီၣ်ဖးဝဲ တၢးထီခိးတၢ် မဲးကစံ ဒီးလဲၤထီၣ်ဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး အတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်. ယမိလဲၤကိးဃုာ်ဒီး ယၤဒီးယဒီပုၢ်ဝဲၢ်ဃုဂၤ. လၢခံတယံာ်ဘၣ်န့ၣ် အကဲထီၣ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးတဂၤ.
ယမိကဲထီၣ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးန့ၣ် ယပါတဘၣ်သးဝဲ နီတစဲးဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ယမိန့ၣ် အပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ဒီးအပာ်လီၤသးလၢ အကဆဲးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤထီဘိ. ဒီးဖဲ ၁၉၄၀ စးထီၣ်သီသီန့ၣ် ပဒိၣ်တြီဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး အတၢ်မၤလၢ ကီၢ်ခဲနဒၣ် သနာ်က့ ယမိဆဲးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤဒံး. ယပါတဲဆါယမိ သနာ်က့ ယမိပာ်ကဲအီၤ ဒီးရ့ဒီးအီၤဂ့ၤဂ့ၤ. ယမိအဒိအတဲာ် လၢအဂ့ၤန့ၣ် မၤစၢၤယၤ ဒီးယဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်လၢ ပကတူၢ်လိာ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီစ့ၢ်ကီး. လၢခံကယီကယီန့ၣ် ယပါ အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး ဆီတလဲထီၣ် ဒီးအရ့ဒီးပှၤလၢ တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ အါထီၣ်အဃိ ပသးခုဒိၣ်မး.
စးထီၣ်မၤ ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလၢ ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤ
ဖဲ လါအီကူး ၁၉၅၀ န့ၣ် ယလဲၤထီၣ် သံၣ်အိၣ်ခြ့ၣ်စံၣ် အတၢ်လဲၤထီၣ်လဲၤထီ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် လၢပှၤမၤဝဲဖဲ ဝ့ၢ်နူယီး. ယသ့ၣ်ညါထီၣ်ဘၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ အဟဲလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ဒီးယနၢ်ဟူဘၣ်စ့ၢ်ကီး ပှၤမၤတၢ်သံကွၢ်စံးဆၢဒီး ပှၤလၢအဖျိထီၣ် ကံးလဧးကၠိ. အဝဲသ့ၣ် တၢ်လဲၤခီဖျိန့ၣ် ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်ယၤလၢ ယကမၤ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤအါထီၣ်. ဒီးယပာ်လီၤသး သပှၢ်တၢၢ်လၢ ယကမၤ ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလၢ ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤ. အဃိ ဖဲယက့ၤတုၤလၢဟံၣ်အခါ ယတီၣ်ထီၣ်လံာ်လၢ ယကမၤပှၤလဲၤလၢညါ တဘျီဃီ. ကီၢ်ခဲနဒၣ် အဝဲၤတြၢ် ကွဲးန့ၢ်က့ၤယၤလံာ် ဒီးဟ့ၣ်ကူၣ်ယၤလၢ အဆိကတၢၢ်န့ၣ် ယကဒိးဘျၢထံ. အဃိ ယဒိးဘျၢထံဖဲ လါအီးကထိဘၢၣ် ၁, ၁၉၅၀. ယဒိးဘျၢထံ တလါဝံၤအလီၢ်ခံ ယစးထီၣ်မၤ ပှၤလဲၤလၢညါ ဒီးဒိးန့ၢ်ဘၣ် မူဒါအဆိကတၢၢ် တခါလၢ ယကဘၣ်လဲၤလၢ ဝ့ၢ်ခၤပစက့စ့. ဖဲန့ၣ်အခါ ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်န့ၣ် အအိၣ်ယံၤဒီး ယဟံၣ်ဖးယံၤညါ.
