တၢ်မၤလိ ၄၃
တဘၣ်ဟ့ၣ်အၡူတဂ့ၤ
“မ်ပသုတတူၢ်ၡူပသးလၢ ပကဆဲးမၤတၢ်ဂ့ၤအဂီၢ်တဂ့ၤ.”—ကလၤတံ ၆:၉.
တၢ်သးဝံၣ် ၆၈ ဖှံလီၤဘီမုၢ်တၢ်ချံ
တၢ်မၤလိအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ်a
၁. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပသးခုဒီး ပာ်ကဖၢလၢသးလၢ ပမ့ၢ်ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးလဲၣ်.
ပသးခုဒီး ပပာ်ကဖၢလၢသးလၢ ပကဲဘၣ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးလီၤ. ပမ့ၢ်ယဟိဝၤယွၤ အခ့အပှၤ ဒီးပပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပမ့ၢ်အပှၤအုၣ်သး ခီဖျိ ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဒီးသိၣ်လိပှၤဂၤ ဘၣ်ဃးဒီးအဂ့ၢ်လီၤ. ဖဲပမၤစၢၤဘၣ် “ပှၤသးဘျၢလၢ အဂုာ်ကျဲးစၢး ဒ်သိးကန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မူအထူအယိာ်” လၢကကဲထီၣ် ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤ တၢ်ဖိတဂၤအခါ ပသးခုဒိၣ်မး. (မၤတၢ် ၁၃:၄၈) ဒီးပသးခုဒ်သိးဒီး ယ့ၣ်ၡူးလီၤ. ဖဲယ့ၣ်ၡူးအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် ဟဲက့ၤလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤ ပှဲၤဝဲဒီးတၢ်သးခုအခါ ယ့ၣ်ၡူးစ့ၢ်ကီး “ပှဲၤဝဲဒီး တၢ်သးခု” လီၤ.—လူၤကၣ် ၁၀:၁, ၁၇, ၂၁.
၂. တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်လၢ ပဂီၢ်န့ၣ် ပပာ်ဖျါထီၣ်အီၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၂ ဘၣ်မနုၤအဃိ ပထံၣ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ ဒ်တၢ်လၢ အရ့ဒိၣ်လဲၣ်. တၢ်မၢဖိပီလူး ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ စီၤတံၤမသ့းလၢ “ပလီၢ်နသး ဘၣ်ဃးဒီး နနီၢ်ကစၢ် ဒီးတၢ်လၢနသိၣ်လိတဖၣ် ထီဘိတက့ၢ် . . . နမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် နကအုၣ်က့ၤခီၣ်က့ၤလီၤ နနီၢ်ကစၢ် ဒီးပှၤလၢ အဒိကနၣ်နၤတဖၣ် စ့ၢ်ကီးလီၤ.” (၁ တံၤမသ့း ၄:၁၆) အဃိ ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤန့ၣ် မၤပူၤဖျဲး ပှၤသးသမူသ့လီၤ. မ့ၢ်လၢပမ့ၢ်ပှၤလၢ အဒိးပၢလီၤအသးလၢ ကစၢ်ယွၤအဘီမုၢ်အဃိန့ၣ် ပပလီၢ်ပသး ဒီးပအဲၣ်ဒိးမၤတၢ်လၢ အကဲထီၣ်တၢ်မၤလၤကပီၤ ယဟိဝၤယွၤထီဘိ. တကးဒံးဘၣ် ပအဲၣ်ဒိး ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပနာ်တၢ်သးခုကစီၣ်လၢ ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤအီၤတဖၣ်လီၤ. (ဖံလံးပံၤ ၁:၂၇) ပပာ်ဖျါထီၣ်လၢပ ‘ပလီၢ်ပသး ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လၢပသိၣ်လိတဖၣ်’ ခီဖျိ တချုးလၢပလဲၤ စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဒံးဘၣ်အခါ ပကတဲာ်ကတီၤ ပာ်စၢၤပသးဂ့ၤဂ့ၤ ဒီးပဃ့ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလီၤ.
၃. ဖဲပစံၣ်တဲၤတဲလီၤ ဘီမုၢ်တၢ်သးခုကစီၣ်အခါ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကထံၣ်ဘၣ်ဒီး ပှၤဒ်လဲၣ်. ဟ့ၣ်တၢ်အဒိတက့ၢ်.
