BISALU YA BANTUMWA

1 Na mukanda ya ntete yina mu sonikaka, O Teofile, mu sonikaka bamambu nyonso yina Yesu salaka mpe longaka katuka kubanda 2 tii kilumbu yina Nzambi bakaka yandi na zulu, na manima ya kupesa bantumwa yina yandi soolaka misiku na nzila ya mpeve ya santu. 3 Na manima ya kutala mpasi, yandi talanaka na bawu bambala mingi, samu ba ndima ti ya tsyeleka yandi vandaka moyo. Ba talaka yandi na kati ya bilumbu 40, mpe yandi vanda zonzila bawu Kimfumu ya Nzambi. 4 Ntangu yandi vandaka na bawu, yandi pesaka bawu musiku yayi: “Beno katuka ve na Yeruzalemi, kasi beno tatamana na kuvingila kima yina Tata pesaka nsilulu, yina beno kuwaka na sika ya munu. 5 Ya tsyeleka, Yoane vanda botika na maza, kasi mbotokolo yina beno ke kuzwa na mwa bilumbu fioti ke vanda na mpeve ya santu.”

6 Na yawu, ntangu ba vukanaka, ba yufulaka yandi: “Mfumu, ni na ntangu yayi nge ke na vutulaka kimfumu na Izraele?” 7 Yandi vutulaka: “Ya ke ve na beno na kuzaba bantangu mpe bilumbu* yina Tata me tula na yisi ya lutumu ya yandi mosi. 8 Kasi beno ke kuzwa ngolo ntangu mpeve ya santu ke kwiza na zulu ya beno, mpe beno ke vanda bambangi ya munu na Yeruzalemi, na Zude nyonso, na Samariya tii na kisika ya kulutila ntama* ya ntoto.” 9 Na manima ya kuzonza mambu yayi, yandi nangukaka na zulu, ntangu ba vanda tala. Dituti mosi fukaka yandi mpe ba vanda lenda dyaka ve kutala yandi. 10 Mpe ntangu ba vanda tala ntete na zulu mutindu yandi vanda kwenda, na mbala mosi babakala zole yina vandaka ya kulwata bilele ya mpembe telamaka pene-pene ya bawu, 11 mpe zonzaka: “Babakala ya Galile, samu na yinki beno ke ya kutelama awa mpe beno ke na talaka na zulu? Yesu yayi, yina Nzambi me katula na kati ya beno mpe me nanguna na zulu, ke kwiza mpe mutindu mosi yina beno me tala yandi kukwenda na zulu.”

12 Na yina, ba vutukaka na Yeruzalemi katuka na mongo mosi yina ba ke bokilaka Mongo ya bayinti ya Olive, yina ke pene-pene na Yeruzalemi, kaka na kilometre kana mosi. 13 Ntangu ba kumaka, ba kwendaka na shambre yina vandaka na zulu ya kisika yina ba vanda vanda. Ya vandaka na Piere mpe Yoane, Zaki na Andre, Filipe na Toma, Bartelemi na Matayi, Zaki mwana ya Alfe na Simoni muntu ya manzangu, mpe Yuda mwana ya Zaki. 14 Na bumosi, bantu nyonso yayi vanda bika ve kusambila, kintwadi na bakento ya nkaka, na Maria mama ya Yesu mpe na baleki ya yandi ya babakala.

15 Na bilumbu yina, Piere telamaka na kati-kati ya bampangi (lutangu ya bantu nyonso vandaka pene-pene na 120) mpe yandi zonzaka: 16 “Bampangi, ya vandaka mfunu ti masonoko lungana, mambu yina mpeve ya santu bikulaka na nzila ya Davidi na yina me tadila Yuda, yina kumaka ntwadisi ya ba yina kangaka Yesu. 17 Samu ba tangaka yandi na kati ya beto, mpe ba soolaka yandi na kusala kisalu yayi kintwadi na beto. 18 (Na yawu, muntu yango sumbaka bilanga na difuta yina yandi kuzwaka na kisalu ya yandi ya yimbi. Mpe ntangu yandi kubwaka yintu na yisi, nzutu ya yandi pasukaka,* mpe mityopo ya yandi nyonso mwanganaka. 19 Bantu nyonso ya Yeruzalemi kwizaka zaba mambu yango. Na yawu, na ndinga ya bawu ba bokilaka bilanga yango Akeledama, yina zola zonza, “Bilanga ya Menga.”) 20 Ya tsyeleka, ya ke ya kusonama na kati ya buku ya Bankunga, ‘Bika yinzo ya yandi bikana mpamba, mpe ata muntu mosi vanda na kati ya yawu,’ mpe ‘Bika muntu ya nkaka baka kisalu ya yandi ya kukengidila.’ 21 Na yawu, ya ke mfunu na kusoola muntu mosi na kati ya babakala yina vanda tambula na beto ntangu nyonso yina Mfumu Yesu vanda sala bisalu ya yandi* na kati ya beto, 22 banda ntangu yina yandi kuzwaka mbotokolo na sika ya Yoane, tii kilumbu yina Nzambi katulaka yandi na kati ya beto. Muntu yango fwana kuvanda kintwadi na beto, mbangi ya kuvumbuka ya yandi na lufwa.”

23 Na yawu, ba pesaka bankumbu ya bantu zole, Yozefi yina ba vanda bokilaka Barsabasi, yina ba vanda bokilaka mpe Yusutuse, na Matyase. 24 Na manima ba sambilaka mpe zonzaka: “O Yehova,* nge yina zaba bantima ya bantu nyonso, lakisa beto nani nge me soola na kati ya babakala zole yayi 25 samu na kusala kisalu yayi, mpe kuvanda ntumwa na kisika ya Yuda, yina bikaka kisalu ya yandi samu na kusala yina yandi zolaka.” 26 Na yawu, ba bulaka dzeke samu na bawu mpe ya soolaka Matyase. Na yina, ba bwelaka yandi na lutangu ya bantumwa 11.*

2 Ntangu kilumbu ya mukembo ya Pantekote vanda luta, ba vandaka bawu nyonso kintwadi kisika mosi. 2 Na mbala mosi, makelele mosi katukaka na zulu, mutindu makelele ya mupepe yina ke na bulaka ngolo, mpe makelele yango fulukaka na yinzo nyonso, kisika yina ba vandaka ya kuvanda. 3 Mpe baludimi mutindu ya tiya talanaka na bawu. Ya kabukaka, mpe ya kwendaka vanda na zulu ya mosi na mosi ya bawu. 4 Na yawu, bawu nyonso fulukaka na mpeve ya santu mpe ba bandaka kuzonza na bandinga ya mutindu na mutindu, kaka mutindu mpeve ya santu vanda pesa bawu makoki ya kuzonza.

5 Na ntangu yina, Bazwife yina vandaka na buzitu mingi na Nzambi, yina katukaka na makanda nyonso ya ntoto vanda vanda na Yeruzalemi. 6 Na yawu, ntangu makelele yina salamaka, bantu mingi vukanaka. Bawu nyonso kamwaka samu konso muntu vanda kuwa bilandi kuzonza na ndinga ya yandi. 7 Ba yitukaka mingi mpe zonzaka: “Beno tala! Bantu nyonso yayi yina ke na zonzaka ke ve kwandi bantu ya Galile? 8 Na yawu, wapi mutindu mosi na mosi ya beto ke na kuwaka na ndinga ya yandi ya bwala?* 9 Bantu ya Partia, ya Mede, mpe ya Elame, bantu yina ke vandaka na Mezopotami, na Zude, mpe na Kapadose, na Ponti mpe na kizunga ya Aziya, 10 na Frizia mpe na Pamfili, na Ezipte mpe na babwala ya Libi yina ke pene-pene na Sirene, bantu yina katukaka na Roma, Bazwife mpe baprozelite,* 11 bantu ya Krete, mpe bantu ya Arabia, beto ke na kuwaka bawu kuzonza bamambu ya ngitukulu ya Nzambi, na bandinga ya beto.” 12 Ya tsyeleka, bawu nyonso yitukaka mingi mpe mayela manisaka bawu. Ba vanda zonza bawu na bawu: “Yinki mambu yayi zola zonza?” 13 Kasi ba ya nkaka vanda seka bawu mpe vanda zonza: “Ba me kola vinu ya sukadi.”*

14 Kasi Piere na bantumwa ya nkaka telamaka, mpe zonzaka na bantu yina na ndinga ya ngolo: “Babakala ya Zude mpe beno nyonso yina ke vandaka na Yeruzalemi, beno zaba mambu yayi mpe beno kuwa mbote-mbote mambu mu ke na zonzaka na beno. 15 Ya tsyeleka, bantu yayi me kola ve malafu mutindu beno ke na kanisaka, samu ya ke ngunga ya 9 ya suka.* 16 Kasi yayi ke ni mambu ba zonzaka na nzila ya mbikudi Yoele: 17 ‘Nzambi zonzaka, “Mpe na bilumbu ya nsuka, mu ke mwangisa ndambu ya mpeve ya munu na zulu ya bantu ya mutindu nyonso, mpe bana ya beno ya babakala mpe ya bakento ke bikula, mpe bantwenya ya beno ya babakala ke tala bimona-meso, mpe biboba ya beno ya babakala ke lota bandosi, 18 mpe ata na zulu ya bisadi ya munu ya babakala mpe na zulu ya bisadi ya munu ya bakento, mu ke mwangisa ndambu ya mpeve ya munu na bilumbu yina, mpe ba ke bikula. 19 Mpe mu ke sala bimangu* na mazulu mpe bidimbu na ntoto. Ya ke vanda na menga, tiya, mpe matuti ya mulinga. 20 Ntangu ke kuma kitombi, mpe ngonda ke kuma menga, tekila kilumbu ya nene mpe ya ngitukulu ya Yehova* kwiza. 21 Mpe muntu nyonso yina ke bokila nkumbu ya Yehova* ke vuuka.”’

22 “Babakala ya Izraele, beno kuwa bamambu yayi: Yesu muntu ya Nazareti vandaka muntu yina Nzambi filisaka beno. Ya talanaka pwelele na nzila ya bisalu ya ngitukulu, bimangu, mpe bidimbu yina Nzambi salaka na nzila ya yandi, na kati ya beno, kaka mutindu beno mosi beno zaba. 23 Muntu yayi, yina ba pesaka na maboko ya bambeni ya yandi na kutadilaka mukanu* ya Nzambi mpe mambu yina yandi zabaka na mantwala, beno tulaka yandi na zulu ya yinti na nzila ya maboko ya bantu yina ke vwezaka musiku, mpe beno kufwaka yandi. 24 Kasi Nzambi vumbulaka yandi na lufwa, na kukatulaka yandi na mpasi* ya lufwa, samu lufwa vandaka ve na ngolo ya kukanga yandi. 25 Ya tsyeleka, Davidi zonzaka samu na yandi: ‘Mu ke tulaka ntangu nyonso Yehova* na mantwala ya munu,* samu yandi ke na diboko ya munu ya bakala samu mu ningana ata fioti ve. 26 Ni na yawu, ntima ya munu me kuma na kilengi mpe ludimi ya munu me sepela mingi. Mpe mu* ke zinga na kivuvu, 27 samu nge ke bika ve munu* na kati ya Ndyamu,* mpe nge ke bika ve ti muntu ya nge ya kukwikama bola. 28 Nge me lakisa munu banzila ya luzingu. Nge me fulusa munu na kilengi mingi na mantwala ya nge.’*

29 “Babakala, bampangi, beno bika mu zabisa beno na pwelele nyonso, mambu yina me tadila mfumu ya dikanda, Davidi. Yandi kufwaka mpe ba kundaka yandi mpe ndyamu ya yandi ke na kati ya beto tii bubu yayi. 30 Samu yandi vandaka mbikudi mpe yandi zabaka ti Nzambi pesaka yandi nsilulu, mpe zengaka ndefi ti yandi ke vandisa mosi ya bana ya yandi* na kiti ya yandi ya kimfumu, 31 yandi talaka na mantwala mvumbukulu ya Kristo, mpe zonzilaka yawu. Yandi zonzaka ti, ba bikaka ve yandi na kati ya Ndyamu* mpe nzutu ya yandi bolaka ve. 32 Nzambi vumbulaka Yesu yango, mpe beto nyonso ke bambangi ya mambu yayi. 33 Ni na yawu, samu ba zangulaka yandi na diboko ya kibakala ya Nzambi, mpe yandi kuzwaka na sika ya Tata, mpeve ya santu yina ba pesaka nsilulu, yandi me mwangisa yina beno ke na talaka mpe ke na kuwaka. 34 Ya tsyeleka, Davidi kwendaka ve na zulu, kasi yandi mosi zonzaka, ‘Yehova* zonzaka na Mfumu ya munu: “Vanda na diboko ya munu ya bakala 35 tii ntangu mu ke tula bambeni ya nge na yisi ya makulu ya nge mutindu kima yina ba ke tulaka makulu.”’ 36 Na yawu, bika ti bantu nyonso ya Izraele zaba mbote-mbote ti Nzambi kumisaka yandi Mfumu mpe Kristo, Yesu yango yina beno kufwaka na zulu ya yinti.”

37 Ntangu ba kuwaka mambu yayi, bantima ya bawu pasukaka, mpe ba zonzaka na Piere mpe na bantumwa ya nkaka: “Babakala, bampangi, yinki beto me bonga kusala?” 38 Piere zonzaka na bawu: “Beno balula ntima mpe bika ti mosi na mosi na kati ya beno kuzwa mbotokolo na nkumbu ya Yesu samu beno kuzwa mulemvo ya masumu ya beno, mpe beno ke kuzwa dikabu ya ofele ya mpeve ya santu. 39 Mpamba ve, nsilulu ke samu na beno, mpe samu na bana ya beno, samu na ba yina nyonso ke ntama, mpe samu na ba yina nyonso Yehova* Nzambi ya beto ke bokila na sika ya yandi.” 40 Mpe na bamambu mingi ya nkaka yina yandi vanda zonza, yandi pesaka kimbangi ya kulunga mpe vanda kindisa bawu: “Beno bika bantu ya yimbi yayi samu beno kufwa ve.” 41 Na yawu, ba yina ndimaka na kilengi nyonso bamambu yina yandi vanda zonza kuzwaka mbotokolo. Kilumbu yina, bantu* kana 3 000 bwelamaka na bilandi. 42 Mpe ba vanda bika ve kutula dikebi na malongi ya bantumwa, na kuvukana kintwadi,* na kudya, mpe na kusambila.

43 Ya tsyeleka, bantu* nyonso fulukaka na boma mpe bantumwa vanda sala bimangu mpe bidimbu mingi. 44 Ba yina nyonso kumaka bandimi vandaka kintwadi mpe ba vanda vukisa bima nyonso yina vandaka na bawu. 45 Ba vanda tekisa bima ya bawu mpe bimvwama ya bawu, mpe ba vanda kabula mbongo yina ba vanda kuzwa na bantu nyonso, na kutadilaka bansatu ya muntu na muntu. 46 Mpe kilumbu na kilumbu, ba vanda vukana ntangu nyonso na tempelo na dikanisi mosi, ba vanda kudya na bayinzo mingi mpe ba vanda kabula madya na nsayi nyonso mpe na ntima mosi, 47 na kukembilaka Nzambi, mpe bantu nyonso vanda ndima bawu. Kaka na ntangu yina, Yehova* vanda bwela bawu konso kilumbu ba yina vanda vuuka.

3 Kilumbu mosi, Piere na Yoane vanda kwenda na tempelo samu na ngunga ya lusambu. Ya vandaka ngunga ya tatu na manima ya midi,* 2 mpe bantu vanda nata bakala mosi yina butukaka na makulu ya kufwa. Konso kilumbu ba vanda tulaka yandi pene-pene na mwelo ya tempelo yina ba vanda bokilaka Kitoko, samu yandi lomba makabu ya kyadi na ba yina vanda kota na tempelo. 3 Ntangu yandi talaka Piere na Yoane yina vanda sosa kukota na tempelo, yandi bandaka kulomba bawu makabu ya kyadi. 4 Kasi Piere na Yoane talaka yandi na kati ya meso mpe Piere zonzaka na yandi: “Tala beto.” 5 Na yawu, muntu yango talaka bawu na dikebi nyonso. Yandi vanda vingila ti ba pesa yandi kima. 6 Kasi Piere zonzaka na yandi: “Mu ke ve na arza to wolo, kasi mu ke pesa nge yina mu ke na yawu. Na nkumbu ya Yesu Kristo muntu ya Nazareti, tambula!” 7 Yandi simbaka yandi na diboko ya bakala mpe telemisaka yandi. Na mbala mosi, makulu ya yandi mpe bitambi ya yandi kumaka ngolo. 8 Yandi dumukaka mpe bandaka kutambula, mpe kotaka na tempelo kintwadi na bawu. Yandi vanda tambula, kudumuka mpe kukembila Nzambi. 9 Mpe bantu nyonso vanda tala yandi kutambula mpe kukembila Nzambi. 10 Bantu kwizaka zaba ti ya vandaka muntu yina vanda vandaka na Mwelo ya Kitoko ya tempelo, samu na kulomba makabu ya kyadi. Ba yitukaka mpe kamwaka mingi samu na mambu yina kuminaka yandi.

11 Ntangu muntu yango vanda kangamina Piere na Yoane, bantu nyonso kimaka mbangu na sika ya bawu, na kisika yina ba vanda bokila Kisika ya kutambula ya Salomo. Ba vanda kamwa mingi. 12 Ntangu Piere talaka yawu, yandi zonzaka na bantu: “Babakala ya Izraele, samu na yinki beno ke na kamwaka? Mpe samu na yinki beno ke na talaka beto mutindu ti ni na ngolo ya beto mosi to samu na kukangama ya beto na Nzambi beto me sala ti muntu yayi tambula? 13 Nzambi ya Abrahami, ya Izaki mpe ya Yakobi, Nzambi ya bankooko ya beto me pesa nkembo na Kisadi ya yandi Yesu, yina beno pesaka na maboko ya bantu, mpe mangaka na mantwala ya Pilate, ata ti Pilate bakaka mukanu ya kubika yandi. 14 Ee, beno mangaka muntu ya santu mpe ya lunungu* yayi, mpe beno lombaka ba pesa beno muntu yina vanda kufwaka bantu, 15 mpe beno kufwaka Ntwadisi ya Ntete ya luzingu, kasi Nzambi vumbulaka yandi na lufwa, mpe beto ke bambangi ya mambu yango. 16 Ni na nzila ya nkumbu ya yandi mpe na nzila ya kiminu na nkumbu ya yandi, muntu yayi yina beno ke na talaka mpe yina beno zaba me kuma na ngolo. Kiminu yina beto ke na yawu na nzila ya Yesu me belusa muntu yayi na meso ya beno nyonso. 17 Kasi bampangi, mu zaba ti beno zabaka ve mambu yina beno vanda sala, mutindu mosi na bamfumu ya beno. 18 Kasi na mutindu yina, Nzambi me lungisa mambu yina yandi zonzaka na mantwala, na yinwa ya bambikudi nyonso, ti Kristo ya yandi zola tala mpasi.

19 “Na yawu, beno balula ntima mpe beno baluka, samu ba kusuna* masumu ya beno, samu bantangu ya kuvutuka ngolo katuka na sika ya Yehova yandi mosi,* 20 mpe yandi filisa Kristo yina yandi tulaka samu na beno, Yesu. 21 Yesu yango, zulu me fwana kubumba yandi tii na bantangu yina Nzambi ke vutula bima nyonso ya malu-malu, mutindu yandi zonzaka yawu na yinwa ya bambikudi ya yandi ya santu ya ntangu ya ntama. 22 Ntembe ve, Moyize zonzaka: ‘Yehova* Nzambi ya beno ke basisila beno mbikudi mosi mutindu munu na kati ya bampangi ya beno. Beno me fwana kuwa nyonso yina yandi ke zonzila beno. 23 Ya tsyeleka, muntu* nyonso yina ke kuwa ve mbikudi yina, ba ke kufwa yandi, mpe yandi ke zimbana na kati-kati ya bantu.’ 24 Mpe bambikudi nyonso, kubanda na Samuele mpe ba yina landaka yandi, ba yina nyonso zonzaka, bikulaka mpe bilumbu yayi pwelele. 25 Beno ke bana ya bambikudi mpe ya luwawanu yina Nzambi salaka na bankooko ya beno, ntangu yandi zonzaka na Abrahami: ‘Mpe na nzila ya mwana* ya nge, makanda nyonso ya ntoto ke kuzwa lusakumunu.’ 26 Na manima ya kubasisa Kisadi ya yandi, Nzambi filisaka ntete yandi na sika ya beno, samu na kusakumuna beno, na kukatulaka mosi na mosi ya beno na mavanga ya yandi ya yimbi.”

4 Ntangu bawu zole vanda zonza na bantu, banganga-nzambi, mfumu ya bakengidi ya tempelo, mpe Basaduse kwizilaka bawu. 2 Ba vandaka na nkele samu bantumwa vanda longa bantu, mpe vanda zonzila pwelele ti Yesu vumbukaka na lufwa. 3 Na yawu, ba bwilaka* bawu mpe ba tulaka bawu na boloko tii kilumbu yina landaka, samu ya vanda me kuma mpimpa. 4 Kasi mingi ya ba yina kuwaka diskure yango kwikilaka, mpe lutangu ya babakala kumaka kana 5 000.

5 Kilumbu yina landaka, bamfumu, bakuluntu, mpe basoniki vukanaka kintwadi na Yeruzalemi, 6 na Ane mfumu ya banganga-nzambi, Kayife, Yoane, Alezandre, mpe ba yina nyonso vandaka bantu ya dikanda ya mfumu ya banganga-nzambi. 7 Ba telemisaka Piere na Yoane na kati-kati ya bawu, mpe ba bandaka kuyufula bawu: “Na wapi ngolo to na nkumbu ya nani beno me sala mambu yayi?” 8 Na yawu, Piere, yina vandaka ya kufuluka na mpeve ya santu zonzaka na bawu:

“Bamfumu ya bantu mpe bakuluntu, 9 kana ba ke na sambisaka beto bubu yayi samu na mambu ya mbote yina me salama na kikata mosi, mpe beno ke na sosaka kuzaba nani me sala ti muntu yayi beluka, 10 bika ti beno nyonso mpe bantu nyonso ya Izraele zaba ti ni na nkumbu ya Yesu Kristo, muntu ya Nazareti, yina beno kufwaka na zulu ya yinti, kasi yina Nzambi vumbulaka na lufwa, ni na nzila ya yandi muntu yayi ke ya kutelama awa, na mantwala ya beno, na mavimpi ya mbote. 11 Yesu yango kele ditadi yina beno ba yina ke tungaka, bakilaka mutindu kima ya mpamba, mpe yina me kuma ditadi ya nsongi ya kulutila mfunu.* 12 Dyaka, luvuukusu ke katukaka na muntu ya nkaka ve, samu ya ke ve na nkumbu ya nkaka yina ba me pesa na ntoto na kati ya bantu, yina beto me fwana kuvuuka na nzila ya yawu.”

13 Ntangu ba talaka kukasuka* ya Piere na Yoane, mpe ba zabaka ti ba kotaka ve* mpe ba vandaka bantu ya mpamba, ba pamukaka mpe ba kwizaka zaba ti ba vandaka na Yesu. 14 Ntangu ba vanda tala bakala yina belukaka ya kutelama kintwadi na bawu, ba vandaka na ata mvutu ya kupesa na mambu yayi. 15 Na yawu, ba tumisaka bawu na kubasika na yinzo ya balukutakanu ya Sanedreni,* mpe ba bandaka kusolola bawu na bawu. 16 Ba vanda zonza: “Yinki beto ke sala na bantu yayi? Samu ya tsyeleka, kidimbu mosi ya nene me salama na nzila ya bawu, yina me talana pwelele na bantu nyonso yina ke vandaka na Yeruzalemi, mpe beto lenda manga ve yawu. 17 Na yawu, samu mambu yango mwangana ve ya kulutila na kati ya bantu, bika beto pesa bawu boma mpe beto zonza na bawu na kuzonza dyaka ve na ata muntu mambu na nkumbu yayi.”

18 Na yawu, ba bokilaka bawu mpe ba pesaka bawu musiku ya kuzonza to kulonga ata kima mosi ve na nkumbu ya Yesu. 19 Kasi Piere na Yoane vutulaka: “Kana ya ke mbote na meso ya Nzambi ti beto kuwa beno na kisika ya kuwa Nzambi, ni beno mosi ke tala. 20 Kasi samu na beto, beto lenda bika ve kuzonzila bamambu yina beto me tala mpe beto me kuwa.” 21 Na yawu, na manima ya kupesa dyaka bawu boma, ba bikaka bawu ba kwenda, samu ba kuzwaka ve mambu yina vanda lomba ti ba pesa bawu kitumbu, mpe samu na bantu, samu bawu nyonso vanda kembila Nzambi samu na mambu yina salamaka. 22 Ya tsyeleka, muntu yina belukaka na manima ya kimangu* yango vandaka na bamvula kuluta 40.

23 Ntangu ba bikaka bawu ba kwenda, Piere na Yoane kwendaka na sika ya bilandi ya nkaka mpe ba zabisaka bawu mambu yina bamfumu ya banganga-nzambi mpe bakuluntu zonzaka na bawu. 24 Ntangu ba kuwaka yawu, na bumosi ba sambilaka Nzambi mpe ba zonzaka:

“Mfumu ya Kulutila Nene, nge ke Muntu yina salaka zulu, ntoto, mubu, mpe bima nyonso yina ke na kati ya yawu, 25 mpe yina zonzaka na manima ya mpeve ya santu, na nzila ya yinwa ya nkooko ya beto Davidi kisadi ya nge: ‘Samu na yinki makanda me kuma kidi-kidi, mpe bantu ya makanda me yindula na mambu ya mpamba? 26 Bamfumu ya ntoto me telama, mpe bantwadisi me vukana kintwadi mutindu muntu mosi samu na kutelemina Yehova* mpe muntu ya yandi yina ba tulaka mafuta.’* 27 Ntembe ve, Erode na Ponse Pilate, bantu ya makanda mpe bantu ya Izraele vukanaka kintwadi na mbanza yayi samu na kunwanisa kisadi ya nge ya santu Yesu, yina nge tulaka mafuta, 28 samu na kusala mambu yina diboko ya nge mpe luzolo* ya nge bongisaka na mantwala ti ya ke salama. 29 Mpe ntangu yayi Yehova,* tula dikebi na mutindu ba ke na sosaka kupesa beto boma, mpe pesa bisadi ya nge makoki ya kubika ve kuzonza mambu ya nge na bukindi nyonso, 30 ntangu nge ke na tambaka diboko ya nge samu na kubelusa, mpe ntangu bidimbu mpe bimangu* ke na salamaka na nzila ya nkumbu ya kisadi ya nge ya santu Yesu.”

31 Mpe ntangu ba manisaka kubondila Nzambi, kisika yina ba vandaka ya kuvukana kintwadi ninganaka, mpe bawu nyonso fulukaka na mpeve ya santu, mpe ba vanda zonzila dyambu ya Nzambi na bukindi nyonso.