မၤကစၢ်ယွၤ အတၢ်မၤလၢ ခွ့ဘဲး
ဖဲ ၁၉၅၁ နံၣ် တၢ်ကိၢ်ထီၣ်သီ အခါန့ၣ် ဝဲၤတြၢ်အရူ ကွဲမုာ်ဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အတဲဖြၣ်စ့ၣ်ကျိာ်ဘၣ် ဒီးအသးအိၣ် ဟ့ၣ်လီၤသးတဖၣ်လၢ ကလဲၤမၤစၢၤတၢ်လၢ ပှၤတဲဖြၣ်စ့ၣ်ကျိာ် အဟီၣ်ကဝီၤ လၢခွ့ဘဲးကီၢ်ရ့ၣ်. တၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ် ပှၤလိၣ်ဘၣ် တၢ်မၤစၢၤအါမး. ယၤန့ၣ် ယတဲ ဖြၣ်စ့ၣ်ကျိာ် ဒီးကီၤလၤဝါကျိာ်ဘၣ်အဃိ ယတူၢ်လိာ် တၢ်ကွဲမုာ် ဒီးပှၤဆှၢလီၤယၤလၢ ဝ့ၢ်ရူအဲ. ဖဲန့ၣ်န့ၣ် ယတသ့ၣ်ညါ ပှၤနီတဂၤဘၣ်. ဒ်သိးဒီး ယတဲလၢအခီၣ်ထံးန့ၣ် ပှၤဟ့ၣ်လီၤယၤ ဟံၣ်နီၣ်ဂံၢ်လၢ ယကဘၣ်လဲၤဃု ဒီးယလဲၤတုၤလၢ ဟံၣ်တဖျၢၣ်န့ၣ်ဂ့ၤဂ့ၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါမးစဲ ဒီးယၤန့ၣ် ပကဲထီၣ် သကိးလၢ အမုာ်လိာ်သးဒိၣ်မး. ယမၤစၢၤဘၣ်တၢ် ဖဲခွ့ဘဲး လွံၢ်နံၣ် ဒီးလၢခံန့ၣ် ယကဲထီၣ် ပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီ.
ကံးလဧးကၠိ ဒီးတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ဘၣ်အိၣ်ခိးအီၤယံာ်
ဖဲယအိၣ်လၢ ခွ့ဘဲးအခါ ယန့ၢ်ဘၣ် လံာ်ကွဲမုာ်လၢ ကလဲၤထီၣ် ကံးလဧးကၠိ ၂၆ ဘျီတဘျီလၢ စီၣ်လဲစံၤ, နူယီးအဃိ ယသးခုဖးဒိၣ်ညါ. ယဖျိထီၣ် ကံးလဧးကၠိဖဲ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁၂, ၁၉၅၆ ဒီးယလီၤဘၣ်မူဒါလၢ ကီၢ်ကၣ်နၣ်b လၢအအိၣ်လၢ အၤဖြံၤကၤ မုၢ်နုာ်တခီ. ဘၣ်ဆၣ် တချုးလၢ ယလဲၤလၢ ကီၢ်ကၣ်နၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် ဒ်သိး ယကန့ၢ်ဘၣ် လံာ်ခီကီၢ်အဂီၢ် ယဘၣ်က့ၤကဒါလၢ ကီၢ်ခဲနဒၣ်. ယဆိကမိၣ်လၢ ယကက့ၤအိၣ်ထဲ “စှၤကိာ်နွံလီၤ.”
ယကန့ၢ်ဘၣ် လံာ်ခီကီၢ်အဂီၢ် ယဘၣ်အိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ထိၤရီထိၤ ဒီးအိၣ်ခိးတၢ် ၇ လါညါ. ဖဲယအိၣ်ခိးတၢ်အခါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါခြံၣ် အဟံၣ်ဖိဃီဖိ ပျဲလၢ ယအိၣ်ဒီးအဝဲသ့ၣ် တတီၤဖိ. ဖဲန့ၣ်အခါ ယရ့ဘၣ်ဒီး အဝဲသ့ၣ် အဖိမုၣ် ၡံလၤအါထီၣ် ဒီးပအဲၣ်ဘၣ်လိာ်သး. ဘူးထီၣ်လၢ ယကဃ့ဖျီသးဒီးအီၤအခါ ယလံာ်ခီကီၢ် ဟဲတုၤ. ယၤဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ၡံလၤ ဃ့ထုကဖၣ်ဝံၤဒီး ပဆၢတဲာ်လၢ ယကလဲၤလၢ တၢ်လီၢ်လၢ ယလီၤဘၣ်မူဒါ ဘၣ်ဆၣ် ပကဆဲးကွဲးန့ၢ်လိာ်သးလံာ် ဒီးကွၢ်တၢ်အိၣ်သးလၢ ခါဆူညါလၢ ပကဖျီသးအဂီၢ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် ကအိၣ်ဧါ. ပကဆၢတဲာ်ဒ်န့ၣ်အဂီၢ် တညီဝဲဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ်လၢခံန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပတၢ်ဆၢတဲာ်န့ၣ် ကဲဝဲတၢ်ဆၢတဲာ် လၢအဘၣ်.