၃ ပဂုာ်ကျဲးစၢး အဂ့ၤကတၢၢ်လံ သနာ်က့ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကထံၣ်ဘၣ်လၢ ပှၤအါတက့ၢ်န့ၣ် တသးအိၣ်တူၢ်လိာ် ဘီမုၢ်တၢ်သးခုကစီၣ်ဘၣ်. ပကကွၢ်သကိး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါကၠီၣ် လ့ဒၢၤ အတၢ်လဲၤခီဖျိနီၤ. အဝဲစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ကီၢ်အဲးစလဲ(န်) ဖဲ ၁၉၂၉ တုၤလၢ ၁၉၄၇ ထဲတဂၤဧိၤ. အဝဲနီၤလီၤလံာ်လဲၢ်တဖၣ် အိၣ်ဝဲလၢ အကလးတဖၣ်ညါ ဘၣ်ဆၣ် ပှၤတတူၢ်လိာ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ နီတဂၤဘၣ်. ဒီးအတဲဝဲလၢ “ပှၤတနီၤန့ၣ် လီၤဂာ်လၢအထီဒါ တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ဘၣ်ဆၣ် ပှၤအါတက့ၢ် အိၣ်ဒၣ်လၢအကျိာ်အကျာ် ဒီးတကနၣ်ဃုာ် ဘီမုၢ်တၢ်သးခုကစီၣ်ဘၣ်.” လၢခံ ပှၤမံးၡ့ၣ်နရ့ၣ်ဖိ လၢအဖျိထီၣ် ကံးလဧးကၠိစ့ၢ်ကီး လဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖဲန့ၣ် ဘၣ်ဆၣ် ပှၤလၢအသးအိၣ် ဒိကနၣ်တၢ်န့ၣ် တအိၣ်အါအါဘၣ်. တၢ်ဆၢကတီၢ် ပူၤကွံာ်ခွံနံၣ်မး ပှၤကီၢ်အဲးစလဲ(န်)ဖိတနီၤ ဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်အသးလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် ဒီးဒိးဘျၢထံလီၤ.b
၄. ပမ့ၢ်တထံၣ်ဘၣ်ဒီး ပှၤလၢအသးအိၣ် တၢ်သးခုကစီၣ်ဘၣ်န့ၣ် ပကတူၢ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ်.
၄ ပမ့ၢ်တထံၣ်ဘၣ်ဒီး ပှၤလၢအသးအိၣ် မၤလိလံာ်စီဆှံဘၣ်န့ၣ် ပသးဟးဂီၤ ဒီးဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကတူၢ်ဘၣ်ဒ် စီၤပီလူးအသိးလီၤ. မ့ၢ်လၢ ပှၤယူဒၤဖိ အါတက့ၢ်န့ၣ် တတူၢ်လိာ်ယ့ၣ်ၡူး ဒ်မ့းၡံအၤအသိးဘၣ် အဃိ စီၤပီလူး “သးအုးဒိၣ်မး” ဒီး “သးဘၣ်ဒိထီဘိ.” (ရိမ့ၤ ၉:၁-၃) ပဝဲတနီၤန့ၣ် ပဂုာ်ကျဲးစၢးလၢ အဂ့ၤကတၢၢ် ဒီးဃ့ဘါထုကဖၣ်န့ၢ်တၢ်လၢ ပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိအဂီၢ်လံ သနာ်က့ အတလဲၤထီၣ်လဲၤထီဘၣ် အဃိ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကဘၣ်ပာ်ပတုာ်ကွံာ် တၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံဒီးအီၤလီၤ. ဒီးဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပမၤလိဘၣ် ပှၤဂၤလံာ်စီဆှံ တုၤလၢအဒိးဘျၢထံန့ၣ် တအိၣ်နီတဂၤဘၣ်. ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်သးဒ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်ပကြၢးဆိကမိၣ်လၢ အကဲပတၢ်ကမၣ် ဒီးယဟိဝၤယွၤတဆိၣ်ဂ့ၤ ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤန့ၣ်ဧါ. လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကစံးဆၢ တၢ်သံကွၢ်ခံဖျၢၣ်. (၁) ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်ဒ်လဲၣ်. (၂) ဖဲပစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ ပကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်ထံၣ်ဒ်လဲၣ်.
ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤ ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါဘၣ်ဒ်လဲၣ်
၅. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပမၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤန့ၣ် တကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ် ဒ်ပမုၢ်လၢ်အီၤအသိး ထီဘိဘၣ်လဲၣ်.
၅ လံာ်စီဆှံတဲဝဲလၢ ပှၤလၢအမၤကစၢ်ယွၤ အတၢ်ဘၣ်သးန့ၣ် “ကယဲၢ်အမၤတၢ် တမံၤလၢ်လၢ်န့ၣ်, ကကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်” လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁:၃) ဘၣ်ဆၣ် အတအဲၣ်ဒိးတဲဝဲလၢ ပမၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤကိးမံၤဒဲးန့ၣ် ကကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ် ဒ်ပမုၢ်လၢ်ပာ်စၢၤအီၤ အသိးဘၣ်. မ့ၢ်လၢပတလၢတပှဲၤဘၣ် ဒီးပှၤဂၤစ့ၢ်ကီး တလၢတပှဲၤဘၣ် အဃိ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အတၢ်အိၣ်မူန့ၣ် “ပှဲၤဝဲဒီး တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤလီၤ.” (ယိၤဘး ၁၄:၁) တကးဒံးဘၣ် ပှၤလၢအထီဒါ ပှၤတဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကမၤပတုာ် ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤလီၤ. (၁ ကရံၣ်သူး ၁၆:၉; ၁ သ့းစၤလနံ ၂:၁၈) အဃိ ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဧါ တကဲထီၣ်ဧါန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤကွၢ်ဝဲလၢ တၢ်မနုၤအဖီခိၣ်လဲၣ်. ပကကွၢ်သကိး လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲတနီၤလၢ ပကမၤစၢၤပှၤလၢ ပကသ့ၣ်ညါ တၢ်သံကွၢ်အံၤ အတၢ်စံးဆၢနီၤ.
