အိၣ်ပလီၢ်သးထီဘိ
တၢ်ဒုးကဲထီၣ်လၢ ယူၣ်ခြ့အဃိ တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိ အါထီၣ်ဝဲ
ဖဲ ၂၀၂၂, လါမ့ၤ ၁၉ သီန့ၣ် ဘီမုၢ်စၢဖှိၣ်ကရၢ တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအကရူၢ် (United Nations Security Council) နၢ်ဟူဘၣ်ဝဲလၢ ပှၤဒိၣ်ပှၤပှၢ် အါန့ၢ်ဒံး ၇၅ ဂၤန့ၣ် တဲဝဲလၢ “ခီဖျိလၢ ခိၤရိၤနၤတၢ်ဆါ ဒီးမူခိၣ်ကလံၤသီၣ်ဂီၤ တဘၣ်လီၢ်ဘၣ်စးဘၣ်အဃိန့ၣ် တၢ်အီၣ်တၢ်အီ အတၢ်ဂ့ၢ်ကီ အိၣ်ထီၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်. ဒီးခီဖျိလၢ တၢ်ဒုးကဲထီၣ်လၢ ယူၣ်ခြ့အဃိ တၢ်အိၣ်သးတဖၣ်အံၤ နးထီၣ်ဝဲလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်. ဒီးလၢတၢ်လီၢ်တနီၤန့ၣ် တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိ အိၣ်ထီၣ်ဒိၣ်မး.” လၢခံတယံာ်ဘၣ်ဒီး လံာ်တဘ့ၣ်လၢ အကွဲးဖျါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ဃးဒီး စံပွါယ့အဂ့ၢ် (The Economist) န့ၣ်တဲဝဲလၢ “ဟီၣ်ခိၣ်တဖျၢၣ်အံၤန့ၣ် အိၣ်ပာ်စၢၤဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲအါမးလံ. ဒီးခီဖျိလၢ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤအဃိ တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိ ကအိၣ်ထီၣ်ဒီဒူၣ်ဒံး.” လံာ်စီဆှံ တဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ တၢ်အီၣ်တၢ်အီ အတၢ်ဂ့ၢ်ကီ ဒ်န့ၣ်တဖၣ် ကဟဲကဲထီၣ်အသး. ဘၣ်ဆၣ် လံာ်စီဆှံ ပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ်ပှၤ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ အကမၤစၢၤပှၤလၢ ပလဲၤခီဖျိ တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်န့ၣ်ကန့ၢ်.
လံာ်စီဆှံ တဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ တၢ်အီၣ်တၢ်အီအတၢ်ဂ့ၢ်ကီ ကအိၣ်ထီၣ်
ယ့ၣ်ၡူး တဲဆိပာ်စၢၤဝဲလၢ “ပှၤကလုာ် တဒူၣ်ဒီးတဒူၣ် ကဒုးလိာ်အသး ဒီးဘီမုၢ်တဘ့ၣ်ဒီးတဘ့ၣ် ကဒုးလိာ်အသးလီၤ. တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိ ကအိၣ်ထီၣ်ဝဲ”—မးသဲ ၂၄:၇.
လံာ်လီၣ်ဖျါ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ ပှၤဒီးကသ့ၣ် လွံၢ်ဂၤအဂ့ၢ်. တဂၤန့ၣ် ဒိလီၤဝဲ တၢ်ဒုးတၢ်ယၤ. ဒီးအဂၤတဂၤလၢ အပိာ်ထီၣ်အခံန့ၣ် ဒိလီၤဝဲ တၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိ. အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ တၢ်ဆၢကတီၢ် ကအိၣ်ဝဲလၢ ပှၤကအီၣ်ဘၣ်တၢ်အဂီၢ် တညီဘၣ် ဒီးတၢ်ပှ့ၤကထီၣ် အါတလၢ. ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤဒိးကသ့ၣ်အံၤန့ၣ် လံာ်စီဆှံတဲဝဲလၢ “ဒီးယထံၣ် ကသ့ၣ်သူတဒု ဒီးပှၤလၢအဒိးအီၤတဂၤန့ၣ် စိာ်ဝဲဒီးစီၤပီၢ်လီၤ. ယနၢ်ဟူတၢ်လၢ အလီၤဂာ်ဒီးတၢ်အကလုၢ် . . . ဒီးအတဲဝဲလၢ “ဘုကၠူၣ်တသလိး လၢစ့ဒန့ၤရံၤတဘ့ၣ်အဂီၢ် ဒီးဘုမုယီၤသၢသလိးလၢ စ့ဒန့ၤရံၤတဘ့ၣ်အဂီၢ်လီၤ.”—လီၣ်ဖျါ ၆:၅, ၆.