32 Dyaka, bantu mingi yina kwikilaka vandaka kaka na ntima mosi mpe dibanza* mosi, mpe ata mosi na kati ya bawu vanda zonza ti bima yina yandi vandaka na yawu vandaka ya yandi mosi. Kasi ba vanda tula kintwadi bima nyonso yina vandaka na bawu. 33 Mpe na ngolo ya mingi, bantumwa tatamanaka na kupesa kimbangi na yina me tadila mvumbukulu ya Mfumu Yesu, mpe ntima ya kulutila mbote vandaka mingi na zulu ya bawu nyonso. 34 Ntembe ve, ata muntu na kati ya bawu vanda kondwa kima, samu ti ba yina nyonso vandaka na bilanga to bayinzo vanda tekisa yawu, mpe vanda nata mbongo yina ba kuzwaka, 35 mpe ba vanda tula yawu na makulu ya bantumwa. Na manima ba vanda kabula yawu na muntu na muntu na kutadilaka bansatu ya yandi. 36 Na yawu Yozefi, yina bantumwa vanda bokilaka mpe Barnabasi (yina zola zonza ntangu ba ke bangulaka yawu, “Muntu yina ke kindisaka bampangi”),* muntu ya dikanda ya Levi, mwana ya bwala ya Shipre, 37 vandaka na mwa lupangu. Yandi tekisaka yawu mpe nataka mbongo mpe tulaka yawu na makulu ya bantumwa.

5 Muntu mosi na nkumbu ya Ananiase, kintwadi na kento ya yandi Safira, tekisaka ndambu ya ntoto ya bawu. 2 Kasi na mansweki, yandi katulaka ndambu ya mbongo, kento ya yandi zabaka yawu, mpe yandi nataka kaka ndambu ya yawu mpe tulaka yawu na makulu ya bantumwa. 3 Kasi Piere zonzaka: “Ananiase, samu na yinki nge me bika Satana kupesa nge bukindi samu na kuvuna mpeve ya santu mpe kubumba na mansweki ndambu ya mbongo ya ntoto? 4 Tekila nge tekisa ntoto yango, ya vandaka ve ya nge? Mpe na manima ya kutekisa yawu, nge vandaka kwandi ve na muswa ya kusala yina ni yina nge zolaka na mbongo yango? Samu na yinki nge kanisaka mambu ya faso yayi na ntima ya nge? Nge me vuna ve bantu, kasi Nzambi.” 5 Ntangu yandi kuwaka mambu yayi, Ananiase kubwaka mpe kufwaka. Mpe boma ya nene lwataka ba yina nyonso kuwaka yawu. 6 Na manima, bantwenya ya babakala telamaka, fukaka yandi na balele, nataka yandi na ngaanda mpe zikaka yandi.

7 Na manima ya bangunga kana tatu, kento ya yandi kwizaka. Yandi vanda zaba ve mambu yina salamaka. 8 Piere zonzaka na yandi: “Zabisa munu. Ni na ntalu yayi beno me tekisa ntoto?” Yandi zonzaka: “Ee, ni na ntalu yayi.” 9 Na yawu, Piere zonzaka na yandi: “Samu na yinki beno nyonso zole me wisana na kumeka mpeve ya Yehova?* Tala makulu ya ba yina me kwenda kunda bakala ya nge ke na mwelo, mpe ba ke nata nge.” 10 Na mbala mosi yandi kubwaka na makulu ya Piere mpe kufwaka. Ntangu bantwenya ya babakala kotaka, ba talaka yandi ya kufwa. Ba nataka yandi na ngaanda mpe kundaka yandi pene-pene na bakala ya yandi. 11 Na yawu, boma ya nene lwataka kimvuka nyonso mpe ba yina nyonso kuwaka bamambu yayi.

12 Dyaka, bantumwa vanda sala na kati ya bantu bidimbu mpe bimangu mingi.* Mpe bawu nyonso vanda vukanaka kintwadi na veranda ya makunzi ya Salomo. 13 Ya tsyeleka, ata muntu ya nkaka mekaka kuvukana na bawu. Ata mpila yina, bantu vanda zonzila bawu na faso ya mbote. 14 Na zulu ya mambu yayi, ba yina vanda kwikila na Mfumu vanda bwelama kaka, babakala mingi mpe bakento mingi. 15 Ba vanda basisa ata mpe bambevo na babala-bala ya nene mpe ba vanda tula bawu kuna na bamfulu ya fioti mpe na bipoyi, samu ti ntangu Piere zola luta, ata mpewo ya yandi kuzwa ba ya nkaka na kati ya bawu. 16 Dyaka, bantu mingi ya babwala yina vandaka pene-pene na Yeruzalemi vanda kwiza kaka. Ba vanda nata bantu yina vanda beela mpe ba yina bampeve ya mvindu vanda kwamisa, mpe bawu nyonso vanda beluka.

17 Kasi nganga-nzambi ya nene, mpe ba yina nyonso vandaka na yandi, ba yina vandaka na mwa dibuundu ya Basaduse, telamaka mpe ba vandaka ya kufuluka na kimbanda. 18 Ba bwilaka* bantumwa mpe tulaka bawu na boloko ya bantu nyonso. 19 Kasi na mpimpa, mbazi ya Yehova* fungulaka bamwelo ya boloko, basisaka bawu na ngaanda mpe zonzaka: 20 “Beno kwenda mpe beno telama na tempelo. Beno bika ve kuzonzila bantu mambu nyonso yina me tadila luzingu yayi.” 21 Samu na kutumama na mambu yayi, na suka-suka, ba kotaka na tempelo mpe bandaka kulonga.

Ntangu nganga-nzambi ya nene, mpe ba yina vandaka na yandi kwizaka, ba vukisaka Sanedreni* mpe bakuluntu nyonso ya bana ya Izraele. Ba filisaka bantu na boloko samu ba natina bawu bantumwa. 22 Kasi ntangu bakengidi ya tempelo kwendaka kuna, ba talaka ve bawu na boloko. Na yawu, ba vutukaka mpe ba pesaka bawu nsangu. 23 Ba zonzaka: “Beto me tala boloko ya kukangama ngolo, mpe bakengidi vandaka ya kutelama na bamwelo. Kasi ntangu beto me fungula yawu, beto me tala ata muntu na kati.” 24 Ntangu mfumu ya bakengidi ya tempelo mpe bamfumu ya banganga-nzambi kuwaka mambu yayi, mayela manisaka bawu samu ba vanda zaba ve wapi mutindu mambu yayi zola manisa. 25 Kasi muntu mosi kwizaka mpe zabisaka bawu: “Babakala yina beno tulaka na boloko ke na tempelo, mpe ba ke na longaka bantu.” 26 Na yawu, mfumu ya bakengidi ya tempelo kwendaka kintwadi na bakengi ya yandi mpe ba bakaka bawu kasi na ngolo ve, samu ba vandaka na boma bantu bula bawu matadi.

27 Na yawu, ba nataka bawu mpe telemisaka bawu na mantwala ya Sanedreni.* Na manima, nganga-nzambi ya nene yufulaka bawu 28 mpe zonzaka: “Beto pesaka beno musiku pwelele na kubika kulonga na nkumbu yina. Kasi beno tala! Beno me fulusa Yeruzalemi na malongi ya beno, mpe beno me baka mukanu ya kutula menga ya muntu yayi na zulu ya beto.” 29 Piere mpe bantumwa ya nkaka vutulaka: “Beto me fwana kutumama na Nzambi* na kisika ya kutumama na bantu. 30 Nzambi ya bankooko ya beto vumbulaka na lufwa Yesu, yina beno kufwaka ntangu beno tulaka yandi na zulu ya yinti. 31 Nzambi zangulaka muntu yayi na diboko ya yandi ya bakala, samu yandi vanda Ntwadisi ya Ntete mpe Muvuukisi, samu na kupesa Izraele nzila ya kubalula ntima mpe ya kuzwa mulemvo ya masumu. 32 Mpe beto ke bambangi ya bamambu yayi, mutindu mosi na mpeve ya santu yina Nzambi me pesa na ba yina ke tumamaka na yandi.”*

33 Ntangu ba kuwaka yawu, ba fulukaka na nkele* mpe ba vanda sosa kufwa bawu. 34 Kasi Mufarize mosi na nkumbu ya Gamaliele, telamaka na kati ya Sanedreni.* Yandi vandaka mulongi ya Musiku, mpe bantu nyonso vanda pesaka yandi buzitu. Yandi pesaka musiku ya kubasisa babakala yayi na ngaanda samu na mwa ntangu. 35 Na manima yandi zonzaka: “Babakala ya Izraele, beno sala keba na mambu yina beno ke na kanisaka kusala bantu yayi. 36 Na kifwani, ntama mingi ve, Tewudase telamaka mpe vanda zonza ti yandi vandaka muntu ya mfunu, mpe babakala kana 400 kotaka na kimvuka ya yandi, kasi ba kufwaka yandi, mpe ba yina nyonso vanda landa yandi mwanganaka mpe zimbanaka. 37 Na manima, Yuda, muntu ya Galile, telamaka na kilumbu ya kusonikisa bankumbu mpe yandi bendaka bantu mingi na manima ya yandi. Yandi mpe kufwaka mpe ba yina nyonso vanda landa yandi mwanganaka. 38 Ni na yawu, na mutindu bamambu ke na kwendilaka, mu ke na zonzaka na beno, beno kota ve na mambu ya bantu yayi, beno bika bawu. Samu ti kana mabanza yayi to kisalu yayi me katuka na bantu, ya ke mwangana. 39 Kasi kana ya me katuka na Nzambi, beno ke lenda ve kubwisa bawu. Beno sala keba. Ntangu ya nkaka beno lenda talana mutindu bantu yina ke na nwanisaka Nzambi.” 40 Ba kuwaka dilongi ya yandi, ba bokilaka bantumwa, bulaka bawu bashikoti mpe pesaka bawu musiku na kubika kuzonza na nkumbu ya Yesu, mpe ba bikaka bawu ba kwenda.

41 Na yawu, ba katukaka na mantwala ya Sanedreni.* Ba vandaka na kilengi samu Nzambi talaka bawu mutindu bantu ya kulunga na kutala mpasi na nkumbu ya Yesu. 42 Mpe bilumbu nyonso, na tempelo mpe na yinzo na yinzo, ata kulemba, ba vanda bika ve kulonga mpe kuzonzila nsangu ya mbote na yina me tadila Kristo, Yesu.

6 Na bilumbu yina, ntangu bilandi vanda kuma mingi, Bazwife yina vanda zonza Kigreke bandaka kunyunguta samu na Bazwife yina vanda zonza Kiebre, samu ba vanda kipe ve mifwidi ya bawu ya bakento ntangu ba vanda kabula bima konso kilumbu. 2 Na yawu, bantumwa 12 vukisaka bilandi mingi yina, mpe zonzaka: “Ya ke ve mbote* ti beto bika dyambu ya Nzambi samu na kukabula madya na bamesa. 3 Na yawu bampangi, beno soola na kati ya beno, babakala 7 yina ke ya kuzabana mutindu bantu ya mbote, yina ke ya kufuluka na mpeve mpe ndwenga, samu beto tula bawu samu na kukipe mambu ya mfunu yayi. 4 Kasi beto, beto ke kukipesa na lusambu mpe na kisalu ya kulonga dyambu ya Nzambi.” 5 Mambu yina ba zonzaka sepelisaka bantu nyonso, mpe ba soolaka Etiene, muntu mosi yina vandaka ya kufuluka na kiminu mpe na mpeve ya santu, ba soolaka mpe Filipe, Prokore, Nikanore, Timone, Parmenase, mpe Nikola, prozelite mosi* ya Antyose. 6 Ba nataka bawu na sika ya bantumwa mpe na manima ya kusambila, ba tulaka bawu maboko.

7 Na yawu, dyambu ya Nzambi vanda mwangana kaka, mpe lutangu ya bilandi vanda kuma kaka mingi na Yeruzalemi mpe banganga-nzambimingi bandaka kutumama na kiminu.

8 Ntyo, Etiene vandaka ya kufuluka na ntima ya kulutila mbote ya Nzambi mpe ngolo, mpe yandi vanda sala bimangu ya ngitukulu* mpe bidimbu ya nene na kati ya bantu. 9 Kasi bantu ya nkaka ya kimvuka yina ba vanda bokila Sinagoge ya Bangaamba Yina Kuzwaka Kimpwanza kwizaka kintwadi na bantu ya Sirene, ya Alezandriya, mpe na ba ya nkaka ya Silisi mpe ya Aziya, samu na kuswanisa Etiene. 10 Kasi ba vanda lenda ve kutelama na mantwala ya ndwenga ya yandi mpe mpeve yina vanda nata yandi na kuzonza. 11 Na yawu, na mansweki, ba ndimisaka bantu samu ba zonza: “Beto me kuwa muntu yayi kuzonza bamambu samu na kufinga Moyize na Nzambi.” 12 Ba salaka ti bantu, bakuluntu mpe basoniki dasukila Etiene. Na mbala mosi, ba kwizilaka yandi, ba bwilaka yandi na ngolo, mpe ba nataka yandi na mantwala ya Sanedreni.* 13 Ba nataka mpe bambangi ya luvunu yina zonzaka: “Muntu yayi ke na bikaka ve kuzonza bamambu ya yimbi na yina me tadila kisika ya santu yayi mpe Musiku. 14 Na kifwani, beto kuwaka yandi kuzonza ti Yesu yango, muntu ya Nazareti ke mwangisa kisika yayi mpe ke soba bansalulu yina Moyize bikilaka beto.”

15 Ba yina nyonso vandaka na Sanedreni* palumunaka Etiene meso, mpe ba talaka ti kizizi ya Etiene vandaka mutindu kizizi ya mbazi.

7 Kasi nganga-nzambi ya nene zonzaka: “Bamambu yango ni faso yina?” 2 Etiene vutulaka: “Babakala, bampangi mpe batata, beno kuwa. Nzambi ya nkembo basikilaka nkooko ya beto Abrahami ntangu yandi vandaka na Mezopotami, tekila yandi kwenda vanda na Arani, 3 mpe yandi zonzaka na yandi: ‘Bika bwala ya nge mpe dikanda ya nge, mpe kwenda na bwala yina mu ke lakisa nge.’ 4 Na yawu, yandi basikaka na bwala ya bantu ya Kalde, mpe kwendaka vanda na Arani. Na manima ya lufwa ya tata ya yandi, Nzambi katulaka yandi na kisika yina yandi vanda vanda samu yandi kwiza na bwala yayi, yina beno ke na vandaka bubu yayi. 5 Kasi yandi pesaka ve yandi dikabu mosi na kati ya bwala yina, ve, ata mwa kitini ya ntoto ya kulunga samu na kutula dikulu ya yandi. Kasi yandi pesaka nsilulu ti, yandi ke pesa yandi bwala yango samu ya vanda ya yandi, mpe na manima ya yandi, ya vanda ya bana* ya yandi, ata ti na ntangu yina yandi vandaka ntete ve na mwana. 6 Dyaka, Nzambi zonzaka na yandi ti bana* ya yandi ke vanda banzenza na ntoto yina ke ve ya bawu, mpe ti bantu ya bwala yina, ke kumisa bawu bangaamba mpe ke talisa bawu mpasi* na kati ya bamvula 400. 7 Mpe Nzambi zonzaka, ‘Mu ke sambisa bwala yina me kumisa bawu bangaamba, mpe na manima ya mambu yayi, ba ke basika mpe ke sadila munu kisalu ya santu na kisika yayi.’

8 “Yandi pesaka mpe yandi luwawanu ya kuzengisa kibakala, mpe Abrahami kumaka tata ya Izaki mpe zengisaka yandi kibakala na kilumbu ya 8. Na manima Izaki butaka* Yakobi, mpe Yakobi butaka bamfumu 12 ya dikanda. 9 Bamfumu ya dikanda kumaka kusala Yozefi kimbanda, mpe ba tekisaka yandi na Ezipte, kasi Nzambi vandaka na yandi, 10 mpe yandi vuukisaka yandi na bampasi ya yandi nyonso. Yandi pesaka yandi ndwenga, mpe sadisaka yandi na kundimama na mantwala ya Faraoni mfumu ya Ezipte. Mpe Faraoni tulaka yandi samu na kutwadisa bwala ya Ezipte, mpe yinzo ya yandi nyonso. 11 Kasi nsatu kumaka na bwala nyonso ya Ezipte mpe na Kanana, ee mpasi ya nene, mpe bankooko ya beto vanda kuzwa ata kima ya kudya. 12 Yakobi kuwaka ti bima ya kudya* vandaka na Ezipte, mpe yandi filisaka bankooko ya beto kuna mbala ya ntete. 13 Na mbala ya zole, Yozefi zonzilaka bampangi ya yandi nani yandi vandaka, mpe dikanda ya Yozefi zabanaka na Faraoni. 14 Yozefi tumisaka ba kwenda baka tata ya yandi Yakobi mpe dikanda ya yandi nyonso yina vandaka na bwala ya Kanana. Ba vandaka bawu nyonso bantu* 75. 15 Na yawu, Yakobi kulumukaka na Ezipte, mpe yandi kufwaka kuna. Bankooko ya beto mpe kufwaka kuna. 16 Ba nataka mikwa ya bawu na Shekeme, mpe ba tulaka yawu na ndyamu yina Abrahami sumbaka na sika ya bana ya Amore na mbongo ya bisengo na Shekeme.

17 “Samu ntangu yina Nzambi zola lungisa nsilulu yina yandi pesaka na Abrahami vanda kuma pene-pene, bantu butukaka mingi mpe kumaka mingi na Ezipte. 18 Na manima, mfumu ya nkaka yina zabaka ve Yozefi bandaka kuyala na Ezipte. 19 Yandi sadilaka mayela ya yimbi na ntadisi ya dikanda ya beto, mpe nataka na ngolo batata ya beto na kubika bana ya bawu ya fioti, samu ba bikana ve na luzingu. 20 Na ntangu yina kaka, Moyize butukaka, mpe yandi vandaka kitoko mingi.* Ba sansaka* yandi bangonda tatu na yinzo ya tata ya yandi. 21 Kasi ntangu ba bikaka yandi, mwana ya Faraoni ya kento bakaka yandi mpe kulisaka yandi mutindu mwana ya yandi mosi. 22 Na yawu, ba longaka Moyize na kati ya ndwenga nyonso ya bantu ya Ezipte. Ya tsyeleka, yandi vandaka ngolo na bamambu yina yandi vanda zonza mpe yina yandi vanda sala.

23 “Ntangu yandi kumaka na bamvula 40, dikanisi kwizilaka yandi na* kukwenda tala bampangi ya yandi, bana ya Izraele. 24 Ntangu yandi talaka muntu mosi ya Ezipte kutalisa muntu mosi ya Izraele mpasi, yandi kotilaka yandi. Mpe samu na kuvutula yimbi yina muntu ya Ezipte salaka, Moyize kufwaka yandi. 25 Yandi kanisaka ti bampangi ya yandi zola bakula ti Nzambi zola vuukisa bawu na nzila ya yandi, kasi ba bakulaka ve yawu. 26 Kilumbu yina landaka, yandi kutaka zole na kati ya bawu vanda nwana, mpe yandi mekaka kuvutula kizunu na kati ya bawu. Yandi zonzaka: ‘Samu na yinki beno ke na nwanaka? Beno ke bampangi.’ 27 Kasi muntu yina vanda talisa mpangi mpasi puseke Moyize mpe zonzaka: ‘Nani me tula nge mfumu mpe zuzi na zulu ya beto? 28 Nge ke na sosaka kufwa munu mutindu nge kufwaka muntu ya Ezipte mazono?’ 29 Ntangu yandi kuwaka faso yina, Moyize kimaka, mpe kwendaka zinga mutindu nzenza na bwala ya Madiani, kisika yandi butaka bana zole ya babakala.

30 “Na manima ya bamvula 40, mbazi mosi basikilaka yandi na ntoto ya kuyuma, na Mongo ya Sinayi, na kati ya tiya yina vanda pela na mwa yinti ya bansende. 31 Ntangu Moyize talaka yawu, yandi kamwaka samu na mambu ya ngitukulu yina yandi talaka. Kasi ntangu yandi vanda kwenda pene-pene samu na kutala yawu mbote-mbote, yandi kuwaka ndinga ya Yehova* yina zonzaka: 32 ‘Mu ke Nzambi ya bankooko ya nge, Nzambi ya Abrahami, ya Izaki, mpe ya Yakobi.’ Moyize bandaka kutekita mpe yandi mekaka dyaka ve kutala mbote-mbote. 33 Yehova* zonzaka na yandi: ‘Katula mapapa ya nge, samu kisika nge ke ya kutelama ke ntoto ya santu. 34 Ya tsyeleka, mu me tala mpasi ya bantu ya munu yina ke na Ezipte, mpe mu me kuwa bidilu ya bawu. Mpe mu me kulumuka samu na kuvuukisa bawu. Ntangu yayi, kwiza, mu ke filisa nge na Ezipte.’ 35 Moyize yango yina ba mangaka ntangu ba zonzaka: ‘Nani me tula nge mfumu mpe zuzi?’ ni yandi Nzambi filisaka mutindu mfumu mpe muvuukisi, na nzila ya mbazi yina basikilaka yandi na mwa yinti ya bansende. 36 Bakala yango basisaka bawu na Ezipte, yandi salaka bimangu* mpe bidimbu na Ezipte, na Mubu ya Mbwaki, mpe na ntoto ya kuyuma na kati ya bamvula 40.

37 “Ni Moyize yayi zonzaka na bana ya Izraele: ‘Nzambi ke basisila beno mbikudi mosi mutindu munu na kati ya bampangi ya beno.’ 38 Ni yandi vandaka na kimvuka na kati ya ntoto ya kuyuma. Yandi vandaka kuna na mbazi yina zonzaka na yandi na Mongo ya Sinayi kintwadi na bankooko ya beto. Mpe yandi kuzwaka banzonzolo ya santu ya moyo samu na kupesa beto. 39 Bankooko ya beto mangaka kutumama na yandi. Ba pesaka yandi mukongo, mpe na kati ya bantima ya bawu, ba vutukaka na Ezipte. 40 Ba zonzaka na Aroni: ‘Yidikila beto banzambi yina ke twadisa beto, samu beto me zaba ve yinki me kumina Moyize yayi, muntu yina basisaka beto na bwala ya Ezipte.’ 41 Na yawu, na bilumbu yina, ba yidikaka mwana ya ngombe mpe ba pesaka munkayulu na kiteki yina, mpe ba salaka mukembo samu na kusepela na kisalu ya maboko ya bawu. 42 Na yawu, Nzambi pesaka bawu mukongo mpe bikaka ba sadila basoda ya zulu kisalu ya santu kaka mutindu ya ke ya kusonama na buku ya bambikudi: ‘O bantu ya Izraele, ni na munu ve beno vanda pesa makabu mpe minkayulu yina beno vanda sala na ntoto ya kuyuma na kati ya bamvula 40. 43 Kasi ya vandaka ni yinzo ya nene ya Moloke, mpe mbwetete ya nzambi Refani yina beno kuzwaka, biteki yina beno salaka samu na kusambila yawu. Ni na yawu mu ke nata beno ntama kuluta Babiloni.’

44 “Bankooko ya beto vandaka na tenta ya kimbangi* na ntoto ya kuyuma, mutindu Nzambi pesaka Moyize musiku ya kuyidika yawu na kulandaka kifwani yina yandi talaka. 45 Na manima, bankooko ya beto bakaka yawu mpe nataka yawu na bawu, ntangu ba kwendaka kintwadi na Yosua na ntoto ya makanda ya nkaka, mpe ya vandaka kuna tii na bilumbu ya Davidi. 46 Nzambi sepelaka na Davidi, mpe Davidi lombaka muswa ya kutungila Nzambi ya Yakobi kisika ya kuzinga. 47 Kasi ni Salomo tungilaka yandi yinzo. 48 Ata faso yina, Muntu ya Kulutila Kuzangama ke zingaka ve na bayinzo yina ba me sala na maboko, kaka mutindu mbikudi zonzaka: 49 ‘Yehova* me zonza, zulu ke kiti ya munu ya kimfumu mpe ntoto ke kisika ya munu ya kutudila makulu. Wapi mutindu ya yinzo beno ke tungila munu? To wapi yina ke kisika ya munu ya kupema? 50 Ni diboko ya munu ve yidikaka bima nyonso yayi?’

51 “Beno bantu ya yintu ngolo, beno yina me kanga makutu ya beno mpe me kumisa ngolo bantima ya beno. Beno ke na teleminaka ntangu nyonso mpeve ya santu. Mutindu bankooko ya beno salaka, beno mpe ke na salaka mutindu mosi. 52 Nani na kati ya bambikudi bankooko ya beno nyokolaka ve? Ya tsyeleka, ba kufwaka ba yina vanda bikula kukwiza ya Muntu ya lunungu,* muntu yina beno me teka mpe me kufwa, 53 beno yina kuzwaka Musiku yina pesamaka na nzila ya bambazi, kasi beno tumamaka ve na yawu.”

54 Ntangu ba kuwaka mambu yayi, ba fulukaka na nkele* na kati ya bantima ya bawu, mpe ba bandaka kudyakuna meno samu na yandi. 55 Kasi Etiene, ya kufuluka na mpeve ya santu, nangunaka meso na zulu mpe talaka nkembo ya Nzambi mpe Yesu ya kutelama na diboko ya kibakala ya Nzambi. 56 Mpe yandi zonzaka: “Beno kuwa! Mu ke na talaka zulu ya kufunguka mpe Mwana ya muntu ya kutelama na diboko ya kibakala ya Nzambi.” 57 Na yawu ba gangaka na ngolo nyonso, mpe ba tulaka maboko ya bawu na makutu, mpe bawu nyonso bwidilaka yandi. 58 Na manima ya kulosa yandi na ngaanda ya bwala, ba bulaka yandi matadi. Ba yina pesaka kimbangi na yina me tadila yandi tulaka bilele ya bawu ya zulu na makulu ya ntwenya mosi ya bakala yina ba vanda bokilaka Solo. 59 Ntangu ba vanda bula yandi matadi, Etiene bondilaka: “Mfumu Yesu, yamba mpeve ya munu.” 60 Na manima, yandi fukamaka mpe zonzaka na ndinga ya ngolo: “Yehova,* kutangila ve bawu disumu yayi.”* Na manima ya kuzonza mambu yina, yandi lalaka na kati ya lufwa.

8 Solo, yandi, ndimaka ti ba kufwa Etiene.

Kilumbu yina, ba bandaka kunyokola mingi kimvuka yina vandaka na Yeruzalemi. Bantu nyonso, katula kaka bantumwa, mwanganaka na babwala ya Zude na ya Samariya. 2 Kasi babakala yina vandaka na boma ya Nzambi nataka Etiene samu na kukunda yandi, mpe ba dilaka yandi mingi. 3 Kasi Solo bandaka kunyokola mingi* dibuundu. Yandi vanda kota na mosi na mosi ya bayinzo, yandi vanda basisa bakento na babakala, mpe vanda losa bawu na boloko.

4 Ba yina nyonso mwanganaka, vanda zonzila nsangu ya mbote ya dyambu ya Nzambi bisika nyonso yina ba vanda kwenda. 5 Na yawu, Filipe kwendaka na bwala* ya Samariya mpe bandaka kusamuna bamambu yina me tadila Kristo. 6 Na bumosi, bantu mingi vanda teka dikebi na mambu yina Filipe vanda zonza ntangu ba vanda kuwa yandi, mpe vanda tala bimangu yina yandi vanda sala. 7 Bantu mingi vandaka na bampeve ya mvindu, mpe bampeve yango vanda ganga na ndinga ya ngolo, mpe vanda basika. Dyaka, bantu mingi yina vandaka na binama ya kufwa mpe ba yina vandaka na binama yina vanda ninganaka ve, vanda beluka. 8 Na yawu, kilengi mingi vandaka na mbanza yina.