ပမ့ၢ်လဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ ပနီၢ်ကစၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, လၢလံာ်ပရၢမ့ၢ်ဂ့ၤ, လၢလီတဲစိမ့ၢ်ဂ့ၤ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲ (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၆)
၆. ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဧါ တကဲထီၣ်ဧါန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤကွၢ်ဝဲလၢ တၢ်မနုၤအဖီခိၣ်လဲၣ်.
၆ ယဟိဝၤယွၤကွၢ်ဝဲလၢ ပတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးဒီး ပတၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲ. ပမ့ၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်အပူၤ ခီဖျိလၢ ပအဲၣ်အီၤန့ၣ် ပှၤမ့ၢ်တဒိကနၣ် ပှၤဒၣ်လဲာ် ယဟိဝၤယွၤထံၣ်ဝဲလၢ ပတၢ်မၤကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်လံ. စီၤပီလူး တဲဝဲလၢ “ကစၢ်ယွၤန့ၣ် တမ့ၢ်ပှၤလၢ အတတီတလိၤဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အဝဲတသးပ့ၤနီၣ် သုတၢ်မၤဒီးတၢ်အဲၣ်လၢ သုပာ်ဖျါထီၣ်လၢ အမံၤအဖီခိၣ် ခီဖျိလၢ သုမၤစၢၤတ့ၢ် ပှၤစီဆှံတဖၣ် ဒီးသုဆဲးမၤစၢၤ အဝဲသ့ၣ်အဃိဘၣ်.” (ဧ့ၤဘြံၤ ၆:၁၀) ပပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိ လၢအဒိးဘျၢထံ မ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ်ဒၣ်လဲာ် ယဟိဝၤယွၤသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် ပတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးဒီး ပတၢ်အဲၣ်အီၤလီၤ. အဃိ ပတၢ်မၤ မ့ၢ်တကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဒ် ပမုၢ်လၢ်ပာ်စၢၤအီၤ အသိးဘၣ်ဒၣ်လဲာ် ပကတူၢ်ဘၣ်ဒ် စီၤပီလူးတဲ ပှၤကရံၣ်သူးဖိအသိးလီၤ. အတဲဝဲလၢ “သုတၢ်မၤလၢ ကစၢ်အပူၤန့ၣ် တကဲထီၣ် တၢ်ကလီကလီဘၣ်.”—၁ ကရံၣ်သူး ၁၅:၅၈.
၇. တၢ်မၢဖိပီလူးတဲဝဲ ဘၣ်ဃးဒီး အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤန့ၣ် ပမၤလိန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၇ တၢ်မၢဖိပီလူး မ့ၢ်ဝဲ မံးၡ့ၣ်နရ့ၣ်လၢ အမၤတၢ်ဆူၣ်တဂၤ ဒီးအဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အသီလၢ ဝ့ၢ်တဖၣ်အပူၤအါမး. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲပှၤတဲဆါအီၤလၢ အသိၣ်လိတၢ် တသ့ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်အခါ အတတဲဝဲလၢ ယမၤစၢၤဘၣ် ပှၤဒီဒူၣ်လၢ ကကဲထီၣ် ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ်ဖိန့ၣ်ဘၣ်. လၢစီၤပီလူးကကနၣ်ဃုာ် ပှၤလၢအလီာ်သရၣ်သး လၢအဖီခိၣ်တဖၣ်အလီၢ် အတဲဝဲလၢ “ယမၤတၢ်အါန့ၢ်ဒံး” အဝဲသ့ၣ်ဒံး. (၂ ကရံၣ်သူး ၁၁:၂၃) ဒ်စီၤပီလူးအသိး ပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ တၢ်လၢယဟိဝၤယွၤ ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢးဒီး ပတၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲဟီ.