ယကလဲၤတုၤလၢ ကီၢ်ကၣ်နၣ်အဂီၢ် ယဘၣ်ဒိး လ့ၣ်မ့ၣ်အူ, ကဘီ ဒီးကဘီယူၤ ယံာ်ဝဲတလါ. ဖဲန့ၣ် ပှၤဟ့ၣ်ယၤမူဒါလၢ ယကမၤစၢၤတၢ်ဒ် ကီၢ်ရ့ၣ်အပှၤကွၢ်တၢ်. အဃိ ယဘၣ်လဲၤလၢ ကီၢ်ကၣ်နၣ်ဒီဘ့ၣ် ဒီးတၢ်လီၢ်အဂၤ ဒ်သိးဒီး အါဘရံၤခိၣ် (ခဲအံၤပှၤကိးလၢ ခိၣ်ဒံးအါဘွး) ဒီးထိၤကိၤလဲ (ခဲအံၤပှၤကိးလၢ ကီၢ်ထိကိၤ). အါတက့ၢ် ယဘၣ်လဲၤတၢ် ထဲတဂၤ ဒီးဝဲၤတြၢ် ဟ့ၣ်သူယၤ ကါတခိၣ်. ယလဲၤအိၣ်သကိးဘၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါအဃိ ယသးခုဒိၣ်မး.
မ့မ့ၢ်လၢ နွံကတၢၢ်န့ၣ် ယန့ၢ်ဘၣ်မူဒါလၢ ကဝီၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်. ပကဝီၤဘျီၣ်ဒိၣ်အလီၢ် တအိၣ်ဘၣ်. အဃိ ဒ်သိးဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်လၢ အဟဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ကအိၣ်ကဒုဘၣ်ဝဲအဂီၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် တ့ထီၣ် တၢ်ခိၣ်ဒုးလၢဝၣ် ဒီးလၢအဖီခိၣ်န့ၣ် ပာ်ထီၣ်ဝဲ စူၣ်ပလိၣ်အဒ့. ဒီးလၢတၢ်အီၣ်လီၢ်န့ၣ် တၢ်ခုၣ်ဒၢတအိၣ်ဘၣ်. အဃိ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်န့ၣ် ပှၤတမၤသံ ပာ်စၢၤအီၤဘၣ်. ပှၤအီၣ်တၢ် အဆၢကတီၢ် ဘူးထီၣ်မး ပှၤမၤသံ ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိ ဒီးဖီဒုးအီၣ် ပှၤဟဲထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်.
လၢကဝီၤတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤန့ၣ် တၢ်ကဲထီၣ်သးလၢ အလီၤနံၤ အိၣ်ဝဲစ့ၢ်ကီး. ဘၣ်တဘျီ ဖဲဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါဟါဘၢၤ ကၠဲန့c လၢအကဲဝဲ မံၤၡၢၤနရံၤတဂၤ ဟ့ၣ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤအခါ ကျီၢ်တဒု ဟးထီၣ်လၢ ပှၤပာ်အီၤအလီၢ်. အလဲၤစံၣ်လၢ ပျဲၢ်စီၢ်ခိၣ် ဒီးပှၤဒိကနၣ်တၢ်တဖၣ် အဘၢၣ်စၢၤ. ဖဲန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါဟါဘၢၤ တတဲတၢ်လၢၤဘၣ် ဒီးမ့မ့ၢ်ကျီၢ်တဒုန့ၣ် ဖျါဝဲထၢမံထၢမၣ်. လၢခံ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢ အဂံၢ်ဆူၣ် ၄ ဂၤ ဟဲမူၤက့ၤကျီၢ် ဒီးက့ၤပာ်ဝဲလၢ ပှၤပာ်အီၤအလီၢ်. တၢ်ကဲထီၣ်အသး ဒ်အံၤအဃိ ပှၤကမျၢၢ်တဖၣ် နံၤဝဲဒီးဒဲအစု.