9 Ntyo na mbanza yina, ya vandaka na bakala mosi na nkumbu ya Simoni yina vanda salaka maji* mpe yina vanda kamwisaka bantu ya Samariya. Yandi vanda zonzaka ti yandi ke muntu ya nene. 10 Bantu nyonso, kubanda na muntu yina vandaka ata fioti ve mfunu, tii na muntu ya kulutila mfunu, ba vanda teka yandi dikebi mpe ba vanda zonza: “Muntu yayi ke Ngolo ya Nzambi, yina ba ke bokilaka Yaya.” 11 Na yawu, ba vanda tekaka yandi dikebi samu banda ntama, yandi vanda kamwisaka bawu na bansalulu ya yandi ya maji.* 12 Kasi ntangu ba kwikilaka Filipe yina vanda zonzila nsangu ya mbote na yina me tadila Kimfumu ya Nzambi mpe nkumbu ya Yesu Kristo, ba bandaka kuzwa mbotokolo, bakento mpe babakala. 13 Simoni mpe kumaka mundimi, mpe na manima ya kuzwa mbotokolo, yandi vandaka ntangu nyonso na Filipe. Yandi vanda kamwa na kutala bimangu mpe bamambu ya ngitukulu yina vanda salama.

14 Ntangu bantumwa yina vandaka na Yeruzalemi kuwaka ti bantu ya Samariya ndimaka dyambu ya Nzambi, ba filisaka Piere na Yoane na sika ya bawu. 15 Ntangu ba kumaka, ba sambidilaka bawu samu ba kuzwa mpeve ya santu, 16 samu ya kwizaka ntete ve na zulu ya ata mosi na kati ya bawu, kasi ba kuzwaka kaka mbotokolo na nkumbu ya Mfumu Yesu. 17 Na yawu, ba tulaka maboko na zulu ya bawu mpe ba bandaka kuzwa mpeve ya santu.

18 Ntangu Simoni talaka ti bantu vanda kuzwa mpeve ntangu bantumwa vanda tula bawu maboko, yandi sosaka kupesa bawu mbongo. 19 Yandi zonzaka: “Beno pesa munu mpe lutumu yayi, samu muntu nyonso yina mu ke tula maboko kuzwa mpeve ya santu.” 20 Kasi Piere zonzaka na yandi: “Bika ti mbongo ya nge kufwa kintwadi na nge, samu nge kanisaka ti nge lenda kuzwa na mbongo dikabu yina Nzambi ke pesaka ya mpamba. 21 Nge ke na ata dikabu to ata kima ya kusala na mambu yayi, samu ntima ya nge ke ve ya kusungama na meso ya Nzambi. 22 Na yawu, balula ntima na mambu ya nge ya yimbi, mpe bondila Yehova* samu, kana ya lenda salama, yandi lemvokila nge samu na mabanza ya yimbi ya ntima ya nge, 23 samu mu ke na talaka ti nge ke ngamba-ndudi* mpe kisadi ya bamambu yina ke ve na lunungu.”* 24 Simoni vutulaka: “Beno bondila Yehova* samu na munu, samu ata mosi ya bamambu yina beno me zonza kumina munu.”

25 Ntangu ba manisaka kupesa kimbangi mbote-mbote, mpe ba manisaka kuzonza dyambu ya Yehova,* ba vutukaka na Yeruzalemi, mpe na nzila, ba vanda zonzila nsangu ya mbote na babwala mingi ya bantu ya Samariya.

26 Kasi mbazi ya Yehova* zonzaka na Filipe: “Telama mpe kwenda na sude, na nzila yina ke katukaka na Yeruzalemi mpe ke kwendaka* na Gaza.” (Ya ke nzila ya ntoto ya kuyuma.) 27 Yandi telamaka mpe kwendaka. Yandi kutanaka na kalaka mosi* ya bwala ya Ityopi. Muntu yango vandaka muntu ya nene yina vanda sadila Kandase, mfumu ya kento ya bantu ya Ityopi, mpe ni yandi vanda bumbaka bimvwama ya yandi nyonso. Yandi vanda me kwenda na Yeruzalemi samu na kusambila, 28 mpe yandi vanda vutuka ya kuvanda na zulu ya pusu-pusu ya yandi. Yandi vanda tanga na ndinga ya ngolo mbikudi Izayi. 29 Na yawu, mpeve zonzaka na Filipe: “Kwenda pene-pene ya pusu-pusu yina.” 30 Filipe kimaka mbangu pene-pene ya pusu-pusu mpe yandi kuwaka muntu ya Ityopi vanda tanga na ndinga ya ngolo mbikudi Izayi. Filipe yufulaka yandi: “Nge ke na bakulaka* kwandi mambu yina nge ke na tangaka?” 31 Yandi zonzaka: “Wapi mutindu mu lenda bakula kana muntu lakisa ve munu?” Na yawu, yandi lombaka na Filipe na kukota na pusu-pusu mpe na kuvanda kintwadi na yandi. 32 Kitini ya Masonoko yina yandi vanda tanga vanda zonza: “Mutindu dimeme, ba me nata yandi samu na kufwa yandi, mpe mutindu mwana ya dimeme yina me bikana swi na mantwala ya muntu yina ke zenga yandi mika, yandi me fungula ve yinwa ya yandi. 33 Ntangu ba fwisaka yandi nsoni, ba zengaka ve mambu ya yandi na lunungu.* Nani ke zonzila mulonga ya bankooko ya yandi? Samu ba me katula luzingu ya yandi na ntoto.”

34 Bakala yango zonzaka na Filipe: “Mulemvo ya nge, mbikudi ke na zonzilaka mambu yayi samu na nani, samu na yandi mosi to samu na muntu ya nkaka?” 35 Filipe bandaka kuzonza, mpe kubanda na masonoko yayi, yandi zabisaka yandi nsangu ya mbote na yina me tadila Yesu. 36 Ntangu ba vanda kwenda, ba kumaka kisika mosi yina vandaka na maza, mpe bakala yango zonzaka: “Tala, maza yawu yayi. Yinki ke na kangaka munu nzila na kuzwa mbotokolo?” 37*   —— 38 Na yawu, yandi tumisaka ba telemisa pusu-pusu, mpe yandi na Filipe kulumukaka na kati ya maza, mpe Filipe botikaka yandi. 39 Ntangu ba basikaka na maza, mpeve ya Yehova* nataka Filipe na mbangu kisika ya nkaka, mpe bakala yango vanda tala dyaka ve yandi, kasi yandi landaka nzila ya yandi na kilengi. 40 Kasi Filipe kwendaka na Ashdodi mpe vanda bika ve kuzonzila nsangu ya mbote na babwala nyonso tii ntangu yandi kumaka na Sezarea.

9 Kasi Solo yina vanda bika ve kupesa bilandi ya Mfumu boma mpe vandaka na nsatu ya ngolo ya kufwa bawu, kwendaka tala nganga-nzambi ya nene, 2 mpe lombaka yandi mikanda samu na sinagoge* yina vandaka na Damase, samu yandi kanga na basinga, mpe yandi nata na Yeruzalemi muntu nyonso ya Nzila yina yandi ke kuta, ya vanda bakento to babakala.

3 Ntangu yandi vanda kwenda mpe kumaka pene-pene ya Damase, na mbala mosi nsemo mosi ya ngolo katukaka na zulu mpe ngengaka zinga-zinga ya yandi. 4 Yandi kubwaka na ntoto mpe kuwaka ndinga mosi yina zonzaka na yandi: “Solo, Solo, samu na yinki nge ke na nyokolaka munu?” 5 Yandi yufulaka: “Mfumu, nge ke nani?” Mfumu zonzaka: “Mu ke Yesu, muntu yina nge ke na nyokolaka. 6 Telama, mpe kota na mbanza, mpe ba ke zonza na nge yinki nge me fwana kusala.” 7 Babakala yina vanda sala nzyetolo na yandi vandaka ya kutelama, mpe ba vanda lenda kuzonza ata dyambu. Ya tsyeleka, ba vanda kuwa ndinga mosi, kasi ba vanda tala ata muntu. 8 Solo telamaka, mpe ata ti meso ya yandi vandaka mwasi, yandi vanda lenda kutala ata kima. Na yawu, ba simbaka yandi na diboko mpe nataka yandi na Damase. 9 Mpe na kati ya bilumbu tatu, yandi vanda tala ata kima, yandi vanda kudya ve mpe kunwa ve.

10 Na mbanza ya Damase, ya vandaka na kilandi mosi na nkumbu ya Ananiase, mpe Mfumu zonzaka na yandi na kimona-meso: “Ananiase!” Ananiase vutulaka: “Mfumu, munu yandi yayi.” 11 Mfumu zonzaka na yandi: “Telama, kwenda na bala-bala yina ba ke bokilaka Kusungama, mpe na yinzo ya Yuda, sosa kutala muntu mosi na nkumbu ya Solo, ya bwala ya Tarse. Yandi ke na sambilaka, 12 mpe na kimona-meso, yandi me tala muntu mosi na nkumbu ya Ananiase, kukota mpe kutula yandi maboko samu yandi tala dyaka.” 13 Kasi Ananiase vutulaka: “Mfumu, mu me kuwa na bantu mingi mambu yina me tadila muntu yayi, mpe mambu nyonso ya yimbi yina yandi salaka na basantu ya nge na Yeruzalemi. 14 Awa, yandi ke na lutumu yina bamfumu ya banganga-nzambi me pesa yandi samu na kukanga* ba yina nyonso ke bokilaka nkumbu ya nge.” 15 Kasi Mfumu zonzaka na yandi: “Kwenda, samu muntu yayi ke kisalulu yina mu me soola samu na kunata nkumbu ya munu na sika ya makanda, ya bamfumu, mpe ya bana ya Izraele. 16 Mu ke lakisa yandi pwelele mambu nyonso ya mpasi yina yandi fwana kutala samu na nkumbu ya munu.”

17 Na yawu, Ananiase kwendaka mpe kotaka na yinzo. Yandi tulaka maboko ya yandi na zulu ya Solo mpe zonzaka: “Mpangi ya munu Solo, Mfumu Yesu, yina basikilaka nge na nzila yina nge vanda kwiza, me filisa munu samu ti nge tala dyaka mpe nge fuluka na mpeve ya santu.” 18 Na mbala mosi, bima yina vandaka mutindu makalu ya mbisi katukaka na meso ya yandi, mpe kubwaka. Yandi talaka dyaka, mpe yandi telamaka mpe kuzwaka mbotokolo. 19 Na manima, yandi kudyaka mpe kumaka dyaka na ngolo.

Yandi lutisaka mwa bilumbu na bilandi yina vandaka na Damase, 20 mpe na mbala mosi yandi bandaka kusamuna na basinagoge,* mambu yina me tadila Yesu, ti yandi vandaka Mwana ya Nzambi. 21 Kasi bantu nyonso yina vanda kuwa yandi vanda yituka, mpe vanda zonza: “Yayi ke ve muntu yina vanda nyokola mingi* bantu ya Yeruzalemi yina ke bokilaka nkumbu yayi? Yandi kwizaka ve awa na dikanisi ya kukanga bawu mpe kunata bawu* na bamfumu ya banganga-nzambi?” 22 Kasi Solo vanda kuzwa kaka ngolo mingi, mpe Bazwife yina vandaka na Damase, vandaka dyaka ve na mambu ya kuzonza ntangu yandi vanda lakisa bawu na faso ya pwelele ti Yesu ke Kristo.

23 Na manima ya bilumbu mingi, Bazwife salaka mfundu samu na kufwa yandi. 24 Kasi Solo kwizaka zaba mfundu yina ba salaka. Ba vanda kengidila mpe mbote-mbote bamwelo ya bwala mpimpa na ntangu samu na kufwa yandi. 25 Na yawu, mpimpa mosi bilandi ya yandi bakaka yandi, tulaka yandi na kati ya kitunga mpe kulumusaka yandi na dibulu mosi yina vandaka na kibaka.

26 Ntangu yandi kumaka na Yeruzalemi, yandi salaka nyonso samu na kukutana na bilandi, kasi bawu nyonso vandaka na boma ya yandi, samu ba ndimaka ve ti yandi vandaka kilandi. 27 Na yawu, Barnabasi kwizaka sadisa yandi mpe nataka yandi na sika ya bantumwa. Yandi zonzilaka bawu pwelele faso Solo talaka Mfumu na nzila, faso yandi sololaka na yandi mpe faso yandi zonzilaka nkumbu ya Yesu na bukindi nyonso na Damase. 28 Na yawu, yandi bikanaka kintwadi na bawu. Yandi vanda tambula ya yandi* na Yeruzalemi, mpe vanda zonzila na bukindi nkumbu ya Mfumu. 29 Yandi vanda solola mpe vanda sala ntembe na Bazwife yina vanda zonzaka Kigreke, kasi ba vanda sosa kufwa yandi. 30 Ntangu bampangi kuwaka mambu yayi, ba nataka yandi na mbanza ya Sezarea, mpe ba filisaka yandi na bwala ya Tarse.

31 Ya tsyeleka, bimvuka nyonso ya Zude, ya Galile mpe ya Samariya kotaka na ntangu ya kizunu mpe vanda kuma ngolo. Mpe samu ya vanda tambula na boma ya Yehova,* mpe na ngolo yina katukaka na mpeve ya santu, ya vanda kula kaka.

32 Ntangu Piere vanda tambula na bwala nyonso, yandi kwizaka mpe na sika ya basantu yina vanda zinga na Lida. 33 Kuna yandi kutanaka na bakala mosi na nkumbu ya Eneyasi, yina salaka bamvula 8 ya kulala na mfulu, samu yandi vandaka kikata. 34 Piere zonzaka na yandi: “Eneyasi, Yesu Kristo me belusa nge. Telama mpe yidika mfulu ya nge.” Na mbala mosi yandi telamaka. 35 Ntangu bantu nyonso yina vanda zinga na Lida mpe na Sharoni, ntoto yina ke ve na bamongo, talaka yandi, ba kwikilaka na Mfumu.

36 Na Zope, ya vandaka na kilandi mosi na nkumbu ya Tabita, yina zola zonza, “Dorkase,”* ntangu ba ke bangulaka yawu. Yandi vanda salaka bamambu mingi ya mbote, mpe vanda pesaka bantu makabu mingi ya kyadi. 37 Kasi na bilumbu yina, yandi kubwaka maladi mpe kufwaka. Na yawu, ba sukulaka yandi mpe ba lalisaka yandi na shambre ya zulu. 38 Samu mbanza ya Lida vandaka pene-pene na Zope, ntangu bilandi kuwaka ti Piere vandaka na mbanza yango, ba filisaka babakala zole samu na kubondila yandi: “Mulemvo, kwiza na sika ya beto na mbangu.” 39 Na yina, Piere telamaka mpe kwendaka kintwadi na bawu. Ntangu yandi kumaka, ba nataka yandi na shambre ya zulu, mpe mifwidi nyonso ya bakento kwizaka na sika ya yandi. Ba vanda dila mpe ba vanda lakisa yandi binkuti mingi mpe bivunga* yina Dorkase yidikaka ntangu yandi vandaka moyo. 40 Na yawu, Piere basisaka bantu nyonso, yandi fukamaka mpe sambilaka. Yandi balukaka na sika ya mvumbi mpe zonzaka: “Tabita, telama!” Yandi fungulaka meso, mpe ntangu yandi talaka Piere, yandi vandaka. 41 Piere pesaka yandi diboko mpe telemisaka yandi. Na manima, yandi bokilaka basantu mpe mifwidi ya bakento mpe lakisaka bawu Tabita ya moyo. 42 Mambu yango zabanaka na Zope nyonso, mpe bantu mingi kwikilaka na Mfumu. 43 Piere bikanaka mwa bilumbu mingi na Zope, na sika ya Simoni yina vanda bongisaka bampusu ya bibulu.

10 Na Sezarea, ya vandaka na bakala mosi na nkumbu ya Korneye. Yandi vandaka mfumu ya kikunku mosi ya basoda* yina ba vanda bokilaka kimvuka ya Itali.* 2 Yandi vandaka muntu ya lusambu. Yandi na bantu nyonso yina vandaka na yinzo ya yandi vandaka na boma ya Nzambi. Yandi vanda pesaka bantu makabu mingi ya kyadi, mpe yandi vanda bondilaka Nzambi ntangu nyonso. 3 Pene-pene na ngunga ya tatu na manima ya midi,* yandi talaka pwelele na kimona-meso, mbazi mosi ya Nzambi, yina kwizaka na sika ya yandi mpe zonzaka: “Korneye!” 4 Korneye talaka yandi mbote-mbote, mpe na boma nyonso yandi yufulaka yandi: “Mfumu, wapi mambu?” Yandi zonzaka na yandi: “Balusambu ya nge mpe makabu ya nge ya kyadi me kuma na sika ya Nzambi, mpe yandi me bambuka yawu moyo. 5 Na yawu ntangu yayi, filisa bantu na Zope samu ba kwenda bokila bakala mosi na nkumbu ya Simoni yina ba ke bokilaka Piere. 6 Muntu yayi ke na vandaka na sika ya Simoni, bakala mosi yina ke bongisaka bampusu ya bibulu, yina ke na yinzo pene-pene na mubu.” 7 Kaka na ntangu yina mbazi yina sololaka na yandi kwendaka, yandi bokilaka bisadi ya yandi zole mpe soda mosi yina vandaka muntu ya lusambu. 8 Yandi zabisaka bawu mambu nyonso mpe filisaka bawu na Zope.

9 Kilumbu yina landaka, ntangu ba vandaka na nzila mpe kumaka pene-pene na mbanza, Piere kwendaka na zulu ya yinzo samu na kusambila tekila ngunga ya midi lunga.* 10 Kasi yandi kumaka na nsatu mingi mpe yandi vanda sosa kudya. Ntangu ba vanda lamba, yandi kuzwaka kimona-meso. 11 Yandi talaka zulu fungukaka mpe kima mosi* mutindu kitende ya nene ya lino yina ba simbaka na bansongi yiya, kulumukaka mpe ba vanda nata yawu na ntoto. 12 Na kati ya yawu, ya vandaka na bibulu ya mutindu nyonso yina ke na makulu yiya, bibulu yina ke tambulaka kivumu na ntoto mpe bandeke ya mazulu. 13 Na manima, ndinga mosi zonzaka na yandi: “Piere, telama, kufwa yawu mpe kudya!” 14 Kasi Piere zonzaka: “Ata fioti ve Mfumu, samu nabunu mu kudya kima yina ke ve ya kuvedila mpe ya mvindu.” 15 Ndinga yango zonzaka dyaka na yandi mbala ya zole: “Bika kubokila mvindu bima yina Nzambi me kumisa ya kuvedila.” 16 Ndinga yango wakanaka dyaka mbala ya tatu, mpe na mbala mosi kitende* yango vutukaka na zulu.

17 Ntangu Piere vanda sosa ntete kuzaba yinki kimona-meso yango vanda sosa kuzonza, bantu yina Korneye filisaka yufulaka kisika yina yinzo ya Simoni vandaka, mpe ba telamaka na mwelo. 18 Ba bokilaka mpe ba yufulaka kana Simoni yina ba ke bokilaka Piere vanda vanda kuna. 19 Ntangu Piere vanda yindula ntete na kimona-meso yango, mpeve zonzaka na yandi: “Tala! Bantu tatu ke na sosaka nge. 20 Na yawu, telama, kwenda na yisi mpe kwenda kintwadi na bawu. Mpe kusala ata fioti ve ntembe, samu ni munu me filisa bawu.” 21 Piere kwendaka na yisi na sika ya bantu yango mpe zonzaka: “Munu yandi yayi, muntu yina beno ke na sosaka. Samu na yinki beno me kwiza awa?” 22 Ba zonzaka: “Korneye, mfumu mosi ya basoda, muntu ya lunungu* mpe yina ke na boma ya Nzambi, muntu yina dikanda nyonso ya Bazwife ke zonzaka mambu ya mbote samu na yandi, me kuzwa na sika ya mbazi mosi ya santu, musiku mosi yina me katuka na Nzambi, samu yandi lomba nge na kukwiza na yinzo ya yandi mpe yandi kuwa mambu yina nge ke zonza.” 23 Na yawu, yandi kotisaka bawu mpe yambaka bawu mutindu banzenza ya yandi.

Kilumbu yina landaka, yandi telamaka mpe kwendaka na bawu, mpe bampangi ya nkaka ya mbanza ya Zope kwendaka kintwadi na yandi. 24 Kilumbu yina landaka, yandi kotaka na bwala ya Sezarea. Korneye vanda vingila bawu, mpe yandi vanda me vukisa bantu ya dikanda ya yandi mpe bandiku ya yandi ya ntima. 25 Ntangu Piere kotaka, Korneye kwizaka bwabana yandi, kubwaka na makulu ya yandi mpe fukamaka na mantwala ya yandi. 26 Kasi Piere telemisaka yandi mpe zonzaka na yandi: “Telama. Munu mpe, mu ke kaka muntu.” 27 Ntangu yandi vanda solola na yandi, yandi kotaka mpe kutanaka bantu mingi ya kuvukana. 28 Yandi zonzaka na bawu: “Beno zaba mbote-mbote ti ba ke niminaka Bazwife na kuvukana to na kuvanda pene-pene na muntu ya dikanda ya nkaka. Kasi Nzambi me lakisa munu ti mu me lunga ve kubokila muntu mosi ti yandi ke ve ya kuvedila to mvindu. 29 Na yawu, mu mangaka ata fioti ve kukwiza ntangu ba filisaka bantu ba kwiza bokila munu. Na yina, beno zabisa munu samu na yinki beno me bokila munu.”

30 Korneye zonzaka: “Bilumbu yiya me luta, kaka na ngunga yayi, mu vanda sambila na yinzo ya munu na ngunga ya tatu na manima ya midi.* Bakala mosi yina lwataka bilele yina vanda ngenga telamaka na mantwala ya munu, 31 mpe zonzaka: ‘Korneye, Nzambi me kuwa lusambu ya nge mpe yandi me bambuka moyo na makabu ya nge ya kyadi. 32 Na yawu, filisa bantu na Zope samu ba kwenda bokila bakala mosi na nkumbu ya Simoni yina ba ke bokilaka Piere. Muntu yayi ke na vandaka na sika ya Simoni, bakala mosi yina ke bongisaka bampusu ya bibulu, yina ke na yinzo pene-pene na mubu.’ 33 Na yawu na mbala mosi, mu filisaka bantu na kukwenda sosa nge, mpe ya tsyeleka, nge me sala mbote na yina nge me kwiza awa. Ntangu yayi, beto nyonso kele awa na mantwala ya Nzambi, samu na kuwa bamambu nyonso yina Yehova* me tumisa nge na kuzonza.”

34 Na yina, Piere fungulaka yinwa mpe zonzaka: “Ya tsyeleka, awa mu me kwiza zaba ti Nzambi ke soolaka ve bizizi, 35 kasi na konso yinsi, yandi ke ndimaka muntu yina ke na boma ya yandi mpe ke salaka mambu ya lunungu.* 36 Yandi filisaka bana ya Izraele mambu ya yandi samu na kuzonzila bawu nsangu ya mbote ya kizunu na nzila ya Yesu Kristo, muntu yina ke Mfumu ya bantu nyonso. 37 Beno zaba mambu yina bantu vanda zonzila na bwala nyonso ya Zude, kubanda na Galile, na manima ya mbotokolo yina Yoane vanda samuna, 38 mambu yina me tadila Yesu muntu ya Nazareti, mutindu Nzambi tulaka yandi mafuta na mpeve ya santu mpe ngolo, mpe yandi tambulaka na yinsi nyonso. Yandi vanda sala mambu ya mbote mpe yandi vanda belusa ba yina nyonso Dyabulu vanda talisa mpasi, samu Nzambi vandaka na yandi. 39 Mpe beto ke bambangi ya mambu nyonso yina yandi salaka na bwala ya Bazwife mpe na Yeruzalemi, kasi ba komaka yandi na zulu ya yinti mpe kufwaka yandi. 40 Nzambi vumbulaka yandi na lufwa na kilumbu ya tatu, mpe pesaka yandi luve ya kutalana, 41 na bantu nyonso ve, kasi na bambangi yina Nzambi soolaka na mantwala, na beto yina kudyaka mpe kunwaka na yandi na manima ya kuvumbuka ya yandi na bantu ya kufwa. 42 Dyaka, yandi tumisaka beto na kusamuna na bantu, mpe kupesa kimbangi ya kulunga ti ni yandi Nzambi me tula samu na kuvanda zuzi ya bantu yina ke moyo mpe ya bantu ya kufwa. 43 Bambikudi nyonso ke pesaka kimbangi samu na yandi, ti muntu nyonso yina ke kwikila na yandi, ke kuzwa mulemvo ya masumu na nkumbu ya yandi.”

44 Ntangu Piere vanda zonza ntete bamambu yayi, mpeve ya santu kwizaka na zulu ya bantu nyonso yina vanda kuwa mambu yango. 45 Mpe bandimi* yina ba zengaka kibakala, yina kwizaka na Piere, vanda yituka samu dikabu ya ofele ya mpeve ya santu vanda me mwangana mpe na bantu ya makanda. 46 Ya tsyeleka, ba vanda kuwa bawu kuzonza na bandinga ya banzenza, mpe kukumisa Nzambi. Na yawu Piere zonzaka: 47 “Bantu yayi me kuzwa mpeve ya santu mutindu beto. Na yawu, nani lenda nimina bawu na kuzwa mbotokolo na maza?” 48 Na yina, yandi tumisaka ti ba botika bawu na nkumbu ya Yesu Kristo. Na manima ba lombaka yandi na kubikana mwa bilumbu.

11 Bantumwa na bampangi yina vandaka na Zude kuwaka ti bantu ya makanda mpe ndimaka dyambu ya Nzambi. 2 Na yawu, ntangu Piere kumaka na Yeruzalemi, bantu yina vanda nwanina mambu ya kuzenga kibakala, bandaka kuswanisa yandi.* 3 Ba zonzaka: “Nge kotaka na yinzo ya babakala yina ba zengaka ve kibakala, mpe nge kudyaka kintwadi na bawu.” 4 Na yawu, Piere zonzilaka bawu mambu nyonso yina salamaka. Yandi zonzaka:

5 “Mu vandaka na mbanza ya Zope mpe mu kuzwaka kimona-meso ntangu mu vanda sambila. Mu talaka kima mosi* mutindu kitende ya lele ya lino yina ba simbaka na bansongi yiya, kukatuka na zulu mpe kukwiza na sika ya munu. 6 Ntangu mu talaka mbote-mbote na kati, mu talaka bibulu ya ntoto ya makulu yiya, bibulu ya brusu, bibulu yina ke tambulaka kivumu na ntoto, mpe bandeke ya mazulu. 7 Mu kuwaka mpe ndinga yina zonzaka na munu: ‘Piere, telama, kufwa yawu mpe kudya!’ 8 Kasi mu zonzaka: ‘Ata fioti ve Mfumu, samu nabunu kima yina ke ve ya kuvedila mpe ya mvindu kota na yinwa ya munu.’ 9 Mbala ya zole dyaka, ndinga yina katukaka na zulu zonzaka: ‘Nge, bika kubokila mvindu bima yina Nzambi me kumisa ya kuvedila.’ 10 Dyambu yayi salamaka mbala ya tatu, mpe bima nyonso vutukaka dyaka na zulu. 11 Kaka na ntangu yina, babakala tatu kwizaka na yinzo yina beto vanda vanda. Ba katukaka na Sezarea mpe ba filisaka bawu samu na kusosa munu. 12 Na yawu, mpeve zonzaka na munu na kukwenda na bawu, mpe kusala ata fioti ve ntembe. Bampangi 6 yayi mpe kwendaka na munu, mpe beto kotaka na yinzo ya bakala yango.