၈. ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤန့ၣ် ပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၈ ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤန့ၣ် မၤသးခု ယဟိဝၤယွၤအသး. ယ့ၣ်ၡူးမၢအပျဲၢ်အဘီၣ်အဂၤ ၇၀ လၢကလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤ ဘီမုၢ်တၢ်ကစီၣ် ဒီးဖဲအဝဲသ့ၣ်လဲၤဝဲဝံၤအခါ “ဟဲက့ၤဝဲ ပှဲၤဒီးတၢ်သးခု” လီၤ. အဝဲသ့ၣ်သးခုဒိၣ်မး ဒီးတဲဘၣ်ယ့ၣ်ၡူးလၢ “မ့ၢ်လၢ ပသူနမံၤအဃိ တၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ် ဒၣ်လဲာ် ဘၣ်အိၣ်လၢ ပဖီလာ်လီၤ.” ဘၣ်ဆၣ် ယ့ၣ်ၡူး ဘှီဘၣ်ထီၣ်က့ၤ အဝဲသ့ၣ် အတၢ်ထံၣ် ဒီးတဲအဝဲသ့ၣ်လၢ “တဘၣ်သးခုလၢ တၢ်ဝံတၢ်နါတဖၣ် ဘၣ်အိၣ်လၢ သုဖီလာ်အဃိတဂ့ၤ. သးခုခီဖျိလၢ သုမံၤ ဘၣ်တၢ်ကွဲးလီၤအီၤလၢ မူခိၣ်အဃိတက့ၢ်.” (လူၤကၣ် ၁၀:၁၇-၂၀) ယ့ၣ်ၡူးသ့ၣ်ညါဝဲလၢ တမ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် ကထံၣ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်သးဒ်အံၤ ထီဘိဘၣ်. တကးဒံးဘၣ် ပှၤလၢအဒိကနၣ် ယ့ၣ်ၡူးအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် ကဲထီၣ်ပှၤလၢ အစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ် ပှဲၤဂၤလဲၣ်န့ၣ် ပတသ့ၣ်ညါဘၣ်. ယ့ၣ်ၡူးအပျဲၢ်အဘီၣ်တဖၣ် ကဘၣ်နၢ်ပၢၢ်ဝဲလၢ တၢ်သးခုန့ၣ် တဟဲခီဖျိလၢ ပှၤဒိကနၣ် အဝဲသ့ၣ်အဃိဘၣ်. အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်သးခုဝဲ ခီဖျိလၢ ယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ အဝဲသ့ၣ် အတၢ်ထဲးဂံၢ်ထဲးဘါ အဃိလီၤ.
၉. ဒ် ကလၤတံ ၆:၇-၉ တဲဝဲအသိး ပမ့ၢ်အိၣ်ဒီးတၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်မၤအပူၤန့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၉ ပမ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤန့ၣ် ပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မူလီၤထူလီၤယိာ်လီၤ. ဖဲပဂုာ်ကျဲးစၢး စံၣ်တဲၤတဲလီၤဒီးသိၣ်လိ ဘီမုၢ်တၢ်သးခုကစီၣ် အဂ့ၢ်အခါ မ့ၢ်ဝဲပ “ဖှံတၢ် ဒ်သးစီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲအသိး” အဃိ အလီၤဂာ်ဒ်သိးဒီး ပပျဲလၢ ကစၢ်ယွၤအသးစီဆှံ ကမၤတၢ်လၢ ပတၢ်အိၣ်မူအပူၤလီၤ. ပမ့ၢ်တမၤစၢၤဘၣ်ပှၤဂၤလၢ ကဒိးဘျၢဘၣ်ထံ နီတဂၤနာ်က့ ပမ့ၢ် “တတူၢ်ၡူပသး” ဒီး “ဟ့ၣ်အၡူ” ဘၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ အၢၣ်လီၤပှၤလၢ အကဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်မူလီၤထူလီၤယိာ်လီၤ.—ဖး ကလၤတံ ၆:၇-၉.
ဖဲပစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ ပကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်ထံၣ်ဒ်လဲၣ်
၁၀. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပှၤတနီၤတူၢ်လိာ်ဝဲ တၢ်လၢပစံၣ်တဲၤတဲလီၤဒီး တနီၤတတူၢ်လိာ်ဘၣ်လဲၣ်.
၁၀ ပှၤကတူၢ်လိာ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဧါ တတူၢ်လိာ်ဘၣ်ဧါန့ၣ် ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ အဝဲသ့ၣ် အနီၢ်ကစၢ်အဖီခိၣ်လီၤ. ယ့ၣ်ၡူးတဲပၠးပှၤ တၢ်အဒိတခါလၢ ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤဖှံတၢ်ချံတဂၤလၢ အဖှံလီၤတၢ်ချံလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ညၣ် အကလုာ်ကလုာ် အလိၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ထဲဒၣ်တၢ်ချံလၢ အလီၤဘၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်ညၣ်အဂ့ၤန့ၣ် အသၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ. (လူၤကၣ် ၈:၅-၈) ယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲ ဟီၣ်ခိၣ်ညၣ် အကလုာ်ကလုာ်န့ၣ် ဒိလီၤဝဲ ပှၤတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး အကလုာ်ကလုာ်လၢ အဘၣ်ဃးဒီး “ကစၢ်ယွၤ အကလုၢ်ကထါလီၤ.” (လူၤကၣ် ၈:၁၁-၁၅) ပှၤဖှံလီၤတၢ်ချံတဂၤ အတၤသၣ် ကသၣ်ထီၣ်ဧါ တသၣ်ထီၣ်ဧါန့ၣ် ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ ဟီၣ်ခိၣ်ညၣ်အဖီခိၣ်. ဒ်န့ၣ်အသိး ဖဲပစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ ပှၤကတူာ်လိာ်ဧါ တတူၢ်လိာ်ဧါန့ၣ် ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ ပှၤဒိကနၣ်တၢ်ဖိတဂၤ အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သး အဖီခိၣ်လီၤ. အဃိ ပမူဒါန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ ပကဆဲးဖှံလီၤ ဘီမုၢ်အတၢ်ချံလီၤ. တၢ်မၢဖိပီလူးတဲဝဲလၢ “ပှၤတဂၤစုာ်စုာ် ကန့ၢ်ဘၣ်ခိၣ်ဖး ဒ်အမၤဝဲအသိး” ဒီးတဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ တၢ်လၢအမၤဝဲ ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်အဖီခိၣ်န့ၣ်ဘၣ်.—၁ ကရံၣ်သူး ၃:၈.
စီၤနိအၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ တၢ်သးတီအပူၤအါနံၣ်လံ သနာ်က့ ပှၤတလဲၤနုာ်လီၤဘၣ်လၢကဘီအပူၤဒီးအီၤဘၣ်. ပှၤလၢအလဲၤနုာ်လီၤဘၣ်ဝဲအိၣ်ထဲ အမါဒီး အဖိခွါသၢဂၤဒီး အဖိခွါအမါတဖၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် စီၤနိအၤဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤအကလုၢ် ဒီးမၤလၢပှဲၤမူဒါလၢ ယဟိဝၤယွၤမၢအီၤလီၤ. (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၁)
၁၁. ပှၤတဒိကနၣ် စီၤနိအၤ အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤဘၣ် နာ်က့ ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးအီၤလဲၣ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢလံာ်ကုခိၣ်.)
၁၁ ယဟိဝၤယွၤ အခ့အပှၤလၢညါစ့ၢ်ကီး စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဘၣ်ဆၣ် ပှၤတအဲၣ်ဒိးဒိကနၣ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်. အဒိ, စီၤနိအၤ “စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်တီတၢ်လိၤအဂ့ၢ်” ကအိၣ်လၢ အနံၣ်လၢ လွံၢ်ဆံယဲၢ်ဆံညါ. (၂ ပ့းတရူး ၂:၅) စီၤနိအၤ ကမုၢ်လၢ်ဝဲလၢ ပှၤကဒိကနၣ် အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ ဘၣ်ဆၣ် ပှၤကဒိကနၣ်အီၤဧါ တဒိကနၣ်ဘၣ်ဧါန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤတတဲဝဲ တၢ်နီတမံၤဘၣ်. ဖဲကစၢ်ယွၤ မၢအတ့ထီၣ်ကဘီအခါ ကစၢ်ယွၤတဲအီၤလၢ “နဘၣ်လဲၤနုာ်လၢ ကဘီအပူၤဒီးနဖိခွါသ့ၣ်, ဒီးနမါ, ဒီးနဖိခွါအမါသ့ၣ်တဖၣ်” လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၆:၁၈) တကးဒံးဘၣ် ဖဲယဟိဝၤယွၤမၢ စီၤနိအၤတ့ထီၣ်ကဘီ အဒိၣ်အထီထဲလဲၣ်အခါ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် စီၤနိအၤကဆိကမိၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ တမ့ၢ်ပှၤကဒိကနၣ်အီၤ အါအါဘၣ်. (၁ မိၤၡ့ ၆:၁၅) ဘၣ်ဆၣ် ဒ်ပသ့ၣ်ညါဘၣ်အသိး ပှၤတဂၤမး တဒိကနၣ် စီၤနိအၤဘၣ်. (၁ မိၤၡ့ ၇:၇) သနာ်က့ ယဟိဝၤယွၤ တထံၣ်ဝဲလၢ စီၤနိအၤအတၢ်မၤန့ၣ် တကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်န့ၣ်ဘၣ်. လၢတၢ်သးတီအပူၤ စီၤနိအၤ မၤဝဲဒ်ယဟိဝၤယွၤမၢအီၤအသိး အဃိ ယဟိဝၤယွၤထံၣ်ဝဲလၢ အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤန့ၣ် ကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ.—၁ မိၤၡ့ ၆:၂၂.
၁၂. ဝံယံးရမံယၤန့ၣ် ပှၤတဒိကနၣ် အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ ဒီးပှၤထီဒါအီၤ သနာ်က့ ဘၣ်မနုၤအဃိ အဝဲအိၣ်ဒီးတၢ်သးခုဒံးလဲၣ်.