မ့မ့ၢ်လၢနွံဖးဖီ ဖဲယမၤကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် အတၢ်မၤအခါ ယလဲၤလၢ သဝီလၢ အအိၣ်ဘူးဒီးပှၤ ဒီးဒုးနဲၣ် သဝီဖိတဖၣ် တၢ်ဂီၤမူလၢ ပတၢ်ကရၢကရိ ထုးထီၣ်ဝဲ လၢအခိၣ်တီမ့ၢ် ဟီၣ်ခိၣ်သီအတၢ်ကရၢကရိ အတၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်. ယစၢထီၣ် တၢ်ကံးညာ်ဝါဝါတက့လၢ တၢ်ထူၣ်ခံထူၣ် မ့တမ့ၢ် သ့ၣ်ထူၣ်ခံထူၣ် အဘၢၣ်စၢၤ ဒီးယပၠးတၢ်ဂီၤမူ. သဝီဖိတဖၣ် ကွၢ်ဝဲမုာ်မး. အဝဲသ့ၣ်အါဂၤန့ၣ် တကွၢ်ဘၣ် တၢ်ဂီၤမူနီတဘျီဘၣ် ဒီးခဲအံၤ ကွၢ်ဘၣ်ဝဲ အဆိကတၢၢ်တဘျီ. ဖဲတၢ်ဂီၤမူ ဖျါထီၣ်လၢ ပှၤဒိးဘျၢထံ အတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအခါ အဝဲသ့ၣ် ဒဲစုဖးဒိၣ်. တၢ်ဂီၤမူတခါန့ၣ် မၤစၢၤ ပှၤကွၢ်တၢ်ဖိ ဒိၣ်မး ဒီးအဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါထီၣ်လၢ ပတၢ်ကရၢကရိန့ၣ် အိၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်ညါ ဒီးပမၤသကိးတၢ် ဃူဃူဖိးဖိး.
ပဖျီသးဖဲ ၁၉၅၉ လၢကီၢ်ကၣ်နၣ်
ယအိၣ်လၢ ကီၢ်အၤဖြံၤကၤ ကအိၣ် ၂ နံၣ် ဒီးဖဲ ၁၉၅၈ န့ၣ် ယလဲၤထီၣ်ဘၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်လၢ ဝ့ၢ်နူယီး. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ၡံလၤ လၢအဟဲလၢ ခွ့ဘဲး ဒီးအကဲ ပှၤလဲၤလၢညါလီၤဆီန့ၣ် ဟဲထီၣ်ဝဲစ့ၢ်ကီး ဒီးယထံၣ်ဘၣ်က့ၤအီၤအဃိ ယသးခုညါ. ပကွဲးန့ၢ်လိာ်သး လံာ်ပရၢ ဘၣ်ဆၣ် ခဲအံၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်လိာ်သးအဃိ ယဃ့ဖျီသးဒီးအီၤ ဒီးအဝဲတူၢ်လိာ်ဝဲ. ယကွဲးလံာ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါနီd အအိၣ် ဒီးသံကွၢ်အီၤလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ၡံလၤ ထီၣ်ကံးလဧးကၠိ ဝံၤအလီၢ်ခံ အလဲၤဒီးယၤလၢ ကီၢ်အၤဖြံၤကၤ ကန့ၢ်ဧါ. အတဲဝဲလၢ အလဲၤန့ၢ်. တဘျီအံၤ ၡံလၤလဲတုၤလၢ ကီၢ်ကၣ်နၣ်လံ. ဒီးဖဲလါအီးကထိဘၢၣ် ၃, ၁၉၅၉ န့ၣ် ပဖျီသးဖဲ ဝ့ၢ်အခြၤ. ခီဖျိလၢ ပပာ်ဆိ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤလၢ နီၣ်ဂံၢ်တၢအဃိ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤပှၤအါမး.