13 “Yandi zabisaka beto mutindu yandi talaka mbazi mosi yina telamaka na yinzo ya yandi mpe zonzaka: ‘Filisa bantu na Zope samu ba kwenda bokila Simoni yina ba ke bokilaka Piere, 14 mpe yandi ke zabisa nge bamambu yina nge na bantu nyonso ya yinzo ya nge me lunga kusala samu na kuvuuka.’ 15 Kasi ntangu mu bandaka kuzonza, mpeve ya santu kwizaka na zulu ya bawu, kaka mutindu ya kwizaka mpe na zulu ya beto na kubanda. 16 Na yawu, mu bambukaka moyo na mambu yina Mfumu zonzaka, ntangu yandi vanda zonza: ‘Yoane botikaka na maza, kasi beno ke kuzwa mbotokolo ya mpeve ya santu.’ 17 Na yawu, kana Nzambi pesaka bawu dikabu ya ofele, mutindu yandi pesaka mpe beto, beto ba yina kwikilaka na Mfumu Yesu Kristo, mu ke nani samu na kulenda kukanga Nzambi nzila?”

18 Ntangu ba kuwaka bamambu yayi, ba bikaka kusala ntembe,* mpe ba kembilaka Nzambi na kuzonzaka: “Ya tsyeleka, Nzambi me pesa mpe na bantu ya makanda bweso ya kubalula ntima samu na kuzwa luzingu.”

19 Na yawu, bantu yina mwanganaka samu na mpasi yina kumaka na manima ya lufwa ya Etiene kwendaka tii na Finisi, na Shipre mpe na Antyose. Kasi ba vanda zabisa nsangu kaka na Bazwife. 20 Babakala ya nkaka na kati ya bawu yina katukaka na Shipre mpe na Sirene kwizaka na Antyose, mpe bandaka kusolola na bantu yina vanda zonzaka Kigreke. Ba zonzilaka bawu nsangu ya mbote ya Mfumu Yesu. 21 Dyaka, diboko ya Yehova* vandaka na bawu mpe bantu mingi kumaka bandimi mpe ba bandaka kulanda Mfumu.

22 Nsangu ya bawu kumaka na makutu ya kimvuka ya Yeruzalemi, mpe ba filisaka Barnabasi tii na Antyose. 23 Ntangu yandi kumaka mpe talaka ntima ya kulutila mbote ya Nzambi, yandi sepelaka mpe bandaka kukindisa bawu nyonso na kukangama na Mfumu na ntima mosi, 24 samu yandi vandaka muntu ya mbote mpe ya kufuluka na mpeve ya santu mpe na kiminu. Mpe bantu mingi vanda kuma bandimi ya Mfumu. 25 Na yawu yandi kwendaka na Tarse, mpe kuna yandi sosaka Solo bisika nyonso. 26 Ntangu yandi kuzwaka yandi, yandi nataka yandi na Antyose. Mvula mosi ya muvimba, ba vukanaka na bawu na kimvuka mpe longaka bantu mingi. Ni na Antyose, na lutwadusu ya Nzambi, ba bokilaka samu na mbala ya ntete bilandi, Bakristo.

27 Na bilumbu yina, bambikudi katukaka na Yeruzalemi mpe kulumukaka na Antyose. 28 Mosi ya bawu na nkumbu ya Agabuse telamaka mpe bikulaka na nzila ya mpeve ti nsatu ya nene zola kwiza na zulu ya ntoto nyonso. Nsatu yango salamaka na ntangu ya Klode. 29 Na yawu, bilandi bakaka mukanu ya kufilisa kima ni kima yina mosi na mosi ya bawu lenda kuzwa samu na kusadisa* bampangi yina vanda zinga na Zude. 30 Ni yina ba salaka. Ba filisaka yawu na bakuluntu na nzila ya Barnabasi na Solo.

12 Na ntangu yina, mfumu Erode bandaka kunyokola bampangi ya dibuundu. 2 Yandi kufwaka Zaki mpangi ya Yoane, na mbele. 3 Ntangu yandi talaka ti ya sepelisaka Bazwife, yandi kangaka mpe Piere. (Ya salamaka na bilumbu ya mukembo ya Mampa yina ke ve na levire.) 4 Yandi bwilaka yandi, tulaka yandi na boloko, mpe yandi pesaka yandi na bimvuka yiya ya basoda samu ba kengidila yandi. Konso kimvuka vandaka na basoda yiya, mpe vandaka na ntangu ya yawu ya kukengidila. Yandi vandaka na dikanisi ya kubasisa* yandi na mantwala ya bantu, na manima ya Pake. 5 Na yawu, Piere vandaka kaka ya kukangama na boloko, kasi kimvuka vanda bondila mingi Nzambi samu na yandi.

6 Na mpimpa tekila kilumbu yina Erode zola basisa Piere na mantwala ya bantu, Piere vandaka ya kulala na kati-kati ya basoda zole. Ba kangaka yandi basinga zole ya bisengo, mpe ya vandaka na basoda yina vanda kengidila mwelo ya boloko. 7 Kasi na mbala mosi, mbazi ya Yehova* telamaka kuna mpe nsemo ngengaka na kati ya boloko. Yandi simbaka Piere na mbanzi mpe vumbulaka yandi. Yandi zonzaka: “Telama mbangu!” Mpe basinga ya bisengo katukaka na maboko ya yandi mpe kubwaka. 8 Mbazi zonzaka na yandi: “Lwata bilele mpe mapapa ya nge.” Yandi salaka yawu. Na manima, mbazi zonzaka na yandi: “Tula kilele ya nge ya zulu mpe landa munu.” 9 Piere basikaka mpe landaka mbazi, kasi yandi vanda zaba ve ti mambu yina vanda salama na nzila ya mbazi vandaka ya tsyeleka. Yandi vanda kanisa ti ya vandaka kimona-meso. 10 Ntangu ba lutaka kimvuka ya ntete ya basoda mpe ya zole, ba kumaka na mwelo ya kisengo yina ke nataka na mbanza, mpe ya fungukaka yawu mosi na mantwala ya bawu. Ntangu ba basikaka, ba kumaka na bala-bala mosi, mpe na mbala mosi mbazi bikaka yandi. 11 Ntangu Piere kwizaka zaba mambu yina vanda salama, yandi zonzaka: “Ntangu yayi mu me zaba ya tsyeleka ti Yehova* me filisa mbazi ya yandi mpe yandi me vuukisa munu na diboko ya Erode, mpe na mambu nyonso yina Bazwife vanda vingila ti ya salama.”

12 Na manima ya kukanisa na mambu yango, Piere kwendaka na yinzo ya Maria, mama ya Yoane yina ba vanda bokilaka Marke. Bantu mingi vandaka ya kuvukana kuna mpe vanda sambila. 13 Ntangu yandi konkotaka na mwelo, kisadi mosi ya kento na nkumbu ya Rode kwizaka tala nani vandaka kuna. 14 Ntangu yandi kwizaka zaba ti ya vandaka ndinga ya Piere, yandi fulukaka na kilengi. Na yawu, yandi fungulaka ve mwelo, kasi yandi kimaka mbangu na kati ya yinzo mpe zabisaka bawu ti Piere vandaka ya kutelama na mantwala ya mwelo. 15 Ba zonzaka na yandi: “Nge me lawuka.” Kasi yandi vanda bika ve kuzonza ti ya vandaka mutindu yina. Na yawu, ba bandaka kuzonza: “Ya ke mbazi ya yandi.” 16 Kasi Piere vandaka kaka kuna na kwendaka konkotaka. Ntangu ba fungulaka mwelo, ba talaka yandi mpe ba yitukaka. 17 Kasi na diboko ya yandi, yandi zabisaka bawu na kuvanda swi, mpe yandi zonzaka na bawu mbote-mbote wapi mutindu Yehova* basisaka yandi na boloko, mpe yandi bwelaka: “Beno zabisa Zaki na bampangi bamambu yayi.” Na manima, yandi basikaka mpe kwendaka kisika ya nkaka.

18 Ntangu ya kumaka suka, mvwanzi ya ngolo kotaka na kati ya basoda, mpe ba vanda sosa kuzaba yinki kuminaka Piere. 19 Erode sosaka Piere bisika nyonso, mpe ntangu yandi kuzwaka ve yandi, yandi yufulaka bakengidi, mpe tumisaka ti ba pesa bawu kitumbu. Na manima, yandi katukaka na Zude mpe kwendaka na Sezarea, mpe lutisaka mwa ntangu kuna.

20 Yandi vandaka na nkele ya mingi samu* na bantu ya Tire mpe ya Sidoni. Na yina, ba wisanaka samu na kukwenda tala yandi. Na manima ya kundimisa Balatuse, muntu yina vanda kipeke bamambu ya yinzo* ya mfumu, ba lombaka kizunu samu ti bwala ya bawu vanda kuzwaka bima ya kudya na bwala ya mfumu. 21 Na kilumbu yina ba tulaka, yandi lwataka bilele ya kimfumu. Yandi vandaka na kisika ya kusambisa mpe yandi bandaka kusadila bawu diskure. 22 Na yawu, bantu yina vukanaka bandaka kuzonza na ndinga ya ngolo: “Yayi ndinga ya nzambi, kasi ya muntu ve.” 23 Na mbala mosi, mbazi ya Yehova* bulaka yandi, samu yandi pesaka ve nkembo na Nzambi. Misyete kudyaka yandi mpe yandi kufwaka.

24 Kasi mambu ya Yehova* vanda lutila kumwangana, mpe bantu mingi kumaka bandimi.

25 Na yina me tadila Barnabasi na Solo, na manima ya kulungisa mbote-mbote kisalu ya kusadisa bampangi yina vandaka na Yeruzalemi, ba vutukaka mpe ba nataka kintwadi na bawu Yoane, yina ba vanda bokilaka mpe Marke.

13 Na kimvuka yina vandaka na Antyose, ya vandaka na bambikudi mpe milongi. Ya vandaka na Barnabasi, Simeyoni yina ba vanda bokilaka Nigere, Lusyuse ya bwala ya Sirene, Manayene yina kotaka na Erode mfumu ya kizunga, mpe Solo. 2 Ntangu ba vanda sadila* Yehova,* mpe kumanga kudya, mpeve ya santu zonzaka: “Beno tula na lweka samu na munu Barnabasi na Solo samu na kisalu yina mu me bokila bawu.” 3 Na yawu, ba mangaka kudya, mpe ba sambilaka. Na manima ba tulaka bawu maboko mpe ba bikaka ba kwenda.

4 Na yawu, babakala yayi yina mpeve ya santu filisaka kwendaka na Selesia, mpe katuka kuna, ba kotaka na bwatu mpe kwendaka na Shipre. 5 Ntangu ba kumaka na Salamine, ba bandaka kusamuna dyambu ya Nzambi na basinagoge.* Yoane mpe vandaka na bawu samu na kusadisa bawu.

6 Ntangu ba manisaka kuluta na kisanga* nyonso yina tii na Pafose, ba bwabanaka na Zwife mosi na nkumbu ya Bare-Yesu, yina vandaka nganga mpe mbikudi ya luvunu. 7 Yandi vandaka na prefe* Sergiyuse Poluse, bakala mosi ya mayela. Sergiyuse Poluse bokilaka Barnabasi na Solo na sika ya yandi, samu yandi vandaka na nsatu ya ngolo ya kuwa dyambu ya Nzambi. 8 Kasi nganga yango yina ba vanda bokilaka mpe Elimase (Elimase zola zonza nganga), bandaka kutelemina bawu. Yandi vanda sosa kunimina prefe na kukwikila. 9 Na yawu, Solo yina ba vanda bokilaka mpe Polo, fulukaka na mpeve ya santu. Yandi talaka yandi na kati ya meso, 10 mpe zonzaka: “O nge muntu ya kufuluka na luvunu ya mutindu nyonso mpe bansalulu ya yimbi ya mutindu nyonso, nge mwana ya Dyabulu, nge mbeni ya mambu nyonso ya lunungu,* nge ke bika kwandi ve kutengimisa banzila ya kusungama ya Yehova?* 11 Tala, diboko ya Yehova* ke na zulu ya nge, mpe nge ke kuma na meso ya kufwa. Samu na mwa ntangu, nge ke tala dyaka ve nsemo ya ntangu.” Na mbala mosi, kima mutindu mulinga salaka ti yandi tala dyaka ve mbote-mbote, mpe yandi bandaka kutala mpimpa. Yandi bandaka kutambula kidi-kidi samu na kusosa muntu yina ke nata yandi na diboko. 12 Ntangu prefe talaka mambu yina salamaka, yandi kumaka mundimi, samu malongi ya Yehova* kamwisaka yandi.

13 Polo na bandiku ya yandi ya kisalu kotaka na bwatu na bwala ya Pafose mpe ba kumaka na Perga, na kizunga ya Pamfili. Kasi Yoane bikaka bawu mpe vutukaka na Yeruzalemi. 14 Ba katukaka na Perga mpe kumaka na Antyose ya Pisidi. Kilumbu ya saba, ba kotaka na sinagoge* mpe ba vandaka. 15 Ntangu bantu ya nkaka manisaka kutanga Musiku mpe mikanda ya Bambikudi na mantwala ya bantu nyonso, bantwadisi ya sinagoge* filisaka bantu samu na kuzabisa na Polo na Barnabasi: “Bampangi, kana beno ke na mwa mambu ya kuzonza samu na kukindisa bantu, beno zonza yawu.” 16 Na yawu, Polo telamaka mpe salaka kidimbu na diboko ya yandi na kulomba ti ba vanda swi. Yandi zonzaka:

“Babakala, bantu ya Izraele, mpe beno bantu ya nkaka yina ke na boma ya Nzambi, beno kuwa. 17 Nzambi ya bantu yayi, bantu ya Izraele, soolaka bankooko ya beto, mpe yandi zangulaka dikanda yayi ntangu ba zingaka mutindu banzenza na ntoto ya Ezipte, mpe basisaka bawu kuna na ngolo ya diboko ya yandi. 18 Mpe na kati ya bamvula kana 40, yandi kangaka ntima na bifu ya bawu na ntoto ya kuyuma. 19 Na manima ya kufwa makanda 7 na yinsi ya Kanana, yandi pesaka bankooko ya beto ntoto yina samu ba byadila yawu. 20 Nyonso yayi salamaka na kati ya bamvula kana 450.

“Na manima yandi pesaka bawu bazuzi tii na ntangu ya mbikudi Samuele. 21 Kasi na manima, ba lombaka ba pesa bawu mfumu, mpe Nzambi pesaka bawu Sawule mwana ya Kishe, bakala mosi ya dibuta ya Benzame yina yalaka na zulu ya bawu na kati ya bamvula 40. 22 Ntangu yandi katulaka yandi, yandi pesaka bawu Davidi mutindu mfumu. Ni samu na yandi, yandi pesaka kimbangi yayi: ‘Mu me tala Davidi mwana ya Yese, muntu yina ke na sepelisaka ntima ya munu. Yandi ke sala mambu nyonso yina mu zola.’ 23 Mutindu yandi pesaka nsilulu, ni na bana* ya muntu yayi, Nzambi me basisila Izraele muvuukisi, Yesu. 24 Tekila muntu yango kwiza, Yoane samunaka pwelele na mantwala ya bantu nyonso ya Izraele mbotokolo yina vanda lakisa kubalula ntima. 25 Kasi ntangu Yoane vanda manisa kisalu ya yandi, yandi zonzaka: ‘Beno me kanisa ti mu ke nani? Mu ke ve yandi. Kasi beno tala! Muntu ke na kwizaka na manima ya munu, mpe mu ke ve ya kulunga samu na kunyangula basinga ya mapapa ya yandi.’

26 “Babakala, bampangi, bana ya dikanda ya Abrahami, mpe beno bantu ya nkaka yina ke na boma ya Nzambi, ba filisaka beto nsangu yina me tadila kuvuuka ya beto. 27 Bantu ya Izraele mpe bamfumu ya bawu zabaka ve muntu yango. Kasi ntangu ba sambisaka yandi, ba lungisaka bamambu yina Bambikudi zonzaka, yina ba ke tangaka na ndinga ya ngolo basaba nyonso. 28 Ata ti ba kuzwaka ata kima yina lombaka ti ba kufwa yandi, ba lombaka Pilate kufwa yandi. 29 Mpe ntangu ba manisaka kulungisa mambu nyonso yina sonamaka na yina me tadila yandi, ba katulaka yandi na yinti mpe ba tulaka yandi na ndyamu.* 30 Kasi Nzambi vumbulaka yandi na kati ya bantu ya kufwa. 31 Mpe na kati ya bilumbu mingi, yandi talanaka na bantu yina tambulaka na yandi katuka Galile tii Yeruzalemi. Ntangu yayi, bantu yayi kele bambangi ya yandi na sika ya bantu.

32 “Na yawu, beto ke na zonzilaka beno nsangu ya mbote na yina me tadila nsilulu yina ba pesaka na bankooko ya beto. 33 Nzambi lungisaka yawu nyonso samu na beto, bana ya bawu, ntangu yandi vumbulaka Yesu na lufwa, kaka mutindu ya ke ya kusonama na nkunga ya zole: ‘Nge ke mwana ya munu. Bubu yayi mu me kuma tata ya nge.’ 34 Nzambi vumbulaka yandi na kati ya bantu ya kufwa, mpe yandi ke vanda dyaka ata fioti ve na nzutu yina lenda bola. Nzambi lakisaka ti mambu yayi ke ya tsyeleka ntangu yandi zonzaka: ‘Mu ke lakisa beno luzolo ya kukwikama yina mu pesaka nsilulu na Davidi, yina beno me bonga kutudila yawu ntima.’* 35 Ni na yawu yandi zonzaka mpe na nkunga ya nkaka: ‘Nge ke bika ve ti muntu ya nge ya kukwikama bola.’ 36 Davidi sadilaka* Nzambi na ntangu ya yandi. Na manima yandi lalaka na kati ya lufwa. Ba zikaka yandi kintwadi na bankooko ya yandi, mpe yandi bolaka. 37 Kasi muntu yina Nzambi vumbulaka na lufwa bolaka ve.

38 “Na yawu bampangi, beno me lunga kuzaba ti ni na nzila ya muntu yayi, ba ke na zabisaka beno ti Nzambi ke lemvokila masumu ya bantu, 39 mpe ti na mambu nyonso yina Musiku ya Moyize lendaka ve kukumisa beno bantu ya lunungu, muntu nyonso yina ke kwikilaka, Nzambi ke bokila yandi muntu ya lunungu* na nzila ya muntu yayi. 40 Na yawu, beno sala keba ti bamambu yina ba zonzaka na kati ya Bambikudi kumina ve beno: 41 ‘Beno tala yawu, beno ba yina ke vwezaka. Beno yituka mpe beno kufwa, samu mu ke na salaka kisalu mosi na ntangu ya beno, kisalu yina beno ke ndima ata fioti ve, ata ti muntu zabisa beno yawu mbote-mbote.’”

42 Ntangu ba vanda basika, bantu bondilaka bawu samu ba zonzila dyaka bawu bamambu yayi saba yina ke landa. 43 Ntangu lukutakanu na sinagoge* manisaka, Bazwife mingi mpe baprozelite* yina vanda sambila Nzambi, landaka Polo na Barnabasi. Ntangu ba vanda zonza na bawu, Polo na Barnabasi kindisaka bawu na kubikana na kati ya ntima ya kulutila mbote ya Nzambi.

44 Na saba yina landaka, pene-pene na bantu nyonso ya mbanza, vukanaka samu na kuwa dyambu ya Yehova.* 45 Ntangu Bazwife talaka bantu mingi yina, ba fulukaka na kimbanda mpe ba bandaka kusala ntembe na kufinga nyonso na bamambu yina Polo vanda zonza. 46 Na yawu, Polo na Barnabasi zonzaka na bawu na bukindi nyonso: “Ya vandaka mfunu ti ba zonzila ntete dyambu ya Nzambi na beno. Kasi mutindu beno me manga yawu, mpe beno me tala ti beno ke ve ya kulunga samu na kuzwa luzingu ya ntangu nyonso, beno tala, awa beto me baluka na sika ya bantu ya makanda. 47 Ya tsyeleka, Yehova* me tumisa beto na kuzonzaka: ‘Mu me tula nge mutindu nsemo samu na makanda, samu nge nata luvuukusu tii na bansongi ya ntoto.’”

48 Ntangu bantu ya makanda kuwaka mambu yayi, ba bandaka kusepela mpe kupesa nkembo na mambu ya Yehova* mpe ba yina nyonso vandaka na ntima yina me bonga samu na kuzwa luzingu ya ntangu nyonso kumaka bandimi. 49 Dyaka, mambu ya Yehova* vanda mwangana na bwala ya muvimba. 50 Kasi Bazwife salaka tiya na bakento ya kuzangama yina vandaka na boma ya Nzambi mpe na babakala ya mfunu ya mbanza, mpe ba bandaka kunyokola Polo na Barnabasi mpe ba losaka bawu na ngaanda ya mbanza ya bawu. 51 Na yawu, ba pupulaka fundu-fundu ya makulu ya bawu mpe ba kwendaka na Ikoniumi. 52 Mpe bilandi vanda bika ve kufuluka na kilengi mpe na mpeve ya santu.

14 Na Ikoniumi, ba kotaka kintwadi na sinagoge* ya Bazwife, mpe ba zonzaka na mutindu mosi yina salaka ti Bazwife mpe Bagreke mingi kuma bandimi. 2 Kasi Bazwife yina kwikilaka ve nataka bantu* ya makanda na kusala muvusu mpe na kuyiina bampangi. 3 Na yawu, Polo na Barnabasi lutisaka bantangu mingi kuna. Ba vanda zonza na bukindi na lubakusu ya lutumu yina katukaka na Yehova,* yina sadilaka maboko ya bawu samu na kusala bidimbu mpe bimangu samu na kulakisa butsyeleka ya nsangu yina me tadila ntima ya yandi ya kulutila mbote. 4 Kasi bantu ya mbanza kabukaka. Ba ya nkaka kotilaka Bazwife, kasi ba ya nkaka bantumwa. 5 Bantu ya makanda mpe Bazwife, kintwadi na bamfumu ya bawu, sosaka kutalisa bawu nsoni mpe kubula bawu matadi. 6 Ntangu Polo na Barnabasi kuwaka yawu, ba kimaka na bambanza ya Likawoni, Listre na Derbe, mpe na babwala yina vandaka pene-pene. 7 Kuna, ba vanda tatamana na kuzonzila nsangu ya mbote.

8 Na Listre, ya vandaka na bakala mosi yina vandaka ya kuvanda mpe makulu ya yandi vandaka ya kufwa. Yandi vandaka kikata banda kubutuka ya yandi, mpe yandi vandaka nabunu yandi tambula. 9 Muntu yango vanda kuwa Polo ntangu yandi vanda zonza. Polo talaka yandi mbote-mbote, mpe ntangu yandi talaka ti yandi vandaka na kiminu samu ba belusa yandi, 10 yandi zonzaka na ndinga ya ngolo: “Telama na makulu ya nge.” Na yawu, bakala yango dumukaka mpe bandaka kutambula. 11 Ntangu bantu mingi yango talaka mambu yina Polo salaka, ba gangaka na ndinga ya bantu ya Likawoni: “Banzambi me kuma mutindu bantu mpe me kwiza na yisi, na sika ya beto.” 12 Ba bandaka kubokila Barnabasi Zeusi kasi Polo Ermese, samu ni yandi vanda zonza mingi. 13 Nganga-nzambi ya Zeusi yina tempelo ya yandi vandaka na kisika ya kukotila ya mbanza, nataka bangombe ya babakala mpe bayimpu ya bafololo, mpe kintwadi na bimvuka ya bantu, yandi sosaka kupesa minkayulu.

14 Kasi ntangu bantumwa Barnabasi na Polo kuwaka yawu, ba pasulaka binkuti ya bawu, ba kotaka na mbangu na kati ya bantu mingi yina, mpe zonzaka na ndinga ya ngolo: 15 “Babakala, samu na yinki beno ke na salaka bamambu yayi? Beto mpe ke bantu na bifu mosi na beno. Beto ke na zonzilaka beno nsangu ya mbote samu beno bika bamambu ya mpamba yayi mpe beno baluka na sika ya Nzambi yina ke moyo, yina yidikaka zulu, ntoto, mubu mpe bima nyonso yina ke na kati ya yawu. 16 Na bantangu ya ntama, yandi bikaka makanda nyonso kulanda banzila ya bawu. 17 Ata faso yina, yandi pesaka kimbangi samu na kulakisa nani yandi kele, na kusalaka mambu ya mbote. Yandi pesaka beno bamvula yina ke katukaka na zulu, mpe bantangu yina bambuma ke basikaka mingi, mpe yandi me yukutisa beno na madya mpe me fulusa bantima ya beno na nsayi.” 18 Ata ti ba zonzaka bamambu yayi, ya vandaka mpasi na bawu na kunimina bimvuka ya bantu na kupesa bawu minkayulu.

19 Kasi Bazwife mingi yina katukaka na Antyose mpe na Ikoniumi kwizaka mpe ndimisaka bimvuka ya bantu. Ba bulaka Polo matadi mpe nataka yandi na ngaanda ya mbanza, samu ba vanda kanisa ti yandi kufwaka. 20 Kasi ntangu bilandi zungaka yandi, yandi telamaka mpe kotaka na mbanza. Na kilumbu yina landaka, yandi katukaka kuna na Barnabasi samu na kukwenda na Derbe. 21 Na manima ya kuzonzila nsangu ya mbote na mbanza yango mpe kukumisa bantu mingi bilandi, ba vutukaka na Listre, na Ikoniumi mpe na Antyose. 22 Kuna, ba pesaka bilandi* ngolo mpe ba kindisaka bawu na kubikana na kati ya kiminu, na kuzonzaka: “Beto me fwana kukota na kati ya Kimfumu ya Nzambi na nzila ya bampasi mingi.” 23 Dyaka, ba tudilaka bawu bakuluntu na konso kimvuka. Ba sambilaka, ba mangaka kudya, mpe ba pesaka bawu na maboko ya Yehova,* yina ba kwikilaka.

24 Na manima, ba lutaka na Pisidi mpe ba kumaka na Pamfili. 25 Na manima ya kusamuna dyambu ya Nzambi na Perga, ba kwendaka na Atali. 26 Kuna, ba bakaka masuwa samu na kukwenda na Antyose, kisika yina ba pesaka bawu na maboko ya ntima ya kulutila mbote ya Nzambi, samu na kisalu yina ba katukaka kumanisa.