၁၂ ဝံယံးရမံယၤနာ်က့ ပှၤတဒိကနၣ် အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤဘၣ် ဒီးပှၤထီဒါအီၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် အနံၣ်လွံၢ်ဆံဘျဲၣ်ညါ. ဒီးပှၤလၢအထီဒါတၢ်တဖၣ် “ဒုၣ်ဒွဲၣ်စံးအၢ” အီၤဒီး “တပာ်ကဲ” အီၤဘၣ် အဃိ အသးဟးဂီၤဒီး အဲၣ်ဒိးပာ်တ့ၢ်ကွံာ်အမူဒါလီၤ. (ယံးရမံယၤ ၂၀:၈, ၉, ခ့ခါစှီၤကျိာ်) ဘၣ်ဆၣ် အဝဲတဟ့ၣ်အၡူဘၣ်. တၢ်မနုၤမၤစၢၤအီၤလၢ အကမၤနၢၤကွံာ်အတၢ်ထံၣ်လၢ အတဂ့ၤဘၣ် ဒီးကအိၣ်ဒီးတၢ်သးခုလၢ အတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်မၤအပူၤလဲၣ်. အဝဲသးစၢၢ်ဆၢဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်လၢအရ့ဒိၣ်ခံထံၣ်. တၢတထံၣ်န့ၣ် အဝဲသးစၢၢ်ဆၢဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤအတၢ်ကစီၣ်လၢ အစံၣ်တဲၤတဲလီၤဝဲန့ၣ် ကဟ့ၣ်ပှၤဂၤ “တၢ်မုၢ်လၢ်” ဒီးတၢ်အိၣ်မူ ခါဆူညါလၢအဂ့ၤလီၤ. (ယံးရမံယၤ ၂၉:၁၁) ခံထံၣ်တထံၣ်န့ၣ် အဝဲသးစၢၢ်ဆၢဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ ဃုထၢထီၣ်အီၤလၢ အမံၤအဂီၢ်လီၤ. (ယံးရမံယၤ ၁၅:၁၆) ပဝဲစ့ၢ်ကီး ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ကစီၣ်လၢ ကဟ့ၣ်ပှၤဂၤ တၢ်မုၢ်လၢ် ဒီးဒ်ပမ့ၢ်ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးအသိး ပစံၣ်တဲၤတဲလီၤ ယဟိဝၤယွၤအမံၤလီၤ. ပမ့ၢ်သးစၢၢ်ဆၢ တၢ်ဂ့ၢ်ခံထံၣ်အံၤန့ၣ် ပှၤမ့ၢ်တဒိကနၣ် ပတၢ်သးခုကစီၣ်ဘၣ်ဒၣ်လဲာ် ပကသးခု.
၁၃. ယ့ၣ်ၡူးဟ့ၣ်တၢ်အဒိလၢ မၢ်ကူး ၄:၂၆-၂၉ အပူၤန့ၣ် ပမၤလိန့ၢ်ဘၣ် တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၃ ပှၤတဂၤကလဲၤထီၣ်လဲၤထီလၢ နီၢ်သးအဂီၢ်န့ၣ် အလိၣ်ဘၣ်တၢ်ဆၢကတီၢ်အါမး. ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးဟ့ၣ်ဝဲ တၢ်အဒိလၢ ပှၤတဂၤဖှံလီၤတၢ်ချံဝံၤဒီး အက့ၤမံဝဲလီၤ. (ဖး မၢ်ကူး ၄:၂၆-၂၉.) ဖဲအဖှံလီၤတၢ်ချံဝံၤဒီး တၢ်ချံန့ၣ်ဒိၣ်ထီၣ်ဝဲ ကယီကယီလီၤ. ဒ်သိးတၢ်ချံအံၤ ကဒိၣ်ထီၣ်ချ့ချ့အဂီၢ် အဝဲမၤဝဲတသ့ဘၣ်. နၤစ့ၢ်ကီး နကထံၣ်ဘၣ်လၢ နပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိ ကမၤထွဲတၢ်လၢအမၤလိဘၣ်ဝဲအဂီၢ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကဘၣ်အိၣ်ခိးဖးယံာ်ညါ. ပှၤမၤစံာ်ဖိန့ၣ် မၤဒိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်မုၢ်တၢ်ဘိချ့ချ့ ဒ်အလီကီဝဲအသိးန့ၣ် တသ့ဘၣ်. ဒ်န့ၣ်အသိး ပဝဲစ့ၢ်ကီး ပမၤန့ၢ်ဆူၣ် ပပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိလၢ ကလဲၤထီၣ်လဲၤထီချ့ချ့ ဒ်ပလီကီအသိးန့ၣ် တသ့ဘၣ်. အဃိ ပပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိ မ့ၢ်တလဲၤထီၣ်လဲၤထီချ့ချ့ ဒ်ပမုၢ်လၢ်ပာ်စၢၤအီၤ အသိးဘၣ်န့ၣ် ပတဘၣ်သးဟးဂီၤ ဒီးဟ့ၣ်အၡူဘၣ်. ဒ်ပှၤမၤစံာ်ဖိအသိး ပလိၣ်ဘၣ်တၢ်သးစူၤလၢ တၢ်လဲၤဒုးကဲထီၣ်ပှၤဂၤလၢ ခရံာ်အပျဲၢ်အဘီၣ် အတၢ်မၤအပူၤလီၤ.—ယၤကိာ် ၅:၇, ၈.
၁၄. ပှၤတနီၤနီၤ ကတူၢ်လိာ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအဂီၢ် တံာ်တာ်ဝဲထဲလဲၣ်. ဟ့ၣ်တၢ်အဒိတက့ၢ်.