ပလီၤဘၣ်မူဒါလၢ ကီၢ်ခဲမရူ
မၤတၢ်လၢ ကီၢ်ခဲမရူ အဝဲၤတြၢ်
ဖဲ ၁၉၆၁ န့ၣ် ပလီၤဘၣ်မူဒါလၢ ကီၢ်ခဲမရူ. ဖဲန့ၣ်ပန့ၢ်ဘၣ်မူဒါလၢ ပကဒုးအိၣ်ထီၣ် ဝဲၤတြၢ်အရူ အဃိ ယတၢ်မၤအိၣ်ဒီဒူၣ်. ဒီးခီဖျိလၢ ယကဲဝဲၤတြၢ် အပှၤမၤစၢၤတၢ် သီသီတဂၤအဃိ ယဘၣ်မၤလိတၢ် အိၣ်အါမး. လၢခံ ဖဲ ၁၉၆၅ န့ၣ် ယမါၡံလၤဒၢထီၣ်. ပကဘၣ် ကဲထီၣ်မိပါန့ၣ် ယဆိကမိၣ် မးတဘၣ်ဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပန့ၢ်ဘၣ် မူဒါအသီတခါအံၤအဃိ ပသးခုဒိၣ်မး ဒီးပရဲၣ်ကျဲၤလၢ ပကက့ၤကဒါလၢ ကီၢ်ခဲနဒၣ်. သနာ်က့ တၢ်လၢအမၤဘၣ်ဒိပသး ဟဲအိၣ်ထီၣ်တခါ.
ယမါၡံလၤ အဖိလီၤတဲာ် ဒီးကသံၣ်သရၣ် တဲဘၣ်ပှၤလၢ ပဖိတဂၤအံၤ အကဲဝဲ ပိာ်ခွါဖိ. တၢ်ကဲထီၣ်သးအံၤ ပူၤကွံာ် အနံၣ် ၅၀ ဘျဲၣ်လံ သနာ်က့ ပသးပ့ၤနီၣ် တန့ၢ်နီတဘျီဘၣ်. ပသးအုးဖးဒိၣ် သနာ်က့ ပဆဲးအိၣ်လၢ ကီၢ်ခဲမရူ ဒီးဆဲးမၤ ပမူဒါလၢ ပဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးအီၤဒိၣ်မး.
ယၤဒီး ယမါၡံလၤ လၢကီၢ်ခဲမရူ ဖဲ ၁၉၆၅
လၢကီၢ်ခဲမရူန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် တမၤဘၣ်ဃးအသးဒီး ထံဂ့ၢ်ကီၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ထီဒုၣ်ထီဒါ တလီၢ်လီၢ်. လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဖဲပှၤဃုထၢထီၣ် ကီၢ်ခိၣ်အခါန့ၣ် တၢ်အိၣ်သး နးဝဲဒိၣ်မး. ဒီးတၢ်လၢ ပတအဲၣ်ဒိးလၢ ကကဲထီၣ်သးဘၣ်န့ၣ် ကဲထီၣ်အသးဖဲ လါမ့ၤ ၁၃, ၁၉၇၀. ဖဲန့ၣ်အခါ ပဒိၣ်မၤပတုာ်ဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး အတၢ်ဖံးတၢ်မၤ. ဝဲၤတြၢ် အတၢ်သူၣ်ထီၣ် ဃံလၤတဖျၢၣ်လၢ ပအိၣ်ဘၣ်လၢအပူၤ န့ၢ်ထဲ ၅ လါဒံးန့ၣ် ပဒိၣ်တဖၣ် ဟံးန့ၢ်ကွံာ်ဝဲ. ဒီးလၢတနွံအတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပှၤနီဟးထီၣ်ကွံာ် မံၤၡၢၤနရံၤခဲလၢာ် ပၣ်ဃုာ်ဒီး ယၤဒီးယမါ. ပကဘၣ်ပာ်တ့ၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ လၢပအဲၣ်တဖၣ်န့ၣ် တညီဘၣ် ဒီးပသးကိၢ်တၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် ကထံၣ်ဘၣ်ဝဲ လၢခါဆူညါ.
လၢခံ ပအိၣ်လၢ ဖြၣ်စ့ၣ် အဝဲၤတြၢ် ၆ လါ. ဖဲန့ၣ်န့ၣ် ယဂုာ်ကျဲးစၢးမၤစၢၤ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်ခဲမရူ. ဒီးတနံၣ်ဃီဃီ ဖဲလါဒံၣ်စ့ဘၢၣ်န့ၣ် ပလီၤဘၣ်မူဒါလၢ နဲးကၠံရံယါ အဝဲၤတြၢ် ဒီးဝဲၤတြၢ်အံၤ စးထီၣ် ကွၢ်ထွဲဝဲ ဘီမုၢ်အတၢ်မၤလၢ ကီၢ်ခဲမရူ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါလၢ နဲးကၠံရံယါ အဝဲၤတြၢ်န့ၣ် တူၢ်လိာ်မုာ်ပှၤဂ့ၤဂ့ၤ ဒီးပမၤတၢ်ဖဲန့ၣ် တဘျုးနံၣ်ညါ.