27 Ntangu ba kumaka mpe vukisaka kimvuka, ba zonzilaka bawu bamambu mingi yina Nzambi salaka na nzila ya bawu, mpe mutindu yandi fungudilaka makanda mwelo ya kiminu. 28 Na yawu, ba lutisaka ntangu mingi na bilandi.

15 Babakala ya nkaka katukaka na Zude mpe ba bandaka kulonga bampangi na kuzonzaka: “Kana beno zengisa ve kibakala mutindu Musiku ya Moyize ke lombaka yawu, beno lenda vuuka ve.” 2 Kasi ntangu ntembe ya ngolo kotaka na kati ya bawu mpe ba vanda wisana dyaka ve na Polo mpe Barnabasi, ba bakaka mukanu ti Polo, Barnabasi, mpe ndambu ya bantu ya nkaka, kwenda* na sika ya bantumwa mpe na bakuluntu ya Yeruzalemi samu na mambu* yayi.

3 Na yawu, kimvuka kwendaka filisa bawu na nzila, mpe na manima babakala yango lutaka na Finisi mpe na Samariya. Ba vanda zonzila mbote-mbote mutindu bantu ya makanda vanda soba ndyatulu, mpe ba vanda pesa bampangi nyonso nsayi mingi. 4 Ntangu ba kumaka na Yeruzalemi, kimvuka, bantumwa mpe bakuluntu yambaka bawu na faso ya mbote, mpe ba zabisaka bawu bamambu mingi yina Nzambi salaka na nzila ya bawu. 5 Kasi bantu ya nkaka ya mwa dibuundu ya Bafarize yina kumaka bandimi telamaka na bakiti ya bawu mpe zonzaka: “Ba me lunga kuzenga bawu kibakala mpe kutumisa bawu na kulanda Musiku ya Moyize.”

6 Na yawu, bantumwa mpe bakuluntu vukanaka kintwadi samu na kutadila mambu yango. 7 Na manima ya kuzonzila yawu mingi,* Piere telamaka mpe zonzaka na bawu: “Bampangi, beno zaba mbote-mbote ti banda ntama, Nzambi soolaka munu na kati ya beno, samu ti na yinwa ya munu, bantu ya makanda kuwa nsangu ya mbote mpe ba kwikila. 8 Mpe Nzambi yina ke zabaka bantima lakisaka ti yandi me ndima bawu na kupesaka bawu mpeve ya santu, kaka mutindu yandi salaka mpe yawu samu na beto. 9 Mpe yandi salaka ata fioti ve luswaswanu na kati ya bawu na beto. Kasi yandi vedisaka bantima ya bawu na nzila ya kiminu. 10 Na yawu, samu na yinki ntangu yayi beno ke na mekaka Nzambi na kutulaka kinatunu ya nene na mapeka ya bilandi, kinatunu yina bankooko ya beto mpe beto mosi me lenda ve na kunata? 11 Kasi beto ke na kundima ti beto ke vuuka na nzila ya ntima ya kulutila mbote ya Mfumu Yesu, mutindu mosi na bawu.”

12 Bantu nyonso kumaka swi, mpe ba bandaka kuwa Barnabasi na Polo kuzonzila bidimbu mpe bimangu yina Nzambi salaka na nzila ya bawu na kati ya makanda. 13 Ntangu ba manisaka kuzonza, Zaki zonzaka: “Babakala, bampangi, beno kuwa munu. 14 Simeyoni me zonzila mbote-mbote mutindu Nzambi tulaka makanda dikebi mbala ya ntete, samu na kubasisa na kati ya bawu dikanda samu na nkumbu ya yandi. 15 Mpe ya ke na kwelanaka na mambu yina Bambikudi zonzaka, kaka mutindu ya ke ya kusonama: 16 ‘Na manima ya bamambu yayi, mu ke vutuka, mpe mu ke telemisa dyaka yinzo* ya Davidi yina kubwaka. Mu ke tunga dyaka bisika ya yawu yina bebaka, mpe mu ke bongisa dyaka yawu, 17 samu ba yina me bikana sosa Yehova* na matsyeleka nyonso, kintwadi na bantu ya makanda nyonso, bantu yina ba ke bokilaka na nkumbu ya munu, Yehova* muntu me zonza, yandi muntu yina ke na salaka bamambu yayi, 18 yina me zabana banda ntama.’ 19 Na yawu, mukanu* ya munu kele ti beto kwamisa ve bantu ya makanda yina ke na balukaka na sika ya Nzambi, 20 kasi kusonikila bawu na kumanga bima yina ba me kumisa mvindu na biteki, kinsuza,* bibulu yina ba me kufwa na kukangaka kupema ya bawu,* mpe menga. 21 Samu banda ntangu ya ntama, Moyize ke na bantu yina ke samunaka mambu yina ke na mikanda ya yandi na bambanza nyonso, samu basaba nyonso, ba ke tangaka yawu na ndinga ya ngolo na basinagoge.”*

22 Na yawu, bantumwa mpe bakuluntu kintwadi na kimvuka nyonso, bakaka mukanu ya kufilisa bantu yina ba soolaka na kati-kati ya bawu samu ba kwenda na Antyose, kintwadi na Polo mpe Barnabasi. Ba filisaka Yuda yina ba vanda bokilaka Barsabasi mpe Silase, bantu yina vandaka na biyeko na kati ya bampangi. 23 Yayi ni mambu yina ba sonikaka na mikanda yina ba filisaka na nzila ya bawu:

“Beto bantumwa mpe bakuluntu, yina ke bampangi ya beno, beto ke na sonikilaka beno, bampangi ya beto yina me katuka na makanda, yina ke vandaka na Antyose, na Siri, mpe na Silisi: Mbote ya beno! 24 Beto kuwaka ti ba ya nkaka na kati ya beto kwizaka kotisa muvusu na kati ya beno na bamambu yina ba vanda zonza. Ba vanda sosa kubwisa beno,* ata ti beto tumisaka ve bawu. 25 Beto nyonso me wisana, mpe beto me baka mukanu ya kusoola babakala yina beto ke filisa na sika ya beno, kintwadi na Barnabasi mpe Polo, bampangi ya beto ya luzolo, 26 bantu yina me pesa luzingu* ya bawu samu na nkumbu ya Mfumu ya beto, Yesu Kristo. 27 Na yawu, beto ke na filisaka Yuda mpe Silase samu bawu mpe ba zabisa beno bamambu yango na yinwa ya bawu. 28 Samu mpeve ya santu mpe beto mosi me tala ti ya ke mbote na kubwela ve beno kizitu ya nkaka, katula kaka bamambu yayi yina ke mfunu: 29 beno tatamana na kumanga bima yina ba me pesa na munkayulu na biteki, menga, bibulu yina ba me kufwa na kukangaka kupema ya bawu,* mpe kinsuza.* Kana beno bumba mbote-mbote banzutu ya beno na bamambu yayi, beno ke vanda mbote. Beno bikana mbote!”

30 Na yawu, ntangu babakala yango kwendaka, ba kulumukaka na Antyose, ba vukisaka kimvuka nyonso ya bantu, mpe ba pesaka bawu mukanda yango. 31 Na manima ya kutanga yawu, ba sepelaka samu bamambu yina kindisaka bawu. 32 Dyaka, samu Yuda na Silase vandaka mpe bambikudi, ba kindisaka bampangi na badiskure mingi mpe ba pesaka bawu ngolo. 33 Na manima ya kulutisa mwa ntangu kuna, bampangi bikaka ba vutuka na kizunu nyonso, na sika ya ba yina filisaka bawu. 34*   —— 35 Kasi Polo na Barnabasi bikanaka na Antyose. Kintwadi na bantu ya nkaka, ba vanda longa mpe vanda zonzila nsangu ya mbote ya dyambu ya Yehova.*

36 Na manima ya mwa bilumbu, Polo zonzaka na Barnabasi: “Ntangu yayi, beto* vutuka na sika ya bampangi na babwala nyonso yina beto zabisaka dyambu ya Yehova,* samu na kutala faso ba kele.” 37 Barnabasi bakaka mukanu ya kunata Yoane yina ba vanda bokilaka Marke. 38 Kasi Polo vanda sepela ve kunata yandi na bawu, samu yandi bikaka bawu na Pamfili mpe kwendaka ve na bawu samu na kisalu. 39 Na yawu, ba swanaka na faso mosi ya kusakana ve, mpe ba kabukaka, muntu na muntu na nzila ya yandi. Barnabasi bakaka Marke, kotaka na masuwa mpe kwendaka na Shipre. 40 Polo soolaka Silase, mpe bampangi sambilaka samu Yehova* lakisa yandi ntima ya yandi ya kulutila mbote. Na manima, yandi kwendaka. 41 Yandi lutaka na Siri, mpe na Silisi, mpe yandi vanda kindisa bimvuka.

16 Na yawu, yandi kumaka na Derbe, mpe na manima na Listre. Kuna, ya vandaka na kilandi mosi na nkumbu ya Timote. Mama ya yandi vandaka Zwife mosi yina vandaka mundimi, kasi tata ya yandi vandaka Mugreke, 2 mpe bampangi ya Listre na ya Ikoniumi vanda zonzaka mambu ya mbote samu na yandi. 3 Polo zolaka ti Timote kwenda na yandi. Yandi bakaka yandi mpe zengisaka yandi kibakala samu na Bazwife yina vandaka bisika yina, samu bawu nyonso zabaka ti tata ya yandi vandaka Mugreke. 4 Na babwala yina ba vanda luta, ba vanda pesa bampangi misiku yina bantumwa mpe bakuluntu yina vandaka na Yeruzalemi basisaka samu ba tumama na yawu. 5 Ni na yawu, bimvuka vanda tatamana na kukuma ngolo na kati ya kiminu, mpe kilumbu na kilumbu, bandimi vanda bwelama.

6 Dyaka, ba lutaka na Frizia mpe na yinsi ya Galate, samu mpeve ya santu niminaka bawu na kuzonzila dyambu ya Nzambi na kizunga ya Aziya. 7 Mpe ntangu ba kumaka na Misi, ba sosaka kukota na Bitiniya, kasi mpeve ya Yesu pesaka ve bawu nzila. 8 Na yawu, ba lutaka pene-pene* ya Misi mpe ba kwendaka na Trowase. 9 Mpe na mpimpa, Polo kuzwaka kimona-meso. Bakala mosi ya Masedwane vandaka ya kutelama, mpe vanda bondila yandi na kuzonzaka: “Luta na Masedwane mpe sadisa beto.” 10 Kaka na ntangu yina yandi kuzwaka kimona-meso yango, beto sosaka kukwenda na Masedwane, samu beto kwizaka tala ti Nzambi bokilaka beto samu beto zonzila bawu nsangu ya mbote.

11 Na yawu, beto kotaka na masuwa na Trowase mpe beto kwendaka mbala mosi na Samotrase, mpe kilumbu yina landaka, beto kwendaka na Neyapolise. 12 Beto katukaka kuna mpe beto kwendaka na Filipi, mbanza yina vandaka na yisi ya luyalu ya Roma, mpe yina vandaka mbanza ya kulutila mfunu na kizunga ya Masedwane. Beto lutisaka mwa bilumbu kuna. 13 Kilumbu ya saba, beto basikaka na ngaanda ya mbanza, mpe beto kwendaka pene-pene ya mwila, kisika yina beto vanda kanisa ti ya vandaka na kisika ya kusambila kuna. Beto vandaka, mpe beto sololaka na bakento yina vukanaka kuna. 14 Kento mosi na nkumbu ya Lidi, muntu mosi ya bwala ya Tiatire, yina vanda tekisaka bilele ya mbwaki-viole mpe vanda sambilaka Nzambi, vanda kuwa, mpe Yehova* fungulaka ntima ya yandi samu yandi teka dikebi na mambu yina Polo vanda zonza. 15 Ntangu yandi mpe bantu ya yinzo ya yandi kuzwaka mbotokolo, yandi bondilaka beto: “Kana beno me tala ti mu ke ya kukwikama na Yehova,* beno kwiza vanda na yinzo ya munu.” Yandi salaka beto tiya samu beto ndima.

16 Kilumbu mosi, ntangu beto vanda kwenda na kisika ya lusambu, kisadi mosi ya kento yina vandaka na mpeve mosi, mbazi mosi ya yimbi yina vanda sala ti yandi bikula mambu yina ke kwiza na mantwala bwabanaka na beto. Yandi vanda kotisa bamfumu ya yandi mbongo mingi na kisalu ya kuzonzilaka bantu mambu yina ke kumina bawu.* 17 Mwana yango ya kento vanda landa beto na Polo, mpe vanda zonza na ndinga ya ngolo: “Babakala yayi ke bisadi ya Nzambi ya Kulutila Kuzangama, mpe ba ke na zabisaka beno nzila yina ke vuukisaka.” 18 Yandi salaka yawu bilumbu mingi. Na nsuka, ya lembisaka Polo. Yandi balukaka mpe zonzaka na mpeve yango: “Mu ke na tumisaka nge na nkumbu ya Yesu Kristo na kubasika na nzutu ya yandi.” Kaka na ntangu yina, mpeve yango basikaka.

19 Ntangu bamfumu ya yandi talaka ti kivuvu ya bawu ya kuzwa mbongo ke dyaka ve, ba kangaka Polo na Silase mpe ba nataka bawu na zandu na sika ya bamfumu. 20 Ba nataka bawu na sika ya bantwadisi ya mbanza mpe ba zonzaka: “Bantu yayi ke na kotisaka muvusu mingi na bwala ya beto. Ba ke Bazwife, 21 mpe ba ke na samunaka bansalulu yina beto ke ve na muswa ya kundima to ya kusadila, samu beto ke Baroma.” 22 Na yawu, bantu nyonso dasukilaka bawu, mpe bantwadisi ya mbanza tumisaka na kupasula bawu bilele mpe na kubula bawu bayinti. 23 Na manima ya kubula bawu nkuba, ba losaka bawu na boloko, mpe tumisaka kengidi ya boloko na kukengidila bawu mbote-mbote. 24 Samu yandi kuzwaka musiku yayi, yandi tulaka bawu na kisika ya nsuka ya boloko, mpe yandi kangaka makulu ya bawu na mabaya.

25 Kasi na kati-kati ya mpimpa, Polo na Silase vanda sambila mpe vanda kembila Nzambi na banzimbu, mpe bantu yina ba kangaka na boloko vanda kuwa bawu. 26 Na mbala mosi, ntoto ninganaka na ngolo nyonso, mpe yisi ya boloko ninganaka. Dyaka, bamwelo nyonso fungukaka na mbala mosi, mpe basinga ya bisengo ya bantu nyonso nyangukaka. 27 Ntangu kengidi ya boloko vumbukaka, mpe talaka ti bamwelo ya boloko vandaka mwasi, yandi basisaka mbele ya yandi mpe sosaka kufwa nzutu, samu yandi vanda kanisa ti bantu yina vandaka na boloko kimaka. 28 Kasi Polo zonzaka na ndinga ya ngolo: “Kutalisa ve nzutu ya nge mpasi. Beto nyonso kele awa!” 29 Na yawu, kengidi yango lombaka mwinda, mpe kotaka na mbangu na kati. Yandi vanda tekita, mpe yandi fukamaka na mantwala ya Polo na Silase. 30 Yandi nataka bawu na ngaanda, mpe yufulaka bawu: “Batata, yinki mu me fwana kusala samu na kuvuuka?” 31 Ba zonzaka na yandi: “Kwikila na Mfumu Yesu mpe nge ke vuuka, nge na bantu ya yinzo ya nge.” 32 Na yawu, ba zabisaka yandi na bantu nyonso yina vandaka na yinzo ya yandi mambu ya Yehova.* 33 Na mpimpa yina kaka, yandi nataka bawu mpe sukulaka bamputa ya bawu. Na manima, yandi mpe bantu ya yinzo ya yandi vingilaka ve na kuzwa mbotokolo. 34 Yandi nataka bawu na yinzo ya yandi, mpe yandi tudilaka bawu madya na mesa. Yandi sepelaka mingi, yandi na bantu nyonso ya yinzo ya yandi, samu ntangu yayi, yandi kwikilaka na Nzambi.

35 Ntangu bwisi kutsyaka, bantwadisi ya mbanza filisaka bapolisie samu ba kwenda zonza: “Basisa bantu yina.” 36 Kengidi ya boloko zabisaka Polo mambu yina ba zonzaka: “Bantwadisi ya mbanza me filisa bantu samu ba basisa beno zole. Na yawu, beno basika ya beno mpe beno kwenda na kizunu.” 37 Kasi Polo zonzaka na bawu: “Ba me bula beto nkuba na mantwala ya bantu nyonso, ata kusambisa beto, beto yina ke Baroma, mpe ba me losa beto na boloko. Ntangu yayi ba ke na sosaka kubasisa beto na kinsweki? Ve, beto me manga. Ba kwiza basisa beto bawu mosi.” 38 Bapolisie zonzilaka bantwadisi ya mbanza mambu yayi. Ba kumaka na boma mingi ntangu ba kuwaka ti bantu yango vandaka Baroma. 39 Na yawu, ba kwizaka mpe bondilaka bawu. Na manima ya kubasisa bawu, ba lombaka bawu na kukatuka na mbanza yango. 40 Kasi ntangu ba basikaka na boloko, ba kwendaka na yinzo ya Lidi, mpe ntangu ba talaka bampangi, ba kindisaka bawu mpe ba kwendaka.

17 Ba lutaka na Amfipolisi mpe na Apolonia, mpe ba kumaka na Tesalonika. Kuna, ya vandaka na sinagoge.* 2 Na yawu, Polo kotaka kisika ba vandaka, mutindu yandi vandaka na kifu ya kusalaka yawu, mpe basaba tatu, yandi vanda sadila Masonoko samu na kusolola na bawu. 3 Yandi vanda zonzila mbote-mbote mpe vanda lakisa na nzila ya Masonoko ti ya vandaka mfunu ti Kristo tala mpasi, mpe ba vumbula yandi na kati ya bantu ya kufwa. Yandi vanda zonza: “Ni yandi ke Kristo, Yesu yina mu ke na zabisaka beno.” 4 Ya salaka ti ba ya nkaka na kati ya bawu kuma bandimi, mpe ba vukanaka kintwadi na Polo na Silase, mpe Bagreke mingi yina vanda sambilaka Nzambi, na bakento mingi ya kuzabana salaka mpe mutindu mosi.

5 Kasi Bazwife kumaka na kimbanda, ba bakaka ndambu ya bantu ya yimbi yina vanda yenga-yenga na zandu, ba vukisaka bawu na kikunku mosi ya bantu, mpe ba bandaka kukotisa mvwanzi na mbanza. Ba kotaka na ngolo nyonso na yinzo ya Zasone, mpe ba vanda sosa Polo na Silase samu na kubasisa bawu na mantwala ya kikunku ya bantu yango. 6 Ntangu ba kuzwaka ve bawu, ba bendaka Zasone mpe bampangi ya nkaka na sika ya bamfumu ya bwala, mpe ba vanda zonza na ndinga ya ngolo: “Bantu yayi yina me tula muvusu* na bisika nyonso, me kuma mpe awa ntangu yayi, 7 mpe Zasone yambaka bawu na yinzo ya yandi. Bantu nyonso yayi ke na salaka mambu yina ke na zitisaka ve misiku ya Sezare, na kuzonzaka ti ya ke na mfumu ya nkaka, Yesu.” 8 Mambu yayi kwamisaka mingi kimvuka ya bantu mpe bamfumu ya bwala. 9 Kaka ni na manima ya kufutisa Zasone mpe bampangi ya nkaka mbongo ya kulunga, ba bikaka bawu ba kwenda.

10 Mbangu-mbangu na mpimpa, bampangi filisaka Polo na Silase na Bere. Ntangu ba kumaka, ba kwendaka na sinagoge.* 11 Bazwife yina vandaka na Bere vandaka na mabanza ya mbote, kulutila ba yina vandaka na Tesalonika, samu ba ndimaka dyambu ya Nzambi na nsatu ya ngolo. Ba vanda fyongoninaka mbote-mbote Masonoko konso kilumbu samu na kuzaba kana mambu yango vandaka mutindu yina. 12 Na yawu, mingi na kati ya bawu kumaka bandimi. Mpe bakento mingi ya Bagreke yina vandaka ya kuzabana mpe babakala ya nkaka salaka mpe mutindu mosi. 13 Kasi, ntangu Bazwife yina vandaka na Tesalonika kuwaka ti Polo vanda zabisa mpe dyambu ya Nzambi na Bere, ba kwizaka samu na kunata bimvuka ya bantu na kusala mvwanzi. 14 Ni na yawu, bampangi zonzaka na Polo na kukwenda na mbangu na nzila ya mubu. Kasi Silase na Timote bikanaka kuna. 15 Ba yina kwendaka bika Polo nataka yandi tii na Atene, mpe Polo zonzaka na bawu na kukwenda zonza na Silase na Timote na kulanda yandi na mbangu. Na yawu ba vutukaka.

16 Ntangu Polo vanda vingila bawu na Atene, yandi kumaka na nkele mingi na kutala ti bwala yango vandaka ya kufuluka na biteki. 17 Na yawu, na sinagoge,* yandi vanda longa mpe vanda sadisa bantu ya nkaka yina vanda sambilaka Nzambi, na kubakula Masonoko. Mpe konso kilumbu, yandi vanda salaka mpe yawu na zandu na bantu yina vandaka kuna. 18 Kasi bantu ya nkaka ya filozofi ya Epikire mpe ya Sitoyika, bandaka kutudila yandi ntembe, mpe ba ya nkaka vanda zonza: “Yinki muntu ya makelele yayi ke na sosaka kuzonza?” Ba ya nkaka: “Ya lenda vanda ti yandi ke na samunaka banzambi ya banzenza.” Ba vanda zonza faso yina samu yandi vanda zonzila nsangu ya mbote ya Yesu mpe mvumbukulu na lufwa. 19 Na yawu, ba simbaka yandi mpe nataka yandi na Areopaje, mpe ba zonzaka: “Nge lenda zonzila beto yinki ke malongi ya malu-malu yayi yina nge ke na longaka? 20 Samu ti bamambu ya nkaka yina nge ke na zonzaka, nabunu ntete beto kuwa yawu na makutu ya beto. Na yawu, beto ke na sosaka kuzaba yinki bamambu yango zola zonza.” 21 Ya tsyeleka, bantu nyonso ya Atene, mpe banzenza yina vanda zinga kuna vanda lutisaka ntangu ya bawu ya kupema kaka na kuzonzaka to na kuwaka mambu mosi ya malu-malu. 22 Na yawu, Polo telamaka na kati-kati ya Areopaje mpe zonzaka:

“Babakala ya Atene, mu ke na talaka ti na mambu nyonso beno me kukipesa mingi na boma ya banzambi* kuluta bantu ya nkaka. 23 Na kifwani, ntangu mu vanda luta mpe mu vanda tala mbote-mbote bima yina beno ke sambilaka, mu talaka mpe kisika mosi ya minkayulu yina ba sonikaka na zulu ya yawu: ‘Na Nzambi yina beto zaba ve.’ Ni na yawu, muntu yina beno ke na sambilaka ata ti beno zaba ve yandi, ni yandi mu ke na zonzilaka beno. 24 Nzambi yina salaka yinza mpe bima nyonso yina ke na kati ya yawu, yina ke Mfumu ya zulu mpe ya ntoto, ke zingaka ve na batempelo yina ba me tunga na maboko. 25 Mpe yandi ke ve na nsatu ti maboko ya bantu sadila yandi, mutindu yandi ke na nsatu ya kima, samu ti ni yandi muntu ke pesaka bantu nyonso luzingu, kupema mpe bima nyonso. 26 Mpe na nzila ya muntu mosi, yandi salaka makanda nyonso ya bantu samu ba zinga na ntoto ya muvimba. Yandi tulaka bantangu samu bima ya nkaka salama, mpe yandi tulaka bandilu ya bisika yina bantu zola zinga, 27 samu ba sosa Nzambi ata ya lenda lomba ti ba sosa yandi na kukwendaka mekaka kisika na kisika, mpe ba kuzwa yandi, ata ti ya tsyeleka yandi ke ve ntama na mosi na mosi na kati ya beto. 28 Ya tsyeleka, ni na nzila ya yandi beto ke na luzingu, beto ke ninganaka mpe beto kele. Mutindu misoniki ya nkaka ya beno zonzaka yawu, ‘Samu beto ke mpe bana ya yandi.’

29 “Na yawu, samu ti beto ke bana ya Nzambi, beto me bonga ve kukanisa ti Nzambi ke mutindu wolo, arza to ditadi, mutindu kima yina me salama na mayela mpe na makanisi ya bantu. 30 Ya tsyeleka, Nzambi kangaka meso na bantangu yina bantu zabaka ve mambu. Kasi awa, yandi ke na zonzaka na bantu nyonso, na bisika nyonso ti ba me lunga kubalula ntima. 31 Samu yandi me tula kilumbu yina yandi ke sambisa ntoto ya muvimba na lunungu* na nzila ya muntu yina yandi me tula. Yandi vumbulaka muntu yango na lufwa mpe na mutindu yina, yandi pesaka bantu nyonso kima yina ke lakisa bawu ti ya tsyeleka kilumbu yango ke kwiza.”

32 Ntangu ba kuwaka mambu ya kuvumbuka ya bantu ya kufwa, ba ya nkaka bandaka kuseka yandi. Kasi ba ya nkaka vanda zonza: “Beto ke kuwa dyaka nge na mambu yayi mbala ya nkaka.” 33 Na yawu, Polo bikaka bawu, 34 kasi bantu ya nkaka vukanaka na yandi mpe kumaka bandimi. Na kati ya bawu ya vandaka na Dionisuse, zuzi na tribinale ya Areopaje, kento mosi na nkumbu ya Damarise, mpe bantu ya nkaka.

18 Na manima ya mambu yayi, yandi katukaka na Atene mpe kwendaka na Korinto. 2 Yandi kutanaka na Zwife mosi na nkumbu ya Akila, muntu ya bwala ya Ponti, yina ntama mingi ve katukaka na Itali na kento ya yandi Prisile, samu Klode tumisaka Bazwife nyonso na kukatuka na Roma. Na yawu, yandi kwendaka na sika ya bawu. 3 Mpe samu yandi vanda salaka kisalu mosi na bawu, yandi bikanaka na yinzo ya bawu mpe vanda sala kintwadi na bawu, samu ba vandaka bantu yina ke yidikaka bayinzo ya balele. 4 Konso kilumbu ya saba, yandi vanda salaka diskure mosi* na sinagoge* mpe vanda ndimisaka Bazwife na Bagreke.

5 Ntangu Silase na Timote katukaka na Masedwane, mpe kumaka na Korinto, Polo bandaka kukipesa mingi na kisalu ya kusamuna dyambu ya Nzambi. Yandi vanda pesa Bazwife kimbangi na kulakisaka bawu ti Yesu ke Kristo. 6 Kasi samu Bazwife vanda bika ve kumanga mambu ya yandi mpe kuzonzila yimbi ya yandi, yandi kubulaka bilele ya yandi mpe zonzaka na bawu: “Menga ya beno ke na zulu ya bayintu ya beno mosi. Mu ke ya kuvedila.* Banda ntangu yayi, mu ke kwenda na sika ya bantu ya makanda.” 7 Na yawu yandi katukaka kuna* mpe kwendaka na yinzo ya bakala mosi na nkumbu ya Tituse Yusutuse. Yandi vanda sambilaka Nzambi, mpe yinzo ya yandi vandaka pene-pene na sinagoge.* 8 Krispuse, ntwadisi ya sinagoge* kwikilaka na Mfumu, kintwadi na bantu nyonso ya yinzo ya yandi. Bakorinto mingi yina kuwaka, bandaka kukwikila mpe kuzwaka mbotokolo. 9 Dyaka, na mpimpa, Mfumu zonzaka na Polo na kimona-meso: “Kuvanda ve na boma, kubika ve kuzonza mpe kukanga ve yinwa, 10 samu mu ke na nge, mpe ata muntu ke nwanisa nge samu na kutalisa nge mpasi, samu mu ke na bantu mingi na mbanza yayi.” 11 Na yawu yandi bikanaka kuna mvula mosi mpe bangonda 6. Yandi vanda longa dyambu ya Nzambi na kati ya bawu.