၁၄ လၢတၢ်လီၢ်တနီၤနီၤန့ၣ် ဒ်သိးပှၤတဂၤကတူၢ်လိာ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီဒီး ကဒိးဘျၢထံအဂီၢ်န့ၣ် တံာ်တာ်ဝဲ တဘျုးနံၣ်ညါ. ပကကွၢ်အသကိး ပှၤဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခံဂၤ အတၢ်လဲၤခီဖျိနီၤ. အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ ကျဲၤဒံၤ ဒီးရူဘံၤ အဲလဲၤ ဒီးအဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်ပှၤလဲၤလၢညါဒီး ဖဲ ၁၉၅၉ နံၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်လီၤဘၣ်မူဒါလၢ ဝ့ၢ်တဖျၢၣ်လၢအအိၣ်လၢ ခွံဘဲၣ်(ခ်), ကီၢ်ခဲနဒၣ်.c ပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ် မ့ၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်ပျံၤဘၣ် ပှၤလၢအဃၢၤဒီး တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ်တဖၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ်တအဲၣ်ဒိး ဒိကနၣ် ဘီမုၢ်တၢ်သးခုကစီၣ်ဘၣ်. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် ကျဲၤဒံၤ တဲဝဲလၢ “လၢခံနံၣ်အတီၢ်ပူၤန့ၣ် ပဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် တဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ်, တနံၤန့ၣ် ဃိးနၣ်ရံၣ် ဘၣ်ဆၣ် ပှၤတအိးထီၣ်တြဲၤဒီး တဲတၢ်ဒီးပှၤနီတဂၤဘၣ်. အဝဲသ့ၣ်ဟဲလၢ တြဲၤအခီၣ်ထံးဒီး ထံၣ်ပှၤဘျီအဝဲသ့ၣ် ကးဘၢကွံာ် တြဲၤအကလကၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ပတဟ့ၣ်အၡူဘၣ်.” လၢခံ ပှၤဖဲန့ၣ်တဖၣ် အတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢ ပဖီခိၣ်န့ၣ် ဆီတလဲထီၣ်ဝဲ ကယီကယီ ဒီးအဝဲသ့ၣ်စးထီၣ် ဒိကနၣ် ပတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤလီၤ. ခဲအံၤ တၢ်လီၢ်ဖဲန့ၣ်န့ၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အိၣ်ထီၣ်ဝဲ သၢဖျၢၣ်လံ.—ယၡါယၤ ၆၀:၂၂.
၁၅. ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဒုးကဲထီၣ်ပှၤဂၤလၢ ခရံာ်အပျဲၢ်အဘီၣ်န့ၣ် ၁ ကရံၣ်သူး ၃:၆, ၇ ဒုးသ့ၣ်ညါပှၤ တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၅ ဒ်သိးဒီး ပှၤတဂၤကကဲထီၣ် ခရံာ်အပျဲၢ်အဘီၣ်အဂီၢ် ပှၤအါဂၤကဘၣ်မၤစၢၤအီၤ. ဒ်သိးပှၤတဂၤ ကတုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးလၢ ကဒိးဘျၢထံအဂီၢ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖိခဲလၢာ် ကဘၣ်မၤစၢၤအီၤလီၤ. (ဖး ၁ ကရံၣ်သူး ၃:၆, ၇.) အဒိ, ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဂၤ ကဟ့ၣ်တ့ၢ်ဝဲ ပှၤလၢအသးအိၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီတဂၤလၢ လံာ်ဖိ မ့တမ့ၢ် မဲးကစံ တဘ့ၣ်ဘ့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဂၤ က့ၤဟးကဒါက့ၤလၢ အအိၣ်တချုးဘၣ်အဃိ အဝဲမၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်အဂၤတဂၤ လဲၤန့ၢ်လၢအလီၢ်လီၤ. ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ် လၢအလဲၤန့ၢ်လၢ အလီၢ်တဂၤန့ၣ် စးထီၣ်မၤလိလံာ်စီဆှံဒီး ဟံၣ်ကစၢ်တဂၤန့ၣ်လီၤ. ဒီးလၢခံ အဝဲလဲၤကိးဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါအဂၤတဖၣ် လၢအတၢ်မၤလိလံာ်စီဆှံ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိ တဂၤတမၠိလီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါတဖၣ် မၤစၢၤဘၣ် ပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိတဂၤအံၤ လၢအတၢ်နာ် ကဟဲဒိၣ်ထီၣ်အဂီၢ်လီၤ. အဃိ ဖဲပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိတဂၤအံၤ ဒိးဘျၢထံအခါ ပှၤလၢအမၤစၢၤတ့ၢ်အီၤ ကိးဂၤဒဲးန့ၣ် ကသးခုဝဲလီၤ.—ယိၤဟၣ် ၄:၃၅-၃၈.
၁၆. ခီဖျိလၢ နတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တဂ့ၤ ဒီးနတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ တအိၣ်အါအါလၢၤဘၣ်အဃိ နဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဒီးသိၣ်လိတၢ် မ့ၢ်တကဲ ဒ်သိးဒီးလၢညါလၢၤဘၣ် သနာ်က့ ဘၣ်မနုၤအဃိ နသးခုသ့ဒံးလဲၣ်.