တၢ်ဆၢတဲာ်လၢ အကီတခါ
ဖဲ ၁၉၇၃ န့ၣ် ပဘၣ် ဆၢတဲာ်တၢ်လၢ အကီဒိၣ်မးတခါ. ယမါၡံလၤ တူၢ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်ဆါလၢ အနးဒိၣ်မး. ဖဲပလဲၤထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ်လၢ ဝ့ၢ်နူယီးအခါ ယမါဟီၣ် ဒီးအတဲယၤလၢ “ယဆိးက့ ဒီးယလီၤဘှံး ဒိၣ်မးအဃိ ယဆိကမိၣ် ယဆဲးမၤတကဲလၢၤဘၣ်.” ယမါ မၤသကိးတၢ်ဒီးယၤလၢ အၤဖြံၤကၤ မုၢ်နုာ်တခီ အိၣ်ဝဲ ၁၄ နံၣ်ဘျဲၣ်ညါ. ယသးခုဒိၣ်မးလၢ အဆဲးတီဒီး ယဟိဝၤယွၤ ဒီးဆဲးမၤအတၢ်မၤ. ဘၣ်ဆၣ် ခဲအံၤန့ၣ် ပကဘၣ်မၤ တၢ်ဆီတလဲတနီၤ. ပတဲသကိး ပတၢ်အိၣ်သး ဒီးဃ့ထုကဖၣ် ဝံၤဒီး ပဆၢတဲာ်လီၤသးလၢ ပကက့ၤကဒါလၢ ကီၢ်ခဲနဒၣ်. လၢကီၢ်ခဲနဒၣ်န့ၣ် ယမါ ကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ကူစါယါဘျါလၢ အလိၣ်ဘၣ်ဝဲ. ပဘၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ် ပမံၤၡၢၤနရံၤမူဒါ ဒီးပတုာ် ကစၢ်ယွၤ အတၢ်မၤလၢ ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤန့ၣ် တညီနီတစဲးဘၣ် ဒီးအကဲဝဲ တၢ်ဆၢတဲာ်လၢ အကီဒိၣ်မးတခါ.
ဖဲပက့ၤတုၤလၢ ကီၢ်ခဲနဒၣ်အခါ ယန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤလၢ ယသကိးတဂၤအအိၣ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ပှ့ၤကါဆါကါ အတၢ်မၤ လၢသဝီတဖျၢၣ် လၢအအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ထိၤရီထိၤ. ယမါဒီးယၤန့ၣ် ပငါအိၣ်တၢ်လီၢ်တတီၤ, ပှ့ၤတၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢ ပှၤသူပာ်စၢၤဝဲ ဒီးပစးထီၣ် ပတၢ်အိၣ်မူအသီ ဒီးပတလိၣ် မၤထီၣ်ကမၢ်ဘၣ်. ပဘၣ်သးအိၣ်မူ တၢ်အိၣ်မူယိယိဖိ ဒီးမုၢ်လၢ်လၢ မုၢ်ကအိၣ်တနံၤ ပကမၤဘၣ်ကဒီး ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလၢ ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤ. ပတၢ်မုၢ်လၢ်တခါအံၤ ဟဲလၢပှဲၤထီၣ် ချ့န့ၢ်ပဆိကမိၣ်ဒံးအဃိ ပကမၢကမၣ်ဖးဒိၣ်ညါ.
ဖဲမုၢ်ဃုနံၤန့ၣ် ယစးထီၣ် မၤစၢၤတၢ်လၢ တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ် ကဝီၤအဘျီၣ်ဒိၣ် လၢဝ့ၢ်နိဘၢၤ ဖဲအီၤထဲရံအိၤ. လၢခံတယံာ်ဘၣ်ဘျီ ယကဲထီၣ် ပှၤကွၢ်ထွဲ တၢ်သူၣ်ထီၣ်ဘှီထီၣ် ကဝီၤအဘျီၣ်ဒိၣ်. ယမါ အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ဟဲဂ့ၤထီၣ် ဒီးပဆိကမိၣ်လၢ အမၤမူဒါအသီ တခါအံၤကကဲ. အဃိ ဖဲလါယူၤ ၁၉၇၄ န့ၣ် ပလဲၤပၠီလၢ ကဝီၤအဘျီၣ်ဒိၣ်အဒၢး. ပမၤဘၣ်ကဒီး ကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤလၢ ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤအဃိ ပသးခုညါ.