12 Ntangu Galione vandaka prefe* ya Akayi, Bazwife wisanaka samu na kusala Polo yimbi mpe ba nataka yandi na kisika ya kusambisa. 13 Ba zonzaka: “Bakala yayi ke na ndimisaka bantu na kusambila Nzambi na mutindu yina ke na kwelanaka ve na musiku.” 14 Kasi ntangu Polo vanda sosa kuzonza, Galione zonzaka na Bazwife: “O Bazwife, kana ya tsyeleka ya vandaka na mambu, to dyambu mosi ya yimbi mingi, ya zola vanda mbote mu kuwa beno na ntima ya yinda nyonso. 15 Kasi, samu ya ke mambu ya kuswana na yina me tadila banzonzolo, bankumbu to musiku ya beno mosi, ya me tala beno. Mu zola ve kuvanda zenga-mambu ya bamambu yayi.” 16 Mpe yandi bingisaka bawu na kisika ya kusambisa. 17 Na yawu, bawu nyonso bwilaka Sostene, ntwadisi ya sinagoge,* mpe ba bandaka kubula yandi na mantwala ya kisika ya kusambisa, kasi Galione kotaka ata fioti ve na bamambu yayi.

18 Kasi Polo lutisaka dyaka mwa bilumbu kuna, mpe na manima ya kuzonza yeyeye na bampangi, yandi kotaka na masuwa mpe kwendaka na Siri, kintwadi na Prisile mpe Akila. Yandi zengisaka bansuki ya yandi na Senkrea samu yandi salaka nsilulu na Nzambi. 19 Ba kumaka na Efeze, mpe yandi bikaka bawu kuna. Kasi yandi kotaka na sinagoge,* mpe longaka Bazwife na kusadisaka bawu na kubakula Masonoko. 20 Ba vanda lomba yandi na kubikana kuna bilumbu mingi. Kasi yandi mangaka. 21 Yandi pesaka bawu yeyeye mpe zonzaka na bawu: “Mu ke vutuka dyaka na sika ya beno kana Yehova* zola.” Yandi katukaka na Efeze na masuwa, 22 mpe yandi kwendaka na Sezarea. Yandi kwendaka* pesa mbote na kimvuka, mpe na manima yandi kwendaka na Antyose.

23 Na manima ya kulutisa mwa ntangu kuna, yandi kwendaka, mpe lutaka na bisika mingi na yinsi ya Galate mpe ya Frizia. Yandi vanda kindisa bilandi nyonso.

24 Zwife mosi na nkumbu ya Apolose, muntu ya bwala ya Alezandriya, kumaka na bwala ya Efeze. Yandi zabaka kuzonza, mpe yandi zabaka mbote-mbote Masonoko. 25 Ba longaka yandi* nzila ya Yehova,* mpe samu yandi vandaka na tiya mingi na lusalusu ya mpeve, yandi vanda zonza mpe kulonga na matsyeleka nyonso mambu yina me tadila Yesu. Kasi yandi zabaka kaka mbotokolo ya Yoane. 26 Yandi bandaka kulonga na bukindi nyonso na sinagoge.* Ntangu Prisile na Akila kuwaka yandi, ba bakaka yandi kintwadi na bawu. Ba lakisaka dyaka yandi mbote-mbote nzila ya Nzambi. 27 Dyaka, samu yandi vanda sosa kukwenda na Akayi, bampangi sonikilaka bilandi na kuyamba yandi na ntima ya mbote nyonso. Na yawu, ntangu yandi kumaka kuna, yandi sadisaka mingi ba yina kumaka bandimi na nzila ya ntima ya kulutila mbote ya Nzambi, 28 samu na meso ya bantu nyonso mpe na tiya nyonso, yandi lakisaka pwelele na Bazwife ti ba vanda vunama. Yandi vanda lakisa bawu na nzila ya Masonoko ti Yesu ke Kristo.

19 Na manima, ntangu Apolose vandaka na Korinto, Polo lutaka na babwala yina vandaka ntama na mubu, mpe kulumukaka na Efeze. Kuna yandi talaka ndambu ya bilandi, 2 mpe yandi yufulaka bawu: “Beno kuzwaka mpeve ya santu ntangu beno kumaka bandimi?” Ba vutulaka: “Nabunu beto kuwa ti mpeve ya santu kele.” 3 Na yawu yandi yufulaka: “Wapi mutindu ya mbotokolo beno kuzwaka?” Ba zonzaka: “Mbotokolo ya Yoane.” 4 Polo zonzaka: “Yoane botikaka na mbotokolo yina ke kidimbu ya kubalula ntima. Yandi vanda zonza na bantu na kukwikila na muntu yina ke na kwizaka na manima ya yandi, muntu yango ni Yesu.” 5 Ntangu ba kuwaka yawu, ba kuzwaka mbotokolo na nkumbu ya Mfumu Yesu, 6 mpe ntangu Polo tulaka bawu maboko, mpeve ya santu kwizaka na zulu ya bawu, mpe ba bandaka kuzonza na bandinga ya banzenza mpe kubikula. 7 Bawu nyonso vandaka kana babakala 12.

8 Na kati ya bangonda tatu, yandi vanda kwenda na sinagoge,* mpe vanda zonza na bukindi nyonso. Yandi vanda sala badiskure mpe vanda sadila mayela samu na kundimisa bawu mambu yina me tadila Kimfumu ya Nzambi. 9 Kasi ntangu ba ya nkaka na yintu ngolo nyonso mangaka kukwikila,* mpe vanda zonzila yimbi na yina me tadila Nzila na mantwala ya bantu mingi, yandi bikaka bawu mpe nataka bilandi na yandi. Mpe yandi vanda sala badiskure bilumbu nyonso na yinzo ya lekole ya Tiranuse. 10 Ya salamaka bamvula zole. Na yawu, bantu nyonso yina vanda zinga na kizunga ya Aziya, kuwaka dyambu ya Mfumu, ya vanda Bazwife mpe Bagreke.

11 Nzambi vanda sala bimangu ya nene na nzila ya maboko ya Polo. 12 Ba vanda natina bambevo bilele mpe bitende ya kisalu yina kuzwaka nzutu ya Polo, mpe bimbevo ya bawu vanda zimbana mpe bampeve ya yimbi vanda basika. 13 Kasi Bazwife ya nkaka yina vanda tambula kisika na kisika samu na kubingisa bambazi ya yimbi sosaka mpe kusadila nkumbu ya Mfumu Yesu na sika ya ba yina vandaka na bampeve ya yimbi. Ba vanda zonza: “Na nkumbu ya Yesu yina Polo ke na samunaka, mu ke na tumisaka beno na kubasika.” 14 Na kati ya bantu yina salaka yawu, ya vandaka na bana 7 ya mfumu mosi ya banganga-nzambi na nkumbu ya Seva. 15 Kasi mpeve ya yimbi zonzaka na bawu: “Mu zaba Yesu, mu zaba mpe Polo. Kasi beno, beno ke banani?” 16 Na yina, bakala yango yina vandaka na mpeve ya yimbi bwidilaka bawu, lutilaka mosi na mosi ya bawu na ngolo, mpe nungaka bawu. Na yawu, ba basikaka na yinzo yina mutakala, mpe ba vandaka na bamputa. 17 Mambu yango zabanaka na bantu nyonso. Bazwife mpe Bagreke yina vanda zinga na Efeze, bawu nyonso kumaka na boma, mpe nkumbu ya Mfumu Yesu vanda kuzwa lukumu. 18 Mingi ya ba yina kumaka bandimi vanda kwiza fungula mpe kuzabisa pwelele bansalulu ya bawu. 19 Ya tsyeleka, bantu mingi yina vanda sala bansalulu ya maji* vukisaka babuku ya bawu mpe yokaka yawu na mantwala ya bantu nyonso. Ba tangaka ntalu ya babuku yina, mpe ba kuzwaka ntalu ya bambongo ya bisengo 50 000. 20 Na yawu, na faso mosi ya ngolo, dyambu ya Yehova* vanda mwangana kaka, mpe vanda nunga.

21 Na manima ya bamambu yayi, Polo bakaka mukanu ya kuluta na Masedwane mpe na Akayi, mpe na manima kukwenda na Yeruzalemi. Yandi zonzaka: “Na manima ya kukwenda kuna, mu me fwana kukwenda mpe na Roma.” 22 Na yawu, yandi filisaka na Masedwane basadisi ya yandi zole, Timote na Eraste. Kasi yandi mosi bikanaka na kizunga ya Aziya samu na mwa ntangu.

23 Na ntangu yina, muvusu mingi bandaka na yina me tadila Nzila. 24 Bakala mosi na nkumbu ya Demetriyuse, yina vanda yidikaka bima ya arza mpe yina vanda yidikaka batempelo ya fioti ya Artemise, vanda kotisaka bantu yina vanda salaka bisalu ya maboko mbongo mingi. 25 Yandi vukisaka bawu mpe bantu ya nkaka yina vanda salaka bima ya mutindu yina mpe zonzaka na bawu: “Babakala, beno zaba mbote-mbote ti ni kisalu yayi ke mvwamisaka beto. 26 Kasi beno ke na talaka mpe beno ke na kuwaka mutindu Polo yango, kaka ve na Efeze, kasi kana mpe na kizunga nyonso ya Aziya, yandi me ndimisa bantu mingi mpe me nata bawu na kusoba dikanisi, na kuzonzaka ti banzambi yina ba ke yidikaka na maboko ke ve banzambi. 27 Dyaka, mu ke na boma ti bantu banda kuzonza mambu ya yimbi samu na kisalu ya beto, mpe ti ba banda kutala tempelo ya nzambi ya kento ya nene Artemise mutindu kima ya mpamba. Yandi yina ba ke sambilaka na kizunga nyonso ya Aziya mpe na ntoto ya muvimba, ke kuma kima ya mpamba.” 28 Ntangu ba kuwaka yawu, babakala yango fulukaka na nkele, mpe ba bandaka kuzonza na ndinga ya ngolo: “Artemise ya Baefeze ke nene!”

29 Na yawu, mbanza fulukaka na muvusu, mpe bawu nyonso kwendaka na mbangu na yinzo ya bansaka. Ba bendaka Gayuse na Aristarke, bantu ya Masedwane, ba yina vanda salaka nzyetolo na Polo. 30 Polo sosaka kukota kisika bantu vandaka, kasi bilandi pesaka ve yandi nzila. 31 Ata mpe bantwadisi ya nkaka ya bafeti mpe ya bansaka yina vanda sepela na yandi, filisaka yandi bantu mpe bondilaka yandi na kumeka ve kukota na yinzo ya bansaka. 32 Ya tsyeleka, na ndinga ya ngolo ba ya nkaka vanda zonza mambu mosi mpe ba ya nkaka mambu ya nkaka, samu muvusu kotaka na kimvuka nyonso, mpe mingi na kati ya bawu vanda zaba ve samu na yinki ba vukanaka. 33 Ba basisaka Alezandre na kati ya bantu mingi yina. Bazwife vanda tula yandi na mantwala. Mpe Alezandre nangunaka diboko samu yandi vanda sosa kuzonzila mbote-mbote mambu yango na mantwala ya bantu. 34 Kasi ntangu ba kwizaka zaba ti yandi vandaka Zwife, bawu nyonso lutisaka bangunga kana zole na kuzonzaka na ndinga ya ngolo: “Artemise ya Baefeze ke nene!”

35 Na nsuka, ntangu muntu yina ke sonikaka bamambu ya bwala salaka ti kimvuka ya bantu kuma swi, yandi zonzaka: “Babakala ya Efeze, nani ya tsyeleka na kati ya bantu zaba ve ti mbanza ya Baefeze kele kengidi ya tempelo ya Artemise ya nene, mpe ya kiteki yina katukaka na mazulu mpe kubwaka na ntoto? 36 Samu ata muntu lenda tula ntembe na mambu yayi, beno me lunga kuzunisa ntima mpe kusala ve mambu na mbangu-mbangu. 37 Samu, bantu yina beno me nata awa ke ve miyibi ya batempelo to bantu yina ke vwezaka nzambi ya beto ya kento. 38 Na yawu, kana Demetriyuse mpe bantu ya bisalu ya maboko yina ke kintwadi na yandi ke na mambu ya kufunda muntu, bilumbu ya kusambisa kele mpe baprefe* kele. Bika ba kwiza fundasana. 39 Kasi kana beno ke na sosaka kima ya nkaka na zulu ya mambu yayi, ba me fwana kuzenga yawu na lukutakanu ya luyalu ya mbanza. 40 Ya tsyeleka, mambu yina me salama bubu yayi lenda sala ti ba funda beto mutindu ba yina ke nataka bantu na kusala muvusu, samu beto ke ve na mambu ya kuzonza yina me sala ti beto sala muvusu yayi.” 41 Na manima ya kuzonza mambu yayi, yandi lombaka na kimvuka ya bantu na kumwangana.

20 Ntangu muvusu manisaka, Polo bokilaka bilandi mpe yandi kindisaka bawu. Na manima yandi pesaka bawu yeyeye, mpe yandi kwendaka na Masedwane. 2 Na manima ya kuluta na babwala yina, mpe ya kukindisa ba yina vandaka kuna, yandi kumaka na Grese. 3 Yandi lutisaka bangonda tatu kuna, kasi samu Bazwife sadilaka yandi mfundu ntangu yandi vanda sosa kukota na masuwa samu na kukwenda na Siri, yandi bakaka mukanu ya kuluta na nzila ya Masedwane samu na kuvutuka. 4 Ba yina vanda tambula na yandi vandaka Sopatere mwana ya Pyruse ya bwala ya Bere, Aristarke na Sekunduse, bantu ya Tesalonika, Gayuse muntu ya Derbe, Timote, mpe Tishike na Trofime bantu ya kizunga ya Aziya. 5 Babakala yayi tekilaka mpe vanda vingila beto na Trowase. 6 Kasi beto bakaka nzila ya maza na Filipi na manima ya mukembo ya Mampa yina ke ve na levire. Bilumbu 5 lungaka ve, mpe beto kutanaka na bawu na Trowase. Beto lutisaka bilumbu 7 kuna.

7 Kilumbu ya ntete ya lumingu, ntangu beto vukanaka samu na kudya, Polo bandaka kuzonza na bawu, samu yandi zola kwenda kilumbu yina zola landa. Yandi bendaka diskure ya yandi tii na kati-kati ya mpimpa. 8 Bamwinda mingi vandaka na kisika ya zulu ya yinzo, kisika yina beto vukanaka. 9 Ntwenya mosi ya bakala na nkumbu ya Etishe vandaka ya kuvanda na fenetre, mpe yandi kwendilaka na pongi ntangu Polo vanda bika ve kuzonza. Mpe samu pongi ya ngolo nataka yandi, yandi katukaka na etaje ya tatu mpe kubwaka na ntoto. Ntangu ba nangunaka yandi, yandi vandaka ya kufwa. 10 Ntangu Polo kwendaka na yisi, yandi ladilaka yandi, bakaka yandi na maboko ya yandi mpe zonzaka: “Beno bika makelele, yandi ke moyo.”* 11 Na manima, yandi vutukaka na zulu, yandi zengaka dimpa mpe bandaka kudya. Yandi zonzaka dyaka mingi tii na suka-suka, mpe na manima, yandi kwendaka. 12 Ba nataka mwana ya bakala yina vandaka moyo mpe ba kumaka na kilengi ya kulutila.

13 Beto kotaka na masuwa mpe beto tekilaka na bwala ya Asosi, kisika yina beto zola baka Polo na masuwa. Mpamba ve, yandi lombaka beto na kusala mutindu yina samu yandi vanda sosa kukwenda kuna na makulu. 14 Ntangu yandi kutanaka na beto na Asosi, beto kotisaka yandi na masuwa mpe beto kwendaka na Mitileni. 15 Kilumbu yina landaka, beto katukaka kuna na masuwa, mpe beto kumaka pene-pene na Kiyo. Kilumbu yina landaka, beto telamaka fioti na Samosi, mpe kilumbu yina landaka dyaka, beto kumaka na Mileti. 16 Polo bakaka mukanu ya kuluta na lweka ya Efeze samu na kulutisa ve ntangu mingi na kizunga ya Aziya. Yandi vanda sala mbangu samu kana ya lenda salama, yandi lenda kukuma na Yeruzalemi na kilumbu ya mukembo ya Pantekote.

17 Kasi na Mileti, yandi filisaka bantu na Efeze samu ba kwenda bokila bakuluntu ya kimvuka. 18 Ntangu ba kumaka kisika yina yandi vandaka, yandi zonzaka na bawu: “Beno me zaba mbote-mbote mutindu mu me dyatila na kati ya beno, kubanda kilumbu ya ntete yina mu tulaka dikulu na kizunga ya Aziya, 19 mu sadilaka Mfumu na kukuluka nyonso mutindu ngaamba na mansangasa mpe na kati ya banzomono yina kuminaka munu samu na bamfundu yina Bazwife sadilaka munu. 20 Mpe mu mangaka ve kuzonzila beno mambu nyonso yina vandaka mbote samu na beno,* kulonga beno na meso ya bantu nyonso mpe na yinzo na yinzo. 21 Kasi mu pesaka mbote-mbote kimbangi na Bazwife mpe na Bagreke ti ba me lunga kubalula ntima na sika ya Nzambi mpe kukwikila na Mfumu ya beto Yesu. 22 Kasi awa beno kuwa! Mpeve ke na nataka munu na kukwenda na Yeruzalemi, ata ti mu zaba ve mambu yina ke na vingilaka munu kuna. 23 Mu zaba kaka ti na mbanza na mbanza, mpeve ya santu ke na bikaka ve kukebisa munu ti, boloko mpe bampasi ke na vingilaka munu. 24 Ata mpila yina, mu ke na talaka ve ti luzingu* ya munu ke mfunu. Mambu ya mfunu ke ti mu manisa kukima mbangu yina mu ke na kimaka mpe kisalu yina Mfumu Yesu pesaka munu, ya kupesa mbote-mbote kimbangi samu na nsangu ya mbote ya ntima ya kulutila mbote ya Nzambi.

25 “Mu samunaka Kimfumu ya Nzambi na beno nyonso. Kasi banda ntangu yayi, mu zaba ti ata muntu mosi ve na kati ya beno ke tala dyaka kizizi ya munu. 26 Na yawu, kilumbu ya bubu yayi, beno ke bambangi ti mu kele bunkete samu na menga ya bantu nyonso, 27 samu mu mangaka ve kuzabisa beno mukanu* nyonso ya Nzambi. 28 Beno keba mbote-mbote beno mosi mpe mameme nyonso ya Nzambi, yina mpeve ya santu me tula beno bakengi na zulu ya bawu, samu na kukengidila dibuundu ya Nzambi yina yandi sumbaka na menga ya Mwana ya yandi mosi. 29 Mu zaba ti na manima ya kukwenda ya munu, bayimbwa ya brusu ya ntima ya yimbi ke kota na kati-kati ya beno, mpe ba ke bakila ve mameme na lembami. 30 Mpe na kati-kati ya beno mosi, bantu ke basika mpe ke longa mambu ya luvunu samu na kubenda bilandi na kulanda bawu.

31 “Na yawu beno vanda ekenge, mpe beno zimbana ve ti na kati ya bamvula tatu, mpimpa na ntangu, mu vanda bika ve kukebisa mosi na mosi na kati ya beno na mansangasa. 32 Mpe ntangu yayi mu ke na bikaka beno na maboko ya Nzambi mpe ya dyambu ya ntima ya yandi ya kulutila mbote, dyambu yina lenda tunga beno mpe kupesa beno dikabu na kati-kati ya bantu nyonso yina ba me kumisa santu. 33 Mu lulaka ve arza, wolo to bilele ya muntu. 34 Beno zaba beno mosi ti maboko yayi lungisaka bansatu ya munu mpe ya ba yina vandaka na munu. 35 Na mambu nyonso, mu lakisaka beno ti beno me fwana kusala ngolo mutindu yayi samu na kusadisa ba yina ke ya kulemba, mpe beno me fwana kubambuka mambu yina Mfumu Yesu yandi mosi zonzaka: ‘Kilengi ya kukabula ke lutilaka ya kuzwa.’”

36 Na manima ya kuzonza mambu yayi, yandi fukamaka kintwadi na bawu nyonso mpe yandi sambilaka. 37 Ya tsyeleka, bawu nyonso dilaka mingi, mpe kubwaka Polo na nzutu,* mpe ba pesaka yandi babizu na luzolo nyonso,* 38 samu ba vandaka na kyadi mingi samu na mambu yina yandi zonzaka ti ba ke tala dyaka ve kizizi ya yandi. Na manima ba kwendaka bika Polo na masuwa.

21 Na manima ya kukabuka na bawu na mpasi, beto bakaka nzila ya mubu, beto kwendaka mbala mosi mpe beto kumaka na Kose. Kilumbu yina landaka, beto kumaka na Roda, mpe katuka kuna, beto kwendaka na Patara. 2 Ntangu beto kuzwaka masuwa yina vanda kwenda na Finisi, beto kotaka na kati mpe beto kwendaka. 3 Ntangu beto kumaka pene-pene na kisanga ya Shipre, beto bikaka yawu na diboko ya kento, beto bakaka nzila ya Siri mpe beto kumaka na Tire, samu ba zola basisa bima yina vandaka na kati ya masuwa kuna. 4 Beto sosaka bilandi mpe ntangu beto kuzwaka bawu, beto lutisaka bilumbu 7 kuna. Kasi na nzila ya mpeve ya santu, ba vanda bika ve kuzonza na Polo na kutula ve dikulu na Yeruzalemi. 5 Ntangu bilumbu yina beto zola lutisa kuna manisaka, beto kwendaka, beto landaka nzila ya beto, mpe bampangi nyonso, na bakento mpe bana, kwendaka filisa beto tii na ngaanda ya mbanza. Beto fukamaka na zyelo ya mubu, beto sambilaka 6 mpe beto pesanaka yeyeye. Na manima, beto kotaka na masuwa, mpe bawu, ba vutukaka na bayinzo ya bawu.

7 Beto katukaka na Tire mpe beto kumaka na Tolemayise. Beto pesaka bampangi mbote, mpe beto lutisaka kilumbu mosi na bawu. 8 Kilumbu yina landaka, beto katukaka kuna mpe beto kumaka na Sezarea. Beto kotaka na yinzo ya Filipe, musamuni ya nsangu ya mbote. Yandi vandaka mosi ya babakala 7, mpe beto vandaka na yandi. 9 Bakala yango vandaka na bana ya bakento yiya yina vandaka ve ya kukwela,* mpe yina vanda bikulaka. 10 Ntangu beto lutisaka bilumbu mingi kuna, mbikudi mosi na nkumbu ya Agabuse katukaka na Zude mpe kulumukaka. 11 Yandi kwizaka na sika ya beto, yandi bakaka singa ya luketo ya Polo, yandi kangaka makulu mpe maboko ya yandi mosi na yawu mpe zonzaka: “Yayi ni mambu mpeve ya santu me zonza, ‘Muntu ya kuzwa singa ya luketo yayi, ba ke kanga yandi mutindu yayi na Bazwife na Yeruzalemi, mpe ba ke pesa yandi na maboko ya bantu ya makanda.’” 12 Ntangu beto kuwaka yawu, beto mpe bantu yina vandaka kuna bandaka kubondila yandi na kukwenda ve na Yeruzalemi. 13 Na yawu, Polo zonzaka: “Samu na yinki beno ke na dilaka mpe beno ke na sosaka kulembisa munu ntima? Beno vanda na kundima ti mu ke ya kubongama, kaka ve samu ba kanga munu basinga, kasi mpe na kufwa na Yeruzalemi samu na nkumbu ya Mfumu Yesu.” 14 Samu beto vanda lenda ve kundimisa yandi, beto bikaka,* mpe beto zonzaka: “Bika ti luzolo ya Yehova* salama.”

15 Na manima ya bilumbu yina, beto bongamaka samu na nzyetolo, mpe beto bandaka kukwenda na Yeruzalemi. 16 Bilandi ya nkaka ya Sezarea kwendaka mpe na beto. Ba nataka beto na sika ya Nazoni, muntu ya Shipre, mosi ya bilandi ya ntete. Ni na yinzo ya yandi beto zola lala. 17 Ntangu beto kumaka na Yeruzalemi, bampangi yambaka beto na kilengi nyonso. 18 Kasi kilumbu yina landaka, Polo kwendaka na beto na sika ya Zaki, mpe bakuluntu nyonso vandaka kuna. 19 Yandi pesaka bawu mbote mpe bandaka kuzonzila bawu mosi na mosi ya bamambu yina Nzambi salaka na nzila ya kisalu ya yandi na kati ya makanda.

20 Na manima ya kuwa bamambu yayi, ba bandaka kukembila Nzambi. Kasi ba zonzaka na yandi: “Mpangi, nge ke na talaka faso mafunda ya Bazwife ke na kwikilaka, mpe bawu nyonso ke na manzangu samu na Musiku. 21 Kasi ba me kuwa ti nge ke na longaka Bazwife nyonso yina ke na kati ya makanda na kubalukila Musiku ya Moyize, ti nge ke na zonzaka na bawu na kuzengisa ve bana ya bawu kibakala, mpe na kulanda ve bansalulu yina bantu ke landaka banda ntama. 22 Na yawu, yinki beto lenda sala samu na mambu yayi? Yawu ti, ba ke kuwa ti nge me kuma awa. 23 Sala mambu yayi beto ke na zonzaka na nge: Beto ke na babakala yiya yina salaka nsilulu. 24 Baka babakala yango mpe kwenda vedisa nzutu kintwadi na bawu mutindu Musiku ke lombaka, mpe futila bawu mbongo samu ba katula bawu bansuki. Na yawu, bantu nyonso ke zaba ti mambu yina ba kuwaka na yina me tadila nge ke ve ya tsyeleka, kasi ti nge ke dyatilaka na mutindu yina me fwanana, mpe ti nge mpe ke zitisaka Musiku. 25 Na yina me tadila bandimi yina ke na kati ya makanda, beto filisaka bawu mukanda samu na kuzabisa bawu mukanu yina beto bakaka, ti ba me fwana kumanga bima yina ba pesaka na munkayulu na biteki, menga, bibulu yina ba me kufwa na kukangaka kupema ya bawu* mpe kinsuza.”*

26 Kilumbu yina landaka, Polo bakaka bantu yango, mpe kwendaka vedisa nzutu kintwadi na bawu mutindu Musiku ke lombaka yawu. Yandi kotaka na tempelo, samu na kuzabisa wapi ntangu bilumbu ya kuvedisa nzutu zola manisa, mpe wapi ntangu ba zola pesa dikabu samu na mosi na mosi ya bawu.