လံာ်စီဆှံ အတၢ်စံးပာ်လၢ တၢ်အီၣ်တၢ်အီ အတၢ်ဂ့ၢ်ကီ ကအိၣ်ထီၣ်န့ၣ် ဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ် လၢပစိၤခဲအံၤလၢ “မုၢ်နံၤခံကတၢၢ်တဖၣ်” အပူၤ. (၂ တံၤမသ့း ၃:၁) ဒ်သိး နကသ့ၣ်ညါအါထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်ဘၣ်ဃးဒီး “မုၢ်နံၤခံကတၢၢ်တဖၣ်” အဂီၢ်ကွၢ်တၢ်ဂီၤမူလၢ အခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်တၢ်အိၣ်သး ဆီတလဲအသး စးထီၣ်လၢ ၁၉၁၄ နံၣ်လံၤလံၤလံ. ဒီးဒ်သိးနကသ့ၣ်ညါအါထီၣ် ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤဒိးကသ့ၣ်လွံၢ်ဂၤလၢ လံာ်လီၣ်ဖျါ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအဂ့ၢ်အဂီၢ် ဖးကွၢ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢမ့ၢ်ဝဲ “ပှၤဒိးကသ့ၣ်လွံၢ်ဂၤန့ၣ် လံာ်စီဆှံဒိလီၤဝဲလၢ မနုၤလဲၣ်.”
လံာ်စီဆှံ မၤစၢၤပှၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်
လံာ်စီဆှံန့ၣ် အအိၣ်ဒီး တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ အကဲဘျုးလၢပဂီၢ် လၢအကမၤစၢၤပှၤ ဒ်သိး ပလဲၤခီဖျိ တၢ်ကီတၢ်ခဲတဖၣ်ကန့ၢ်. တကးဒံးဘၣ် ဖဲတၢ်အီၣ်တၢ်အီ အပှ့ၤထီၣ် ဒီးတၢ်သၣ်ဝံၤလီၤဒိ အိၣ်ထီၣ်အခါ လံာ်စီဆှံအတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် ကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပလဲၤခီဖျိအီၤကန့ၢ်. ဒ်သိး နကသ့ၣ်ညါ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တနီၤအဂီၢ် ဖးကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ် လၢအခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ “ပတၢ်မ့ၢ်တအိၣ်အါအါဘၣ်န့ၣ် ပကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်.”
လံာ်စီဆှံတဲဝဲလၢ တၢ်အိၣ်သးကဂ့ၤထီၣ်အဃိ ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပတၢ်မုၢ်လၢ်အိၣ်ဒံး. အတဲဝဲလၢ “လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢန့ၣ် ဘုကအါဟုကအါဝဲ” အဃိ ပှၤကိးဂၤဒဲး ကအီၣ်ဘၣ်တၢ်ဘျဲဘျဲ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၇၂:၁၆) ဒ်သိး နကသ့ၣ်ညါအါထီၣ် လံာ်စီဆှံ အတၢ်အၢၣ်လီၤ ဘၣ်ဃးဒီး ပတၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ခါဆူညါ ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိ နနာ်န့ၢ်လံာ်စီဆှံ အတၢ်အၢၣ်လီၤသ့လဲၣ်အဂီၢ် ဖးကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ် လၢအခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ “တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ကဟဲလၢပှဲၤထီၣ်နီၢ်ကီၢ် လၢခါဆူညါအဂီၢ်.”