ယမါၡံလၤ အတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ဂ့ၤဒိၣ်ထီၣ်မးဒိၣ်ထီၣ်အဃိ ပသးခုဒိၣ်မး. ခံနံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ပတူၢ်လိာ်မူဒါလၢ ပကမၤကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် အတၢ်မၤ. တၢ်လီၢ်လၢ ပကဘၣ်လဲၤန့ၣ် အအိၣ်လၢ မဲနံးထိဘၤ လၢအမ့ၢ်ဝဲ ပှၤခဲနဒၣ်ဖိ အကီၢ်ရ့ၣ် ဒီးဖဲတၢ်ဂိၢ်ခါ အဆၢကတီၢ်န့ၣ် တၢ်ချံၣ်ဒိၣ်မး. သနာ်က့ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် အတၢ်ရ့လိာ်သးန့ၣ် မၤမုာ်ပသးဒိၣ်မး. ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပလီၤဘၣ်မူဒါ လၢတၢ်လီၢ် ဖဲလဲၣ်ဂ့ၤ ဖဲလဲၣ်ဂ့ၤန့ၣ် အရ့တဒိၣ်ဘၣ်, တၢ်အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ ပကဘၣ်ဆဲးမၤ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤ.
ဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤလိလၢ အရ့ဒိၣ်
ပမၤကဝီၤအပှၤကွၢ်တၢ် အတၢ်မၤ တဘျုးနံၣ် ဝံၤအလီၢ်ခံ ဖဲ ၁၉၇၈ န့ၣ် ပှၤကွဲမုာ်ပှၤလၢ ပကမၤတၢ်လၢ ကီၢ်ခဲနဒၣ် အဘ့ၤသ့လး. ဖဲန့ၣ်တယံာ်ဘၣ်ဒီး ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤလိလၢ အရ့ဒိၣ်တခါ. ဖဲပှၤမၤ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လီၤဆီလၢ ဝ့ၢ်မီထြံယဲအခါ ယန့ၢ်ဘၣ်မူဒါလၢ ကဟ့ၣ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် လၢဖြၣ်စ့ၣ်ကျိာ် လၢအယံာ်ဝဲ တနၣ်ရံၣ်တခီ. သနာ်က့ ယတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤန့ၣ် တထုးန့ၢ် ပှၤဒိကနၣ်တၢ်ဖိ အသးဘၣ်. ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဂၤ လၢအမၤတၢ်လၢ ဘီမုၢ်အတၢ်မၤဝဲၤကျိၤန့ၣ် ဟ့ၣ်ကူၣ်ယၤ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်အဝဲန့ၣ်. ယမ့ၢ်ဘၣ်တဲ တီတီန့ၣ် ယကြၢးသ့ၣ်ညါလီၤသးလၢ ယတကဲ ပှၤဟ့ၣ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် လၢအဖၠဲးတဂၤဘၣ်. သနာ်က့ ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ယတဘၣ်သး ကနၣ်ဃုာ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဘၣ်. ပသးတလီၤပလိာ်ဘၣ် ဒီးယတူၢ်ဘၣ်လၢ အတဲဆါယၤ ဒီးအတပတြၢၤယၤ နီတစဲးဘၣ်. ခီဖျိလၢ ယတကၠဲး ကျဲလၢ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ဒီးယထံၣ်ကမၣ် ပှၤလၢအဟ့ၣ်ကူၣ်ယၤအဃိ ယသ့ၣ်ညါဘၣ်က့ၤလၢ အကမၣ်ဖးဒိၣ်ညါ.