27 Kasi ntangu bilumbu 7 yango zola manisa, Bazwife ya Aziya talaka Polo na tempelo. Na yawu, ba nataka bantu mingi yina vandaka kuna na kusala muvusu, mpe ba bwilaka yandi. 28 Ba vanda zonza na ndinga ya ngolo: “Babakala ya Izraele, beno kwiza sadisa beto! Ni bakala yayi ke na longaka bantu nyonso ya bisika nyonso na kutelemina bantu ya beto, Musiku mpe kisika yayi. Mpe na zulu ya yawu, yandi me kotisa ata mpe Bagreke na kati ya tempelo mpe yandi me kumisa kisika ya santu yayi mvindu.” 29 Ba zonzaka mambu yayi samu ba vanda me tala Trofime muntu ya Efeze na kati ya mbanza na Polo, mpe ba vanda kanisa ti ni Polo kotisaka yandi na kati ya tempelo. 30 Mvwanzi kotaka na mbanza nyonso. Bantu kimaka mbangu na tempelo. Ba kangaka Polo mpe ba bendaka yandi na ngaanda ya tempelo, mpe na mbala mosi ba kangaka bamwelo. 31 Ntangu ba vanda sosa kufwa yandi, nsangu kumaka na komanda ya basoda, ti Yeruzalemi nyonso vandaka na muvusu. 32 Na mbala mosi yandi bakaka basoda mpe bamfumu ya basoda, mpe yandi kimaka mbangu na sika ya bawu. Ntangu ba talaka komanda ya basoda mpe basoda, ba bikaka kubula Polo.

33 Komanda ya basoda kwizaka pene-pene, yandi kangaka Polo mpe zonzaka ti ba kanga yandi basinga zole ya bisengo. Na manima, yandi yufulaka nani yandi vandaka mpe yinki yandi salaka. 34 Kasi na kati ya bantu mingi yina vandaka kuna, ba ya nkaka vanda zonza na ndinga ya ngolo mambu mosi mpe ba ya nkaka mambu ya nkaka. Samu makelele vandaka mingi, yandi lendaka ve kuzaba mambu yina salamaka. Na yawu, yandi tumisaka ba nata yandi na lupangu ya basoda. 35 Kasi ntangu Polo kumaka na eskalye, basoda nangunaka yandi samu bantu vanda sosa kutalisa yandi mpasi. 36 Ya tsyeleka, bantu mingi vanda landa bawu mpe vanda zonza na ndinga ya ngolo: “Kufwa yandi!”

37 Ntangu ba zola kotisa yandi na lupangu ya basoda, Polo zonzaka na komanda ya basoda: “Mu lenda zonzila nge mwa mambu?” Yandi vutulaka: “Nge ke zonzaka Kigreke? 38 Ni nge ve muntu ya Ezipte yina ntama mingi ve nataka bantu na kusala muvusu, mpe yina nataka na ntoto ya kuyuma babakala 4 000 yina vandaka na bambele?” 39 Polo zonzaka na yandi: “Mu ke Zwife ya Tarse, na Silisi, muntu ya mbanza yina ke ya kuzabana. Mulemvo ya nge, bika mu zonza na bantu.” 40 Ntangu komanda ya basoda pesaka yandi nzila ya kuzonza, Polo telamaka na zulu ya eskalye, mpe yandi salaka kidimbu na diboko ya yandi samu bantu vanda swi. Ntangu bantu nyonso kumaka swi, yandi zonzaka na bawu na ndinga ya Kiebre:

22 “Babakala, bampangi mpe batata, beno kuwa mambu yayi yina mu ke zabisa beno samu na kunwanina nzutu ya munu.” 2 Ntangu ba kuwaka yandi vanda zonza na bawu na ndinga ya Kiebre, ba kumaka dyaka swi ya kulutila. Na yawu yandi zonzaka: 3 “Mu ke Zwife. Mu butukaka na Tarse ya Silisi, kasi mu kotaka na mbanza yayi, mpe ni Gamaliele muntu longaka munu. Ba longaka munu na kuzitisa mbote-mbote Musiku ya Moyize, mpe mu vandaka na tiya samu na Nzambi, kaka mutindu beno nyonso bubu yayi. 4 Mu nyokolaka bantu yina ke landaka Nzila yayi mpe mu kufwaka bawu. Mu vanda kanga babakala mpe bakento basinga mpe kutula bawu na boloko. 5 Nganga-nzambi ya nene mpe kimvuka nyonso ya bakuluntu lenda pesa kimbangi na mambu yayi. Mu kuzwaka mpe na sika ya bawu mikanda samu na bampangi ya Damase mpe mu vandaka na nzila samu na kukwenda kanga ba yina vandaka kuna, mpe kunata bawu ya kukangama na basinga na Yeruzalemi, samu ba pesa bawu kitumbu.

6 “Kasi ntangu mu vanda kwenda mpe mu kumaka ntama mingi ve na Damase, pene-pene ya midi, na mbala mosi, nsemo mosi ya ngolo katukaka na zulu mpe ngengaka zinga-zinga ya munu. 7 Mu kubwaka na ntoto mpe mu kuwaka ndinga yina zonzaka na munu, ‘Solo, Solo, samu na yinki nge ke na nyokolaka munu?’ 8 Mu vutulaka, ‘Mfumu, nge ke nani?’ Yandi zonzaka na munu, ‘Mu ke Yesu, muntu ya Nazareti, yina nge ke na nyokolaka.’ 9 Bantu yina vandaka na munu talaka nsemo yango, kasi ba vanda kuwa ve ndinga ya muntu yina vanda zonza na munu. 10 Na yawu mu zonzaka: ‘Mfumu, yinki mu me fwana kusala?’ Mfumu zonzaka na munu: ‘Telama, kwenda na Damase, mpe kuna ba ke zonzila nge mambu nyonso yina ba me zenga ti nge me fwana kusala.’ 11 Kasi samu mu vanda lenda ve kutala ata kima samu na ngolo ya nsemo yina, bantu yina vandaka na munu simbaka munu na diboko mpe nataka munu na Damase.

12 “Na yawu, Ananiase, bakala mosi yina vanda kimaka Nzambi mpe vanda landaka Musiku, mpe yina vandaka na nkumbu ya mbote na sika ya Bazwife nyonso yina vanda vandaka kuna, 13 kwizaka na sika ya munu. Yandi telamaka pene-pene ya munu mpe zonzaka na munu: ‘Solo, mpangi ya munu, tala dyaka.’ Kaka na ntangu yina, mu nangunaka meso mpe mu talaka yandi. 14 Yandi zonzaka: ‘Nzambi ya bankooko ya beto soolaka nge samu nge longoka kuzaba luzolo ya yandi, mpe nge tala muntu ya lunungu* mpe nge kuwa ndinga ya yandi, 15 samu nge me fwana kuvanda mbangi ya yandi samu na kuzabisa bantu nyonso mambu yina nge me tala mpe nge me kuwa. 16 Mpe ntangu yayi, yinki nge ke na vingilaka? Telama mpe kuzwa mbotokolo mpe bokila nkumbu ya yandi samu Nzambi lemvokila masumu ya nge.’

17 “Kasi ntangu mu vutukaka na Yeruzalemi mpe mu vanda sambila na kati ya tempelo, mu kuzwaka kimona-meso, 18 mpe mu talaka yandi vanda zonza na munu: ‘Sala mbangu, katuka na nswalu na Yeruzalemi, samu ba ke ndima ve kimbangi ya nge na yina me tadila munu.’ 19 Mpe mu zonzaka: ‘Mfumu, bawu mosi ba zaba mbote-mbote ti mu vanda kwendaka na mosi na mosi ya basinagoge* samu na kutula na boloko mpe kubula ba yina vanda kwikila na nge, 20 mpe ntangu ba mwangisaka menga ya mbangi ya nge Etiene, mu vandaka ya kutelama kuna, mu ndimaka yawu mpe mu vanda bumba bilele ya zulu ya bantu yina vanda kufwa yandi.’ 21 Ata mpila yina, yandi zonzaka na munu: ‘Kwenda, samu mu ke filisa nge na sika ya makanda yina ke ntama.’”

22 Ba kuwaka yandi tii ntangu yandi zonzaka mambu yayi. Na manima ba zangulaka bandinga mpe ba zonzaka: “Beno kufwa muntu ya mutindu yayi. Yandi me bonga ve kuvanda moyo!” 23 Samu ba vanda zonza na ndinga ya ngolo, vanda losa bilele ya bawu ya zulu mpe vanda losa fundu-fundu na zulu, 24 komanda ya basoda tumisaka ba nata Polo na lupangu ya basoda. Yandi zonzaka ba bula yandi bashikoti samu yandi zonza, samu yandi vanda sosa kuzaba mbote-mbote samu na yinki bantu vanda zonza na ndinga ya ngolo mutindu yina samu na Polo. 25 Kasi ntangu ba lalisaka yandi samu na kubula yandi, Polo zonzaka na mfumu ya basoda yina vandaka ya kutelama kuna: “Musiku ke pesaka kwandi beno nzila ya kubula Muroma yina ba me sambisa ve?”* 26 Ntangu mfumu ya basoda kuwaka yawu, yandi kwendaka na sika ya komanda mpe zabisaka yandi yawu. Yandi zonzaka na yandi: “Yinki nge ke sala? Samu muntu yayi ke Muroma.” 27 Na yawu, komanda kwizaka pene-pene ya Polo mpe yufulaka yandi: “Zonzila munu, nge ke Muroma?” Yandi zonzaka: “Ee.” 28 Komanda zonzaka: “Mu futaka mbongo mingi samu na kuzwa muswa ya kuvanda muntu ya Roma.” Polo zonzaka: “Kasi munu, mu butukaka na yawu.”

29 Kaka na ntangu yina, bantu yina vanda sosa kubula yandi bashikoti samu yandi zonza, katukaka pene-pene ya yandi. Mpe ntangu komanda kwizaka zaba ti Polo vandaka Muroma, yandi kumaka na boma samu yandi kangaka yandi basinga ya bisengo.

30 Kilumbu yina landaka, samu yandi vandaka na nsatu ya kuzaba ya tsyeleka samu na yinki Bazwife vanda funda Polo, yandi fungulaka yandi mpe tumisaka bamfumu ya banganga-nzambi mpe Sanedreni* nyonso na kuvukana. Na manima, yandi kulumusaka Polo mpe telemisaka yandi na kati-kati ya bantu.

23 Polo talaka mbote-mbote Sanedreni* mpe zonzaka: “Babakala, bampangi, mu me dyatila na mantwala ya Nzambi na ntima* ya kuvedila tii bubu yayi.” 2 Na mbala mosi, nganga-nzambi ya nene Ananiase tumisaka ba yina vandaka ya kutelama pene-pene ya Polo na kubula yandi na yinwa. 3 Na yawu Polo zonzaka na yandi: “Nzambi ke bula nge, nge kibaka yina ba me kumisa mpembe. Nge ke ya kuvanda awa na kusambisa munu na kulandaka Musiku, mpe nge mosi ke na zitisaka ve Musiku na kuzonzaka ti ba bula munu.” 4 Ba yina vandaka ya kutelama kuna zonzaka: “Nge ke na fingaka nganga-nzambi ya nene ya Nzambi?” 5 Polo zonzaka: “Bampangi, mu zabaka ve ti yandi ke nganga-nzambi ya nene. Ntembe ve, ya ke ya kusonama, ‘Nge me fwana kuzonzila ve yimbi ya mfumu ya dikanda ya nge.’”

6 Polo zabaka ti kitini mosi ya Sanedreni* vandaka Basaduse, mpe ya nkaka Bafarize. Na yawu yandi zonzaka na bawu na ndinga ya ngolo: “Babakala, bampangi, mu ke Mufarize, mwana ya Bafarize. Ya ke ni samu na kivuvu ya mvumbukulu ya bantu ya kufwa ba ke na sambisaka munu.” 7 Ntangu yandi zonzaka mambu yayi, Bafarize na Basaduse bandaka kuswana mpe ba kabukaka. 8 Ya tsyeleka, Basaduse ke zonzaka ti mvumbukulu ya bantu ya kufwa kele ve, bambazi kele ve, mpe bampeve kele ve. Kasi Bafarize ke ndimaka* mambu nyonso yayi. 9 Na yawu, bantu bandaka kusala makelele mingi. Mpe basoniki ya nkaka yina vandaka na kimvuka ya Bafarize telamaka mpe bandaka kuswana na ngolo nyonso, na kuzonzaka: “Beto ke na talaka ata mambu ya yimbi na muntu yayi, kasi kana mpeve to mbazi zonzaka na yandi . . .” 10 Ntangu kuswana kumaka dyaka ngolo, komanda ya basoda kumaka na boma ti ba zenga Polo na bitini. Yandi tumisaka basoda na kukulumuka samu na kukatula Polo na kati-kati ya bantu, mpe kunata yandi na lupangu ya basoda.

11 Kasi mpimpa yina landaka, Mfumu telamaka pene-pene ya yandi mpe zonzaka: “Vanda na bukindi, samu kaka mutindu nge vanda me pesa mbote-mbote kimbangi samu na munu na Yeruzalemi, mutindu mosi mpe nge ke pesa kimbangi na Roma.”

12 Ntangu bwisi kutsyaka, Bazwife salaka mfundu mpe ba zengaka ndefi ti ba ke kudya ve mpe ke kunwa ve kana ba kufwa ve Polo. 13 Ba yina salaka mfundu mpe zengaka ndefi yayi vandaka bantu kuluta 40. 14 Bantu yango kwendaka na sika ya bamfumu ya banganga-nzambi mpe ya bakuluntu mpe zonzaka na bawu: “Beto me zenga ndefi ti beto ke kudya ata kima kana beto kufwa ve Polo. 15 Na yawu, beno, kintwadi na Sanedreni,* beno zonza na komanda na kunatina beno yandi, mutindu beno ke na nsatu ya kuzaba mbote-mbote mambu ya yandi, kasi tekila yandi kuma pene-pene, beto ke vanda ya kubongama samu na kufwa yandi.”

16 Ntyo, mwana ya kibusi ya Polo kuwaka mutambu yina ba salaka yandi. Yandi kotaka na lupangu ya basoda mpe kwendaka zonzila yawu na Polo. 17 Na yawu, Polo bokilaka mosi ya bamfumu ya basoda mpe zonzaka na yandi: “Nata ntwenya ya bakala yayi na komanda ya basoda samu yandi ke na mambu ya kuzonzila yandi.” 18 Yandi nataka yandi na komanda ya basoda mpe zonzaka: “Polo, muntu yina ke na boloko me bokila munu mpe me lomba na munu na kunatina nge ntwenya ya bakala yayi samu yandi ke na mambu ya kuzonzila nge.” 19 Komanda ya basoda simbaka yandi na diboko, bendaka yandi na lweka, mpe yufulaka yandi: “Wapi mambu nge ke na sosaka kuzonza na munu?” 20 Yandi vutulaka: “Bazwife me wisana samu na kulomba na nge ti mbasi nge nata Polo na mantwala ya Sanedreni,* mutindu ba ke na nsatu ya kuzaba mbote-mbote mambu ya yandi. 21 Kasi kuwa bawu ve, samu bantu ya bawu kuluta 40 ke na vingilaka yandi ya kubumbana, mpe ba kudyaka ndefi ti ba ke kunwa ve mpe ke kudya ve kana ba kufwa ve yandi. Awa, ba ke ya kubongama, mpe ba ke na vingilaka kaka nge pesa bawu nzila.” 22 Na yawu, komanda ya basoda bikaka ntwenya ya bakala yayi kwenda, na manima ya kupesa yandi musiku yayi: “Kuzonza na ata muntu ti nge me zonzila munu mambu yayi.”

23 Na manima yandi bokilaka bamfumu zole ya basoda mpe zonzaka na bawu: “Beno bongisa basoda 200, basoda 70 yina ke nataka bampunda, mpe basoda 200 yina ke nwanaka na madyonga samu ba kwenda na Sezarea na ngunga ya 9 ya nkokila.* 24 Beno bongisa mpe bampunda samu na Polo, samu na kunata yandi, yandi kuma mbote na sika ya Felikse, mfumu ya kizunga.” 25 Mpe yandi sonikaka mambu yayi na mukanda:

26 “Munu, Klode Lizyase, mu ke na sonikilaka nge, Mfumu Felikse, Muntu ya Nene: Mbote ya nge! 27 Bazwife bwilaka bakala yayi mpe ba vanda sosa kufwa yandi, kasi mu kwizaka mbangu na basoda ya munu mpe mu vuukisaka yandi, samu mu kuwaka ti yandi ke Muroma. 28 Samu mu vanda sosa kuzaba mbote-mbote mambu yina ba vanda fundisa yandi, mu nataka yandi na mantwala ya Sanedreni.* 29 Mu kwizaka tala ti ba vanda funda yandi na mambu yina me tadila Musiku ya bawu. Kasi ya vandaka na ata dyambu yina vanda lomba ti ba kufwa yandi to ba tula yandi na boloko. 30 Kasi samu ba me zabisa munu ti ya ke na mfundu ya kusala bakala yango yimbi, mu ke na filisaka nge yandi malu-malu yayi, mpe mu ke na lombaka bantu yina me funda yandi, ba kwiza funda yandi na mantwala ya nge.”

31 Na yawu, basoda bakaka Polo mutindu ba tumisaka bawu mpe ba nataka yandi na mpimpa na Antipatrisi. 32 Kilumbu yina landaka, ba bikaka basoda yina vanda nata bampunda ba kwenda na yandi. Kasi bawu, ba vutukaka na lupangu ya basoda. 33 Basoda yina vanda nata bampunda kotaka na Sezarea mpe pesaka mfumu ya kizunga mukanda, mpe ba nataka Polo na mantwala ya yandi. 34 Yandi tangaka yawu, mpe yufulaka wapi kizunga Polo katukaka. Yandi kwizaka zaba ti yandi vandaka muntu ya Silisi. 35 Yandi zonzaka: “Mu ke kuwa nge mbote-mbote ntangu bantu yina ke na fundaka nge ke kuma.” Mpe yandi tumisaka ba kengidila yandi mbote-mbote na yinzo ya mfumu Erode.

24 Na manima ya bilumbu tanu, nganga-nzambi ya nene Ananiase kulumukaka na mwa bakuluntu mpe na nzonzi mosi na nkumbu ya Tertuluse, mpe ba kwendaka funda Polo na mantwala ya mfumu ya kizunga. 2 Ntangu ba bokilaka yandi, Tertuluse bandaka kufunda Polo. Yandi zonzaka:

“Mutindu beto ke na kizunu ya nene samu na nge, mpe mutindu, samu na mayela ya nge bamambu ke na bongamaka na bwala yayi, 3 ntangu nyonso mpe dyaka na bisika nyonso, beto zola kuvutula nge matondo mingi samu na bamambu nyonso yayi, Felikse, Muntu ya Nene. 4 Kasi samu na kubaka ve nge ntangu mingi, mu ke na bondilaka nge na ntima ya nge ya mbote na kuwa beto mwa ndambu. 5 Beto me tala ti muntu yayi ke muntu mosi yina ke kotisaka mvwanzi.* Yandi ke nataka Bazwife nyonso ya ntoto ya muvimba na kusala muvusu, mpe yandi ke ntwadisi mosi ya mwa dibuundu ya bantu ya Nazareti. 6 Yandi vanda sosa mpe kukumisa tempelo mvindu, ni na yawu beto bwilaka yandi. 7*   —— 8 Ntangu nge ke yufula yandi byuvu nge mosi, nge ke tala ti bamambu nyonso yayi beto me funda yandi ke ya tsyeleka.”

9 Bazwife mpe bandaka kufunda Polo. Ba vanda zonza ti mambu yayi vandaka ya tsyeleka. 10 Ntangu mfumu ya kizunga lombaka na Polo na kuzonza, Polo zonzaka:

“Mu zaba mbote-mbote ti ya me sala bamvula mingi nge ke zuzi ya dikanda yayi. Ni na yawu mu me ndima kuzonza na ntima mosi samu na kunwanina nzutu ya munu. 11 Mutindu nge mosi lenda sosa kuzaba yawu, nabunu bilumbu 12 lunga, katuka ntangu yina mu kwendaka sambila na Yeruzalemi, 12 mpe ba talaka ve munu kuswana na muntu na kati ya tempelo, to ti mu ke na nataka bantu na kusala muvusu, ya vanda na kati ya basinagoge,* to na kati ya mbanza. 13 Ba ke lenda mpe ve kulakisa nge kana bamambu yayi ba ke na fundaka munu ntangu yayi ke ya tsyeleka. 14 Kasi mu ke na kundimaka na mantwala ya nge ti, ni na kulandaka nzila yina ba ke na bokilaka mwa dibuundu, mu ke na sadilaka Nzambi ya bankooko ya munu kisalu ya santu. Mu ke kwikilaka na mambu nyonso yina ke na kati ya Musiku mpe yina ba sonikaka na Bambikudi. 15 Mpe mu ke na kivuvu yayi na Nzambi, kivuvu yina bantu yayi mpe ke na vingilaka ya lungana, ti ya ke vanda na mvumbukulu ya bantu ya lunungu* na ya bantu yina ke ve ya lunungu. 16 Ni na yawu, mu ke na salaka bangolo ntangu nyonso samu mu vanda na ntima* ya kuvedila* na mantwala ya Nzambi mpe ya bantu. 17 Na yawu, na manima ya bamvula mingi yina mu vandaka ve, mu kwizaka samu na kupesa makabu ya kyadi na dikanda ya munu, mpe kupesa makabu na Nzambi. 18 Ntangu mu vanda sala bamambu yina, ba kutaka munu na tempelo. Mu vandaka ya kuvedisa nzutu mutindu Musiku ke lombaka yawu. Mu vukisaka ve bantu mingi mpe mu tulaka ve mvwanzi. Kasi ya vandaka na Bazwife ya nkaka ya kizunga ya Aziya kuna, 19 yina zola vanda awa na mantwala ya nge samu na kufunda munu kana ya tsyeleka ba kuzwaka na sika ya munu mambu ya yimbi. 20 Bika bantu yina kele awa zonza bawu mosi wapi mambu ya yimbi ba talaka na munu ntangu mu vandaka ya kutelama na mantwala ya Sanedreni,* 21 katula kaka dyambu mosi yayi yina mu zonzaka na ndinga ya ngolo ntangu mu vandaka ya kutelama na kati-kati ya bawu: ‘Ni samu na mvumbukulu ya bantu ya kufwa ba ke na sambisaka munu bubu yayi na mantwala ya beno!’”

22 Kasi samu Felikse zabaka mbote-mbote bamambu yina me tadila Nzila yayi, yandi zonzaka na bawu na kukwiza kilumbu ya nkaka, mpe yandi zonzaka: “Ntangu Lizyase, komanda ya basoda ke kwiza,* mu ke zenga mambu ya beno.” 23 Mpe yandi zonzaka na mfumu ya basoda ti ba bika Polo na boloko kasi ba pesa yandi nzila ya kusala mwa bamambu, mpe ti ba bika bampangi ya yandi sadisa yandi.

24 Mwa bilumbu na manima, Felikse kwizaka na kento ya yandi Drusila, yina vandaka Zwife. Yandi bokilaka Polo mpe kuwaka yandi kuzonzila mambu yina me tadila kiminu na Kristo Yesu. 25 Kasi ntangu Polo zonzilaka mambu yina me tadila lunungu,* kukutika nzutu mpe lusambusu yina ke kwiza, Felikse kumaka na boma, mpe yandi zonzaka: “Ntangu yayi, nge lenda kwenda ya nge. Mu ke bokila dyaka nge ntangu mu ke kuzwa ntangu.” 26 Kasi yandi vandaka mpe na kivuvu ti Polo zola pesa yandi mbongo. Ni na yawu yandi vanda bokila yandi bambala mingi samu na kusolola na yandi. 27 Kasi ntangu bamvula zole lutaka, Porsiyuse Festuse bakaka kisika ya Felikse. Mpe samu Felikse vanda sosa ti Bazwife sepela na yandi, yandi bikaka Polo na boloko.

25 Ntangu Festuse kumaka na kizunga yina, mpe bandaka kuyala, na manima ya bilumbu tatu, yandi katukaka na Sezarea mpe kwendaka* na Yeruzalemi. 2 Na yawu bamfumu ya banganga-nzambi na bantu ya mfunu na kati ya Bazwife fundaka Polo na sika ya yandi. Mpe ba bondilaka Festuse 3 na kundima kufilisa Polo na Yeruzalemi. Ba vandaka na dikanisi ya kubasikila Polo na nzila mpe kufwa yandi.* 4 Kasi Festuse zonzaka ti Polo ke bikana na Sezarea, mpe ti yandi mosi zola vutuka kuna na mwa ntangu fioti. 5 Yandi zonzaka: “Kana ya tsyeleka bakala yayi me sala mambu ya yimbi, bika ti ba yina ke na lutumu na kati ya beno kwiza na munu samu na kufunda yandi.”

6 Na manima ya kulutisa bilumbu 8 to 10 na kati-kati ya bawu, yandi vutukaka na Sezarea. Kilumbu yina landaka, yandi vandaka na kisika ya kusambisa mpe zonzaka ba nata Polo. 7 Ntangu yandi kotaka, Bazwife yina katukaka na Yeruzalemi zungaka yandi. Ba vanda funda yandi na bamambu mingi ya ngolo, yina ba vanda lenda ve kulakisa ti ya vandaka ya tsyeleka.

8 Kasi samu na kunwanina nzutu ya yandi, Polo zonzaka: “Mu me sala ata disumu mosi ve na Musiku ya Bazwife, na tempelo to na Sezare.” 9 Samu Festuse vandaka na nsatu ya kusepelisa Bazwife, yandi zonzaka na Polo: “Nge zola kukwenda* na Yeruzalemi samu ba sambisa nge kuna na mantwala ya munu samu na bamambu yayi?” 10 Kasi Polo vutulaka: “Mu ke ya kutelama na mantwala ya kisika ya kusambisa ya Sezare, kisika yina ba me fwana kusambisa munu. Mu me sala Bazwife ata mambu ya yimbi. Nge mosi mpe me tala yawu mbote-mbote. 11 Kana ya tsyeleka mu ke muntu ya yimbi, mpe kana mu me sala mambu yina ke lomba ti ba kufwa munu, mu ke manga ve kufwa. Kasi kana mambu yina ba ke na fundaka munu ke ve ya tsyeleka, ata muntu ke na lutumu ya kupesa munu na maboko ya bawu, kaka samu na kusepelisa bawu. Mu me lomba ti ba sambisa munu na sika ya Sezare!” 12 Na yawu, Festuse sololaka na ba yina ke pesaka yandi malongi, mpe na manima yandi zonzaka: “Nge me lomba ba sambisa nge na sika ya Sezare, nge ke kwenda na sika ya Sezare.”