၁၆ ခီဖျိလၢ နတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တဂ့ၤ ဒီးနတၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ တအိၣ်အါအါလၢၤဘၣ်အဃိ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဒီးသိၣ်လိတၢ် တကဲဒ်သိးဒီး လၢညါလၢၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် နပၣ်ဃုာ်ဘၣ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤ သ့ဒံးအဃိ နသးခုသ့ဝဲ. ဆိကမိၣ်ကွၢ် ဘၣ်ဃးဒီး ဖဲစီၤပၤဒၤဝံးဒီး အခ့အပှၤတဖၣ် လဲၤမၤပူၤဖျဲးဝဲ အဝဲသ့ၣ် အဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ ပှၤဧမၤလ့းဖိတဖၣ် အစုပူၤ ဒီးဟံးန့ၢ်က့ၤဝဲ အတၢ်ဖိတၢ်လံၤတဖၣ် အခါတက့ၢ်. ဖဲန့ၣ်အခါ ပှၤအဂၤ ခံကယၤန့ၣ် လီၤဘှံးလီၤတီၤဒိၣ်မး ဒီးလဲၤဒုးတၢ် တကဲလၢၤဘၣ်အဃိ အဝဲသ့ၣ် အိၣ်တ့ၢ် ဒီးကွၢ်ထွဲဝဲ တၢ်ဖိတၢ်လံၤလီၤ. ဖဲစီၤဒၤဝံး ဒုးတၢ်နၢၤအခါ တၢ်ဖိတၢ်လံၤလၢ ပှၤမၤန့ၢ်ဝဲတဖၣ်န့ၣ် စီၤဒၤဝံးမၢ ပှၤဟ့ၣ်နီၤလီၤဝဲ ပှၤကိးဂၤဒဲး ပှဲၤသိးသိးလီၤ. (၁ ၡမူၤအ့လး ၃၀:၂၁-၂၅) တၢ်လဲၤဒုးကဲထီၣ်ပှၤဂၤလၢ ခရံာ်အပျဲၢ်အဘီၣ်တၢ်မၤစ့ၢ်ကီး ဒ်န့ၣ်အသိးလီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နဟးစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ဒီးသိၣ်လိတၢ် တကဲဒ်သိးဒီး နအဲၣ်ဒိးမၤအီၤအသိးဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် နမ့ၢ်မၤလၢအဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ် ဖဲပှၤတဂၤဂၤ သ့ၣ်ညါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ ဒီးဒိးဘျၢထံအခါ နကသးခုပိာ်အခံလီၤ.
၁၇. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပကဘၣ်စံးဘျုး ယဟိဝၤယွၤလဲၣ်.
၁၇ တၢ်မၤလၢ ပမၤအီၤလၢ ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲအဃိ ပစံးဘျုးဘၣ်အီၤဒိၣ်မး. ပအဲၣ်ဒိးလၢ ပှၤတဂၤ ကလဲၤထီၣ်လဲၤထီလၢ နီၢ်သးတကပၤချ့ချ့ ဘၣ်ဆၣ် ဒ်ပလီကီအသိး ပမၤအီၤတသ့ဘၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ သ့ၣ်ညါဝဲ. ဒီးအဝဲထံၣ်ဝဲ ပတၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢး ဒီးပတၢ်ပာ်သူၣ်ပာ်သးလၢအဂ့ၤ ဒီးအဝဲဆိၣ်ဂ့ၤပှၤ. တကးဒံးဘၣ် အဝဲသိၣ်လိပှၤလၢ ပကအိၣ်ဒီး တၢ်သးခုလၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤအဂီၢ် ပကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်. (ယိၤဟၣ် ၁၄:၁၂) အဃိ ပနာ်သ့ သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ပမ့ၢ်တဟ့ၣ်အၡူဘၣ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤ ကဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးပှၤလီၤ.
တၢ်သးဝံၣ် ၆၇ “စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်အကလုၢ်အကထါ”
a ဖဲပှၤအဲၣ်ဒိးမၤလိ လံာ်စီဆှံအခါပသးခု ဘၣ်ဆၣ် ပှၤမ့ၢ်တအဲၣ်ဒိးမၤလိ လံာ်စီဆှံဘၣ်န့ၣ် ပတသးခုဘၣ်. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိ တလဲၤထီၣ်လဲၤထီဘၣ် ဒီးပပှၤမၤလိလံာ်စီဆှံဖိလၢ အဒိးဘျၢထံန့ၣ် တအိၣ်နီတဂၤဘၣ်. နမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်သးဒ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်နကြၢးဆိကမိၣ်လၢ နတမၤကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤ လၢအဂ့ၤကတၢၢ်ဘၣ်ဟီဧါ. လၢတၢ်မၤလိအံၤအပူၤ ပကတဲသကိး ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤဒိကနၣ် ပတၢ်သးခုကစီၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ တဒိကနၣ်ဘၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ပအိၣ်ဒီးတၢ်သးခု ဒီးပစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ အဂ့ၤကတၢၢ် ကသ့ဒ်လဲၣ်.
b ကွၢ်လံာ်လၢ the 2005 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, pp. 205-211.
c ကွၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ကျဲၤဒံၤ အဲလဲၤ တၢ်အိၣ်မူတၢ်လဲၤခီဖျိအဂ့ၢ်လၢ “I Would Not Change a Thing!,” in the September 1, 2002, issue of The Watchtower.