ယဟ့ၣ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် လၢဖြၣ်စ့ၣ်ကျိာ် ဝံၤအလီၢ်ခံ ယန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မၤလိလၢ အရ့ဒိၣ်
လၢခံစှၤကိာ်သီန့ၣ် ဝဲၤတြၢ် ကမံးတံာ်တဂၤ တဲယၤဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်တခါန့ၣ်. ယတဲအီၤလၢ ယတတူၢ်လိာ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဂၤန့ၣ် အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်အဃိ ယသးတမုာ်ဘၣ်. လၢခံန့ၣ် ယတဲတၢ်ဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါလၢ အဟ့ၣ်ကူၣ်ယၤ တဂၤန့ၣ် ဒီးအပျၢ်ကွံာ် ယတၢ်ကမၣ်. တၢ်လဲၤခီဖျိအံၤ သိၣ်လိယၤ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤသး ဒီးယတသးပ့ၤနီၣ် နီတဘျီဘၣ်. (ကတိၤ ၁၆:၁၈) ယဃ့ထုကဖၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်အံၤ တဘျုးဘျီညါ ဒီးယပာ်လီၤသးလၢ ယမ့ၢ်န့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် တမံၤမံၤန့ၣ် ယကဂုာ်ကျဲးစၢး အိၣ်ဒီးတၢ်ထံၣ်လၢအဂ့ၤ.
ခဲအံၤ ယမၤတၢ်လၢ ကီၢ်ခဲနဒၣ် အဘ့ၤသ့လး အနံၣ် ၄၀ ဘျဲၣ်လံ. ဒီးစးထီၣ်လၢ ၁၉၈၅ န့ၣ် ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယာ်လီၤဆီလၢ ကမၤတၢ်ဒ် ဝဲၤတြၢ် ကမံးတံာ်တဂၤအသိး. ဒီးဖဲလါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၂၀၂၁ န့ၣ် ယမါသးဘိ ၡံလၤ သံသဒၣ်ကွံာ်ယၤ. ယသးသယုၢ်အီၤ ဖးဒိၣ်ညါ ဒီးယအိၣ်စ့ၢ်ကီးဒီး တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ တၢ်ကီတၢ်ခဲ. သနာ်က့ ယမၤ ယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ အါအါ ဒီးယသးခုဒိၣ်မးအဃိ “တနံၤဘၣ်တနံၤ လဲၤအသးချ့မး” န့ၣ်ယမး တပလီၢ်ဘၣ်သးဘၣ်. (စံၣ် ၅:၂၀) လၢယတၢ်အိၣ်မူပူၤန့ၣ် ယလဲၤခီဖျိဘၣ် တၢ်အိၣ်သးကီခဲ အါမးသနာ်က့ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်သးခုအါမး. ယပာ်ဆိ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤ လၢနီၣ်ဂံၢ်တၢ ဒီးမၤဘၣ် အတၢ်မၤလၢ ဆၢကတီၢ်လၢပှဲၤ အနံၣ် ၇၀ အဃိ ယဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်သူၣ်မံသးမုာ်ဒိၣ်မး. ယနာ်သပှၢ်တၢၢ် ဒီးသ့ၣ်ညါလၢ ပမ့ၢ်ပာ်ဆိ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်မၤလၢ နီၣ်ဂံၢ်တၢန့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်သးခု ဒီးတၢ်သူၣ်မံသးမုာ်အဃိ ယဃ့ထုကဖၣ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ သးစၢ်တဖၣ် ကဆဲးပာ်ဆိ ယဟိဝၤယွၤ လၢနီၣ်ဂံၢ်တၢစ့ၢ်ကီး.
a ဖးကွၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါမးစဲ ဖ့ထိၤ အတၢ်အိၣ်မူ တၢ်လဲၤခီဖျိအဂ့ၢ် လၢအမ့ၢ် “Jehovah Is My Refuge and Strength,” in the February 1, 2000, issue of The Watchtower.
b ကီၢ်အၤဖြံၤကၤ အဟီၣ်ကဝီၤ တတီၤအံၤ လၢညါန့ၣ် အကဲဝဲ ဘြံးတၢၣ်ခီလနံး ဒီးပှၤကိးဝဲလၢ ကိခိၣ် တုၤလီၤလၢ ၁၉၅၇.
c ဖးကွၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါဟါဘၢၤ ကၠဲန့ အတၢ်အိၣ်မူ တၢ်လဲၤခီဖျိအဂ့ၢ် လၢအမ့ၢ် “You Do Not Know What Your Life Will Be Tomorrow,” in the December 1, 2000, issue of The Watchtower.
d ဖဲန့ၣ်အခါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါန့သၢၤနီ တီခိၣ်ရိၤမဲဝဲ ပတၢ်ကရၢကရိ အတၢ်မၤ.