13 Na manima ya mwa bilumbu, Mfumu Agripa na Berenise kwizaka na Sezarea samu na kutala Festuse. 14 Samu ba lutisaka mwa bilumbu kuna, Festuse zabisaka mfumu mambu ya Polo. Yandi zonzaka:

“Ya ke na bakala mosi awa yina Felikse bikaka na boloko, 15 mpe ntangu mu vandaka na Yeruzalemi, bamfumu ya banganga-nzambi mpe bakuluntu ya Bazwife fundaka yandi na sika ya munu, mpe lombaka ti ba pesa yandi kitumbu. 16 Kasi mu zonzaka na bawu ti Baroma ke ve na nsalulu ya kupesa muntu na maboko ya bantu kaka samu na kusepelisa bantu. Ya me lunga ntete ti muntu yina ba me funda kutana meso na meso na ba yina me funda yandi, mpe kuzwa bweso ya kunwanina nzutu ya yandi. 17 Na yawu, ntangu ba kumaka awa, mu lutisaka ve ntangu, kasi kilumbu yina landaka mu vandaka na kisika ya kusambisa mpe mu tumisaka ti ba natina munu muntu yango. 18 Ntangu ba yina fundaka yandi kwizaka, ba fundilaka yandi ata dyambu mosi ya yimbi yina mu vanda kanisa. 19 Ba vanda swana kaka na yandi na yina me tadila faso ya bawu ya kusambila nzambi,* mpe samu na bakala mosi na nkumbu ya Yesu, yina kufwaka, kasi yina Polo ke na bikaka ve kuzonza ti yandi ke moyo. 20 Samu mu vanda zaba ve faso ya kumanisa kuswana yina, mu lombaka na yandi kana yandi zolaka kukwenda na Yeruzalemi mpe ba sambisa yandi kuna samu na bamambu yango. 21 Kasi ntangu Polo lombaka ti yandi bikana na boloko samu na kuvingila mukanu ya Muntu ya Lukumu,* mu tumisaka ti ba bumba yandi kuna tii ntangu mu ke filisa yandi na sika ya Sezare.”

22 Agripa zonzaka na Festuse: “Mu zola kuwa muntu yango munu mosi.” Festuse zonzaka: “Mbasi nge ke kuwa yandi.” 23 Na yawu, kilumbu yina landaka, Agripa na Berenise kwizaka na matalana nyonso, mpe kotaka na kisika ya kusambisa kintwadi na bakomanda ya basoda, mpe na babakala ya mfunu ya mbanza. Mpe ntangu Festuse tumisaka ba nata Polo, ba nataka yandi. 24 Festuse zonzaka: “Mfumu Agripa mpe beno nyonso yina kele awa na beto, beno tala bakala yayi yina Bazwife nyonso ya mbanza ya Yeruzalemi mpe ya awa lombaka munu, mpe zonzaka na ndinga ya ngolo ti yandi me fwana kufwa. 25 Kasi mu kwizaka tala ti yandi me sala ata kima yina me lomba ti yandi kufwa. Na yawu, ntangu muntu yango yandi mosi lombaka ti ba sambisa yandi na sika ya Muntu ya Lukumu, mu bakaka mukanu ya kufilisa yandi. 26 Kasi samu na yandi, ya tsyeleka mu ke na ata kima ya kusonikila Mfumu ya munu. Ni na yawu, mu me nata yandi na mantwala ya beno nyonso, kasi mingi-mingi na mantwala ya nge Mfumu Agripa, samu na manima ya kuyufula yandi byuvu, mu lenda kuzwa mwa mambu ya kusonika. 27 Samu na munu, ya ke na talanaka buzoba na kufilisa muntu yina ke na boloko, kasi kuzonza ve mambu yina ba ke na fundaka yandi.”

26 Agripa zonzaka na Polo: “Nge lenda zonza samu na kunwanina nzutu ya nge.” Na yawu, Polo nangunaka diboko mpe zonzaka:

2 “Mfumu Agripa, na yina me tadila mambu nyonso yina Bazwife ke na fundaka munu, mu ke na kilengi ya kunwanina nzutu ya munu na mantwala ya nge bubu yayi, 3 mingi-mingi samu nge ke muntu yina me zaba mbote-mbote bansalulu nyonso ya Bazwife mpe bamambu yina ba ke swaninaka. Ni na yawu, mu ke na bondilaka nge na kuwa munu na ntima ya yinda nyonso.

4 “Ya tsyeleka, mutindu mu dyatilaka banda buntwenya ya munu na kati ya dikanda* ya munu mpe na Yeruzalemi, me zabana mbote-mbote na Bazwife nyonso 5 yina zabaka munu na ntama. Kana ba zola, ba lenda pesa kimbangi ti mu zingaka mutindu Mufarize na kulandaka malongi ya kitini ya dibuundu ya beto yina ke na misiku ya kulutila ngolo. 6 Kasi ntangu yayi ba ke na sambisaka munu samu mu ke na kivuvu na nsilulu yina Nzambi pesaka na bankooko ya beto, 7 nsilulu yina mabuta 12 ya beto ke na kivuvu ti ya ke lungana, na mutindu ba ke na sadilaka yandi kisalu ya santu na bangolo nyonso mpimpa na ntangu. Ni samu na kivuvu yina, Bazwife ke na fundaka munu, O mfumu.

8 “Samu na yinki beno ke na ndimaka ve ti Nzambi ke vumbulaka bantu ya kufwa? 9 Samu na munu, mu ndimaka ti mu lungaka kusala nyonso samu na kunwanisa nkumbu ya Yesu muntu ya Nazareti. 10 Ya tsyeleka, ni yawu mu salaka na Yeruzalemi, mpe mu tulaka basantu mingi na boloko samu mu kuzwaka lutumu na sika ya bamfumu ya banganga-nzambi, mpe ntangu ba vanda sosa kufwa bawu, mu vanda kotila ba yina vanda ndima yawu. 11 Bambala mingi, na basinagoge,* mu vanda pesa bawu kitumbu samu na kusosa kunata bawu na ngolo na kumanga kiminu ya bawu. Mpe samu mu vandaka na nkele mingi samu na bawu, mu kwendaka tii na kunyokola bawu ata na bambanza ya ntama.

12 “Ni na yawu mu kwendaka na Damase, na lutumu mpe muswa yina mu kuzwaka na bamfumu ya banganga-nzambi. 13 O mfumu, ntangu mu vandaka na nzila na ngunga ya midi, nsemo mosi yina vanda ngenga kulutila ntangu, katukaka na zulu mpe ngengaka zinga-zinga ya munu mpe ya ba yina vanda sala nzyetolo na munu. 14 Ntangu beto nyonso kubwaka na ntoto, mu kuwaka ndinga mosi kuzonza na munu na ndinga ya Kiebre: ‘Solo, Solo, samu na yinki nge ke na nyokolaka munu? Nge ke na talisaka nzutu ya nge mosi mpasi mutindu ngombe yina ke na nwanaka na nsongi ya yinti* ya mfumu ya yandi.’ 15 Kasi mu zonzaka: ‘Mfumu, nge ke nani?’ Mfumu vutulaka: ‘Mu ke Yesu, muntu yina nge ke na nyokolaka. 16 Kasi awa, katuka na ntoto mpe telama. Ni samu na mambu yayi mu me basikila nge, samu na kusoola nge mutindu kisadi mpe mbangi ya bamambu yina nge me tala mpe ya bamambu yina mu ke lakisa nge na yina me tadila munu. 17 Mpe mu ke vuukisa nge na maboko ya bantu yayi mpe ya makanda, kisika mu ke na filisaka nge, 18 samu na kufungula bawu meso, samu na kukatula bawu na mpimpa mpe kunata bawu na nsemo, mpe kukatula bawu na lutumu ya Satana samu ba kwiza na sika ya Nzambi, samu ba kuzwa mulemvo ya masumu mpe dikabu na kati-kati ya ba yina me kuma santu na nzila ya kiminu ya bawu na munu.’

19 “Ni na yawu mfumu Agripa, mu salaka ve yintu ngolo na kimona-meso yina katukaka na zulu. 20 Kasi mu kwendaka ntete na bantu ya Damase, mpe na manima, na bantu yina vanda vanda na Yeruzalemi, na bwala nyonso ya Zude mpe na makanda nyonso. Mu vanda nata nsangu ti ba me lunga kubalula ntima mpe kuvutuka na sika ya Nzambi, na kusalaka bisalu yina ke lakisa ti ba me balula ntima. 21 Ni samu na mambu yayi Bazwife bwilaka munu na kati ya tempelo mpe sosaka kufwa munu. 22 Kasi samu mu me kuzwa lubakusu yina me katuka na Nzambi, tii bubu yayi mu ke na bikaka ve kupesa kimbangi na mantwala ya bantu ya fioti mpe ya bantu ya nene. Mu ke na zonzaka ve mambu ya nkaka, kasi kaka yina Bambikudi mpe Moyize bikulaka, 23 ti Kristo zola tala mpasi, mpe samu yandi ke muntu ya ntete na kuvumbuka na lufwa, yandi zola samuna nsemo na bantu yayi mpe na makanda.”

24 Ntangu Polo vanda zonza bamambu yayi samu na kunwanina nzutu ya yandi, Festuse zonzaka na ndinga ya ngolo: “Polo, nge me lawuka! Kulongoka mingi ke na nataka nge na bulawu.” 25 Kasi Polo zonzaka: “Mu me lawuka ve Festuse, Muntu ya Nene, kasi mu ke na zonzaka bamambu ya tsyeleka mpe yina ke ya kulunga. 26 Ya tsyeleka, mfumu yina mu ke na zonzaka pwelele na mantwala ya yandi, zaba mbote-mbote bamambu yayi. Mu ke na kundima ti ya ke ve na mambu na kati ya bamambu yayi yina yandi zaba ve, samu ya me salama ve na mansweki. 27 Mfumu Agripa, nge ke kwikilaka Bambikudi? Mu zaba ti nge ke kwikilaka.” 28 Kasi Agripa zonzaka na Polo: “Na mwa ntangu fioti nge ke ndimisa munu na kukuma Mukristo.” 29 Na yawu Polo zonzaka: “Mu ke na sambilaka Nzambi ti ya vanda na manima ya ntangu fioti, to na manima ya bantangu mingi, kaka nge ve, kasi mpe bantu nyonso yina ke na kuwaka munu bubu yayi, kuma mutindu munu, kasi na basinga ya bisengo yayi ve.”

30 Na manima, mfumu telamaka kintwadi na mfumu ya kizunga, na Berenise mpe bantu yina vandaka ya kuvanda na bawu. 31 Kasi ntangu ba vanda kwenda, ba vanda zonza bawu na bawu: “Muntu yayi me sala ata mambu yina ke lomba ti ba kufwa yandi to ba tula yandi na boloko.” 32 Agripa zonzaka na Festuse: “Ba zola basisa muntu yayi kana yandi lombaka ve ti ba sambisa yandi na sika ya Sezare.”

27 Ntangu ba bakaka mukanu ti beto ke kwenda na Itali na masuwa, ba pesaka Polo mpe bantu ya nkaka ya boloko na maboko ya mfumu mosi ya basoda na nkumbu ya Yuliuse ya kimvuka ya basoda ya Oguste. 2 Beto kotaka na masuwa ya Adalamite, yina zola luta na bapore mingi yina ke pene-pene ya maza ya kizunga ya Aziya, mpe beto kwendaka. Aristarke muntu ya Masedwane ya bwala ya Tesalonika vandaka na beto. 3 Kilumbu yina landaka, beto kumaka na Sidoni. Yuliuse lakisaka Polo ntima ya mbote, mpe yandi pesaka yandi nzila ya kukwenda na sika ya bandiku ya yandi, samu ba kipe yandi.

4 Ntangu beto katukaka kuna, beto bakaka nzila ya mubu. Beto lutaka na lweka ya Shipre samu na kukima mupepe yina vanda katuka na mantwala ya beto. 5 Beto lutaka na kati-kati ya mubu pene-pene ya Silisi mpe Pamfili, mpe beto kumaka na pore ya Mira na Lisi. 6 Kuna, mfumu ya basoda kuzwaka masuwa mosi ya Alezandriya yina vanda kwenda na Itali, mpe yandi kotisaka beto na kati ya yawu. 7 Na manima ya kukwenda malembe-malembe bilumbu mingi, beto kumaka na Kinide na mpasi. Samu mupepe vanda pesa ve beto nzila ya kukwenda na mantwala, beto lutaka na lweka ya Krete na Salmone samu na kubumbana. 8 Na manima ya kuluta na mpasi na lweka ya maza, beto kumaka na kisika yina ba ke bokilaka Bapore ya Kitoko yina vandaka pene-pene ya mbanza ya Lase.

9 Ntangu mingi lutaka, mpe nzyetolo na masuwa kumaka yimbi mingi samu ti, ata ntangu ya kumanga kudya, yina vanda salamaka na Kilumbu ya Kufuka Masumu, lutaka. Na yawu, Polo pesaka dikanisi mosi. 10 Yandi zonzaka na bawu: “Babakala, mu ke na talaka ti nzyetolo yayi ke nata mpasi mpe ke bebisa bima mingi, kaka ve bima yina ke na kati ya masuwa, na masuwa yawu mosi, kasi mpe luzingu* ya beto.” 11 Kasi mfumu ya basoda kuwaka muntu yina ke nataka masuwa mpe muntu ya kuzwa masuwa, na kisika ya kuwa mambu yina Polo zonzaka. 12 Samu pore yango vandaka ve mbote samu na kulutisa ntangu ya madidi, bantu mingi pesaka dikanisi ti beto katuka kuna, samu na kutala kana ba lenda kuma na Feniksi samu na kulutisa ntangu ya madidi kuna. Feniksi ke pore mosi ya Krete yina ke talaka na nore-esti mpe na sude-esti.

13 Ntangu mupepe yina katukaka na sude vanda fula malembe, ba kanisaka ti ba lungisaka dikanisi ya bawu. Ba nangunaka kizundu* yina vanda kangimisaka masuwa, mpe ba bandaka kuluta pene-pene ya Krete. 14 Kasi ntangu fioti na manima, mupepe mosi ya ngolo yina ba ke bokilaka Erakiloni* bandaka kubula kisanga yina. 15 Samu mupepe vanda bula masuwa na ngolo nyonso, mpe masuwa vanda lenda ve kukwenda na mantwala, beto bikaka mupepe nata beto kisika ya zola nata beto. 16 Na manima, samu na kubumbana, beto lutaka na lweka ya kisanga mosi ya fioti, na nkumbu ya Koda. Ata faso yina, beto nwanaka mingi samu na kulenda kubaka bwatu ya fioti* yina ba vanda tulaka na manima ya masuwa. 17 Na manima ya kukotisa yawu na masuwa, ba sadilaka basinga ya nene samu na kukanga balweka nyonso ya masuwa. Samu ba vandaka na boma ya kukangama na zyelo ya Sirtisi,* ba bwisaka bima yina ke tambusaka masuwa mpe ba bikaka ti mupepe nata bawu. 18 Kasi samu mupepe ya ngolo yango vanda ningisa beto mingi, na kilumbu yina landaka ba bandaka kulosa bima samu na kukatula kilo na masuwa. 19 Mpe na kilumbu ya tatu, bawu mosi* losaka bima yina ba ke sadilaka na masuwa.

20 Samu ntangu mpe bambwetete talanaka ve na kati ya bilumbu mingi, mpe mupepe ya ngolo* vanda bula beto, beto vandaka dyaka ve na ata kivuvu ti beto ke vuuka. 21 Ba lutisaka bilumbu mingi ata kudya kima. Na manima, Polo telamaka na kati-kati ya bawu, mpe zonzaka: “Babalaka, kana beno kuwaka malongi ya munu, mpe beno bakaka ve nzila ya mubu ntangu beto vandaka na Krete, beno zola bwabana ve mambu ya mpasi yayi, mpe bima zola beba ve. 22 Kasi ntangu yayi mu ke na lombaka na beno na kuvanda na bukindi, samu ata muntu* mosi na kati ya beno ke kufwa, kaka masuwa ke bebana. 23 Na mpimpa yayi, mbazi mosi ya Nzambi ya kuzwa munu mpe yina mu ke sadilaka kisalu ya santu telamaka pene-pene ya munu, 24 mpe zonzaka: ‘Kuvanda ve na boma Polo. Nge me fwana kutelama na mantwala ya Sezare, mpe kuwa! Nzambi ke vuukisa luzingu ya nge mpe ya ba yina nyonso ke na nge na kati ya masuwa.’ 25 Na yawu babakala, beno vanda na kibakala, samu mu ke kwikilaka Nzambi ti ya ke salama kaka mutindu ba zabisaka munu. 26 Kasi beto ke kangama na zyelo ya kisanga mosi.”

27 Ntangu beto lutisaka bilumbu 14 mpe bampimpa 14 na mubu mpe mupepe vanda ningisa beto na Mubu ya Adria, na kati-kati ya mpimpa bisadi ya masuwa vanda tala ti beto bandaka kukuma pene-pene ya mwa ntoto mosi. 28 Ba sosaka kuzaba sunda ya maza. Ba kuzwaka bametre kana 36.* Na yawu, ba kwendaka dyaka mwa mantwala mpe ba sosaka dyaka kuzaba sunda. Ba kuzwaka bametre kana 27.* 29 Mpe samu ba vandaka na boma ti beto ke kwenda tuta matadi ya nene, ba losaka bizundu* yiya na manima ya masuwa, mpe ba vandaka na nsatu ti suka kuma. 30 Kasi ntangu bantu yina ke salaka na masuwa bandaka kusosa kukima mpe ba bwisaka na mubu bwatu ya fioti yina ke vandaka na masuwa, na kuvunaka ti ba vanda sosa kubwisa bizundu* yina vandaka na mantwala ya masuwa, 31 Polo zonzaka na mfumu ya basoda mpe na basoda: “Kana bantu yayi bikana ve na kati ya masuwa, beno lenda vuuka ve.” 32 Na yawu, basoda zengaka basinga ya bwatu ya fioti, mpe ba bikaka ya kubwa na maza.

33 Ntangu fioti tekila bwisi kutsya, Polo kindisaka bawu nyonso na kudya mwa kima. Yandi zonzaka: “Bubu yayi ke kilumbu ya 14, yina beno ke na vingilaka na ntima na zulu, mpe beno me tula ata kima na yinwa. 34 Na yawu, mu ke na lombaka na beno na kudya mwa kima. Ya ke samu na mbote ya beno, samu ata muntu mosi ve na kati ya beno ke zimbisa ata disuki mosi ya yintu ya yandi.” 35 Na manima ya kuzonza mambu yayi, yandi bakaka dimpa, vutulaka Nzambi matondo na mantwala ya bawu nyonso, yandi zengaka yawu mpe bandaka kudya. 36 Na yawu, bawu nyonso kuzwaka mwa ngolo mpe bandaka kudya mwa kima. 37 Beto nyonso, beto vandaka bantu* 276 na kati ya masuwa. 38 Ntangu ba kudyaka mpe ba yukutaka, ba losaka ble na mubu samu na kukatula kilo na masuwa.

39 Ntangu suka kumaka, ba talaka bwala mosi yina ba zabaka ve. Kasi na mwa ntama, ba talaka kitini mosi ya ntoto kisika maza ke ya kukota na kati mpe ba bakaka mukanu ti, kana ba ke lenda, ba ke kwenda kangimisa masuwa kuna. 40 Na yawu, ba zengaka basinga ya bizundu* mpe ba bikaka ya kubwa na mubu. Dyaka, ba nyangulaka basinga ya bayinti yina vanda twadisaka masuwa, mpe na manima ya kunanguna lele yina vandaka na mantwala ya masuwa samu mupepe bula yawu, ba bandaka kukwenda na zyelo ya mubu. 41 Ntangu ba tutaka kisika ya zyelo yina mubu vanda bula na balweka nyonso zole, ba kangimisaka masuwa kuna. Mantwala ya masuwa kangamaka na zyelo mpe vanda ningana dyaka ve. Mpe bimpo* ya ngolo bandaka kupasula manima ya masuwa na bitini mingi. 42 Na yawu, basoda bakaka mukanu ya kufwa bantu nyonso ya boloko samu ata muntu mosi kota na maza mpe kima. 43 Kasi mfumu ya basoda bakaka mukanu ya kuvuukisa Polo, mpe yandi kangaka bawu nzila ya kulungisa dikanisi ya bawu. Yandi zonzaka na bantu yina zabaka kusaba na kukota na mubu mpe ba tekila na ntoto. 44 Ba yina bikanaka landaka bawu, ba ya nkaka na zulu ya mabaya, mpe ba ya nkaka na zulu ya bitini ya masuwa. Ni mutindu yina bawu nyonso kumaka mbote na ntoto.

28 Ntangu beto vuukaka, beto kwizaka zaba ti nkumbu ya kisanga yango vandaka Malta. 2 Bantu ya kisika yina* lakisaka beto ntima ya mbote na faso mosi ya ngitukulu. Ba namisaka tiya, mpe ba yambaka beto nyonso na ntima ya mbote samu mvula vanda noka mpe madidi vandaka. 3 Kasi ntangu Polo lokotaka kikunku ya bankuni mpe tulaka yawu na tiya, mpidi mosi basikaka samu na tiya mpe kangamaka na diboko ya yandi. 4 Ntangu bantu ya kisika yina talaka nyoka me kangama na diboko ya yandi, ba bandaka kuzonza bawu na bawu: “Ntembe ve, muntu yayi kufwaka muntu. Mpe ata ti yandi me vuuka na mubu, Lunungu* me pesa ve yandi nzila ya kubikana na luzingu.” 5 Kasi yandi ningisaka diboko. Na yawu, nyoka kubwaka na tiya, mpe yandi talaka ve mpasi. 6 Kasi ba vanda kanisa ti yandi ke vimba to yandi ke kubwa mbala mosi mpe ke kufwa. Ntangu ba vingilaka ntangu mingi mpe talaka ti ata kima ya yimbi kuminaka yandi, ba sobaka makanisi ya bawu mpe bandaka kuzonza ti yandi vandaka nzambi.

7 Pene-pene na kisika yina, ya vandaka na bantoto ya mfumu ya kisanga yango, nkumbu ya yandi Publuse. Yandi yambaka beto na faso ya mbote mpe beto lutisaka bilumbu tatu kuna. 8 Ntyo, tata ya Publuse vanda lala samu yandi vanda beela fievre mpe pulu-pulu ya menga. Polo kwendaka na sika ya yandi mpe sambilaka. Yandi tulaka yandi maboko mpe belusaka yandi. 9 Na manima ya mambu yayi, bantu ya nkaka ya kisanga yango, yina vanda beela, bandaka kukwiza na sika ya Polo mpe ba belukaka. 10 Ba pesaka mpe beto makabu mingi samu na kukumisa beto, mpe ntangu beto zola landa nzyetolo ya beto na maza, ba pesaka beto bima nyonso yina beto vandaka na yawu nsatu.

11 Na manima ya bangonda tatu, beto kotaka na masuwa mosi yina vandaka na kidimbu mosi na mantwala, yina ba sonikaka na zulu ya yawu “Bana ya Zeusi.” Masuwa yango katukaka na Alezandriya mpe ya vanda me lutisa ntangu ya madidi na kisanga yina. 12 Beto kumaka na Sirakuse mpe beto lutisaka bilumbu tatu kuna. 13 Ntangu beto katukaka kuna, beto landaka nzila ya beto mpe beto kumaka na Regiumi. Kilumbu yina landaka, mupepe mosi yina katukaka na sude bandaka kufula, mpe beto kumaka na Puteoli na manima ya bilumbu zole. 14 Kuna, beto kutanaka na bampangi mpe ba bondilaka beto na kubikana na bawu bilumbu 7. Na manima, beto bakaka nzila ya Roma. 15 Ntangu bampangi ya Roma kuwaka ti beto vanda kwiza, ba kwizaka tii na zandu ya Apiyusi mpe na Bayinzo Tatu samu na kubwabana beto. Ntangu Polo talaka bawu, yandi vutulaka Nzambi matondo mpe kuzwaka bukindi. 16 Nsuka-nsuka ntangu beto kumaka na Roma, ba pesaka Polo muswa ya kuvanda na yinzo ya yandi mosi, na soda yina vanda kengidila yandi.

17 Na manima ya bilumbu tatu, yandi bokilaka bantu ya mfunu ya Bazwife. Ntangu ba vukanaka, yandi zonzaka na bawu: “Babakala, bampangi, mu salaka ata dyambu mosi ve ya yimbi na bantu to na bansalulu ya bankooko ya beto. Ata mpila yina, ba kangaka munu na boloko na Yeruzalemi mpe ba pesaka munu na maboko ya Baroma. 18 Na manima ya kuyufula munu byuvu, ba zola basisa munu samu ba kuzwaka ata kima na munu yina zola lomba ti ba kufwa munu. 19 Kasi samu Bazwife mangaka ti ba basisa munu, ya bikanaka kaka na munu na kulomba ti ba sambisa munu na sika ya Sezare. Kasi ya vandaka ve samu ti mu vandaka na dyambu ya kufunda dikanda ya munu. 20 Ni na yawu, mu me lomba na kutala beno mpe kusolola na beno. Mpamba ve ni samu na kivuvu ya Izraele mu ke na basinga ya bisengo yayi.” 21 Ba zonzaka na yandi: “Beto kuzwaka ve mikanda yina me katuka na Zude samu na nge. Mpe ata mpangi mosi yina me katuka kuna me zonzila to me zabisa beto mambu ya yimbi na yina me tadila nge. 22 Kasi beto me kanisa ti ya ke mbote beto kuwa na yinwa ya nge mambu yina nge ke na kukanisaka, samu ya tsyeleka, beto zaba ti na bisika nyonso ba ke na zonzilaka mambu ya yimbi samu na mwa dibuundu yayi.”

23 Ba wisanaka na kilumbu yina ba zola talana dyaka, mpe ba kwizaka mingi ya kulutila na kisika yina yandi vanda vanda. Kubanda suka tii nkokila, yandi vanda sadila Musiku ya Moyize mpe Bambikudi samu na kusadisa bawu na kubakula bamambu, na kupesaka mbote-mbote kimbangi na yina me tadila Kimfumu ya Nzambi samu na kundimisa bawu na kukwikila na Yesu. 24 Ba ya nkaka bandaka kukwikila bamambu yina yandi vanda zonza, kasi ba ya nkaka kwikilaka ve. 25 Samu ba vanda wisana ve bawu na bawu, ba bandaka kukwenda, mpe Polo zonzaka mambu yayi:

“Mpeve ya santu zonzaka tsyeleka na bankooko ya beto na nzila ya mbikudi Izayi, 26 ‘Kwenda zonza na bantu yayi: “Ya tsyeleka, beno ke kuwa, kasi beno ke bakula ve. Mpe beno ke tala, kasi beno ke vanda na kati ya kidiba, 27 samu bantima ya bantu yayi me kuma ngolo. Ba me kanga makutu mpe meso ya bawu samu ti ba tala ve ata fioti na meso ya bawu, ba kuwa ve na makutu ya bawu, ba bakula ve na bantima ya bawu, mpe ba vutuka ve na sika ya munu samu mu belusa bawu.”’ 28 Na yawu, beno fwana kuzaba ti nsangu ya luvuukusu yina me katuka na Nzambi, yina beno me manga, ba me filisa yawu na makanda. Ya tsyeleka, bawu, ba ke kuwa yawu.” 29*  ——

30 Yandi bikanaka bamvula zole ya muvimba na yinzo yina yandi vanda futila. Yandi vanda yambaka na ntima ya mbote nyonso ba yina nyonso vanda kwizaka talaka yandi. 31 Yandi vanda samuna bawu Kimfumu ya Nzambi mpe kulonga mambu yina me tadila Mfumu Yesu Kristo na ata boma,* mpe ata muntu mosi ve vanda kanga yandi nzila.